Kino-Ditari 2010

[autori]

Kam pershtypjen se as mund ti heq, as mund ti shtoj ndonje gje mesazhit tend ! Ne mos ndonje "perzgjatim" ideje, psh aty kur shkruan :

“Vitet e para” ...Une besoj se eshte filmi me i rendesishem i Dhamos. Ajo qe te bie ne sy ne filmat e pare te Dhamos qendron te fakti se kur tradhetaret flasin per komunistet nuk ngurojne te shprehen me fjale te renda te tipit « ata te vrasin », « ata te japin plumbin », « po na zbuluan na pret plumbi, te gjoret ne »… Kjo e folur kaq haptazi ne lidhje me gjaknxehtesine, gjakataren, e komunisteve zvenitet shume ne filmat e mevonshem te Dhamos duke filluar qe nga « Gjurma »…

dhe jo vetem qe zvenitet, por shuhet fare tek "Bote e padukshme" (1987) ! Pasi personazhi i Eva Alikajt pranon fajin, asgje nuk tregohet ne film se ç'ndodh me të, dhe as me drejtorin (R. Ndenika) ! Ne ekran shfaqet nje plan i vetem qe tregon doktoreshen perpara mikroskopit... dhe kaq. Fundi i filmit ! Biles ne ate çast, më erdhi ne mendje se, per here te pare, Dhamo nuk ka ditur te mbylle nje film te tijin. Dhe kjo ne fakt eshte e arsyeshme : jemi pothuaj ne fund te viteve '80, dhe asokohe, edhe vete socializmi shqiptar nuk po dinte si ta mbyllte kapitullin e tij 40 vjeçar... . E si ta dinte Dhamo ?? (kjo me kujton nje "muhabet" qe eshte gati per te qeshur : andej nga vitet '70, thuhet se Hoxha i pyeti të vetët nese, me kalimin e viteve, ne nje vend socialist, lufta e klasave ashpersohej apo zbutej ?? Thuhet se Shehu u pergjigj se ashpersohej, ndersa Alia, se zbutej ! Hoxha e la qe mbetej... konstante ! - ketu i ka biles rrenjet ai opinioni sipas te cilit Hoxha, ne fakt, perfaqesonte linjen e mesme midis ekstremisteve dhe te moderuarve -- por ky eshte tjeter muhabet... ).


Ndersa kur shkruan :

Kjo me kujton dhe nje gje tjeter qe nuk e mbaj mend se ku e kam lexuar, se ne fakt ne komunizem emancipimi i grave nuk ishte vertet emancipim, te pakten jo ashtu si ç’pretendohej, si ç’shihej e teorizohej emancipimi i grave ne boten kapitaliste, por ishte me shume nje menyre qe grate te beheshin burra... jo se nuk jam dakort, ne nje fare menyre qendron, por eshte me e nderlikuar se kaq.

eshte normale te jete më e nderlikuar se kaq. Sepse se pari, siç do thoshte ai filozofi francez, komunizmi, ne thelb eshte emancipim (tout court).

Se dyti, eshte më e nderlikuar se kaq, sepse nese vertet ishte më evident mashkullorizimi i femres,


jo me pak evident (edhe pse shume më pak i komentuar !) ishte feminizimi i mashkullit (prova permes nje tablloje, "çuditerisht" perseri nga... Sali Shijaku !!) :




Nga e gjithe kjo, sidomos nepermjet raportit mal(mashkull) - fushë(femer) ne filmat e Dhamos, më kujtove nje nga sloganet më te njohura te asaj periudhe : "Ti qepemi kodrave dhe maleve e ti bejme pjellore si dhe fushat" ! Nuk ka me qarte !!

Ndersa sa per dyshimin se "je duke interpretuar gjithçka me shabllone seksualo-liberalisteate", do isha i fundit qe do dyshoja per nje gje te tille, qofte dhe per arsyen e thjeshte se, deri me sot, te gjitha orvatjet per te interpretuar veprat artistike te asaj periudhe (me se shumti, per shembull, veprat e Ismail Kadarese), kane qene kryesisht orvatje dhe perqasje kulturaliste (kultura shqiptare, kombi shqiptar... etj etj), pa mundur te shohin diçka tjeter më universale, diçka qe i kalon kufijt e ideologjive apo kulturave.

