Rrexhep Qosja: Politika shqiptare nuk njeh kufizim moral

**DriniM** · 11-01-2010, 15:23

Sulmet e Qoses kundër Kadaresë, zanafilla që në vitet '70

Publicisti Sylejman Aliu sulmon akademikun nga Shqipëria Verilindore, sot Republika e Kosovës, Rexhep Qosja. Sylejman Aliu në librin e botuar sëfundi “Filozofia e krrokamës” (Rexhep Qosja në pasqyrë), shkruan se akademiku me origjinë nga territori etnik i Shqipërisë Veriore, Vuthaj, sot në Malin e Zi, është treguar jokorrekt ndaj veprimtarisë së krijuesve shqiptarë. Me Sylejman Aliun, në intervistën e transmetuar në radion “Blue Sky” të Radio Televizionit të Kosovës në Prishtinë, bisedoi Vera Pelaj. Aliu tha se librin e ka shkruar posaçërisht për Qosen.

Bisedoi: Vera Pelaj

-Përse e shkruat për akademik Rexhep Qosjen?

-Sylejman Aliu: “Në radhë të parë, sepse gjatë gjithë kohës e kam ndjerë dhe e kam përjetuar si një mik, si një njeri që meriton të mos jetë kohëve të fundit kaq vetëm. Dhe…vendosa ta shkruaj, përkundër shumë porosive të miqve të mi krijues që të mos merrem me Rexhep Qosjen, sepse, më thonin, ai është përgatitur të bie vetë. Natyrisht mua më trishtoi kjo rënie e tij nga vetvetja dhe e shkrova librin për të, që të mos e lë vetëm. Që të ketë me çka të merret, ose që të ketë ku mund ta shoh edhe gjetkë vetveten”.

-E keni filluar librin me një shkrim të Sadik Bejkos, ku ai shkruan për panairin e librit në Ulqin dhe aty, sipas këtij shkrimi, Qosja e sulmon Ismail Kadarenë. E keqja më e madhe është, sipas tij, se e sulmon në shtetin malazez. Qosja, në Ulqin ka qenë në mesin e libërdashësve shqiptarë.

-Sylejman Aliu: “Jo vetëm libërdashësit shqiptarë kanë marrë pjesë në këtë panair libri, por kanë marrë pjesë edhe krijues nga Maqedonia, shqiptarë edhe maqedonas, kanë marrë pjesë edhe krijues shqiptarë nga Mali i Zi, por edhe malazias, nga Kroacia etj. Dhe kjo është e pakuptueshme. Ky sulm i Qosjes mbi Kadarenë, natyrisht ka prekur jo vetëm Sadik Bejkon, që është profesor universitar në Tiranë, por dhe krijues e shqiptarë gjithandej ku janë. Edhe po të kishte arësye dhe fakte për sulme të tilla aq të ulëta kundër Kadaresë, nuk ishte ndonjë mjedis përkatës për shfyrje të tilla, të cilat e vritnin letërsinë dhe kulturën shqiptare në përgjithësi. Pse duhej që atje t’u tregonim të tjerëve se çfarë xhelozish kemi ne ndaj njëri-tjetrit dhe ç’përpjekje krejtësisht të vrazhda bëjmë që të rrënojmë njëri-tjetrin. Por, siç mund të dihet, qoftë edhe me të tilla sulme, Qosja ishte fare i pafuqishëm të lente gjurmë shembjeje as në këtë panair të librit, për një figurë letrare kaq të madhe siç është Ismail Kadare. La prapa vetëm një shije tallëse për vetveten. Ndoshta ne shqiptarët, në krye me Rexhep Qosjen, nuk dimë të kemi konsideratë dhe hijeshi të mbarë shtytjeje e përkrahjeje për krijuesit tanë të mëdhenj, por tashmë dihet se për ta, veçmas për Kadarenë, konsideratë të jashtëzakonshme ka bota e madhe letrare në gjithë rruzullin tonë. Ne duhet të prajmë të dëshmojmë pareshtur se jemi popull, i cili vlerat e veta të mëdha krijuese i nëpërkëmbë ose i përmbys, kurse vlerat e të tjerëve i mbiçmon më tëpër se ç’kanë rëndësi në të vërtetë. Prandaj, e gjeta shkrimin e Sadik Bejkos, vërejten më serioze, më njerëzore, më intelektuale dhe e solla në libër”.

-Gjithashtu në këtë libër ju citoni Qosjen të ketë thënë në një intervistë se Kadare është mit i krijuar nga komunizmi. Ka gabuar, sipas jush?

-Sylejman Aliu: “Nuk e di a ka gabuar. Por, të sulmosh tjetrin pa e parë veten, nuk është shumë e moralshme. Nëse komunizmi shqiptar e paska krijuar Kadarenë mit të vetin, del, sipas Qosjes, se një komunizëm i tillë paska qenë i mbarë dhe Qosja, nëpërmjet sulmit mbi Kadarenë, arrinë ta lavdërojë këtë komunizëm. Por, mund të shtrohet pyetja edhe ndryshe: Kush e paska krijuar mit të tillë Qosjen në Kosovë? Fundja, s’ka rëndësi se ç’është Kadare, por janë të rëndësishme veprat e tij letrare dhe artistike, të cilat sot nderojnë gjithë kombin tonë në botë”.

-Në librin “Filozofia e krrokamës” (Rexhep Qosja në pasqyrë), vihen në pah, të themi, shumë shumë anë negative të akademik Qosjes. A ka reaguar Qosja ndaj këtij libri?

-Sylejman Aliu: “Në radhë të parë, unë kisha parasysh jo vetëm pasqyrën normale, por në kopertinën e librit solla një pasqyrë të thyer. Secili njeri, që dëshiron ta njoh vetveten ashtu siç është në të vërtetë, meriton nganjëherë të shikohet në pasqyrën e thyer, sepse aty dalin nuancat dhe fytyrat, të cilat njeriu zakonisht përpiqet t’i fshehë. Dhe njeriu e gjenë vetveten dhe e hulumton, nëse ka zell, brenda pasqyrës së thyer shumëfytyrësinë e vet. Kjo ka qenë ideja. Këtë ide për pasqyrën e thyer, natyrisht ma imponoi paraqitja publike, dimesionesh të çuditshme rrënuese, e Rexhep Qosjes, i cili më ka detyruar të mendoj se kemi të bëjmë me një autor, me një shkencëtar, me një akademik, i cili brenda opinionit tonë dhe opinionit të jashtëm del me disa fytyra, me disa qëndrime dhe me shumë zell përmbysjeje, zhbërjeje të secilit mendim, të secilit veprim tonin kombëtar të mbarë, në të cilin nuk është ai”.

-A ka reaguar akademik Qosja ndaj këtij libri?

-Sylejman Aliu: “Jo nuk ka reaguar dhe nuk besoj se do të reagojë”.

-A nuk është e çuditshme?

-Sylejman Aliu: “Unë nuk besoj që do të reagojë për arsye se deri tash të gjitha shkrimet ose, kushtimisht po e them, vërejtjeve që iu kanë bërë ndonjëhërë, në të rrallë atij, ai kurrë nuk u është përgjigjur, qoftë akuzave, qoftë vërejtjeve kundër shpifjeve, rrënimeve dhe gënjeshtrave e plagjiaturave të tij, sepse është i tillë. Pse është i tillë? Është i tillë, sepse mendon se ky i thotë të gjitha i pari dhe pastaj të tjerët le të thonë çfarë të duan. Mandej vjen një fazë që ato kritika e vërejtje harrohen dhe ky, mandej, del me sulme të reja mbi klasën tonë intelektuale dhe e denjë për respekt, sidomos nga jashtë, nga kulturat e jashtme botërore”.

