Fjalet eukaristike te Jezusit

[toni77_toni]

Çfare nenkuptonin fjalet?

Imzot Lucjan Avgustini, ipeshkëv

Permbledhje

Jezusi e ka themeluar eukaristine ne Darken e Mbrame. Fjalet e tija: Ky asht korpi im i flijuar per ju dhe ky asht gjaku im i derdhur per te gjithe, tregojne thelbin, natyren dhe misterin e eukaristise. Autori ne kete artikull ‘zbret’ ne lashtesi – ne kohen e Jezusit – shtjellon keto fjale te mistershme te paraqitura permes ungjijve sinoptik dhe ungjillit te Gjonit. I pajisur me literatur dhe emra eminente nga ekgzegeza biblike (psh.Jeremias), ne artikull behet zberthimi i fjaleve Korp apo Mish dhe Gjak. Çfare ka menduar Jezusi kur ka thene “korpi im i flijuar per ju”? Ne çfare konteksti e ka thene kete fjali? Çfare nenkuptonin fjalet “gjaku im i dherdhur per te gjithe”? Permes ketyre pyetjeve, zberthehen disa paqartesi fiologjike dhe semantike te fjaleve te Jezusit me te cilat Ai e ka themeluar eukaristine. Edhe pse Jezusi nuk ka thene fjalet e shendrrimit, siç i kemi ne sot ne mesharin romak, ashtu fjal per fjal, por gjate redaktimit te ungjijve dhe krijimit te tekstve liturgjike ato e kane marre nje forme me te kompletuar, megjithate autenticiteti i fjaleve te themelimit te eukaristise eshte i padiskutueshem.



vazhdon-->

[toni77_toni]

A i ka shqiptuar realisht Jezusi fjalet qe perseriten ne çdo kremtim eukaristik?

Hyrje

Problemi i autenticitetit te fjaleve qe i jane atribuar Krishtit nuk resht se shtruari ne studimet egzegetike. Mes ketyre fjaleve disa prej tyre kane nje rendesi te madhe ne kultin e krishtere: ato qe i perkasin Eukaristise. eshte e pashmangshme shtrimi i pyetjes: A i ka shqiptuar realisht Jezusi fjalet qe perseriten ne çdo kremtim eukaristik? Ne Darken e Fundit ka thene:

“Ky eshte korpi im, i flijuar per ju” dhe “Ky eshte kelku i gjakut tim, per beselidhjen e re e te amshuar, i derdhur per ju e per te gjithe njerezit ne shperblim te mekateve”?

Ështe e qarte se Jezusi nuk i ka shqiptuar keto fjale identike, fjale per fjale dhe ne menyre te sakte. Por, a mund te flitet per barazvlefshmeri? Duke analizuar dhe duke ballafaquar deshmite e Ungjijve dhe te shen Palit eshte e mundur te percaktohen me siguri te mjaftueshme fjalet e perdorura realisht prej Jezusit (ipsissima verba e ipsissima vox). Egzegeti protestant J. Jeremias, qe i eshte kushtuar kesaj detyre, eshte perpjekur te percaktoje ato qe kane karakterizuar themelimin e Eukaristise . Punimet e tij jane nje pike referimi shume e dobishme .


vazhdon-->

[toni77_toni]

Fjalet e thena mbi buken

Mishi im. Ne lidhje me fjalet e thena mbi buken, Jeremias ka terhequr vemendjen mbi rendesine e deshmise se shen Gjonit. Kater tregimet e themelimit, ne shen Palin dhe ne Sinoptiket, permbajne pohimin: “Ky eshte korpi (trupi) im”. Por te Gjoni qe, duke komentuar mrekulline e shumimit te bukeve, shpall sofren eukaristike, Jezusi deklaron: “Buka qe une do ta jap eshte mishi im per jeten e botes” (Gjn 6, 51) .

Termi mish ndoshta eshte ai qe perdoret ne Darken e Fundit . Ne kohen kur Gjoni shkruante, perdorimi liturgjik kishte marre shprehjen “Ky eshte korpi im”. Nese na referon fjalen “mish”, do te thote se, megjithe kete perdorim, Gjoni ka dashur te na thote termin e perdorur prej Jezusit. Gjetiu Krishti flet per mishin e per gjakun , keshtu qe binomi mish-gjak ka sherbyer per te shprehur kuptimin e sofres eukaristike . Ka shume mundesi pra qe Jezusi te kete thene: “Ky eshte mishi im”, shprehje semitike qe eshte perkthyer ne greqisht: “Ky eshte korpi im”.

