Vijon nga Problemi i ndasive politike nė Shqipėri, Shinasi Rama
DENIGRIMI DHE IZOLIMI I INDIVIDEVE KUNDERSHTARE
Nė thelb tė kėtij problemi kyē tė pėrplasjes sė pandėrprerė tė popullit shqiptar pėr hir tė parisė e nė shėrbim tė interesave, qėndrojnė sistemet e ndryshme tė vlerave tė parisė qė janė pėrvetėsuar nga masat dhe janė kthyer nė botėkuptime tė tyre. Tragjikomedia ėshtė se dy partitė kryesore janė tė mbėshtetura nė sisteme vlerash paradoksale e jashtė kohės qė jetojmė. E vėrteta e pastėr ėshtė se tė dy palėt i pėrdorin kėto sisteme vlerash absurde pėr tė fshehur e pėr tė mbuluar mbrojtjen e interesave tė tyre jetike nė ekonomi, nė pėrpjekjen pėr kontrollimin e shtetit, tė sistemit tė vlerave dhe tė gjithė shoqėrisė. Kėshtu, Partia Socialiste drejtohet nga njė kupolė mafiozėsh qė kontrollojnė sektorė tė caktuar e tė rėndėsishėm tė ekonomisė, ndėrsa PD drejtohet nga familja e kriminalizuar e kryeministrit Sali Berisha. Militantėt qė mbėshtesin partitė e simpatizantėt e tyre janė thjesht partizanė, tifozė, interesaxhinj, tė paguar, shpesh edhe fundėrrinat e shoqėrisė, mirėpo kėto qė bėrtasin mė shumė, dėgjohen edhe mė shumė.
Gjithsesi, nė sipėrfaqe por edhe mė shumė nė thellėsinė e bindjeve tė mbėshtetėsve tė tyre, dallimet nė pikėpamje midis palėve tė parisė sė Tiranės janė tė prekshme e krejtėsisht tė papajtueshme. Tė dy forcat kryesore dhe satelitet e tyre kanė interpretime tė kundėrta pėr rrugėn qė duhet tė merret nga shqiptarėt si popull, pėr zgjidhjen e problemeve bashkėkohore, e mbi tė gjitha pėr vlerėsimin e sė shkuarės sė shqiptarėve nėn sundimin e Enver Hoxhės dhe tė parisė sė Tiranes gjatė tranzicionit. Por matanė pėrplasjes sė mbėshtetėsve tė tyre, paria ka mirėkuptim dhe segmentet e saj i ruajnė rrugėt e komunikimit me njėri-tjetrin. Matanė gjuhės sė helmatisur qėndron oferta pėr tė zgjidhur problemin. E shkuara ėshtė e manipulueshme deri nė ekstrem, por sa kalon kriza, ajo duket sikur harrohet. Kjo ėshtė njė pari qė e bashkon krimi i pėrbashkėt. Kėto ia hanė mishin njėri-tjetrit, por kockėn ia lėnė.
