Vila mbi kodrën e Durrësit

[Brari]

Në vitin 2006, vila dhe trualli rreth saj me sipërfaqe 5100 metra katrore iu rikthye familjes mbretërore


Vila mbi kodrën e Durrësit, simboli që kërkon shkëlqimin e dikurshëm


Vila mbi kodrën e Durrësit vazhdon të jetë një nga simbolet më të njohura të qytetit bregdetar, edhe pse mjediset e brendshme të saj janë shkatërruar plotësisht në ditët e vitit të mbrapshtë 1997. Fasada e saj me arkitekturë të mrekullueshme u shërben si dekor çifteve të sapomartuar që ngjiten në kodër, nga ku Durrësi dhe gjiri detar duken si në pëllëmbë të dorës, ku dhe bëjnë fotot-kujtim të ditës së dasmës. Në vitin 2006, vila dhe trualli rreth saj me sipërfaqe të përgjithshme prej afro 5100 metra katrore iu rikthye familjes mbretërore. Por, tashmë Vila mbi kodër ka nevojë për rikonstruksion të plotë.

Themelet e ndërtesës rrezikohen nga rrëshqitjet e dherave, pasojë e dëmtimit të pyllit me pisha si dhe i ndërtimeve të shumta pa leje rreth saj. Përpjekjet e një viti më parë kur një kompani angleze ofroi një projekt që synonte ta kthente godinën në një hotel me suita luksoze rezultuan të pasuksesshme.


Godina që i dha emrin kodrës mbi Durrës


Vila mbi kodër u ndërtua në vitin 1926, si dhuratë e tregtarëve durrsakë për ish-kryeministrin Ahmet Zogu, i cili vetëm dy vjet më pas do të vetëshpallej Mbret i Shqiptarëve. Prof. Kristo Sotiri, i lauruar në Venecia dhe Padova, i cili kishte dhe përvojën si arkitekt i oborrit të Mbretëreshës Elisabeta Karmen Silva të Rumanisë, e "vendosi" godinën në pikën dominuese me lartësi 98 metra. Pranë saj, siç dëshmonte arkeologu francez, Leon Hezey, në mesin e shekullit të 19-të, "shiheshin ende rrënojat e akropolit dhe mureve mesjetare të qytetit", të cilat aktualisht dalin mbi sipërfaqe, 200 metra më poshtë dhe vazhdojnë deri te Torra Veneciane. Godina që e "vështron" detin nga të tri anët dhe ka formën e krahëve të një shqiponje u rindërtua në vitin 1936 në prag të martesës së mbretit Zog i Parë me konteshën hungareze Geraldinë Apony. Mjediset e brendshme, zbukuruar hijshëm, salla e madhe e pritjeve, kati i sipërm i projektuar enkas për çiftin mbretëror dhe ballkonet me pamje nga deti, janë prova e një ndërtimi modern për vitet 1930 në Shqipëri. Ndërtesa që shihej që nga larg mbi kodrën e zhveshur nga banesat e tjera, kishte fituar kështu statusin e një simboli që vazhdon të mbetet i tillë edhe sot, ndonëse qyteti bregdetar ka fituar përmasa të tjera shumë më të mëdha.


Vila, "molla e ndaluar" për durrsakët


Vila mbi kodër ka mbetur thuajse gjithmonë një "enigmë e panjohur" për qytetarët durrsakë. Edhe sot, ajo ruhet nga shërbimet e policisë private, të pajtuar nga trashëgimtarët e familjes mbretërore, duke mbetur njëlloj e panjohur sikurse gjatë gjithë historisë së saj 83-vjeçare. Vila mbi kodër u shtetëzua menjëherë nga shteti komunist në vitin 1945. Megjithëse mobilimi i brendshëm i saj u transferua në Tiranë, ku po krijohej "Blloku i udhëheqësve të proletariatit", vila shërbeu deri në fundin e viteve 1980 si "shtëpi pritjeje", në të cilën kanë kaluar emra të njohur të kampit komunist nga Nikita Hrushovi e Çu En Lai, deri te princi kamboxhian. Samde Norodom Sihanuk. Për dekada me radhë. shumë pak durrsakë arritën t'a shihnin nga brenda godinën, për të cilën legjendat urbane thoshin se ka 101 dhoma. Megjithatë, ajo mbeti dëshmia-simbol e ndryshimeve që ndodhën në jetën e qytetit antik përgjatë shekullit të kaluar. Në vitin 2002. një ushtarak italian i regjimentit "San Marko", që ishte inkuadruar në trupat që shërbenin në Durrës, kërkoi dhe gjeti në zyrën e gjendjes civile të Qarkut çertifikatën e lindjes së babait të tij. "Gjyshi im kishte ardhur për të punuar si hidraulik në Vilën mbretërore, por i pëlqyen vendi dhe njerëzit këtu, kështu që tërhoqi nga Pulia (Itali) pjesën tjetër të familjes për të jetuar përfundimisht në Durrës. U detyruan të largoheshin në vitin 1945, me ushtarët e fundit italianë që ishin strehuar në familjet shqiptare pas kapitullimit fashist. Babai im ishte vetëm 8 muajsh", u tregoi ushtari punonjësve të Zyrës. Tashmë në Durrës kohët kanë ndryshuar. Mbi 250 qytetarë italianë jetojnë dhe punojnë përkrah durrsakëve, njëlloj si 70 vjet më parë. Qyteti ka mbi 200 mijë banorë dhe imazhi i tij paraqet një pamje gjithnjë e në rritje. Por, Vila mbi kodër si simbol, vazhdon të mbijetojë, duke kërkuar shkëlqimin e dikurshëm edhe si pjesë e historisë së qytetit 3000-vjeçar.