Per te percaktuar fjalet e thena mbi buke duhet te kemi parasysh edhe shtesen qe japin versionet e Palit e te Lukes: “Ky eshte korpi im qe eshte per ju” (1 Kor 11, 24), “qe flijohet per ju” (Lk 22, 19). Shprehja e perdorur te Gjoni “per jeten e botes” e perforcon kete. Paraleli me fjalet e thena mbi veren duket se kerkon kete saktesim. Mishi, i bere i pranishem ne Eukaristi, eshte i njejti i dhene si fli dhe me kete titull mishi i flijuar per njerezimin jepet si ushqim. Sipas versionit te Lukes, Jezusi nuk thote “trupi qe ju eshte dhene”, por trupi “qe flijohet per ju”; dhurimi qe ai pohon eshte ai i flijimit.

Formula e Gjonit eshte me e gjere: “per jeten e botes”, dhe duket se e tille eshte ideja e Jezusit. eshte spostimi, ne terme greko-gjonase, i shprehjes “per te gjithe”, e perdorur ne fjalet e thena mbi veren. Fjalet “per ju” duken nje specifikim i shtuar ne funksion te njerezve te pranishem ne liturgjine eukaristike, nje perdorim konkret per pjesemarresit. Sipas paralelit te gjakut me mishin, eshte me e mundshme qe Jezusi te kete thene: “Ky (eshte) mishi im, (i flijuar) per te gjithe”, ose i dhene si fli per njerezimin.

“Ky mishi im” - Nuk mund te habitemi qe, fjale per fjale, Jezusi te mund te kete thene: “Ky mishi im” pa perdorur foljen ‘eshte’, sepse ne aramaisht kjo folje nuk perdorej per nje pohim te ketij lloji . Por mungesa e foljes nuk e pengon aspak pohimin qe te trajtoje realitetin e mishit. Nje pohim i realitetit nuk varet patjeter prej foljes ‘jam’, siç tregon, per shembull, shprehja shqipe: “Ja mishi im”.

Fuqia e pohimit nuk ka nevoje per perdorimin e nje foljeje; ajo del prej kontrastit mes bukes se dukshme qe Jezusi u jep nxenesve dhe fjales qe thote. Kjo fjale eshte mbi çdo konstatim te ndjeshem dhe i drejtohet fese. Duke thene: “Ky eshte mishi im”, Jezusi nuk le asnje dyshim mbi natyren e ushqimit te dhuruar prej tij.

Mund te pyesim nese fjala e tij ka mundur te kuptohet lehte e te pranohet prej nxenesve. Por duhet te kujtojme se Jezusi u kishte kerkuar atyre, shume kohe me pare, nje akt feje ne mishin e Birit te njeriut qe duhej t’u jepej si ushqim. Premtimi i Eukaristise i kishte tronditur thellesisht te Dymbedhjetet, duke bere te prapseshin shume degjues. Atyre u ishte dashur ta kapercenin befasine me nje bashkim feje: e kishin pranuar si fjale jete te amshuar shpalljen e sofres ne te cilen mishi i Birit te njeriut do te jepej si ushqim dhe gjaku si pije (Krh Gjn 6, 68).

Duket qarte se kjo shpallje perjashtonte çdo interpretim thjesht simbolik te sofres eukaristike. Takimi me risine tronditese te porosise qe permbahej ne te kishte provokuar largimin e shume nxenesve. Por pergjigja e Pjetrit, ne emer te te Dymbedhjeteve, kishte shprehur nje fe qe e pranonte kete premtim trondites.

Fale kesaj pergatitjeje, ne Darken e Fundit apostujt i kane pranuar me nje qendrim feje te kthjellet fjalet: “Ky (eshte) mishi im, (i flijuar) per te gjithe”.
“Mishi im per te gjithe” - Mund te ngurrojme mbi perdorimin e pjesores “i flijuar”.

Ne formulen e Palit pjesorja mungon, ndersa eshte e pranishme ne ate te Lukes, edhe pse mbetet dyshimi se behet fjale per nje sqarim: “Ky (eshte) mishi im per shume”. Pjesorja “flijuar” eshte nje sqarim jo i huaj per qellimin e Jezusit por nuk e shpreh gjithe forcen e tij. Ai mund te bazohet ne deklaraten qe ben Gjoni: “Buka qe une do ta jap eshte mishi per jeten e botes”. Megjithate, ne kete deklarate, ajo qe jepet eshte buka, apo mishi i bere ushqim. Nuk thuhet se mishi eshte dhene per jeten e botes; “mishi im per jeten e botes” implikon dhenien ne fli per njerezimin; behet fjale per nje dhurate te nje natyre te veçante, qe nuk identifikohet me dhuraten e mishit si ushqim. Edhe deklarata e Gjonit, pra, sugjeron qe Jezusi ka thene: “Ky (eshte) mishi im per shume”. “Mishi im per jeten e botes” duket si i barazvlefshem me shprehjen semitike “per shume”. “Per” eshte e mjaftueshme per te treguar dhurimin si fli.

