Historia fetare e Jeruzalemit

[bindi]

Mund te shkruash si te duash e cfar te duash.
Nuk jan fete qe te vrasin...jane fetaret qe vrasin...
Shpresoj qe dhe ju mos jeni fetar,se shkrimi eshte i tille.

Ashtu eshte nuk jane fete qe vrasin...!Por jane njerzit qe perdorin fene si mjete per per te arritur nje qellim duke manipuluar popullin dhe homogjenizuare ate...!
Ne raste te ketilla ,qellimi nuk eshte feja por diçka tjeter...!
Ne kete kontekst askush nuk te pengon ,qe nje musliman ,krishter apo ebreje te ushtroje besimin dhe ritet e tyre fetare...Prandaj asnje lufte nuk eshte e motivuare fetarishte, por jane aryet tjera qe i shtyen njerzit qe te luftojne...Ne raste te ketilla duhet te kuptojme diçka,qe njerzit e ketille qe ne emer te fese manipullojne me njerzit e tjere, nuk kane te bejne asgje me fene ,dhe aq me pak me nje besimtare...Ne kete raste ato i bejne deme te madh fese qe eshte diametrialishte i kunderte me ate se çfare eshte qellimi i fese dhe misioni i saj....

[SERAFIM DILO]

Nje dite te zakonshme,arin nje i "ikur"nga atdheu i larget,e jep lajmin:Gjithcka ka mare fund ne Jeruzalem;nga Tempulli,nuk kishin ngelur as rrenojat,asgje nuk egziston;ajo qe kishte mbetur nga antiku Izrael,ajo qe kishte mbetur nga krenaria e te vjeterit Jeruzalem;ishin vetem ata.Nje grusht njerezish te deportuar ne ate vend,ishin ata qe kishin mbetur si Sion,ishin ata qe Jahve i besonte nderin.

Lajmi i hidhur,traumatizoj shpirterat,i beri psikollogjikisht te ditur:kishin mbetur vetem ata,te larguarit mbanin nje pergjegjesi te madhe,mbanin shpresen.Nuk eshte per tu habitur qe ne fushat e punes babiloneze te formohet e te kalitet nostalgjia e shpreses,o ai Jahvinizem i cili do te rigjeneroj nje popull te tere.Nga snacjonalizimi i vendit te tyre,te burgosurit i pergjigjen me nacionalizimin shpirteror te perbashket.Zhduken rivalitetet midis "vellezerve te ndare",nuk egziston me nje mbreteri e Izraelit e nje mbreteri e Giudes:egziston vetem Izraeli.Mbi renojat e Tempullit,egziston imagjinata e tyre,do ta rindertojn nga fillimi,te ri,akoma me te bukur,akoma me te pasur:nje Tempull ku do te jete shtepia e Zoteris,por dhe shtepia e tokes te popullit Izraeljan.

Me kete imazh te nje Jeruzalemi te ardhshem,qe populli i Izraelit lirohet nga zinxhiret e Babilonis.E zinxhirin e thyen Ciro mbreti i Persianeve astri i ri i Orientit.Lufta e Persianeve kunder Babilonis ishte nje fitore e thjeshte,rruga ishte e sheshte,ndertesa Babiloneze ishte e kalbur,nuk kishte nevoje per beteja mjaftonte nje e shtyre.Ciro hyn ne kryeqytetin e imperit babilonez rreth vitit 539 p.K.Edhe ajo cka mbetur nga Jeruzalemi bie ne kontrollin e tije,e per popullin e izraelit kjo do te thote liri.Kerkojne e u jipet e drejta e rikthimit,pergatitjet sigurisht jane te gjata,duhet kohe qe te mblidhen te gjithe te shperndaret.Me ne fund arin dhe dita e aq shumepritur,reth 537,afersisht ne pranvere.Nje popull i tere ne udhetim,kalojne rrugen nepermjet Siris duke zbritur ne Palestin per te aritur ne Jeruzalem.Eshte nje rikthim spektakolar:42.360 ebrenj me 7.337 skllever,736 kuaj,245 mushka,435 deve,6.720 gomere....Sklleverit e Nabukodonosor kthehen duke terhequr skllever te tjere te lidhur me zinxhire........Historia te meson,por nuk te shpegon se si eshte ligji i kohes,o eshte njeriu qe zbaton ligjin e kohes e nuk meson nga historia?.