Mirėpo, nė sipėrfaqe, e gjithė politika e sotme e parisė sė Tiranės sillet e pėrsillet rreth interpretimit tė sė shkuarės, rreth injorimit tė sė tashmes dhe heshtjes apo mashtrimit tė hapur rreth sė ardhmes. E vetmja mėnyre qė paria ka gjetur me i mbajtė njerėzit tė lidhur pėr strukturat e saj politike ėshtė me i bindė qė ato kanė qenė tė persekutuar nė njė periudhė ose nė njė tjetėr. PS, Gramoz Ruci e tė gjithė rrotull tij luftojnė me e bindė popullin e majtė se kanė jetuar mirė nė kohėn e Enver Hoxhės dhe se ata e fėmijėt e tyre duhet tia dinė pėr nder PPSH por edhe se Salihi ėshtė armiku i tyre pėr vdekje dhe ato nuk mund tė jetojnė mirė sot pikėrisht pėr shkak tė Salihit. Nga ana e vet, PD e Salih Berisha, se nė fund tė fundit, PD ėshtė Salih Berisha, lufton me i bindė mbėshtetėsit e vet, popullin e djathtė se ata kanė qenė tė persekutuar nga sistemi i atėhershėm, dhe se Salihi ėshtė Skėnderbeu qė i ruan prej balozave tė zinj tė PS-sė. Vendet ndėrrohen kur vjen ēėshtja e trajtimit tė kėtyre grupeve gjatė tranzicionit. PS mundohet ti bindė mbėshtetėsit e vet se ata janė tė persekutuar nga Salih Berisha por nuk e japin njė cent nga perandoritė qė kanė ndėrtue. Nga ana e tij, Salih Berisha mundohet tė paraqitet si mbrojtėsi i kėtyre ish-persekutuarve, dhe njeriu qė i mbron dhe i shpėton nga komunistėt duke e ēuar vendin e shtetin pikėrisht atje ku iu intereson kėtyre armiqve tė tij. E kėshtu vazhdon loja e parisė sė Tiranės, shaju ditėn, puthu natėn, ruaj interesat e shpinėn e njėri-tjetrit, ndėrsa shqiptarėt vazhdojnė qė tė mos jetojnė jetėn normale qė ata e meritojnė.
Pra, pėrplasja midis dy palėve tė parisė ėshtė reale por jo vdekjeprurėse sepse ato i kalkulojnė mirė veprimet e tyre ndėrsa gjendja duket e nderė dhe pėrjetohet dramatikisht vetėm nga njerėzit e thjeshtė. Lojtarėt kryesorė tė parisė merren me njėri-tjetrin nė mėnyrė racionale, ia dinė pikat e dobėta njėri-tjetrit, dhe pėrdorin teknika pėr tė ndėrtuar e pėr tė mbajtur ndasi artificiale politike qė nė Tirane kanė qenė tejet tė suksesshme dhe i kanė izoluar tė gjithė ata qė mund tė flasin kundėr parisė. Teknika ėshtė e thjeshtė: kundėrshtari paraqitet sikur i pėrket palės tjetėr dhe sapo tė fillojė tamtami nė media, mbėshtetėsit respektivė qė lexojnė vetėm njė gazetė krijojnė njė bindje pėr persona, politika e interesa qė ėshtė pikėrisht ajo qė don kryetari i partisė respektive.
Paria nuk e bėn luftėn me kundėrshtarėt e vet pėr ti zhdukur. Ajo don vetėm ti paralizojė e ti bėjė inefektive, me gjuhėn e tyre tia heqė gjarprit dhėmbin. Sa kohė qė njerėzit nuk janė nė lojė politike, sa kohė qė nuk janė tė rrezikshėm, sa kohė qė ato nuk flasin, sa kohė qė ato shiten e blihen, sa kohė qė tremben pėr vdekje nga shantazhi e kėrcėnimi, atėherė janė punėt mirė, sepse vetėm ashtu paria mundet me vazhdue me vjedhė si i don qejfi e pa frikėn e ndėshkimit.
Pėrpjekja e tyre themelore ėshtė qė tė mbajnė bashkė kopenė e mbėshtetėsve tė tyre dhe tė mos e lėnė qė tė shohė dritėn e ditės, tė vėrtetėn, e as interesin e tyre real e jetik si qytetarė e si shqiptarė. Dhe, ēka ėshtė mė e keqja, pėrditė e mė shumė, ata e shohin vetėn si ēobanė tė kopeve tė mbėshtetėsve e popullin shqiptar si bagėtitė e tyre. Duke dashur ti mbajnė kopetė e tyre bashkė, ato mundohen ti vulosin tė gjithė njerėzit si kundėrshtarė apo mbėshtetės, ti pėrēajnė e ti izolojnė, ti trembin me gogolin apo duke imituar ujkun. Kush ėshtė nuk ėshtė me njėrėn palė ipso facto ėshtė armik dhe ėshtė me palėn tjetėr. Figurativisht, instrumenti qė pėrdoret pėr tė mbajtur kopenė bashkė nuk ėshtė me zagari i stanit, por gazetarėt, televizioni, radio si dhe mercenarėt e tjerė tė shtypit. Dhe natyrisht shpifja e thashethemet janė instrumenti i preferuar i parisė.