-Por, me Kadarenë pati polemika mjaft të mëdha për një periudhë të gjatë.

-Sylejman Aliu: “Jo të mëdha. Për sa e kam ndjekur këtë polemikë, dikund në fillim të viteve të 70-ta, fillojnë sulmet mbi Kadarenë nga ana e Qosjes, në një kohë kur Shqipëria ishte mbyllur hermetikisht. Ky e sulmonte për kritikën letrare, që Kadareja provonte të shkruante, pastaj sulmet dolën edhe në krijimtarinë tjetër artistike të Kadaresë, por jo për veprat letrare të tij, por vetëm për autorin e tyre. Nuk mund ta marrë me mend se, përderisa një figurë aq e madhe letrare e Kadaresë, do të mund të shembet nga një studiues i letërsisë, siç është Qosja, i cili nuk ka arritur ende t’i kapërcejë kufinjtë e gjeografisë sonë kombëtare si krijues. Nuk ka arritur, prandaj këtu është ajo çudia që vjen prej tij. Oreksi i pandalshëm i akademik Qosjes për denigrimin ose për rrëzimin e figurave të mëdha të cultures kombëtare, të cilët realisht në botë sot janë ambasadorë të kombit tone, duket të jetë i pandalshëm. Mendoj se ne duhet të bëjmë ngritjen dhe ruajtjen e trurit tonë kombëtar e jo ta rrëzojmë e ta zhvlerësojnë deri në këtë masë”.

-E keni quajtur qëllimin dhe logjikën e akademik Qosjes si të pseudozotit?

-Sylejman Aliu: “Përvec përshtypjeve të deritashme, që kisha unë nga qëndrimi i Rexhep Qosjes, gjeta në faqen e tij të internetit një shkrim të botuar nga një njeri anonim në fushën letrare, i cili e quante Qosjen Zot e hije Zoti. Po të mos donte të quhej kështu akademik Qosja, nuk do ta vendoste në faqen e vet të internetit. Por, pavarësisht nga ky paragjykim, mënyra se si iu qaset me zell rrënues e konfliktuoz problemeve, e në radhë të parë problemeve letrare të krijuesve shqiptarë, qoftë në Shqipëri, qoftë në Kosovë, mandej në radhë të dytë politikanëve shqiptarë, qoftë në Kosovë, qoftë në Shqipëri, qoftë në Maqedoni, është një çudi më vete. Qosja gjithandej del një figurë që ndëshkon, që nuk din të veçojë një figurë të mbarë shqiptare, por i rrëzon të gjithë me rend a kolektivisht. Dhe kjo është e keqe, e keqja e tij”.

-Të ndërlidhemi këtu. Para disa vitesh akademik Rexhep Qosja është quajtur baba i kombit. Për të janë kënduar këngë, janë shkruar vjersha…A mund të ndesheni me ata njerëz në kontradikta për shkak të librit tuaj për Qosjen “Filozofia e krrokamës”?

-Sylejman Aliu: “Pasoja e librit do të jetë shumë më e vogël se sa pasoja që ai i ka shkaktuar dhe i shkakton vetvetes. Këto pasoja të vetvetes së tij, natyrisht barten dhe do të barten edhe në historinë tonë të ardhshme, jo vetëm letrare. Ai edhe tash ka fare pak miq, që do të thotë bashkëmendimtarë. Ndërkohë, mund të merret një histori fare e shkurtër e ardhjes së akademik Qosjes në Kosovë nga Vuthajt e Malit të Zi, ku ajo pjesë e shqiptare në Mal të Zi, gati ka mbetur e shkretë fare. Intelektualët e Kosovës kishin një besim të madh te Qosja. E donin. E donin dhe e çmonin, por ai nuk i deshi më. Nuk I deshi më, sepse me ta i humbte privilegjat e veta të jashtëzakonshme në kohën e Titos, por dhe më vonë”.

-Para disa muajve e kam intervistuar akademik Qosjen dhe ia kam bërë pikërisht këtë pyetje, por ai thotë se: “Një grup gazetarësh më kanë quajtur baba të kombit. Unë nuk mendoj se jam baba i kombit, as që kam qenë, sepse kombi nuk ka nevojë të ketë një baba. Ai është i fortë vet”.

-Sylejman Aliu: “Këtë që e thoni ju, unë po e dëgjoj për herë të parë. Asnjë herë nuk ka dalë në asnjë libër të tij, në asnjë intervistë të tij, dhe në asnjë shkrim të tij nuk e kam gjetur që ai e ka kundërshtuar një emërtim të tillë, një pagëzim të tillë”...

-Mua në intervistën që e kam realizuar, ma ka thënë kështu.

-Sylejman Aliu: “Është rasti i parë”.

-A ishte e vështirë marrja e vendimit për të shkruar një libër të tillë?

-Sylejman Aliu: “Ishte mjaft e vështirë”.

-Dhe çka të shtyri që të vendosësh?

-Sylejman Aliu: “Ishte pikërisht konsiderata dhe besimi që ne, brezi ynë, kishim për profesorin dhe besonim e shprersonin se në mesin tonë kombëtar po lind një figurë e madhe, e denjë për respect, por e gjithë kjo sikur u keqkuptua nga ana e tij. Ajo që më shtyri më tepër ta shkruaj këtë libër ishin edhe miqtë e mi, që nga akademikët deri te gazetarët dhe deri te mësuesit. Ata më thanë të mos merresha me Qosjen. Po citoj si më kanë thënë: ai është bërë gati të bie vetë. Dhe mua më trishtoi ky fakt. Ata më kanë thënë se Rexhep Qosja, nuk e meriton tani të merremi më të për arsye se ai ka mbetur krejtësisht vetëm. Dhe natyrisht njeriu është njeri dhe mua m’u dhimbs, prandaj nuk desha ta lë vetëm.Së paku le të ketë më kë të grindet”.

-Përse ju ia zini për të madhe Qosjes se ai është frymëzuar gjithmonë nga shkrimtarë dhe filozofë të mëdhenj botërorë?

-Sylejman Aliu: “Nuk ia zë për të madhe, ia kam lakmi. Por, e ka një deklaratë në një intervistë në një gazetë shqiptare ku deklaron se ai asnjëhërë nuk është frymëzuar nga sistemet politike, nga regjimet politke, që do të thotë se nuk është frymëzuar asnjëherë nga regjimi titist dhe për fatet e Kosovës brenda këtij titizmi që ka qenë vetë ripushtuesi i Kosovës dhe trishtimi më i tmerrshëm i shqiptarëve. Meqenëse është frymëzuar gjithmonë nga shkrimtarë dhe filozofë botërorë, ku natyrisht populli shqiptar nuk ka marrë pjesë në ato filozofizma tek ata shkrimtarë të mëdhenj botërorë, prandaj del se edhe akademiku ynë frymëzimin s’e ka gjetur atje për fatet e popullit tonë të dërrmuar nën një regjim të tillë. Bile ai siguron gazetaren, së cilës I jepte intervistën, që për herë të parë ia kishte përmendur emrin Titos kur ai vdiq. Por unë nuk e kuptoj z. Qosja, nuk e kuptoj as sot, se si është e mundur që gjithë ai vargan njerëzish shqiptarë, që u masakrua, që u dhunua, që vdiqën nëpër burgjet titiste dhe ai, as s’e kishte ndjerë dhe as nuk ia ka përmendur emrin Titos, qoftë si qortim ndaj një politike të tillë shfarosëse. Tito jo vetëm që vrau, por edhe zhvendosi nga Kosova aq shumë shqiptarë dhe i dëboi nëpër kontinete të tjera. Si mund ta bëjë një gjë të tillë një atdhetarë dhe kombëtar, si e quan veten Qosja, si mund të mos i interesonte fati i shqiptarëve, që sakrifikuan aq shumë të shtyrë nga dëshira më të madhe për liri, për çlirim nga thonjtë kolonizues të Titos, kurse ky të mos ia përmendte kurrë emrin, përveç kur ai vdiq“?!

