Revista 'The New Scientist' ka hartuar njė listė tė aspekteve tė pėrditshėm tė jetės qė vazhdojnė tė turbullojnė mendjet mė tė mėdha, duke pėrfshirė arsyet prapa puthjes, skuqjes e madje edhe kapjes sė hundės.
Njė editorial i revistės thoshte: "Nuk ka asgjė mė magjepsėse pėr shumicėn prej nesh se sa vetja jonė. Kėshtu qė, nuk ka pse habitemi pėrse kemi bėrė shumė pėrpjekje pėr t'i shkuar nė rrėnjė domethėnies sė tė qenit njerėzor.
Ajo ēfarė tė habit ėshtė se ka kaq shumė tipare qė mbeten enigmatikė. Kėto variojnė qė nga sublimja, si arti, ėndėrrimi dhe altruizmi, deri tek qesharakja, si qimet, skuqja dhe kapja e hundės.
Mund tė duken tė ēuditshme, por shpjegimet mė tė mirė pėr to shpesh kanė pasoja tė thella. Ja disa teori qė tregojnė pėrse ne i bėjmė ato gjėra qė bėjmė dhe disa prej problemeve:
1 - Skuqja: Charles Darwin luftoi shumė pėr tė shpjeguar pėrse evolucioni na bėri tė skuqemi kur gėnjejmė, gjė qė sinjalizon tė tjerėt. Megjithatė, disa mendojnė se kjo mund tė ndihmojė pėr eleminimin e konfrontimit apo ushqejė intimitetin, duke zbuluar dobėsi.
2 - E qeshura: Endorfinat qė pėrmirėsojnė gjendjen shpirtėrore ēlirohen kur ne qeshim, gjė qė duket njė arsye normle pėr ta bėrė kėtė, por njė studim 10-vjeēar i turbulloi disi ujėrat kur zbuloi se mė shumė tė qeshura shkaktohen nga komente banalė se sa nga shakatė.
3 - Puthja: shpjegimi pėr puthjen nuk ka gjasa tė jetė gjenetik, pasi jo tė gjithė shoqėritė humane e bėjnė. Ka teori qė ėshtė e lidhur me kujtimet e ushqimit nė gji dhe qė njerėzit e lashtė ua prisnin gjirin foshnjave, duke i ushqyer me gojėn e tyre, gjė qė pėrforcoi lidhjen.
4 - Endėrrimi: Teoria e ėndrrave e Zigmund Frojdit, sipas tė cilės ėndrrat shprehin dėshirat tona tė nėnvetėdijes janė diskredituar pėrgjithėsisht dhe ėshtė pranuar se ato na ndihmojnė tė pėrpunojmė emocione, por arsyeja pėrse ne shohim vizione kaq tė ēuditshėm nuk ėshtė shpjeguar plotėsisht.
5 - Supersticioni: zakonet e pazakontė, por qė sjellin qetėsim nuk kanė kuptim nga kėndvėshtrimi i evolucionit; megjithatė, njerėzit e lashtė do tė kishin pėrfituar nėse nuk do tė kishin injoruar fėshfėrimėn e kėmbėve tė njė luani nė bar, duke e quajtur thjeshtė shkulm ere. Feja duket se e ka burimin tek ky impuls.
6 - Kapja e hundės: zakoni aspak tėrheqės, por i zakonshėm i "gėrryerjes sė vrimave tė hundės" nuk ofron pothuajse asnjė dobi ushqyese, atėherė pėrse njė e katėrta e adoleshentėve e bėjnė tė paktėn katėr herė nė ditė? Disa mendojnė se forcon sistemin imunitar.
7 - Adoleshenca: asnjė kafshė tjetėr nuk i nėnshtrohet viteve tė paparashikueshėm tė adoleshencės. Disa mendojnė se ajo ndihmon trurin tonė tė madh qė tė riorganizohet pėrpara rritjes, apo lejon eksperimentim nė sjellje pėrpara pėrgjegjėsisė qė do tė sjellin vitet e mėvonshėm.
8 - Altruizmi: tė japėsh gjėra pa patur tė sigurtė rikthimin ėshtė sjellje e ēuditshme, nga pikėpamja e evolucionit. Mund tė ndihmojė nė lidhjet e grupeve, apo thjeshtė tė japė kėnaqėsi.
9 - Arti: piktura, vallėzimi, skulptura dhe muzika mund tė jenė tė gjitha ekuivalenti human i bishtit tė palloit qė mund tė tregojnė se sa i mirė mund tė jetė dikush, si shok apo bashkėshort. Megjithatė, mund tė jetė njėkohėsisht njė mjet i pėrhapjes sė dijes apo ndarjes sė eksperiencave.
10 - Qimet e trupit: arsyet e supozuara mund tė jenė nė rol nė pėrhapjen e aromės sė trupit, ngrohje apo edhe mbrojtje nga acarimet njerėzore qė ata nuk kanė arritur t'i shpjegojnė plotėsisht.
Pėrgjigju Duke Cituar
Postuar mė parė nga xfiles
Krijoni Kontakt