Chapeau !

[korçar]

Autor se pashe rastesisht se i ke vene keto qe jane shkruar ketu te blogu yt me titullin "K.Dh. Kadareja i filmit shqiptar"... Vetem per te thene se neqofte se e ke menyre per te thene se K. DH. eshte "disident", me duket se nuk me ke kuptuar... aq me shume qe disa komente te tuat per komentet e mia s'ti komentova...

Nejse flasim.

[autori]

Autor se pashe rastesisht se i ke vene keto qe jane shkruar ketu te blogu yt me titullin "K.Dh. Kadareja i filmit shqiptar"... Vetem per te thene se neqofte se e ke menyre per te thene se K. DH. eshte "disident", me duket se nuk me ke kuptuar...

Jo jo, pikerisht e vura per te thene qe Dhamo nuk ka qene disident ! Ose me sakt, ka qene disident po aq sa ka qene disident Kadareja (per vepren e te cilit, per mendimin tim, sot ka nje keqkuptim te hatashem, ushqyer per fat te keq edhe nga vete Kadareja). Dhe jo rastesisht vendosa biles edhe dy tituj te ndare :
se pari, "mbi disidencen ne kinematografi", dhe pastaj "Dhamoja, ose kadareja shqiptar".

[korçar]

(per vepren e te cilit, per mendimin tim, sot ka nje keqkuptim te hatashem, ushqyer per fat te keq edhe nga vete Kadareja).

Autor-ô po pse s'na e shpjegon, po arrite te me shpjegosh kete e te me mbushesh "menien" je njesh, ta heq kapelen dhe une (qe te jem i sinqerte me ty une e kam nje ide te qyshetekut, bile kam dhe nje ide te "qyshetekut tend").

[autori]

Autor-ô po pse s'na e shpjegon, po arrite te me shpjegosh kete e te me mbushesh "menien" je njesh, ta heq kapelen dhe une (qe te jem i sinqerte me ty une e kam nje ide te qyshetekut, bile kam dhe nje ide te "qyshetekut tend").

Korçar, te me falesh per mungesen;
Ne lidhje me vepren e Kadarese, kam pershtypjen se e thame edhe pergjate dialogut qe patem bashke, ne lidhje me filmat e Kristaq Dhamos : qofte filmat e tij, qofte romanet e Kadarese, jane pjesa me e mire e asaj krijimtarie. Dhe sigurisht qe jane vepra socialiste ! Biles une ne nje postim te melartem pata shkruar se ato, veprat e mira, duhet te kene qene komunizmi (cilesia), ndersa ato te tjerat, mediokret, socializmi (sasia) i asaj qe quhet 'realizem socialist'. Pikerisht kete konstatoja edhe kur lexoja nje kritike te njohur si Floresha Dado, tek "shekulli" : "prof. Floresha Dado... mori rastin e poemës 'Shqiponjat fluturojnë lart' kur thotë: ishte e realizmit socialist, por mbetet një vepër e madhe". E gjora profesoreshe : a thua se i vjen turp te pranoje qe Kadareja ka shkruar nje veper te realizmit socialist !

Nga ana tjeter, qofte letersia, qofte piktura, qofte kinemaja, perveç se te jene çeshtje te politikes, historise... etj etj, jane edhe çeshtje te vete letersise, piktures apo kinematografise. Perndryshe, si te shpjegosh qe veprat me te mira simfonike, Rachmaninovi, Prokofievi apo Chostakovitch-i i kane shkruar ne ate qe eshte bere banale te quhen 'vitet me te errta te terrorit stalinian', dmth vitet '30 te shek XX, ne BRSS !
Keshtu qe te thuash se Kadareja apo Chostakovitchi kane qene auore desidente, jo vetem qe eshte genjeshter me bisht, por per me teper, me kete nuk i behet as nder krijimtarise se tyre (qe ne kete rast, do te na paskerkesh qene skizofrene : komuniste e kapitaliste njeheresh !).