-Në pjesën ku flitet për të arriturat dhe për mizoritë në periudhën e Titos, ju e përmendi edhe kryeparlamentarin e sotëm Jakup Krasniqi.

-Sylejman Aliu: “E përmendi kryeparlamentarin Jakup Krasniqi për arsye se ai, në një shkrim të tij, veçon dy figura të rëndësishme tonat, Adem Demaçin dhe Rexhep Qosjen. Z. Demaçi u burgos për gati 30 vjet në burgjet e Titos, kurse z. Qosja jetonte jetën e lire dhe me të gjitha privilegjat e mundshme. D.m.th., i pari kishte sakrifikuar aq shumë, ndërsa i dyti, Qosja, gëzonte privilegjet më të mëdha dhe lavdëron periudhën e Titos me zhvillimin e madh e të gjithanshëm të Kosovës. Ndërkohë, Jakup Krasniqi shan Titon, pse e ka robëruar Kosovën, e ka shkatërruar dhe nuk e ka lënë të zhvillohej në asnjë aspekt. Këtu lind kundërthënia, I njëjti autor barazon kombëtarisht njërin, Demaçin, që ka qenë i burgosuri i Titos, kurse lavdëron tjetrin që ka pasur privilegjet e Titos. Qosja lavdëron Titon që e ka zhvilluar Kosovën, Jakupi shan Titon që e ka shkatërruar Kosovën. Dhe njeriu çuditet: në një anë shanë Titon, kurse në anën tjetër lavdëron lavdëruesin e Titos, që ishte dhe është Qosja”.

-Në faqen e parë të librit është një poezi e poetit Ali Podrimja, “Mes dy gurëve”, e shkruar në Bllacë në vitin 1999, marrë nga vëllimi i tij poetik “Libri mbi të qenit”. Është edhe kjo për Qosjen?

-Sylejman Aliu: “Unë e kam përjetuar si të tillë këtë poezi të poetit Podrimja. Prandaj e kam marrë dhe e kam vendosur në krye të librit “Filozofia e krrokamës”. Edhe në brendi të librit e kam shtjellimin e faktit për eksodin e madh që ndodhi me shqiptarët. Në brendësi të librit e quaj një strategji mbase edhe heroike të Qosjes, që qe veshur si grua dhe doli që të shpëtojë. Një veprim i tillë mbase është normal në situata të tilla. Mirëpo, e keqja nga ai vjen më vonë, kur mbaroi lufta në Kosovë. Gazetarët në Tiranë e pyetën Qosjen se çfarë mendote për ata që kishin qëndruar në Kosovë gjatë kohës së luftës, ai qe përgjigjur se shumë nga ata që qëndruan në Kosovë, ishin lojalë të Serbisë, edhe pse vetë, sa ishte ende në Kosovë, kishte ftuar shqiptarët që të mos e braktisnin Kosovën “sepse ne atdhe tjetër nuk kemi”.

-Z. Sylejman, pse e gjithë kjo për Qosjen? Nuk mund të gjeni ndonjë gjë të mirë nga ai kur dihet se ka kontribuar shumë për letërsinë shqipe? Ka shkruar disa romane, ka shkruar historinë e letërsisë shqipe në tri vëllime…

-Sylejman Aliu: “Po ka kontribuar, është e vërtetë, sadoqë ka përfolje të mëdha rreth veprimtarisë krijuese të z. Qosja. Po e zëmë, flitet shumë dhe me fakte të qëndrueshme se ai vjeli nga Dhimitër Shuteriqi historinë e letërsisë dhe u bë autor i saj. Thuhet shumë bindshëm se romani i tij “Vdekja më vjen prej syve të tillë”, që ai i quan 13 tregime të përmbledhura në një roman, motive të cilat janë marrë nga “Ahmet Koshutani” i Ramiz Kelmendit, motive këto që mund të lexohen dhe të shihen. Ndërkohë, nuk është e keqja e huazimeve të motiveve letrare, por e keqja është se ai gjithçka shkruhet nga të tjerët, i zhbën, i denoncon, i zhvlerëson gati në thelb. Këtu qëndron ai ndryshimi midis lexuesit të tij dhe, atij si lexues i veprave të shkrimtarëve të tjerë shqiptarë”.

-Z. Sylejman çka më shumë dhe çka më pak se “Filozofia e krrokamës”?

-Sylejman Aliu: “Njeriu ka ambiciet e veta. Unë nuk do të merrëm më me motive të tilla. Është një emocion që është shumë i veçantë dhe ai nuk mund të përsëritet. Këtë që e kam thënë në këtë libër, nuk mund ta përsëris më, nëse nuk do të jem i detyruar të shtoj edhe ato që nuk i kam thënë në këtë libër, sepse janë, vërtet, të pashembullta. Unë merrem me shkrimin e tregimit, kam botuar edhe roman, drama skenar filmash dhe me këto mendoj të vazhdoj derisa ta kem fuqinë krijuese”.

-“Filozofia e krrokamës” është në shitje tani?

-Sylejman Aliu: “Po, është në treg. Kontigjenti i parë prej 500 kopjeve është shitur. Tash po mendoj ta shtyp për herë të dytë. Kërkesat janë të mëdha dhe unë do ta rishtyp”.

Radio “Blue Sky”/RTK, Prishtinë

**Brari** · 11-01-2010, 17:44

Per te kuptuar mire qosjen duhet studiuar mire qosja ne vite.. e qe te kuptosh qosjen ne vite duhet te kuptojme dhe kosoven ne vite.. por dhe shqiperine ne vite..
njerzit ndryshojne.. me kohen.. disa behen me te mire ose me te vyjshem..disa koha i ndryshon per keq..

ne lidhje me qosjen duhet te kuptojme mire se cfar ishte qosja ne kosoven e viteve 70 ta.. e cfar e mendonin ne shqiperi qosjen ne vitet 70 ta..

le te fillojme analizen me selman rizen..
pra si e shikonte regjimi enverist atdhetarin selman riza ne vitet 60 70 e 80 ta.. e pastaj do merremi me qosen e asaj kohe e me kadarene e asaj kohe..

--

gazeta shqiptare

Dosja: Selman Riza.