eshte e rendesishme te thellohet rendesia e sakte e termit “te gjithe”. Ai nuk mund te merret ne kuptimin se vetem nje numer i madh, por jo te gjithe, marrin dobine e flise. Aramaishtja, gjuhe e folur prej Jezusit, ashtu sikurse as hebraishtja, nuk ka asnje term abstrakt per te thene “te gjithe”. Fjala “shume” perdoret per te percaktuar teresine. Ne kuptim “te gjithe” Jezusi perdor fjalen “shume” per te shprehur shtrirjen universale te misionit te tij shelbues: “Biri i njeriut nuk ka ardhur per te qene sherbyer, por per te sherbyer dhe per te dhene jeten e vet si shperblim per shume” (Mk 10, 45; Mt 20, 28). Shumica eshte sinonim i gjithe njerezimit . Ne fjalet e thena mbi buke, sikurse edhe mbi vere, “per shume” do te thote pra “per te gjithe njerezit”.


vazhdon-->

[toni77_toni]

Vlera e termit "mish"

Kerkimet egzegetike, qe percaktojne se ka shume mundesi qe Jezusi te kete thene: “Ky (eshte) mishi im”, ndihmojne per ta kuptuar me mire rendesine e pohimit.

Trupi individual - Termi “mish” ka avantazhin se thekson se behet fjale per trupin individual te Jezusit, edhe pse dikush ka dashur t’i jape shprehjes “ky eshte trupi im” domethenien e nje trupi kolektiv . Por Jezusi donte te pohonte pikerisht pranine e trupit te tij. Kete trup ai e jep si fli dhe e jep si ushqim. Sigurisht, ky ushqim eshte i destinuar te zhvilloje jeten e bashkesise, por ai qe behet i pranishem me fjalet e thena mbi buke eshte trupi individual i Krishtit.

Realiteti fizik - Edhe sfumatura te tjera te perfshira ne perdorimin e termit semitik “mish” meritojne te theksohen. Fjala thekson realitetin fizik te trupit. Sipas udhezimit te P. Dhorme : «Kur hebrenjte donin te flisnin per trupin e gjalle, te atij qe Hyji kishte formuar ne kraharorin e nenes, fjala qe perdornin ishte “mishi” (basar)». Pra, i tere trupi dhe jo vetem pjeset e tij me te buta, quhet “mish”.

Mund te verehet se ky realizem gjendet ne lidhje me Eukaristine ne kengen Ave verum, me shprehjen “trupi i lindur prej Virgjeres Mari”, qe eshte ne harmoni me percaktimin e specifikuar prej Dhorme-s.

Trupi i gjalle - Ne menyre me te veçante fjala “mish” (soma) mund te perdoret edhe per kufomen , “mishi” percakton trupin e animuar prej jetes. Duke perdorur fjalen “mish”, Jezusi le te kuptohet se ai dhuron si ushqim nje mish qe ka jeten dhe e komunikon ate. Prej ketij kendveshtrimi ai kishte pasur kujdes, me pare, te saktesonte natyren e kesaj frytshmerie gjalleruese. Gjate shpalljes se Eukaristise, para mospranimit te degjuesve, te tronditur prej perspektives se nje mishi tokesor te dhene si ushqim, Jezusi kishte shpjeguar se mishi i Birit te njeriut, qe duhej te jepej si ushqim, ishte ai i Birit te njeriut te ngjitur “aty ku ishte me pare”, apo ne gjendjen e tij te lavdishme pas te Ngjiturit ne qiell. Ky mish do te jete i animuar prej jetes se Shpirtit: “eshte Shpirti ai qe jep jeten” ( Krh Gjn 6, 62-63). Mishi ushqen vetem per jeten shpirterore por, megjithese eshte bartes i Shpirtit, mbetet mish fizik. Mishi eshte preludi i fatit perfundimtar te çdo mishi njerezor, premtim per jeten qiellore.