[SERAFIM DILO]

Mbasi ariten ne te enderuarin Jeruzalem,afersisht nga fundi veres,filluan te dilnin veshtiresite e para;sistemimi i nje populli te tere.Ishin me teper bijte o dhe me shume niperit,e atyre qe pesethjet vjet perpara ishin nisur ne zinxhire,e prinderit e tyre kishin lene shtepine,kush dyqanin,e kush token.
Mbas njefar kohe mblidhen te gjithe ne Jeruzalem,per te diskutuar problemet,e problemet jane pafund.Mbi te gjitha nje problem eshte ai qe i detyron te gjithe;rindertimi i qytetit.
Dikush flen jashte,dikush flen ne shtepin e kushurinjve,e ata me me fat kane shtepin e tyre gjysem te renuar,po ka dhe nga ata qe kane gjetur shtepine e tyre te pushtuar nga padron te rinj Arab.Nuk duhet te kene munguar dhe tragjedit e vogela,mbi pronesin e shtepise e grindjet me arabet,por tragjedia e vertete ishte shkurajimi o demoralizimi ne Jahve.Ishin nisur nga Babilonia plot me optimizem e shprese;Jahve do ti mbronte gjate rruges,do ti ngushellonte,do ti ndimonte edhe ne rindertim kur te arinin.Por ne fakt problemet cdo dite e shtoheshin,shtepia,buka,semundjet,zeniet me te tjeret,e zeniet midis tyre.Duhej filluar nga e para,duhej hequr egoizmi.Dhe fillimi nga e para eshte vetem nje:Ndertimi i Tempullit.

Ishte koha kur Dario ulej ne tronin e Persise,kishte zevendesuar Ciron.Jeruzalemi ishte bere nje province persiane,e Dario jep nje urdher te prere;Tempulli do te rindertohet.Urdheri i mbretit te madh mbaron me nje kercenim tipik persian;kush do ti shmanget detyrave te tije,e kush saboton detyrat e te tjereve,kush pengonte punen,do te denohej me vdekje,do te varej ne traun e shtepise se tije,e shtepia do ti kthehej ne nje grumbull plehu.Kercenimi ishte i thjeshte per te gjithe,dhe u drejtohej dhe armiqeve te Jeruzalemit.Fale urdherit te mbreterit te mbreterve,Mbreteri i Mbreterve te Mbreterve,do te kishte shtepin e tij,do te kishte Tempullin.

Rindertimi fillon e behet mbi ate te Salomonit,ndertimi eshte nje veper monumentale nen emerin e Zorobabel,qe ne ate kohe ishte dhe governator.Ishte viti 515 p.K.....

Ndertimi i Tempullit,realizonte endren e vertete te nje populli te mbijetuar ebre,por ishte dhe nje afar i madh per ata qe me vone do spekullonin.Nje borgjezi e re del nga renojat e Jeruzalemit,borgjezi qe kerkon fitimin,fillojn e shtypin klasat me te dobeta me ane te borxheve e te interesave te larta,punetoret e fshataret shohin veten e tyre gjithnje e me te varfer.Nga ana tjeter taksat per ndertimin e Tempullit kishin goditur te gjithe te pasur e te varfer ne menyre te barabarte.Varferia e padrejte sjell korupsion.Si perfundim edhe sensi i sinqeritetit ne kultin e Tempullit behet gjithmone e me i dobet te pakten moralisht;dergohen ne Tempull per tu sakrifikuar kafshe te dobeta skelet,bagetia me e vjeter nga kopete me skarco.Profeti Malakia shprehet;me teper se nje here Jahve,i indinjuar,deshte ti perplaste ne fytyre prifterinjve te brendeshmet e kurbaneve.

Keshtu shtohet dhe rremuja morale,nuk mjafton me vetem besimi,duhet fituar dhe nga besimi si tregeti.
Nje tjeter problem qe duhej zgjidhur ishte dhe ai i grave.Mungonin.Ishin mesatarisht nje grua per tre burra,dhe per nje popull qe praktikonte poligamin,ishte nje tragjedi kombetare.Mund te mungonte uji,mund te mungonte dhe buka,e mbase mund te mungonte dhe Tempulli,po ne asnje menyre duhet te mungonin grate.Nuk eshte vetem mungese,eshte gjithcka.

[SERAFIM DILO]

Neemia

Personazh historik,nje nga ata personazhe qe te ngjallin simpati.Neemia ngriti shpirtin,shpresen,e besimin ne forcat e veta,te atij populli.Neemia ishte nje burre i paharitshem i mbrekullushem.