Del arkivi i sigurimit kunder gjuhetarit

» Dërguar më: 20/12/2009 - 15:55

Lajme te ngjashme
Dosja sekrete e Selman Rizes
• Datë: Dec 20, 2009

Admirina Peci

Për të kuptuar se ç’ngjyrë e ç’shije ka e vërteta, na lipset të presim, ndonjëherë edhe gjatë, deri sa të gjejmë burimin e saj. Për shumë ngjarje e personazhe nga koha e diktaturës në Shqipëri, kjo e vërtetë gjendet në dokumentet e rezervuara me shënimin “sekret” brenda dosjeve të Sigurimit të Shtetit, shumë prej të cilave ende rrinë të kyçura.
Në rastet kur ndonjë prej atyre dosjeve hapet, bashkë me to hapet edhe porta e rëndë e së vërtetës. Kështu ka ndodhur dhe me Selman Rizën, gjuhëtarin dhe studiuesin e pakompromis, një personazh i mbikëqyrur e i survejuar në çdo çast të jetës së tij, i spiunuar dhe i penguar shpeshherë dhe nga kolegët më të afërt. E vërteta në rastin e tij është tashmë kaq e perceptueshme! E kjo falë vullnetit dhe dëshirës së një studiuesi nga Kosova, akademikut të mirënjohur, Rexhep Ismajli, i cili për fat, duket se është nga të rrallët që s’bën dot kompromise në kurriz të së vërtetës. Libri i tij “Pasionet dhe pësimet e Selman Rizës”, i mbushur plot e përlot me dëshmi e dokumente, hedh dritë mbi gjithë atë komedi tragjike që u luajt në kurriz të Selman Rizës për më shumë se 30 vjet, deri në çastin kur ai mbylli sytë.
Si dhe pse u survejua? Nga kush? Çfarë kishte bërë ky intelektual që nuk i shkonte për shtat regjimit, rretheve ku ai punonte, kolegëve të tij, të njohurve të rastësishëm.... Çfarë i duheshin regjimit çastet më të zakonta të jetës së tij, ora kur dilte në mëngjes nga shtëpia, rruga nga kalonte, dyqani ku blinte bukën, apo gruaja që e shoqëronte, e që agjenti që raporton, e cilëson: “Mendohet të jetë gruaja e tij, sepse i futi krahun...”!
Me një ndjenjë neverie që të trondit, mund të kalosh faqe të tëra nga raportet e survejimit që hartonin çdo ditë agjentët e Sigurimit me nofka të çuditshme si “Jaku”, “Gjenevreku”, “Bleta”, “Taraboshi”..... Por një tjetër ndjenjë, këtë herë keqardhje, të kaplon kur në raportet e tyre hasen emra personazhesh të njohur të botës së studimeve, prej të cilëve vilen informata, merren komente, zbulohen imtësi rreth gjithçkaje që bënte Selman Riza.
Në këtë 100-vjetor të lindjes së tij, ky botim prestigjioz i Rexhep Ismajlit na jep mundësinë të zbulojmë një prej të vërtetave të regjimit me të gjitha ngjyrat dhe shijet e saj.
Një pjesë të kësaj të vërtete po e sjellim përmes kësaj specialeje të titulluar “Dosja Riza”, edhe për lexuesit tanë që nuk kanë mundësinë ta kenë në dorë këtë libër, njëkohësisht duke kërkuar dhe mirëkuptimin e personazheve të përmendur në dokumente, një mirëkuptim në shenjë mbështetjeje për këtë të vërtetë që e mban peng edhe sot e kësaj dite shoqërinë tonë.

Selman Riza dhe Çabej

Më 24 qershor të vitit 1963, gjuhëtari Selman Riza nis të shkruajë një letër që e tit ullon “Letër përgjegjësve”. Është i prekur nga një padrejtësi. Pret t’i botohet një studim kritik mbi rasat e gjuhës shqipe. Më saktë dy shtojca, të cilat nuk po gjejnë miratimin nga kolegët e tij. Riza ankohet se kolegu i tij Eqrem Çabej po i bëhet pengesë për këtë botim me të padrejtë.
Çfarë kundërshtish kishin lindur mes tyre? A ishte ky rast i vetëm i përplasjes së dy gjuhëtarëve të mëdhenj? Kjo letër, të cilën e botojmë të plotë, shkëputur nga libri më i ri i akademikut kosovar, Rexhep Ismajli, “Pasionet dhe pësimet e Selman Rizës”, është në të vërtetë vetëm maja e ajsbergut nga gjithë ajo marrëdhënie aspak miqësore që ekzistonte me Rizës dhe kolegeve të tjerë. Por, marrëdhënia më e veçantë është ajo me Çabejn, një shkencëtar i madh i gjuhës, të cilin Riza e vlerësonte mjaft, por edhe e kritikonte hapur në shumë pika për të cilat ai nuk ishte dakord me të. I vënë në shënjestër nga regjimi, Selman Riza u përndoq në çdo hap të tij. Survejohej, spiunohej nga kolegët. Arsyet e këtyre qëndrimeve? Duket gjithçka vinte nga karakteri i tij i pakompromis, por dhe nga përmasat e tij si shkencëtar që jo rrallë herë ngjallte zili e xhelozi.
Studiuesi Ismajli e portretizon kështu Selman Rizën: “Si dije dhe si kulturë, në të gjitha aspektet impononte respekt. Në biseda ishte substancial, i matur dhe i vendosur...Kur shtronte ndonjë çështje, do të kishte patjetër një brendi debatuese, do të ngjallte gjithsesi debat. Nga leximet më është dukur i një natyre heterodokse, dijetar që diskutimin e kishte ngritur në nivel parimi. Heterodoksia, qëndrimi debatues dhe mospajtues me mendimin që donte të etablohej, mospajtimet me dogmën ideologjike-shkencore, diskutimet mospajtuese me kolegë, ndëshkimi për idetë e tij dhe për kërkesat e natyrës organizative të punës shkencore, të gjitha këto dhe qëndresa krijuese, e bënin atë disident...”.
Për të kuptuar diçka më shumë nga ky personazh dhe kundërshtitë që ai ngjallte, kërkojmë disa mendime nga studiuesi Ismajli, duke u ndalur pak më tepër në marrëdhënien e tij me Çabejn...