Prania personale - Jo me pak domethenese eshte prirja per te perdorur termin “mish” per te percaktuar qenien e gjalle, personin. Mund te citohet si shembull Psalmi 83 (84), 3: «Shpirti im shkrihet e meket per pallatet e Zotit. Zemra ime e trupi im i brohoritin Hyjit te gjalle». Shprehja biblike “çdo mish” perdoret per çdo krijese te gjalle apo vetem per njerezimin. Per shembull, per te thene se i gjithe njerezimi ka hyre ne rrugen e mekatit: «Sjellja e çdo mishi (njeriu) permbi toke ishte sjellje plot ligesi» (Zan 6, 12) .

Duke thene fjalet: “Ky eshte mishi im”, Jezusi mund te sugjeroje se, me mishin e vet, eshte personi i tij qe deshiron te dhurohet. Shume me vone teologet do te pohojne se trupi dhe gjaku i Krishtit jane te pranishem per virtyt te fjaleve te shugurimit dhe se, per virtyt te njekohshmerise apo lidhjes se gjithçkaje qe i perket Krishtit te lavdishem, shpirti dhe hyjnia jane njesoj te pranishem . Thjesht me perdorimin e termit “mish”, Jezusi e ka shprehur kete shtrirje te pranise ne te gjithe personin e vet. I pranishem eshte mishi i tij ne kuptimin fizik, por ne te eshte edhe prania e te gjithe vetes se tij.

Jezusi e ka pohuar ne menyre me specifike pranine e tij personale ne fjalimin ne te cilin thekson nevojen per te ngrene mishin e per te pire gjakun e Birit te njeriut. Ai deklaron: «Une jam buka e jetes» (Gjn 6, 35-48), «Une jam buka e gjalle, e zbritur prej qiellit» (Gjn 6, 51). Fuqia e «Une jam» eshte shprehje e identitetit te tij hyjnor, i jep dhurates eukaristike nje vlere supreme. Nepermjet mishit Uni hyjnor i Krishtit behet buke e njerezimit dhe i ushqen nxenesit e tij. I gjithe personi i tij kerkon te pranohet ne tryezen eukaristike.

Dobesia e mishit - Megjithese duke mbajtur ne vete nje referim ne te gjithe individin, “mishi” e ve theksin ne ate qe ai ka te dobet. Shprehjet biblike japin shembuj te shumte ne lidhje me kete: «Shpirti im nuk do te qendroje perhere ne njeriun, sepse ai s’eshte tjeter, por mish» (Zan 6, 3). «I binte ne mend se jane njerez (mish) te ligshte - avull qe shkon e nuk kthehet» (Ps 77 /78/, 39). «Çdo mish (trup) eshte si bari…» (Is 40, 6). «Çdo mish (gjallese) vjetrohet si petku dhe porsi gjethi qe del ne peme te njome» (Sir 14, 18) . Pikerisht kjo dobesi e mishit na lejon ta kuptojme largesine e kapercyer prej Fjales ne ardhjen e tij mes nesh: «Fjala u be njeri (mish)…» (Gjn 1, 14). Biri i vetem, qe per amshim eshte «nje natyre me Atin» (Gjn 1, 18), e ka marre kete gjendje mishnore ne te cilen zbulohet brishtesia e ekzistences njerezore. Gjesti i misherimit eshte deshmia e nje dashurie qe dhurohet ne pervujterine me absolute. Duke u bere mish, Biri eshte pervujteruar, por e ka ngritur mishin ne nje nivel me te larte. Pasi thote se Fjala u be mish, Gjoni pohon: «Dhe ne e pame lavdine e tij, lavdine e Birit te njelindur te Atit». Ungjilltari e konsideron jeten e Fjales ne mish si nje shfaqje te lavdise: mishi ka zbuluar hyjnine e Birit. Veç kesaj, mishi e ka lejuar Fjalen te banoje nder ne. eshte e vertete, termi i perdorur per te thene «banoj» aludon ne tenden e endacakeve dhe pra eshte ne harmoni me brishtesine e mishit. Por theksi vihet ne qellimin per te banuar nder ne: mishi i Birit, i ngjashem me tonin, e ka vene ne qender te shoqerise njerezore.

Ungjilltari, qe na ka paraqitur Fjalen e bere mish, eshte edhe ai qe na ka referuar termin “mish” ne lidhje me Eukaristine: a behet fjale per nje koinçidence te thjeshte? Sidoqofte, mishi i marre prej Fjales ndriçon kuptimin e Eukaristise: ajo ngrihet ne nje dinjitet me te larte, duke pohuar e zbuluar pranine hyjnore ne Eukaristi; veç kesaj, e lejon Krishtin te banoje ne ata qe marrin pjese ne tryezen e themeluar prej tij dhe te veproje si qener e lidhjes se zemrave ne njesine e dashurise se tij.