Ishte nje nga ata te denuarit e Babilonis,e me ardhjen e Persis filloi te pasurohej duke punuar ne rrethin e mbreteris.E nje dite takon vellain e tij,Hanani,i cili kthehej nga nje udhetim i bere ne Jeruzalem;dhe e informon per gjendjen e trishme te Jeruzalemit:Cdo gje ishte e varfer.
Mbasi punonte nje darke,mbreti e shikon te merzitur,e i pyet shkakun.Neemia nuk nguron pergjigjet:Qyteti ku ishin varrosur gjaku i tije,ishte ne mizerje,ishte ne grindje,i paorganizuar,dhe ajo qe e preokuponte me shume,qyteti ishte pa murra pa vetmrojte.
Jeruzalemi ishte lene ne doren e fatit,kushdo mund dhe e plackiste;perse Mbreti i Mbreterve nuk i jepte autorizimin qe te shkonte nen urdherin e tije?.Mbreteresha qe rinte menjane,degjonte,dhe ishte e interesuar per kete njeri,ne te cilin adhuronte sjelljen morale.Nderhyn te bindi mbretin,dhe grand kopieri(ky ishte profesioni e titulli i tije) perfiton favoritizmin e mbreterise;ai sic duket kishte ne dore celesat e zemres te mbretit e mbretereshes....Ai niset se i derguar i Mbretit....

Mbasi shkon ne Jeruzalem ne menyre sekrete,Neemia le te kalojne tre dite,per tu pushuar nga rruga e gjate,por edhe per te mbledhur dokumente,lajme,e per te pare personalisht.Dhe e kupton se cfar eshte bere-shume pak-,e cfar duhet te behet.Te gjitha gjerat qe kishte filluar,Neemia,i bente ne heshtje e ne thjeshtesi.Sepse dinte retroskenat e borgjezise e qeveritare,interesat e ambicionet qe ai do prekte.Gjeja e pare:mos i shkel.Duhet ecur me hap te ngadalte e mundesisht pa rene ne sy.E kuptojne se kush eshte vetem kur prezanton kredencjalet governatorit lokal;imperatori i jipte pushet te plote.
Por paraqitet me thjeshtesi,pothuajse sikur kerkonte falje per shqetesimin,cdo gje i takonte nga urdheri i Imperatorit,por ai e kerkonte me butesi dhe edukate.
Ky sherbetor ebre i ditur,sillte vetem shqetesim ne udheheqjen e qytetit,te gjithe prifterinj,borgjez,sheik dhe te vendeve pereth,donin te dinin;cfare kerkonte,piksynimet e tij.
Duhej punuar ne heshtje,e mundesisht naten.Ai vete tregon se cfare beri:"U nisa gjate nates,une dhe pak njerez te besuar;po nuk i thashe asnjerit,ate qe Zoti me kishte vene ne zemer per te bere per Jeruzalemin".Nuk duhej te behej zhurme e vazhdon te mbledhi roporte te perpikta mbi te gjithe Jeruzalemin...

"Populli-do te thote ne memorjen e tije-ishte nje njeri,ishte i gjith nje zemer qe punoi.

[SERAFIM DILO]

Neemia.

Tani i kishte ngelur te vepronte,te fillonte punen.I duhej te vepronte shpejt ne gadishmeri dhe i vendosur,duket te vinte qeveritaret perball faktit te mbaruar.
Neemia mbledh gjithe autoritetet e Jeruzalemit,kapot e fiseve,autoritetet e ligjit,autoritetet fetar,e u lutet qe te mendojne,te arsyetojne,lidhur me gjendjen e qytetit te tyre,popullesia jetonte ne mizerie e varferi,por pa sigurin e mbrojtjes te Jeruzalemit,do ishin gjithmone ne duart e te huajve.I stimulon te dalin nga plogeshtia e tyre,duhet qe populli te reagoje.Edhe pse kishte autorizimin e Mbretit,i pyet;si duhet vepruar,si e mendoni?.Si pergjigje merr nje thirje te perbashket:Te ngrihemi,te rindertojme Jeruzalemin!Shkendia ishte ndezur,asamblea e populli digjej nga entuzjazmi,krenaria si zjarri perhapet shpejt ne popull:te gjithe jan mbi muret,te gjithe i jane futur punes,te gjithe forcojn murret e qytetit per te miren e tyre.