Në vitin 1963 është zhvilluar një debat i gjerë mbi një vepër të Selman Rizës, ku ky i fundit përballej më së shumti me Eqrem Çabejn. A mund të risjellim në vëmendjen e lexuesve të sotëm thelbin e këtij debati? Çfarë shkruante Riza në “Shtojcat” dhe në ç’pika e kundërshtonin koleget e tij? Pse mund ta ketë penguar realisht Çabej dhe M. Domi atë botim, siç e përmend Riza në letrën e 24 qershorit të këtij viti?
Nga diskutimet që kam ndjekur në dokumentacion, në Institutin e Shkencave, pastaj Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë, janë shqyrtuar dorëshkrimet e anëtarëve të sektorit. Ndonjëherë janë trajtuar edhe formulimet më të vogla, sikur të ishte fjala për një dorëshkrim kolektiv. Ndonjëherë ishin mbajtur disa seanca diskutimi për një vepër. Diskutimi i tillë i ka epërsitë e veta, por ka pasur dhe pasoja që nuk më duken pozitive: autocensura, kontrolli i tepërt, frika etj.
Selman Riza ka qenë i debateve. Në Tiranë, qysh më 1957-‘58 kishte shtruar çështje teorike të sinkronisë/ diakronisë dhe të të ashtuquajturave mbetje në sistemin aktual të gjuhës nga një sistem më i hershëm. Ato seminare kishin mbetur të pabotuara. Sipas tij, kishte pasur diskutime me kolegët.
Riza ka pasur diskutime edhe me Xhuvanin, Çabejn, Domin, Priftin, Floqin, më vonë me Agalliun, Demirajn e kolegë të tjerë, për çështje të ndryshme gjuhësore. Në studimin për Nyjat e shqipes (vështrim historik, 1959, 1962 dhe 1964) Riza mund të kishte qenë kritik ndaj ideve të traditës albanistike, përfshirë të Çabejt, për prejardhjen e nyjës shquese dhe për proceset e prapavendosjes së saj, ndërsa në studimin për Rasët në shpjegimet e ndryshme historike. Riza kishte raportuar për veprën e Çabejt Studime etimologjike të shqipes, të paraqitur për disertacion doktorate dhe në atë raport gjejmë një vlerësim me superlativa: Riza mendonte se për një të atillë vepër në kultura më të përparuara autori mund të bëhej anëtar i akademisë, ndërsa në këtë rast, duke i dhënë Çabejt gradën Doktor i Shkencave, nderohej komisioni jo Çabej; me këtë vepër Çabej nderonte kulturën dhe kombin. Vlerësimet e tij për veprën e Çabejt ishin të diferencuara. Nuk ishte kështu entuziast për shqyrtimet e tij morfologjike.
Në shkrimet e botuara Çabej nuk e ka përmendur punën e Rizës. Me rastin e diskutimit të monografisë historike për nyjat të Rizës dhe me rastin e diskutimit të veprës Emrat në shqipe, sistemi i lakimit, Çabej kishte diskutuar. Në veprën e fundit të Rizës, ku ishte evituar diskutimi për periodizimin e historisë së gjuhës dhe për çështje të tjera nga të historisë së mbaresave rasore etj, të tjerët kishin kërkuar që Riza të jepte referime më të plota dhe të shpjegohej për disa qëndrime, çka ai kishte bërë në dy shtojcat, të cilat ishin bërë objekt diskutimesh të gjera në Sektor. Në Shtojcat është diskutuar për periodizimin e historisë së shqipes, për prejardhjen e mbaresave rasore, për çështje të nyjave e gjëra të ngjashme.
Duket se kundërshtive mes këtyre dy personaliteteve mund tua gjejmë gjurmët që në botëkuptimin e tyre, apo shkollave të cilave i përkisnin. A ka pasur kudërshti të tjera profesionale mes tyre?
Ka pasur dhe një diskutim tjetër me pasoja polemizuese: komentet e Rizës për konceptet gramatikore të S. Frashërit dhe të K. Kristoforidhit. Dorëshkrimi i Rizës për foljet, që u botua vetëm pas vdekjes më 1994, po ashtu kishte qenë objekt diskutimesh të gjera, për të cilat Riza kishte lënë ndonjë përgjigje, po ashtu. Në procedurën e diskutimit për veprën Emrat, pas shumë shoshitjeve, Riza mendonte se Sektori ishte gati për vendim përfundimtar dhe se në atë diskutim do të shfaqej mendim pozitiv për botimin e veprës. Një mendim duhej ta jepte dhe Çabej si recensent. Si duket, Riza mund të ketë kujtuar se Çabej po ia vononte recensionin pa arsye. Kështu ishte krijuar një situatë, më duket, e ngarkuar me moskuptime të ndërsjella, me ç’rast mospajtimet midis dy gjuhëtarëve e dijetarëve të shquar dhe të vetëdijshëm për staturën e tyre, sa vinin e theksoheshin.
Një pjesë e mirë e mospajtimeve midis Çabejt e Rizës u detyrohet dy mënyrave të të menduarit për çështje të gjuhës, dy shkollave të ndryshme të të menduarit për gjuhën, sidomos për studimin historik të gjuhës. Kjo mund të jetë ngatërruar më tej me kompetencat e ndryshme në fusha konkrete (morfologji, etimologji, fonetikë historike, filologji etj).
Por diskutimet më të mëdha Riza do t’i ketë pasur me A. Kostallarin, lidhur me prioritetet e Institutit – hartimi i kursit të plotë të leksikografisë-leksikologjisë bashkë me fjalorin e mesëm në afate më të shpejta, duke kundërshtuar mbërthimin e forcave të rëndësishme me fjalorë rusisht-shqip dhe e kundërta. Këto diskutime kishin përfshirë dhe drejtimin e Institutit. Ne nuk mund ta dimë as intensitetin, as pikarritjen e atyre diskutimeve.
A ekzistonte në atë kohë mes shkencëtarëve e studiuesve respektimi i mendimit ndryshe? Duket se diktatura me mjetet e saj kishte depërtuar edhe në psikologjinë e këtyre intelektualëve...
Sa i përket respektimit të mendimit ndryshe midis shkencëtarëve në atë kohë në Shqipëri, për çka më pyetnit, nuk jam ai që mund të thotë diçka më të saktë. Përshtypja ime është se diskutime kishte pasur, se në ato diskutime kishte edhe argumentime të natyrës ideologjike, çka do të thotë se studiuesit duhej të kishin shumë kujdes për çka po thoshin. Në tendencën e theksuar për të nxjerrë vetëm të vërteta univoke, çka synonte diskutimi i asaj natyre, kishte rrezik që mendimet e dikujt të merrnin vulën e të qenit ortodokse (pra të doksës së drejtë), ndërsa të tjerat jo. Selman Riza, natyrë heterodokse, i pabindur për ide (marksiste) si njësia e gjuhës me mendimin, për zbatimin e drejtpërdrejtë të marksizmit në gjuhësi, kundërshtar i ngatërrimit të shkencës me politikë, mosrespektues i floskulave ideologjike për gjuhësinë marksiste-leniniste etj, herët a vonë do të binte në grackat e sistemit, ndërsa me atë rast mund t’i interpretoheshin krejt ndryshe diskutimet e një natyre tjetër shkencore. Të gjitha këto, prej pozitës sime vetëm mund të hamendësohen.
Si do ta përshkruanit në disa rreshta karakterin e intelektualit Selman Riza? Po ambientin ku atij iu desh të jetonte, të studionte, të botonte…, me pak fjalë, të ndërtonte jetën e tij si intelektual i përmasave që realisht kishte?
Selman Rizën e kam njohur për pak kohë dhe vetëm në intervale të shkurta. Si dije dhe si kulturë, në të gjitha aspektet impononte respekt. Në bisedat ishte substancial, i matur dhe i vendosur. Nuk bisedonte për gjëra të rastit, nuk pyeste shumë. Komentet i kishte të kufizuara. Kur shtronte ndonjë çështje, do të kishte patjetër një brendi debatuese, do të ngjallte gjithsesi debat. Nga leximet më është dukur i një natyre heterodokse, dijetar që diskutimin e kishte ngritur në nivel parimi. Prej këndej buronte qëndrimi i tij kritik, duke përfshirë dhe veten. Në çdo situatë reflektive synonte risinë. Ishte origjinal dhe kërkestar në shprehje në raport me mendimin që do të kumtonte, jo në raport me bukurinë e shprehjes. Në një mjedis ku ka vetëm një doksa të konsakruar zyrtare ishte për të pritur që një natyrë e atillë të kishte ndonjë vështirësi. Heterodoksia, qëndrimi debatues dhe mospajtues me mendimin që donte të etablohej, mospajtimet me dogmën ideologjike-shkencore, diskutimet mospajtuese me kolegë, ndëshkimi për idetë e tij dhe për kërkesat e natyrës organizative të punës shkencore, të gjitha këto dhe qëndresa krijuese, e bënin atë disident. Selman Riza ishte shumë punëtor dhe me këtë shpesh i tejkalonte tundimet e tij kritike, i superonte disa prej situatave potencialisht të diskutueshme me të tjerët në kohë të papërshtatshme. Vetëm këmbëngulja në punë i shpjegon gjithë ato realizime veprash të botuara dhe të tjerash të lëna dorëshkrim në një kohë kaq të shkurtër dhe të ngarkuar me kaq shumë tensione.