Destinimi ne fli - Se fundi, per karakteristiken e dobesise qe ka, “mishi” eshte i pershtatshem ne menyre te veçante per te sugjeruar destinimin ne flijim. Ne ofertat rituale te judaizmit flijohej mishi i kafsheve. Kur, sipas termeve te Gjonit, Jezusi shpall se buka qe do te jape do te jete mishi i tij per jeten e botes, ai mendon per flijimin. Meqenese behet fjale per buke, ky mish do te jepet si ushqim por nuk do te mund te behet ushqim perveçse pasi te flijohet per njerezimin. Nuk mund te hahej mishi i flive te kafsheve perveçse pas flijimit te tyre.

Flija keshtu eshte thelbesisht e presupozuar ne tryezen eukaristike. Mishi jepet si ushqim per te komunikuar jeten qe Jezusi merr prej Atit (Krh Gjn 6, 57), nje komunikim qe mund te behet vetem nepermjet vdekjes. Ne kete menyre duket edhe me e qarte se deri ne çfare pike dhurata e mishit si ushqim shfaq dashurine: Krishti jo vetem e ka dashur kete dhurate por e ka dashur edhe si fryt te flise supreme te jetes se tij. Dashuria qe zbulohet ne tryezen eukaristike duhet te vleresohet sipas shkalles se skajshme qe ai arrin ne flijim.

Jo me pak e rendesishme eshte te kujtojme se flija e Krishtit konsumohet ne nje lavderim qe shfaqet truperisht ne ngjallje e ne te ngjiturit ne qiell. Mishi i dhene si ushqim, ne te vertete, eshte mishi i lavdishem i Birit te Hyjit te ngjallur e te ngjitur ne qiell. Vetem me kete titull ai mund te jete burim i jetes hyjnore. Kjo shpjegon se perse kremtimi eukaristik kryhet ne perkujtim, jo vetem te Mundimeve, por edhe te Ngjalljes e te Te Ngjiturit ne qiell. Pasi pesoi poshterimin dhe zhveshjen e flise, mishi i Krishtit u ngrit ne gjendjen qiellore qe e lejon te hyje ne mishin e njeriut dhe ta ngreje ate ne gjendjen me te larte.

[toni77_toni]

Fjalet e thena mbi veren

Dy versionet - Per sa u perket fjaleve te thena mbi veren, percaktimi i formes se tyre origjinale duhet bere nepermjet krahasimit te dy versioneve qe na jane perçuar, nga njera ane ai i Markut dhe i Mateut, nga ana tjeter ai i Palit dhe i Lukes. Sipas Markut (Mk 14, 24), Jezusi tha: «Ky eshte gjaku im, gjaku i Beselidhjes, qe derdhet per te gjithe». Versioni i Mateut (Mt 26, 28) shton fjalet «ne shperblim te mekateve». Shume i ndryshem eshte versioni i Palit: «Ky kelk eshte Beselidhja e re ne Gjakun tim» (1 Kor 11, 25). Dhe teksti i Lukes shton «i derdhur per ju» (Lk 22, 20).

Secili version pastaj ka partizanet e vet mes egzegeteve, te cilet e mbajne njerin ose tjetrin si origjinal. Na duket se studimi i hollesishem i bere nga Jeremias ne lidhje me tregimet e ndryshme te themelimit te Eukaristise jep nje numer me te madh elementesh te vlefshme vleresimi . Ne veçanti eshte mbreselenes tregimi i semitizmave: teksti i Markut (Mk 14, 22-25) permban 23 dhe duket pra se eshte bere me heret; ndersa ne ate te Palit shfaqen vetem disa.

Eshte e rendesishme te pranojme se versioni i Palit dhe i Lukes ka nje formulim shume kompleks. Siç thekson Jeremias, ai shpreh te njejtin koncept me ate te Markut por mban shenjen e nje riperpunimi grekizues. Ndersa pohimi: «Ky eshte gjaku im, gjaku i Beselidhjes», karakterizohet prej thjeshtesise se tij te ndjeshme shprehese, qe fsheh nje pasuri te madhe domethenieje, fjalet: «Ky kelk eshte Beselidhja e re ne Gjakun tim» duken rezultat i nje perpjekjeje shpjegimi qe del me nje formule me te rende, me komplekse. Kjo formule ka dashur ta saktesoje fjalen «ky» me «ky kelk», dhe «Beselidhje» me «Beslidhje e re». Duke e perkufizuar kelkun si beselidhja e re, ai pohon ne menyre me komplekse pranine e gjakut: «ne gjakun tim».