Sa per kinemane, per ta mbyllur "me faqe te bardhe" kete ditar te 2010, po citoj shpejt e shpejt disa nga filmat qe kam pare kete muaj. Per me teper qe eshte njeri syresh qe meriton jo vetem te citohet, por dhe te flitet e komentohet jo pak...

[autori]

Koji Wakamatsu eshte nje regjizor japonez, burre i vjeter tek te 80-at, dhe qe ka ne aktivitetin e tij si regjizor mbi 100 filma !

Per fat te mire, parvjet i kam pare "United Red Army", film qe me kish bere pershtypje dhe nuk e kisha harruar. Me kish bere pershtypje (edhe pse ishte e para here qe shikoja nje film nga ai regjizor), sepse më pat dhene ndjesine se po shikoja nje punë te dikujt qe jo vetem nuk eshte dokushdo ne zanatin e tij, por qe edhe ka ende gjera te thene ! Me gjithe moshen jo pak te kaluar...
Konfirmimin e kesaj ndjesie qe kisha, e mora pergjate shikimit te filmit te tij te fundit, "Caterpillar" (dalë ne kinema, ne France, nen titullin "Le Soldat Dieu), dhe qe rrefen historine e nje gruaje japoneze, te ciles i kthehet ne shtepi nga lufta ne Kinë (1945) burri i saj i gjymtuar (ka humbur edhe krahet, edhe kembet !!).

Mendimi im per keto dy-tre vitet e fundit (2008, 2009) ka qene se risia e kinematografise se mire cilesore ka qene prezenca e nje numri te madh filmash doku-fiksionalë (elementi dokumentar fort prezent ne film - si psh : "Je veux voir", "Waltz with Bashir", "redacted", "Diary of the dead").
Ndersa per kete vit qe po lëmë, pra per 2010-n, kam vene re nje fenomen interesant : jo vetem qe ka nje rikthim te vrullshem te samurajve te vjeter te artit te shtate (Godard me "Socialisme", Herzgog me "Bad Lieutenant", Wakamatsu me "Caterpillar") por ç'eshte interesante eshte se filmat e tyre, kane te perbashket diçka surprizuese : jane filma te realizuar sikur te ishin filmat e tyre të parë fare ! (nderkohe qe behet fjale per regjizore qe kane ne aktivitetin e tyre mbi 50 a më shume filma !). Qofte "Socialisme", "qofte "Bad Lieutenant", qofte ky "Caterpillar", kane te perbashket nje far' freskie vizuale, vrulli rinor, karakteristikë për filmat qe relaizohen nga "çunakë" te rinj !

Nga ana tjeter, "çunakë" te rinj si tailandezi Apitchatpong Weerasethakul ("Uncle Boonmee") apo filipinasi Raya Martin ("Independencia"), realizuan filma "te vjeter", shpesh ne bardh-e-zi, gati-gati memecë (si filma pa zë) dhe biles deri dhe te xhiruar ne... studio !! Njesoj si ne vitet e para te shek. XX ! A thua se pasi kane konsumuar modernitetin aktual, i jane kthyer burimit te artit te shtate, origjines se tij !

Pra :
Kthim ne burim per talentet e reja (Weerasethakul, Martin ...).
Burimet (Godard, Herzog, Wakamatsu...) rikthehen !

Kjo eshte diçka fort interesante, per arsye se konfirmon se kinematografia eshte nje rilindje perpetuale, e reja eshte e vjeter dhe kjo e fundit, perseri e re ! "Caterpillar" i Wakamatsu konfirmon fuqishem pikerisht kete.

nota per filmin : 10

[peoples]

Mendova se e ke përfunduar 2010 me dy filmat gjermanë: Everyone Else dhe Unter dir die Stadt/ Sous toi la ville të Maren Ade dhe Cristophe Hochhausler.
Unë e mbylla edhe me dy të tjerë. Mardi après Noël dhe Le quattro volte të Radu Muntean e Michelangelo Frammartino.