Por Neemia e di,nuk eshte njeri qe zhgenjehet shpejt,nuk mund te mboshet nga iluzioni:e di qe rruga eshte e gjate,nuk beson,ne entuziazmin e pernjehershem te popullit,o ajo qe quhet instikti i masave.
Nuk egzistojne zgjidhje te menjehereshme.Ne histori nuk egziston zgjidhja me anen e mrekullise.Mrekulline si histori e kane bere,organizimi,teknika,dhe disiplina.E mbi te gjitha shembulli.

Per te ecur perpara njerezit duan te drejtohen,te hecin me te njejtin hap,e ne urdher te regullt.Kete e kishte kuptuar Neemia.E si fillim rindertimi i murit mbrojtes duhej te fillohej nga pikat o anet e ndryshme;puna ndahet ne pjese te barabarta:nje sektor i murit per nje grup ndertuesish.
Ndertimi e perforcimi i murit,behet ne nje kohe rekord:52 dite.
Ne kete rast,me durim,me ndonje nxehje,me nje vullnet te hekurt,dhe me nje sens praktik,Neemia ja harin qellimit:Jeruzalemi,qyteti i adhuruar,qyteti i shkateruar,qyteti i enderuar,kishte murin e tije,e pak e nga pak,Jeruzalemi,fillon e mer veten,karakteristiken e pozicionin qe i takonte.

Neemia kerkonte te ishte nje shembull:thjeshtesie,sinqeriteti,e ndershmeri.Vetem keshtu mund te flasesh ne emer te popullit,pa u turperuar,shembull mbi te gjitha per te mos genjyer.

[SERAFIM DILO]

Mbasi u ben muret,e mbasi mbaroi fortifikimi i Jeruzalemit,nuk i kishte mbetur qe tjeter,vetem te regullonte turnin e rojeve,menyren e kohen.Urdher i repte:portat nuk duheshin te hapeshin perpara mengjesit"kur dielli te ngohte murin"e te mbylleshin ne perendim,ne prezencen e komandantit te turnit.
Mbas fortifikimit te Jeruzalemit,"Qyteti i Shenjte" ishte gati:po qytetaret?Dhe shenjteria e tyre?.
Neemia beri qytetin,duheshin "bere" dhe banoret.Problemi ishte ripopullimi,sepse ishte e qarte qe Jeruzalemi duhet ti perkiste gerosolomitaneve,burrave e grave me gjak izraelit.Si fillim,sa jane?Sa Ebrenj kishin mbetur ebrenj?.Neemia shkon te kontrolloj ne Tempull listat qe ishin konservuar.E mbas shume kerkimeve,rezultat i habitshem:642 persona nuk ishin ne gjendje te dimostroni prejardhjen e tyre izraelita,tre fise saçerdotesh nuk ishin ne gjendje te dimostronin trashgimenin e tyre fetare.Jeruzalemi jo vetem qe duhet ripopulluar,por duhet dhe ebrahizuar.Si?Emigracion i rastit:zgjidhen me short,nje cdo dhjete izraeljan qe jetonte jashte mureve.
"Shenjteria"e njerezve dhe e qytetit,ishte vetem nje fjale!.Ndertimi i mureve dhe i Tempullit u kishte kushtuar shtrenjte,si gjithmon ata qe e paguajn me shume eshte shtresa e thjeshte.Fillojne peshperitjet e para,pakenaqesite mund te kthehen ne revolte.Edhe ketu sic e pershkruan autori Neemia,mund te kolohet ne drame"U degjua nje thirje madhe-shkruan-te gjith popullit,te grave kunder vellezerve"
Thirje o britma qe te ishte,duhej shuar,duhet shmangur mbi te gjitha barrikadat,o protestat sociale,qe eshte revolucioni i mizerabelve,i te varferve,e i te mbyturve:sepse si te gjitha revolucionet, do te sjelli drejtesi,po jo nje drejtesi e duhur.
Si mundet ti shmangemi?.Pyet Neemia.Egziston nje menyre,shembulli.
Per dymbedhjet vjet Neemia do te behet ai shembull:thjeshtesie e sinqeriteti.Vetem keshtu ai mund te flasi perpara Zotit pa u skuqur.