Formula me semitike dhe me e thjeshte e Markut duket si me e hershmja. Ne lidhje me kete eshte e rendesishme te kujtojme se thjeshtesia eshte nje cilesi karakteristike e te folurit se Jezusit. Nga analiza e Ungjijve del se zakonisht Jezusi e shpreh nje mendim te thelle ne terme te thjeshta. Kjo verifikohet edhe ne fjalet e thena mbi buken e mbi veren: ato kane nje thjeshtesi e thellesi te madhe. Nje avantazh tjeter i formules se Markut vjen prej simetrise se tij me formulen e thene mbi buken. Shprehjes «ky eshte korpi im» i pergjigjet «ky eshte gjaku im».

Megjithate eshte vene ne dukje se kjo simetri eshte jo shume ne pershtatje me karakterin primitiv te formules: eshte kerkuar t’i lihet prirjes se autoreve per paralelizem ne formulimin e fjaleve te thena mbi buken e mbi veren. Jeremias citon kundershtimin dhe jep argumente per ta kapercyer ate . Por mund te pyesim sidomos nese ky paralelizem imponohej ne tryezen eukaristike sikurse Jezusi donte ta themelonte. Ai vete e ka theksuar ne shpalljen e Eukaristise:
«Pernjemend, pernjemend po ju them: nese nuk e hani korpin e Birit te njeriut e nuk e pini gjakun e tij, nuk keni jete ne vetvete. Kush ushqehet me korpin tim dhe pi gjakun tim ka jeten e pasosur» (Gjn 6, 53-54). Simetria nuk vjen prej nje perpunimi redaksional por prej veprimeve paralele te te ngrenit e te te pirit, qe perbejne sofren; trupi jepet si ushqim dhe gjaku si pije. Formulat qe shpallin kete dhurate te dyfishte jane normalisht simetrike dhe thjeshtesia qe i karakterizon fjalet e Jezusit ve ne dukje kete simetri. Pohimi i pare: «Ky eshte korpi im» sjell me vete te dytin: «Ky eshte gjaku im».

Gjaku i derdhur per shume - Simetria eshte aq me e shpjegueshme sa me e ngushte eshte lidhja qe e bashkon mishin me gjakun. Ne nje tekst te vonshem biblik ishte i pranishem asocimi i mishit dhe i gjakut per te shprehur dobesine njerezore: «porsi gjethi qe del ne peme te njome, njeri del e tjetri bie: keshtu edhe breznite mishit e gjakut, njera mbaron e tjetra lind» . Jezusi e njeh kete asocim, pasi e perdor per te perjashtuar mundesine se pohimi i Pjetrit vjen prej mishit e prej gjakut (Mt 16, 17).

Dobesia e perbashket e mishit dhe e gjakut eshte pershtatur per destinimin e perbashket te flijimit. Ka nje paralele mes «mishi (korpi) im per shume» dhe «gjaku im per shume». Ne Sinoptiket gjaku quhet «i derdhur» per shume. Ne tekstin e Lukes, qe eshte i vetmi qe citon pjesoren «flijuar» ne fjalet mbi buke, pjesorja «derdhur» i eshte shtuar shprehimisht formules me te shkurter te riprodhuar te Pali, me çmimin e nje harmonie te veshtire gramatikale . Jeremias sheh aty nje semitizem, duke vene ne dukje se «ne aramaisht pjesorja shpesh perdoret per nje ngjarje te pritur ne te ardhmen e afert» dhe qe teksti duhet te jete perkthyer: «(gjaku im) qe (pas pak) do te derdhet» . Pra, nuk do te thote se gjaku do te derdhej gjate Darkes, por i referohet gjakut te derdhur ne kryq.

Megjithate, edhe ketu mund te shtrohet problemi i autenticitetit origjinal te pjesores «derdhur». Ndoshta Jezusi ka thene thjesht «per shume», per te nenkuptuar se behej fjale per gjakun e derdhur per njerezimin. Rregulla e thjeshtesise e perdorur prej tij do te na bente te supozonim se Jezusi i ka qendruar kesaj formule te shkurter.