--

vazhdon..

Dosja sekrete e Selman Rizes
» Dërguar më: 20/12/2009 - 15:02

Lajme te ngjashme
Telefonatat sekrete të Ditmir Bushatit
• Datë: Nov 22, 2009

Raport nga Taraboshi

Mar. Pun.Op. Bedri Lybesha.
Dhënë Agjenti Taraboshi
Raport i datës 1/VI/969

Në datën 27/V/969 ai vajti ke Selman riza për të marrë disa udhëzime nga Selmani për gjuhën frënge. Gjatë bisedës që filloj rreth lidhjes që ekziston ndërmjet të menduarit dhe të folurit Selman Riza tha: unë kam arritur në konkluzion se s’ka lidhje ndërmjet të menduarit dhe të folurit. Unë jam kaq i sigurt për këtë sa mar guxim dhe kritikoj edhe Markësin i cili ka arritur në një përfundim të gabuar për këtë çështje. Ai mbasi mbaroi punë me Selmanin filloi të bisedojë veç me Adile Protopapën përgjegjëse e bibliotekës rreth aftësive të Selmanit, ai qëllimisht e hapi këtë bisedë për të marrë diçka për Selmanin nga A. Mbasi ajo foli për aftësitë e Selmanit në gjuhësi tha:
Selmani është kokë: se gjatë bisedave që kam patur unë me të, ky ka arritur të kritikojë edhe pikpamjet e Marksit. Po kështu edhe Adileja përmendi tekstualisht atë që ka sipër shënuar.
Taraboshi

DETYRA
Meqë ju jeni të interesuar për të mësuar gjuhën frënge vazhdo bisedat me Selman Rizën për të futur më thellë në mendimet e tija në çdo drejtim.

MASAT AGJENTURORE OPERATIVE
Të bisedohet me Agj. Taraboshi se në cilën dit zakonisht vete ke Selmani dhe me qën se Selmani fle në hotel të shkohet drejt mundësive për vënjen e T.O.
Së shpejti.
Raporti të riprodhohet në nji kopje dhe të vendoset në dosjen e tij
Puntori operativ (Bedri Lybesha)Raport survejimi

Objekti i survejimit Aripi Dita e V-të datë 4/XI.1959
N’ora 6 filloj survejimi në rrugën B. Curri në drejtim të rrugës S.Kodra përkarshi shtëpisë Nr.106.
N’ora 1?,35’ Objekti doli nga Instituti i shoqëruar me Ëngjëll Angonin, i cili punon në universitetin shtetëror të Tiranës, kalojnë rrugën Labinoti, Sh.Partizani, n’ora 14,30’ para Kinemasë Partizani ndahet Engjëlli me biçikletë largohet në drejtim të ndr5yshëm, ndërsa objekti vazhdon ecjen Sh.Partizani, Barrikatave, B.Curri, Siri Kodra dhe n’ora 15,3’ u fut në shtëpinë e tij.
N;ora 18,30’ Objekti doli nga shtëpia kaloj rrugën Siri kodra, B.Curri dhe n;ora 18,37 u fut në dyqani shoqëruar me një grua e cila dyshohet të jetë gruaja e tij, mbasi gjatë ecjes i futi krahun objektit, që të dy vazhdojnë ecjen rrugës B.Curri dhe n’ora 18,55’ u futën në dyqanin e bukës Njësija nr.117 për 0,2’ dualën me një bukë 50 lekëshe në dorë vazhdojnë ecjen B.Curri, Siri Kodra dhe n’ora 19, 5’ u futën në shtëpinë nr.106.
Prej kësaj ore dhe deri n’ora 22.00 nuk ishte parë se objekti9 të bëjë ndonjë lëvizje. Në kët orë survejimi u7 ndërpre.
U shtyp në 2 kopje. Kopje e I-rë Degës...” II-të në degën e V-të.Androkli Kostallari: Riza i ka shërbyer Ballit
Shënim operativ

Në datën 26/IX/1962 në një bisedim verbal me Androkli Kostallarin – Drejtori i Institutit të Albanologjisë, rezulton se: “...Punonjësi Shkencor, Selman Riza ka qenë një nga aktivistët e organizatës tradhtare të B.Kombëtar, në ngarkim të të cilit nga një trakt që është lëshuar nga Partia tonë gjatë luftës demaskon të përmendurin si eksponent dhe armik në shërbim të Ballit dhe okupatorëve. Sipas Androkliut, ky trakt mendohet të botohet edhe në shtyp.
Androkliu thotë se Selman Riza akuzon gjithë shokët e shëndoshë, duke i cilësuar se këta nuk dinë asgjë dhe është grindur me të gjithë punonjësit, ndërsa vetë ay nuk ka aftësi për sektorin që ndjek. Hipotezat e tij që ka ngritur në institut nuk kanë asnjë bazë shkencore dhe kur është kritikuar për materialet e tij pa vlerë, është detyruar të tërhiqet dhe të mos botohen në shtyp.
Në një leksion për albanologjinë që ish ngarkuar të bënte, nuk ka shkruar realitetin duke i dhënë një frymë në favor të Jugosllavëve. Për këtë çështje në një mbledhje të punonjësve shkencorë u kritikua, aq sa edhe Eqrem Çabej e kundërshtoi për materialet e tij të dobta në kundërshtim me realitetin.
Na ka thënë Selmani nuk merremi me politikë por jemi të pavarun si shkencëtarë. Ne jemi autoritete shkencore dhe jo administrative. Nuk duhet bërë propagandë me çështjet shkencore.
Që nga prishja e marrëdhënieve me B.S ka filluar të aktivizohet duke goditur sistematikisht punonjësit e tjerë të vjetër e të rinj, sidomos tani flet edhe kundra A.P (?) gjë që më parë nuk e bënte.
Gjithashtu punonjësit shkencor K. I ka thënë Androkliut se kur kam qenë në burg me Selmanin, ay trajtohej shumë mirë, i lejonin libra e sende të tjera në burg, ndërsa neve nuk na jepej asnjë e drejtë. Mbas daljes nga burgu u emërua profesor në Sarajevë dhe Shkup dhe për çudi në vitin 1955 vjen në Shqipëri si i persekutuar nga Jugosllavët.
I paraqituri ka qenë pronar tokash dhe dyqanesh. Në të kaluarën ka qenë bile avokat i një firme tregtare private. Studimet i ka kryer në Francë por nuk ka asnjë dokument për fakultetin që ka kryer. Është tip egoist mendjemadh dhe e mbivlerëson veten e tij. Tregohet se është punëtor i madh duke qëndruar në zyrë, por në fakt nuk nxjerr asgjë në dritë, mbasi nuk ka aftësi shkencore.
Me qenë se na prish punë, pohoi Androkliu, do ti propozojmë komitetit Qendror për ta larguar nga Instituti.
Punëtori operativ, Tiranë, më 27/IX/1962 Kap.I-rë (Qiriako Prokopi)
Anash:
Qako! Grumbullo të gjitha që di mirë për... dhe të propozojmë një relacion të Q. për ta hequr andej E..
(Shënim në anën tjetër) Ky shënim operativ nuk është i plotë. Po duhej të bënte të kjartë çdo gjë që ven në dyshim objektin. –P.sh.
1.Thuhet se S. ka bërë një leksion për albanologjinë, nuk ka shkrojtur realitetin por i është dhënë një frymë jugosllave dhe për këtë është kritikuar nga E. Çabej. Për mendimin tim ky fakt duhej dërguar deri në fund.
2. Po kështu është edhe rasti i K. Megjith se i ka kalue koha. – Këto duhet të skjarohen se mbeten si të dyshimta për Selmanin.