Nė momentin qė dikush thotė tė vėrtetėn, ajo e vėrtetė kalon nė filtrin e interesave tė parisė ose tė segmentit tė interesuar tė saj. Nė momentin qė dikush nuk pajtohet me krimin qė po ndodh nė shtetin shqiptar, ai duhet tė paraqitet si persekutues i kopesė qė i shkon mbrapa kryetarit tė radhės, ky ėshtė ujk i veshur si dele. Nė mos qoftė persekutues, atėherė duhet tė paraqitet si nipi, djali i hallės, vajza e tezes, apo si dhėndri i kriminelit ose si nusja e persekutorit.
Tragjedia ėshtė se nė njė vend ku PPSH sundoi pėr 40 vjet e ku dy bijat e saj, PD e PS, kanė sunduar bashkė pėr gati 20 vjet, ka persekutorė sa tė duash bile mundet me u thanė lirisht se nuk po merret vesh se kush asht persekutori i kujt. Tė gjithė janė tė lidhur me persekutorė, realė apo imagjinarė, tė gjithė kanė persekutuar gjithkėnd, gjithkush ndjehet sinqerisht i persekutuar dhe askush nuk thotė se ka persekutuar kėnd dhe kjo ėshtė ajo qė i intereson parisė. Por kriteri ėshtė se kur nuk i intereson parisė, je persekutues dhe kur i intereson asaj je i persekutuar.
Nė njė vend ku shteti ka qenė njėherė e pėr kaq shumė kohė krejtėsisht i plotfuqishėm lidhja me shtetin ka qenė jetike pėr grupe e individė qė kanė dashtė me mbijetue. Ai ka qenė sistemi, njerėzit nuk kanė njohur botė tė tjera dhe nė atė sistem janė pėrpjekur mė i gjetė zgjidhjet e problemeve tė tyre jetike. Kanė ba kompromise, janė ndje keq, kanė qenė tė instrumentalizuar prej shtetit por kanė mbijetue. E shkuara e tyre qė dikur ėshtė duke normale tash ėshtė kthyer nė armen qė i mban peng, nuk ka rėndėsi se tė kujt, tė krimit tė PS-sė ose peng tė krimit tė PD-sė. E kėshtu, njerėz qė mund tė ishin shqiptarė tė mirė, qytetarė tė mirė, zyrtarė tė afte, njerėz me botė, njerėz qė kanė dashtė njė jetė mė tė mirė, mė tė ndershme me shpresė e me dinjitet janė shuar nė heshtje e janė tretė e po treten nė harrim. Kėta tė mjerė janė varrosė gjallė nė tė shkuarėn e tyre. E varrmihėsi ka qenė paria e Tiranės qė i mban peng me tė gjithė mėnyrat e mundshme, me dosje, me bukėn e gojės, me kėrcėnime, me shpresa boshe e natyrisht me shpifjen.