Dy filmat gjermanë vazhdojnë në rrugën që ka nisur ky grup regjizorësh për të punuar ndryshe nga filmat komercialë që mbushin sallat. Në të dy fimat na shfaqet ekzistenca e një çifti, e cila është e ndryshme nga një film në tjetrin. Maren Ade filmon personazhet në një ishull (Sardegna), ku natura e bukur e këtij ishulli të mrekullueshëm përshtatet me femrën dhe mashkullin, të cilët luftojnë me diçka të paqartë; kurse Cristophe Hochhausler filmon personazhet pranë vitrinave, inoksit që shndrit, nëpër hotele luksoze dhe ngrehina për të droguar. Edhe aty ka një betejë, por realiteti ndodhet pranë dhe larg njerëzve.

Filmi rumun më pëlqeu. Edhe këtu një çift në qëndër të ekranit; por ekspozimi pothuajse i plotë i tradhëtisë bashkëshortore, sikur ia ulte vlerën imazheve që ishin filmuar jo keq. Skena e parë meriton me të vërtetë të jetë hapja e mirë e një filmi, por regjizori i ngutur për të na vërtetuar se jeta s'është arra me mjaltë, na i tregon të gjitha në mënyrë të çuditshme sepse gjërat thuhen edhe ndryshe me kamera.

Le quattro volte ishte një zbulim për mua meqë hezitova jo pak të shkoja ta shikoja këtë film, ndërmjet dokumentarit dhe fiksionit. Ja që nuk u zhgënjeva aspak, biles më pëlque shumë se si regjizori kishte arritur të filmonte vendin e tij (Frammartino është me origjinë nga Kalabria dhe jeton në Milano). Pitagora e ka fajin? Regjizori mbështetet tek mundësitë e qënies njerëzore për t'iu përshtatur naturës. Filmi flet shumë me anën e simboleve: kafshë, pemë të shenjtëruara, festa pagane. Një film inteligjent nga një regjizor me eksperiencë përsa i takon efektit të imazheve sot.

Lista e 10-të filmave për 2010.

Mother të Bong Hoon-ho
Le temps des grâces të Dominique Marchais
Film socialisme të Jean-Luc Godard
Greenberg të Noah Baumbach
Copie conforme të Abbas Kiarostami
Ajami të Scandar Copti dhe Yaron Shani
Le mariage à trois të Jacques Doillon
Mourir comme un homme të Joao Pedro Rodriguez
Eastern Plays të Kamen Kalev
Everyone Else të Maren Ade + Sous toi la ville të Cristophe Hochhausler

[autori]

Mendova se e ke përfunduar 2010 me dy filmat gjermanë: Everyone Else dhe Unter dir die Stadt/ Sous toi la ville të Maren Ade dhe Cristophe Hochhausler.
Unë e mbylla edhe me dy të tjerë. Mardi après Noël dhe Le quattro volte të Radu Muntean e Michelangelo Frammartino.

"everyone else" nuk vjen ketej nga anet tona; "unter dir die stadt" e ka rradhen nga mesi i javes;

"mardi apres noel" e kam humb, nuk isha ketu kur doli... ; "le quatro volte" e pashe mbreme...
Po më ben mbarë te shkruj dy rradhe per filmin, dhe me kete sebep, te realizoj mbylljen e planit te 2010-es