Raport nga “Jaku”

Dhënë nga B.P. Jaku marrë nga Tog Gaqo Pema datë 9/V/1958

Raport
Ay raporton se në muajin prill 1958 i quajturi Zeqirja Rexha u riatdhesua nga Jugosllavia. Këtë lajm po ia epte në bisedë e sipër Kristo Frashëri Aleks Budës në sallën e institutit të historisë e gjuhësisë. Në diskutimet në mes të këtyre të dyve simbas thanjes së vet Zeqirja Rexhës se ai ishte riatdhesuar me vullnetin e tij etj. Në bisedat që kishte me Kristo Frashërin ay i kishte thënë se ishte persekutuar mjaft në Jugosllavi si dhe vuajtur mjaft ekonomikisht, megjithatë ndër të tjera i kishte thënë se kishte mbaruar fakultetin e romanistikës në Beograd. Kish sjellë me vehte nji koleksion të nji reviste letrare shqipe që del në Prishtinë të cilën ia shiti institutit të gjuhësisë e historisë nëpërmjet Kristo Frashërit, nga diskutimi që u bë në sallë doli se ay ishte nji shok i Selman Rizës i cili ky është riatdhesuar gjithashtu nga Jugosllavia para dy vjetëve. Duke shprehur habinë për persekutimin që i kishin bërë në Jugosllavi Aleks Buda i thosh K. Frashërit se ay në vitin 1947 ka qenë një eksponent i flaktë i lëvizjes titiste në Kosovë, por siç duket ay më vonë paska ndruar qëndrim.
“Jaku”

Raport nga “Gjenevreku”
Marrë nga XXXXXXXXXXX dhënë B.P. Gjenevreku

RAPORT I DATËS 27/x/58
Për Selman Rizën ai tha se e njifte qyshe në vjetin 1955 po thuaj nga nga fundi i këtij vjeti, kohë në të cilën erdhi nga Jugosllavia – d.m.th. kur u emërua profesor në fakultetin e Historisë dhe të Gjuhësisë në Universitet. – Mbi jetën e Selman Rizës ai ka mësuar këto gjëra:
Është nga Gjakova e Jugosllavisë, shkollën e Mesme e ka kryer në Liceun e Korçës dhe studimet e Larta në Francë, thonë se tërë kohën që ka vazhduar shkollën është i dalluar në mësime dhe studime, duke lënë përshtypje si në rrethin e studentëve dhe në atë të pedagogëve. Din shumë mirë gjuhën serbishte, frëngjishte, gjermanishte, rusishte dhe anglishte. Ai ishte munduar të mësojë tërthorazi mbi jetën e tija dhe të kaluarën, por Selmani i është shmangur nëj gjëje të tillë dhe kur ka raste të tilla që ta pyesësh të thotë ju lutem na lejoni të punojmë.
Ai ka mësuar nga Myrteza Kadzadej se Selmani ka qenë arrestuar kur ka qenë në Shqipëri dhe u është dërguar lidhur jugosllavëve, të cilët mbasi e mbajtën pak kohë e liruanë dhe emëruan profesor të gjuhës frënge Zagreb.
Që prej kohës që S. Riza punon në Universitetin tonë ai ka vrejture këto gjëra, në personin e tij: ëhstë njeri jashtëzakonisht puntor dhe me një vullnet të çuditshme n3ë punë, punon intensivisht si rrallë të tjerë, gjatë tërë orarit zyrtar ëhst5ë shumë i përpiktë në punë e orar, shumë rrallë del jashtë zyrës gjatë orarit të punës , flet shumë pak dhe eviton bisedat me cilin do, po edhe kure flet të shumtën e herës janë të tjerët q ëi drjetohen S. Rizës dhe jo ky të tjerëvet. Po ti drejtohesh për bisedë, pyetje a sqarim për çdo subjekte të përgjigjet menjëherë po shumë shkurte dhe e sheh se bashkëfolësi don me e zgjatë bisedën, atëherë bën disa gjeste padurimi që don të thotë “nëse mbarove të lutem më lër rehat se kame punë”, me një fjalë nuk të inkurajon të flasësh as të bësh shaka qëndron shumë serios.
Prej dy vjetësh punon mbi dy monografi shkencore (studime gjuhësore 1) mbi nyjet dhe 2) mbi përemrat pronorë të gjuhës shqipe) prej të cilëve pret të fitojë gradën kandidat i shkencave, punon dite e natë për këto monografi, vjen dhe të dielave e punon pothuajse tërë ditën.. gjatë këtyre dy vjetëve nuk është parë të frekuentojë nonji lokal, si duket nuk pi as duhanin as rakinë, as kafen. Është kaq i mbyllur e i heshtur sa nuk i dihen as gustot dhe as dëshirat e tija, jo vetëm kaq por nuk është parë të jetë shoqëruar no një herë në rrugë me nonjë person tjetër përveç gruas së tija. Gjithashtu dhe këtu në universitet nuk shoqërohet dhe nuk i kemi konstatuar as nonjë shoqëri me përjashtim të përshëndetjevet të zakonshme.
Është njeri ambicioz dhe i njef vetes një superjoritet intelektual mbi shumë të tjerë, vishet shumë thjeshtë të shumtën e herës me rroba doku. Në mbledhjet që bëhen çfarë do qofte sindikale apo zyrtare dëgjon me shumë vëmendje dhe kur e merr fjalën diskuton me shumë serjozitet. Njerëzit e ndryshme që e njofin flasin me konsideratë për të dhe e çmojnë. Përshtypja e përgjithshme që të le ky person është njeri shumë punëtor, i mbyllur në vetvete, mizantrop, i heshtur...ambicioz. Flet edhe shkruan toskërishte.
Gjenevreku.