Ne versionin e Mateut gjendet nje saktesim plotesues: «ne shperblim te mekateve». eshte nje shtese ne formulen e Markut . Ajo kerkon te shpjegoje kuptimin e flise shperblyese sipas parimit te doktrines judaike, qe i lidhte derdhjen e gjakut dhe shlyerjen e mekateve, siç tregon Heb 9, 22: «pa derdhje gjaku nuk ka falje». Shtesa e ve theksin mbi frytshmerine shperblyese te gjakut te derdhur. Kjo frytshmeri eshte reale dhe mbahej parasysh prej Krishtit. Nga ana tjeter, shtesa sugjeron se flija eshte dhuruar thjeshte per shperblimin e mekateve, pasi eshte i vetmi objektiv i cituar. Ne te vertete, efekti i flise eshte me i gjere. Dhurimi i gjakut ka per qellim t’i siguroje njerezimit nje jete te re dhe, ne te njejten kohe, pastrimin. Duke u paraqitur si bariu i mire qe jep jeten e vet per delet e veta, Jezusi deklaron: «Une erdha qe (delet) ta kene jeten dhe ta kene me begati» (Gjn 10, 10). Jezusi, duke thene: «Ky eshte gjaku im per shume», nuk mendon vetem per plotesimin e profetizimit te Sherbetorit, qe, me vuajtjet e tij, duhej «te shfajesonte» njerezit (Krh Is 53, 11), ose t’i jepte pastertine e shenjterine botes mekatare; gjaku i tij eshte derdhur per t’i komunikuar njerezimit jeten hyjnore. Ne kete kuptim redaktimi merr nje gjeresi qe e kapercen se tepermi shlyerjen e mekateve. Edhe kjo shlyerje eshte nje objektiv i konsiderueshem dhe nje fitore thelbesore. Por ben pjese ne nje shnderrim dhe ne nje lartesim shume me rrenjesore te fatit njerezor. Me ane te jetes se re te fituar me fline e kryqit, Krishti komunikon ne Eukaristi jeten e amshuar, ate jete qe ai u premton atyre qe hane mishin e tij dhe pine gjakun e tij (krh. Gjn 6, 54).

«Gjaku im, i beselidhjes» - Nje element i rendesishem i fjaleve te thena mbi veren eshte permendja e beselidhjes: «Ky (eshte) gjaku im, i beselidhjes».

Formula ka nje çudi gramatikore, sepse vete termi «gjak» merr dy emertime te mepasshme: fjale per fjale, ne greqisht, «gjaku i imi i beselidhjes». Perkthimet mundohen ta rregullojne kete veshtiresi duke perseritur fjalen «gjak»: «gjaku im, gjaku i beselidhjes». Duhet te pyesim nese ne aramaisht ky ndertim gramatikor eshte i mundshem; Jeremias, qe fillimisht e kishte mohuar, me pas ka ndryshuar mendim duke thene se asnje kundershtim gjuhesor nuk mund t’i behet origjinalitetit te shprehjes .

Jezusi i merr termet e perdorura prej Moisiut ne momentin e berjes se beselidhjes:
«Ky eshte gjaku i beselidhjes…» (Dal 24, 8).

Por permend edhe angazhimin e vet: «Ky eshte gjaku im, i beselidhjes». Ai tregon se si e kryen ate qe ishte shpallur ne beselidhjen judaike por ne nje menyre krejt te re, qe nuk ishte parapare. Duke folur per gjakun e vet si gjak te beselidhjes, Jezusi sugjeron identitetin e vet personal me vete beselidhjen.

Termet greke: «gjaku i im i beselidhjes» bejne qe te duket ky identitet: ne «i imi» qe thote Jezusi personifikohet beselidhja. Ne te nenkuptohet nje pohim i pasur me domethenie. Krishti, duke qene Hyj dhe njeri, eshte i afte te mbaje ne vete beselidhjen mes Hyjit dhe njerezimit; megjithate, misteri i Misherimit nuk mjafton, sepse vetem nepermjet derdhjes se gjakut kryhet beselidhja e vertete qe e pajton njerezimin me Hyjin.

Versionet e Palit dhe te Lukes sjellin shprehjen «beselidhja e re». Ato jane me pak te hershme se ato te Markut e te Mateut, qe flasin thjesht per «beselidhje». Kuptohet perse te krishteret kane dashur ta saktesojne beselidhjen «e re», per ta dalluar nga beselidhja judaike e per te treguar ne te njejten kohe plotesimin e «beselidhjes se re» te shpallur nga Jeremia (31, 31).

Duke folur me thjeshte per gjakun e vet si gjak i beselidhjes, Jezusi identifikohet me beselidhjen e vetme te vertete. Ai le te kuptohet se ka nje beselidhje te vetme, ajo qe vendoset me gjakun e vet. Beselidhjet e pershkruara ne Bibel jane vetem «figura», shpallje te beselidhjes se ardhshme qe duhej te realizohej ne kohet mesianike. Asnjera prej tyre, e vetme, nuk mund te siguroje pajtimin mes popullit judaik e Hyjit: vetem Krishti ben pajtimin e njerezimit mekatar.