"Le quattro volte" - film italian me regji te Michelangelo Framartono-s



Film qe ka ne qender 4 personazhe (qe shfaqen njeri pas tjetrit ne film : kur "zhduket" njeri, "lind" tjetri ): nje çoban, nje dhi, nje bredh, dhe nje cope qymyr. Pra behet fjale per 4 'pushtete' (regjime) : pushteti (la reigne) njerezor, ai animalesk, ai vegjetal, dhe ai mineral (tokesor).
Film dokumentaro-fiksional (ne film nuk flitet as edhe nje minute te vetme !), ne 'teori' (en papier), filmi te merr ne qafë ! Ne praktikë (ne imazh)... më pak, per te mos thene fare. Problemi per mendimin tim eshte natyra prej programi e filmit. Në sensin qe, filmi me se shumti demonstron (a thua se ploteson nje far' programi). Te krijohet pershtypja se filmi, ne fund te fundit, nuk eshte veçse nje deklaratë lourdingue (kabà ?) e demonstrimit qe merr persiper te kryeje... Shkurt : nje skenar i filmuar.

Montazhi po ashtu mu duk fort i keq. Kur regjizori nuk di ç'te beje me "Le quattro volte", ja fut nga me nje plan te çative te fshatit (pare nga lart), ose plane filmike te pyjeve (te natyres). Gjate filmit, kjo me bente te mendohesha se sa e veshtire eshte ne fakt, te filmosh natyren, (ashtu siç meriton ajo te filmohet !), dhe më se shumti meditoja per mjeshterine e Straub-ëve, kur e bejne kete gje ne filmat e tyre.

Bresson-i po ashtu, thoshte se bukuria e nje filmi duhet ti ngjaje bukurise se nje fshati, (ose te nje qyteti, te nje mali, te nje fushe), dhe jo bukurise se fotografise se nje fshati (qyteti, mali, fushe..). "Le quattro volte" ka bukurine e fotografise se nje fshati, por jo bukurine e vetë fshatit.

Film inofensiv, i pademshem (ne fakt), por... kur thua -i pademshem-, zëre se ke thene : i panevojshem...

5.5

[autori]

e qe nuk i paskam permendur :


"RUBBER" - film amerikan me regji te Quentin Dupieux



Para dy-tre vitesh, kur shprehja adhurimin tim per "Steak", nje film francez me regji pikerisht te ketij Quentin Dupieux, jo pak-kush më merrte per 'te çmendur'. "Steak" ishte film-meteor i ketij regjizori te ri (qe eshte edhe DJ, edhe regjizor video-clipesh !), i njohur shpesh edhe si Mr Oizo !

Reklama per "Rubber", filmin e ri te regjizorit ne fjale e beri jo pak punen e saj : thuhet se sallat e kinemave, edhe pse film modest e me buxhet te vogel, ishin plot dhe filmi "beri namin" ! (ne fakt, ishin dy elemente qe terhiqnin vemendjen e spektatoreve per te shkuar e pare kete film : se pari, fakti qe personazhi kryesor i filmit eshte nje rrotë makine, dhe se dyti, fakti se filmi eshte xhiruar i gjithi me programin video te nje... aparati fotoje !).

E pra mua nuk me pelqeu "RUBER" edhe pse e pranoj se, teknikisht, regjizori ja ka arritur jo pak qellimit te tij (sidomos perdorimi i nje parati fotoje per te xhiruar gjithe filmin). Per mendimin tim, prezenca e spektatoreve brenda ne film (ata qe e kane pare, me kuptojne), eshte nje gabim trashanik ! Dhe "Rubber", in fine, ka shume shume here me pak kinematografi, ne vetvete, sesa kryevepra pararendese e tij, "Steak".


Nota : 5

°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°° °°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°



Another year - film anglez me regji te Mike Leigh



Nuk kam qene ndonjehere fans i melodramave te anglezit Mike Leigh (edhe pse melodramat jane nje nga zhanret e mia te preferuara ne ciné !). Por kesaj rradhe, inglizi me bindi (kenaqi). Kish bere nje film jo pak personal. Dhe kish thene disa gjera interesante.
Opinioni im eshte se behet fjale per nje film qe germon tek natyra njerezore, per te parë disa gjera qe me ç'duket, dhe vete Mike Leigh nuk eshte fort i sigurt (dhe aq me mirë qe nuk eshte i sigurt !). Per shembull, se ç'eshte xhentilesa, sjellja e mire, ose dhe me sakt, bujaria. Tamam : me duket se ky eshte nje film mbi bujarinë.
Mire !