Detyra
Do ti jepen më vonë në bazë të një vije sjelljeje dhe mbasi të vërtetojmë se sa do të jetë i zoti B.P që të përfundojë këtë.
Masat operative
Ti bëhet një vijë sjelljore e studjuar.
Punëtori operative. Emri dhe firma janë shlyer. Shefi i seksionit V-të kapitet I-rë
(Marke Dodani)

Raport nga “Jaku”
Dhënë nga B.P. “Jaku” Marrë nga Tog Gaqo Pema datë 11/IV/958
Raport
Ay raporton se Selman Riza bashkëpuntor i vjetër i Institutit të Historisë e Gjuhësisë, tani punon në sektorin e gjuhësisë. Paraqitet puntor serjoz dhe me shoqri. Nuk shoqrohet me askënd, përveç zyrës nuk shkon se nuk frekuenton ndonjë lokal si kafe, klube e tjera. Kur kthehet nga zyra për në shtëpi shkon më të shumtën vetëm. Asnjiherë në zyrë nuk trajton çështje politike, i eviton ato. Një ditë rreth datës 8/IV/958 erdh në zyrën e Aleks Budës mbasi mbaroi orari punës, e priti atë derisa u bë gadi dhe së bashku u nisën për në shtëpinë e Aleksit. Nuk dihet pse vajti: për të marrë ndonjë libër apo ihs i ftuar për drekë nga ai.
“Jaku”
Detyrat dhënë B.P. ndodhen në raportin e tij origjinal.
Masa op: Informata të shtypet dhe nji kopje ti jepet seksionit të V-të sektorit përkatës.
Puntori operative Toger (Gaqo Pema)
Ma dhat kot. 20/6.58 (firma e palexueshme)

Raport survejimi

Objekti i survejimit Aripi. Dita e I.... të e survejimit data 3.XI.1959.
N’ora 7.5’ objekti doli nga shtëpija në rrugën B.Curri në drejtim të rrugës Siri Kodra as. Deshnicaq, sh. A.Rustemi, M Këlliçi, Labinoti dhe n’ora 7,30’ u fut në institutin akademik.
N’ora 15,00 objekti doli nga instituti, kaloj rrugën Labinoti, M.Këlliçi, sh. A. Rustemi, Sh Deshnica, S.Kodra dhe n’ora 15,25’ u fut në shtëpinë e tij nr.106.
N’ora 16,35’ Objekti doli nga shtëpija e tij kaloj rrugën S. Kodra, Sh.Deshnica, Sh. A. Rustemi, M.Këlliçi, Labinoti dhe n’ora 17.00 u fut në Institutin Ekonomik.
N;ora 18,55’ Objekti doli nga Instituti kaloj rrugën 28 Nëndori, sh. Partizani, 28 nëndori, para pastiçerisë vollga Don, kthehet rrugës 28 nëndori, Sh.Partizani, barrikadat B. Curri dhe n’ora19,20’ para shkallës K.Permeti u takua me një grua në të cilës objekti i çeli çantën e cila e kishte gruaja në dorë dhe i shkoj krahun që të dy vazhdojnë ecjen rrugës B.Curri, S.Kodra dhe n’ora 19,25’ u futën të dy në shtëpinë me nr.106. deri n’ora 22,00 që vazhdoi survejimi nuk u pa ndonjë lëvizje. Në këtë orë Survejimi u ndërpre.
U shtyp 2 kopje. Kopje I-rë Degës.....
“II-të në Degën e V-të punëtori operativ Toger (Kleo Nika)

Raport nga “Tomorri”

Marrë nga P.O.Dh.Gjoni
Dhën nga B.P. “Tomorri”

Raport i datës 12/6/1967

Viktor Stratoberda kisht vajtur në Tiranë me datën II-Qershor 1967 bahskë me gruan për ta shtruar në Maternitet, kishte bizetuar me aleks Budën për Selman Rizën e të tjerë, Aleksi tha Viktori nuk të thotë gjë konkretisht dhe në hollësi ashtu siç duam neve, por tha se, “ janë shumë të ulët”, por e shoqja e Aleksit (Vasilika) që është netare e Viktorit, tha pikpamjet ndryshme në prirjen e goditjes që drejtoheshin kundra Aleksit të shoqit të saj”.
Për Selman rizën tha “Selmani filloi diskutimin në atë mbledhje duke thënë të dashur shokë dhe të shtrenjtë komunista-Antar të partisë, menjëherë në këtë rast e mori fjalën udhëheqësi i Partisë duke i thënë lëri ato shprehje borgjeze dhe hipokrite”. Ky qe fillimi pastaj merre me ment – Selmani foli për drejtorin se duke qenë drejtori dhe administrator nuk ka mundësi të merret dhe me punë shkencore, kaqe foli për Selman Rizën”.
“Tomorri”

Shënim. Detyra nuk ju dhanë.
Masa operative
Raporti të shtypet në dy kopje dhe vendoset në dosjen e dy objekteve S.Rizës dhe V.Stratoberdes. P.operativ (Dhimitër Gjoni)

Raport nga “Bleta”
Dhanë Bp. “Bleta” marrë P.O.B.Shehu
Në bazën “Riviera”
Raport dt.8.6.77

Burimi njofton se me dt.26.5.77 në Bibliotekën Kombëtare u takuan me Selman Rizën. Mbasi bënë bisedën mbi problemet gjuhësore, Selmani u shpreh: “Ne nuk kemi shkencë jemi akoma në primitivizëm, sepse “shkencëtarët” tanë duan të merren me politikë, me marksizëm e jo me shkencë. Tek ne çdo gjë është politike, para e mbrap”. Burimi nuk ja kundërshtoi mendimin me qëllim që Selmani të vazhdonte, por vetë Selmani e kaloi bisedën në një temë tjetër. Gjatë bisedës Selmani e pyeti atë nëse gjatë kohës që ka qenë për studime në Francë e ka njohur Rexhep Ismailin nga Kosova, të cilin Selmani e konsideronte si shokun më të ngushtë.. Burimi i tha se e njihte dhe se i ishte dukur me të vërtetë njeri i mirë. Selmani nuk u zgjat më shumë në këtë drejtim.
Bleta
Vlerësimi i të dhënës: E dhëna tregon se Selman Riza qëndron në pozita të theksuara armiqësore. Ky i kundërvihet heshtur politikës së Partisë, e cila thotë se politika në vendin tonë duhet ti paraprijë gjithçkaje dhe vetë shkencës, kurse Selmani mbron pikpamjet borgjeze-revizioniste, të cilat për demagogji e konsiderojnë shkencën të shkëputur nga politika. Selmani këto ide reaksionare mundohet t’i kultivojë edhe te persona të tjerë.
Detyra: B.p u porosit që ta mbajë këtë frymë vigjilence dhe sa herë të konstatojë pikpamje e veprime të karakterit armiqësor t’na bëjë me dijeni, mbasi ajo së shpejti do të seleksjonohet nga rrjeti agjentural, sepse jep mësim të gjuhës frënge te shokët e udhëheqjes së Partisë dhe të Shtetit, në familjet e tyre.
Masa operative: E dhëna të shtypet në një kopje dhe t’i kalohet P.O Astrit Mata që ka dosjen formulare 2B të Selman Rizës.
Tiranë 8.6.77 Puntori operativ Besnik Shehu.I

Shënim:

Materialet e kësaj specialeje janë shkëputur nga libri “Pasionet dhe pësimet e Selman Rizës”, përgatitur nga studiuesi Rexhep Ismajli. Përmendja e emrave të personazheve të njohur nuk ka si qëllim përbaltjen e tyre, por dëshmon faktin se ç’mjete përdorte Sigurimi i Shtetit për të pasur nën kontroll gjithçka e gjithkënd që vihej në rreth nga sistemI

--

mbasi te lexoni kto.. hidhemi tek qosja..

**mesuesi_1** · 11-01-2010, 17:58

Braro ..... injoroje kete te shitur dhe ja , ja ke dhene pergjigjen

**drenicaku** · 14-01-2010, 12:26

Po a nuk ka vdek qosiqi hala a,po me duket qe ka ber vetvrasje more mos u merrni me njerz te mjer,shiqoni si ka mbetur i vetmuar kjo te jep me kuptua shume