Me realizimin e beselidhjes nepermjet personit te vet, Jezusi i dhuron nje vlere perfundimtare e te plote. Nepermjet njerezimit te tij gjen vend prane atit dhe bashkohet me Te. Vetem duke konsideruar njepasnjeshmerine e ngjarjeve te historise, beselidhja qe vendoset ne Krishtin vendoset si beselidhje e re pas asaj te vjetres. Por Jezusi vendoset nga nje kendveshtrim me i larte, duke e zoteruar historine dhe duke e interpretuar ate: e gjithe beselidhja kryhet realisht dhe konsumohet ne te.

«Sherbetori» i librit te Isaise ishte «vendosur si beselidhje e popullit» (42, 6; 49, 8). Jezusi eshte thjesht beselidhja, jo vetem beselidhje e popullit por beselidhje e njerezimit, dhe beselidhje e Hyjit dhe e njerezimit. Ne Te realizohet teresia e beselidhjes, e nje beselidhjeje te gjithmbarshme. Ajo eshte e destinuar te depertoje me thellesisht ne jeten e njerezimit nepermjet Eukaristise.


vazhdon-->

[toni77_toni]

Fjalet e hershme dhe fjalet aktuale

Kerkimi i fjaleve te thena prej Jezusit gjate Darkes se Fundit mbi buken dhe mbi veren lejon te konstatohet se fjalet e perdorura aktualisht ne kremtimin eukaristik riprodhojne kuptimin e formulave origjinale. Ka mundesi qe Jezusi te kete thene: «Ky mishi im per shume», «Ky gjaku im, i beselidhjes, per shume». Qe prej fillimeve te Kishes keto fjale kaq te thjeshta, te thena ne aramaisht , jane perkthyer ne greqisht, dhe ne perkthimet eshte futur nje fare ndryshimi formulimi, me terme qe synonin te saktesonin apo shpjegonin formulat origjinale, shume lakonike. Formula aktuale: «Ky eshte korpi im, i flijuar per ju», nuk ben tjeter veç shpreh, ne menyre te sakte, kuptimin e fjaleve: «Ky mishi im per shume», sepse me to Jezusi e paraqiste mishin e vet te dhene si fli per njerezimin. «Per ju» eshte nje aplikim i veçante i fjaleve «per shume», qe do te thote «per te gjithe».

Formula e thene mbi veren tregon nje perpjekje me te madhe per sqarim. Ajo permend kelkun, ndersa Jezusi nuk kishte nevoje ta permendte; ai e tregonte ate duke folur per gjakun e vet. Percaktimi i shprehur i kelkut e merr gjithe vleren e vet per faktin se kelku i trete i te ngrenit te Pashkeve, kelku i bekimit, ishte i vetem dhe kalonte nga njeri person te tjetri; ai pra shfaqej si simbol i njesise.

Beselidhja quhet e re dhe e amshuar. Duke u identifikuar me beselidhjen, Jezusi e konceptonte ate si beselidhje te vetme. Ajo ishte e re, per risine qe kishte personi i tij, dhe ishte e amshuar, per virtyt te amshimit te personit te tij qe i komunikohej vepres se tij. Shperblimi i mekateve eshte nje aspekt i rendesishem i kesaj beselidhjeje. Keto fjale theksojne fitoren qe sjell çdo kremtim eukaristik mbi te keqen qe e mundon boten. Fjalet «per ju dhe per te gjithe njerezit» rimarrin shtrirjen e gjithmbarshme qe gjendet ne fjalen «shume», te thene prej Jezusit, dhe aplikimin ne asamble.

Formulat aktuale, megjithese ne vertetesine e autenticitetin e tyre, nuk e japin gjithe rendesine e fjaleve te thena prej Jezusit. Fjala «korp» ka nevoje te pasurohet me implikimet e lidhura me termin «mish». Shprehja «i flijuar si fli per ju» nuk mund te na beje te harrojme se flija behet «per shume», domethene per njerezimin. Ne thjeshtesine e tyre, fjalet e thena prej Jezusit shpallin nje mister qe shkon gjithmone pertej perkthimeve e interpretieve qe perpiqemi t’u japim atyre. Por fjalet aktuale i pergjigjen asaj qe ka thene dhe asaj qe ka dashur te thote Ai qe ka themeluar Eukaristine.