Ne 443 mbledh gjithe Jeruzalemin.Qellimi:rinovimi i paktit antik te aleances me Jahve.Ishte nje thirje"Shenjterie".
Ne ate moment del dhe nje personazh i ri,Esdra.Sacerdot me preardhje fisi.Esdra kishte detyren e kalitjes shpirterore fetare.Se per Neemia,mbrojta e Jeruzalemit ishin guret e muret,per Esdra fortifikimi ishte shpirti qe praktikonte e ndiqte fene ne menyre te repte.
I favorizuar nga stabiliteti politik e nga administrimi i ndershem i Neemis,Esda vendos bazat morale te comunitetit izraelit te Jeruzalemit.Ato mesime morale-fetare,jane te vlefshme jo vetem per kryeqytetin por per te gjithe izraelitet kudo qe gjenden.
Esdra keshtu i jep formen xhudaizmit,qe nga ai moment e deri ne ditet e sotme,duke kaluar nder shekuj,do te ndiqej nga te gjithe Ebrenjt.
Keshtu dhe Neemia pak a shum ja harrin qellimit qe kishte caktuar,her me te mira e her duke kercenuar.Me vullnetin e tij e sensin praktik ben Jeruzalemin,nga nje qytet i shkateruar ne nje qytet te "Shenjte"per Izraelin.

Ai ishte nje udheheqes glorioz,njerezit e respektonin,femijet e adhuronin,fjala e tij kishte peshe ne popull,prania e tij ne Tempull sillte krenari.Mund te ulej ne tavolinen e miqve te Mbretit,e kishte kete nder,mund te pasuroej me flori e argjend,mund te zgjithte nje jete tjeter........

[SERAFIM DILO]

Kryqezatat.

Midis prilit dhe majit ne 1097,objektivi Jeruzalem, te gjitha kollonat jane ne Bosfor.Kalimi vjen ne menyre te paregullt,zhurmues,e nuk mungon edhe ndonje plackitje.Me ne fund dhe banoret e Kostandinopojes bihen rehat,per aq sa sjell remuja.Ne emer te banoreve,ngjarjen e pershkruan peshkopi i qytetit.Nuk eshte as kalim e as pushtim,ai shprehet:"Nuk e di se si ta quaj-i shkruan nje mikut-.Na ka kapur si ne sorprez dhe jemi aq te zene sa nuk kemi me as koshiencen".Per veten e vet tregon qe ishte"sikur te ishte i pire"e tille ishte remuja e zhurma e armeve,"dhe prepotenca e ketyre zoterinjve".Shprehet se nga ato ane nuk ishin mesuar me keto gjera:"Durojme-perfundon-me lehte te keqiat tona se sa te padrejtat e "Frankeve".

Keshtu midis kaosit fillon marshimi per lirimin e qytetit te shenjte,dhe vendeve te shenjta ne Jeruzalem.Si fillim nuk dihet se sa ishin,ca thone 600 mije,ca thone 300 mije,e te tjere 100 mije.Tentativi i pare per te vene pak regull ne ate remuje te armatosurish behet nga Goffredo Buglione,nje nga kapot me me prestigj te kryqezates:e pamundur.Cdo princ marshon ne emer te tije,i ndjekur nga kavaljeret,ushtaret,civilet,sherbetoret,burra,gra, e prifterinj.
Kollona vazhdojne gjate ne Nicea ne Melagina kalojne uren romane qe kolon Gallus,dhe ne 1 korik te 1097 afrohen afer Dorileo-s,dhe e sulmojne.Tre kater dite per tu pushuar e per te varrosur o mjekuar te plagosurit.E ne mes te veres vazhdojne marshimin e tyre,vapa e madhe e dizanterit shkaktojn vuajte e mundim.Vendoset te ecin vetem ne mengjes heret.Por megjithe keto probleme,Gofredo Buglion gjen dhe kohen te plagoset duke luajtur ne gjueti:nje ari pa respekt si sjellje e plagos ne gjoks.
Marshimi vazhdon e zbret Cezarea te Kapadokya,nga ketu zbresin ne jug-lindje e mbas disa ditesh ne shtator perballen me stepen....
E me ne fund te mundimit arine ne muret e Jeryzalemit.Arine te lodhur e te sakatosur ne korrik te 1099,mbas nje udhetimi te gjate ku nuk munguan zeniet, rivalitetet,tradhetit,e ikjet.

[busavata]

Serafim , me fal per nderhyrje
a asht ky viti kur e " gjejn " kryqin e shenjet ?

[busavata]

skjarim , se ndoshta pytja ishte e pa kjart....
thuhet se , ne shekullin e XI , kryqezatat e kan gjetur ne Jeuzalem kyqin e vertet , ne te cilin ishte i kryqezuar Jezu Kishti ....

edhe nje here me respekt te kerkoj falje qe nderhyna ....

[SERAFIM DILO]

Mirmroma busavate.
Keto jane vitet qe u nisen me "kryqin e shenjte"....(u nisen per te liruar,duke pushtuar).

E ke fjalen per kryqin e krishtit...