Tash 20 vjet nė tranzicion kemi njė shtet qė ėshtė krejtėsisht i pafuqishėm. Nė kėtė shtet parimi kryesor ėshtė haja qenit pija qenit e hajt ti bijmė karadyzenit. Nė kėtė kohė tė vėshtirė pėr shqiptarėt lufta pėr kontrollin e burimeve materiale e tė shtetit ka qenė e frikshme dhe shteti ka pasur pėr tė gjithė e tė gjithė janė turrur me vjedhė sa ma shumė. Sot, edhe pse e kuptojnė se ku i ka futur paria e Tiranės, shumė shqiptarė janė tė pazotėt me folė, e shohin veten tė pėrdorur, nuk dinė rrugė tė tjera, e kanė humbur ndjesinė e nderit e tė dinjitetit, ose janė ndry nė jetėt e tyre e po shkatėrrohen pse sistemi tė detyron qė pėr me jetue, tė merresh vesh edhe me dreqin tre herė nė ditė. Shkurt, lufta e objektivi i parisė ka qenė qė askush tė mos mundet mė ikė prej lėmshit tė krimit e tė gėlbazės morale ku e ka synimin me i futė paria e Tiranės. Deri tash, ajo duket se ia ka arritė qėllimit. Njerėzit bajnė krime si me kenė kurrgja, sepse paria e Tiranės ia ka futė mendėsinė e burgut e tė kampit tė pėrqendrimit, ku objektivi kryesor ėshtė me mbijetue vetė edhe pse ndoshta kjo kėrkon me shitė shpirtin tėnd e ardhmėrinė e fėmijėve.
E si pasojė, persekutimi nga ana e parisė ka marrė forma tė ndryshme dhe me pasoja tė rėnda pėr shoqėrinė qė shpesh kanė shkuar deri nė neuroza e histeri kolektive. Nė kėtė pėrpjekje pėr me mbijetue nė llumhanėn morale tė Tiranės, gjithkush e shet veten pėr ēka nuk ka kenė e ēka nuk don me kenė, gjithkush mundohet me u shitė si mbėshtetės i dikujt edhe pse e din mirė se ai njeri nuk ia don tė mirėn, shoqėria nuk ka standarde tė pastra morale, nuk ka sjellje civile publike e pėrgjegjėsi shtetėrore dhe, me i ra shkurt, kjo ėshtė njėlloj si festa pėrrallore e shtrigave dhe e vampirave qė nuk ngopen me rropullitė e tė gjallėve e tė vdekurve. E kush e ndėrpret orgjinė e parisė sė Tiranės, ėshtė automatikisht i klasifikuar si persekutues dhe duhet dėnuar e eliminuar jo vetėm nga paria, por mbi tė gjitha nga mbėshtetėsit e saj. Sa kohė qė nuk ka kundėrshtarė tė hapur, orgjia konsiderohet realiteti i jetės pėr tė gjithė shqiptarėt qė mendojnė se kėshtu ėshtė e sillet e gjithė bota. Tė paktėn kėtė ua thotė pėrditė e tridhjetė herė nė dite arsenali mediatik i segmenteve tė parisė.
Shkurt e pėrmbledhtas, objektivi i pėrbashkėt i PS-sė dhe i PD-sė ėshtė me i mbajtė njerėzit peng, me i zvetėnue, mos me i lanė me kenė njerėz, me i zhveshė nga ēdo gjė njerėzore. Asgja qė qėndron nė rrugėn e tyre tė pasurimit e tė sundimit nuk duhet me mbijetue. Mirėpo, paria e din mirė se edhe kėto njerėz qė sot po bajnė kompromise me gjithēka, prej nderit deri tek fėmijėt e tyre, e qė po pėrēudnohen prej hallit apo prej zorit, nuk kanė me harrue. Njerėzit munden mos me folė por tė gjithė e dinė se prej kah po iu vjen e keqja. Herėt ose vonė do tė shuhen edhe kėto, do tė treten nė harrim e si brezat e mėparshėm, do tė varrosen nė tė shkuarėn e tyre. E keqja nuk ka emėr e pėrkatėsi. Po ka shumė tė ngjarė qė disa prej tyre do tė gjejnė forca pėr tė luftuar tė keqen e pėr tė synue me ndėrtue njė jetė mė tė mirė. E tė gjithė ata janė e ardhmja e atij vendi e miqtė e mi.
(vijon)
Krijoni Kontakt