7.2

°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°° °°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°



"Belle épine" (Gjemb i bukur) - film francez me regji te Rebecca Zlotowski



Jo keq per një film te parë, per nje regjizore te re. Film jo pak frontal, pa lajle-lule, pa tralala.

7.0

[autori]

... film te cilin nuk kisha fort ndermend ta shikoja, por rrethanat ishin te tilla qe u 'detyrova' ta shihja (aksidentalisht).
Sikurse edhe disa te fundit te tijtë, "You will meet..." eshte xhiruar ne Angli, tema e filmit eshte angleze, pra ai mund te konsiderohet si film europian. Dhe ne fakt, filmi i drejtohet nje publiku europian.

Duke pare filmin, po mendohesha se sa eshte plakur, ne fakt, pikerisht i famshmi publik europian. Sikurse jane plakur vetë filmat-autorialë europianë, karakteristikat e sotme te te cileve mund te permblidhen me fjalet : filma te urtë, të ngadalte, humanë. Gje qe e mendova ne fakt edhe kur pashë "another day", filmin e fundit te Mike Leigh ", te cilin e komentova pak me lart, dje. C'eshte dhe më komike, eshte fakti se sot eshte fare kollaj ti ngaterrosh filmat autorialë europianë me njeri-tjetrin, biles mund ti ngaterrosh fare mire edhe me telefilma ose me episode serish te stergjata. Eshte pothuaj e veshtire tu mbash mend titujt, aq me pak te te bejne pershtypje, e akoma më e rrallë te te mbesin ne memorje...

Keshtu qe ç'mbetet per ti dalluar nga njeri-tjetri eshte, te themi, l'écriture, skritura e tyre, menyra se si jane shkruajtur. Sepse sa per cilesine kinematografike, s'ke ç'u thua : drita eshte e bukur, aktorët luajne nuk ka më mire, mizaskenat jane diskrete (gati-gati frikacake, por kete po jua falim...) : Alain Resnais, Woody Allen, Claude Chabrol, Ken Loach bejne nga nje film te ri ne çdo nje a dy vjet , ndersa ne, spektatorët, ua njohim lehtazi firmën. Ajo qe quhej dikur "politika e kineastëve-autorë" (la politique des auteurs), qe nje here e nje kohe do te thoshte qe nje regjizor-autor te vinte artin e tij ne rrezik, te guxonte, te rrezikonte, sot eshte kthyer ne nje "plagë" per spektatorin, plagë e tipit : "oh, paska dalë Woody Allen-i i ri..."

Ndaj thoja më lart se ndofta e vetmja gje qe mbetet per tu komentuar, eshte skritura e tyre. E vetmja qe duket se ka deri diku vlerë.
Sikurse dhe tek ai i Mike Leigh, edhe tek ky i fundit i Woody Allen-it, edhe pse nuk ajo nuk "shpik" ndonje gje te re, duket se eshte skriturë deri diku inteligjente dhe deri diku edhe e ashper. Ok, nuk eshte fjala per nivelin e skriturës se filmave te fundit te Bergmanit (autor europian), -fundi i viteve '80 - , dhe qe per më teper, ishin telefilma !!!. Jo jo. Keta te Woody Allen-it, Mike Leight apo Ken Loach jane më pak precizë, më pak provokatorë, më teper llafazanë, pra shume here më plakaruqë se ato qe bente nje plak tek të 80-at, Ingmar Bergman-i, ne fundin e viteve '80. Ato duken rijoshë ne raport me keta qe permenda !!

Keshtu qe nuk me mbetet vetem ti vë nje notë, kuptohet kaluese, siç eshte 7-a, dhe e gjitha kjo, të me kujtojë, nje shoqe timen te gjimnazit qe shqepej pikerisht ne shtata, dhe sa here merrte nje note te tille, thoshte me humor e ironi bashkë : Eshte notë serioze 7-a !