10 zbulime muslimane qė ndryshuan botėn
Disa nga shpikjet mė tė rėndėsishme janė bėrė nga muslimanėt.
Edhe pse shtetet muslimane nė ditėt e sotme nuk janė nė aq sy tė mirė, historia flet ndryshe. Ja disa nga shpikjet qė janė bėrė pikėrisht nga shtetet muslimane.
1. Kirurgjia - Afėr 1000 vjet p.e.s doktori i famshėm Al Zahraėi e publikoi enciklopedinė ilustrative pėr kirurgji prej 1500 faqesh, e cila nė Evrope u pėrdor pėr 500 vjetėt e ardhshėm. Al Zahraėi njihet edhe me disa nga operacionet e para qė janė bėrė.
2. Kafe - Pija pa tė cilėn shumica e njerėzve nuk mund tė kalojnė ditėn, pėr herė tė parė u paraqit nė Jemen. Gjate ditėve tė punės ėshtė pirė pėr tė ndihmuar njerėzit tė jenė tė zgjuar gjatė lutjeve tė natės. Pastaj e kanė transferuar nė Kajro dhe ėshtė pėrhapur shum ė shpejt nėpėr vendet muslimane. Nė shekullin e 13 ka arritur nė Turqi ndėrsa nė Evropė nė shekullin e 16 nėpėrmjet tregtarėve venecian.
3. Makinat Fluturuese - Shpikėsi Abbas ibn Firnas ka qenė njeriu i parė i cili ka bėrė njė send i cili me tė vėrtet ka fluturuar. Nė shekullin e 9 ai ka dizajnuar njė konstruksion i cili ka ngjarė nė njė zog. Nė pėrpjekjen e tij tė famshme afėr Kordobes sė Spanjės ai ka fluturuar, por pėr njė kohė tė shkurtėr ėshtė rrėzuar dhe ka vrarė shpinėn. Dizajni i tij ka qenė inspirim pėr zbuluesin dhe artistin italian Leonardo Da Vinēi.
4. Universiteti - Nė vitin 859 princesha Fatima al-Fihri ka hapur universitetin e parė i cili ka dhėnė diploma nė qytetin Fezu tė Marokos. Motra e saj e cila ka hapur njė xhami tė cilėn e kanė shfrytėzuar edhe si shkollė. Sot, pas 1200 vjet ende funksionon, vetėm pėr tė rikujtuar njerėzit se dituria dhe shkollimi ėshtė njė traditė muslimane.
5. Algjebra - Ky term vjen nga traktati matematikor i Persisė me emrin "Kitab al-Jabr Ėa I-Mugabala" e cila ka lindur nė shekullin e 9. E ndėrtuar sipas sistemit Hindu dhe Grek, algjebra ka qenė sistemi i vetėm pėr numra dhe gjeometri.
6. Optika - Shumė nga zbulimet qė kanė tė bėjnė me optikėn vijneė nga bota muslimane. Rreth vitit 1000 al-Hatiham ka vėrtetuar se njerėzit shohin objektet nga reflektimi qė bėn drita nė to dhe shkon te syri i tyre. Me atė ai ka zbuluar teoritė e Euklidit dhe Ptolomejit tė cilėt kanė menduar se vet syri i njeriut emiton dritėn.
7. Muzika - Shumė nga muzikantėt musliman kanė pasur njė ndikim tė madh nė Evropė. Disa nga instrumentet qė kanė arritur nga Lindja e Mesme janė Lyra dhe Rehab - paraardhėsi i violinės moderne. Shkallėt moderne tė muzikės gjithashtu kanė prejardhje nga alfabeti arab.
8. Brusha e dhėmbėve - Thuhet se Muhammedi vet ėshtė ai i cili i pari e ka popullarizuar pėrdorimin e brushės sė dhėmbėve rreth vitit 600. Duke pėrdorur degėn e njė peme tė quajtur Meswak, ai ka pastruar dhėmbėt dhe ka freskuar frymėn. Substanca tė ngjashme me Meswak sot pėrdoren nė pastat e dhėmbėve.
9. Lost - Shumė nga gjėrat qe pėrdoren nė automatiken moderne, pėr herė tė parė janė shfrytėzuar nė vendet muslimane. Duke kthyer lėvizjen rrotulluese nė linare losti ka mundėsuar ngritjen e lehtė tė sendeve tė rėnda. Kjo teknologji ėshtė zbuluar nga Al-Jazari nė shekullin e 12, dhe pėr njė kohė tė shkurtėr ėshtė pėrhapur nė gjithė botėn.
10. Spitali - Spitalet tė cilat i njohim sot, me personel dhe salla speciale vinė nga Egjipti (Shekulli i 9). Qendra e parė e kėtij lloji ka qenė spitali Ahmad ibn Tulun e hapur nė vitin 876 nė Kajro. Ky institucion ka siguruar shėrim falas pėr tė gjithė tė cilėt kanė qenė tė nevojshme, e cila ėshtė bazuar nė traditėn muslimane nė tė cilėn duhet tė kujdesesh pėr tė sėmurėt. Nga Kajroja kėto qendra pastaj janė pėrhapur nė vendet muslimane.
Pėrgatiti: islamgjakova.net
Krijoni Kontakt