Gëzim Kabashi

rd

[EDLIN]

Pozicionin e ka te perkryer, e zhytur ashtu mes pishave ishte nje mrekulli.Kur isha vocerrak shkonim deri tek ushtari qe ruante ne krye te rruges. E gjithe ajo zone ishte mrekulli, kalonim nga amfiteatri tek vila dhe dilnim tek currilat...

[ajzberg]

Ja dhe vila Brar.............

[Brari]

thx aisberg..

sic e shikon.. ne hollin e viles duken zhgarravinat e kalamaqerve te mahalles..ose te ndonje ushtari roje..
juventus..kan shkruar..
nuk do merrem me ata shtazoret qe kan felliqur ate objekt historik.. por me shtetin..
pra shteti yne nuk e ka ruajtur dot vilen e bukur.. e cila ka qene rezidence per pritje politikanesh te larte..
kjo tregon se sa dine te mbajne shtet keta tanet e pas 90 tes.. sepse deri nga 90 ta.. aty as miza ska guxuar te afrohet e jo me rrugaci me furce boje ne dore..

vec asaj.. panorama e vecante qe ka pasur vila me kodrat bukuroshe rreth e rreth.. tash (30 - 2000) pra gati per 70 vjet me radhe nuk eshte me..

mafia ka perdhunuar ate pamje duke ndertuar para e prapa majtas e djathtas viles ish madheshtore.. objektet e saja te shemtuara..

asgje te bukur nuk mundem te ruajm.. ne soji i keq shqiptar..
paskemi qen rrac e felliqur..
ne 97 ten me qindra hajdute e gango e lahpera ju sulen viles dhe hyne brenda dhe e masakruan barbarisht..



..

[puroshkodran]

vila vazhdon te jete shtetnore apo i eshte kthy famijes mretnore?

[toni007]

u kame qene kete vere te kjo vile, dhe mu duke qe po kalbej nga keq manexhimi..

por si vende ishte vertet fantastik ,madje me rastisi qe erdhi dhe nje cifte qe po bente fotot e dasmes !!!!

sepse vila ndodhet mbi koder dhe ka nje pamje shume te bukur drejte detit.

[*suada*]

Gati te gjithe atje shkojne te bejne fotot kur martohen

Tamam per turp qe paskan arritur kalamajte me furce ne dore. Sot marrin furce, neser hyjne nga dritarja.... Vetem ne Shqiperi kam pare qe gjerat me ''vlere'' nuk i ruajne dhe nuk i mirembajne ic fare.

[lisa12]

Gati te gjithe atje shkojne te bejne fotot kur martohen

Tamam per turp qe paskan arritur kalamajte me furce ne dore. Sot marrin furce, neser hyjne nga dritarja.... Vetem ne Shqiperi kam pare qe gjerat me ''vlere'' nuk i ruajne dhe nuk i mirembajne ic fare.

Mire qe kalamojt kane lyer por qe rreth e qark kane bere njerzit vila pa leje sedi a nese ia ka prishur shteti apo egzistojne me,kushedi se sa pishakane prere se ka me ate bukuri ajo koder te vjen me plasqe gjerat e hershme po shkatarrohen dhe zhduken

pershendetje hapsit te temes

[arbereshi_niko]

Me ngadale se na e bete te barabarte me anfiteatrin dhe moziket ne te..., me keq akoma, per keto te fundit, jo te gjithe e dine se a ekzistojne dhe ç'fare prezantojne..., por qe per "vilen e Zogut I ", te gjithe ,me nje hidherim kolektiv qe me dashje te influencon aq sa te vihet e barabarte me MONUMENTET e verteta te Durresit..., kjo nuk me besohej...
Anfiteatri, mund te kosiderohej per Durresin si "Koloseu" ose nje nga "7 Mbrekullite e Durresit", por fatkeqesisht po hiperbolizojne ate qe ishte arroganca e disa kusareve ( tregetareve ) te asaj kohe ne Durres, qe ishte shuplaka ne fytyren e deformuar nga urija e popullit fatkeq durresak, si ne kohen e zugut ashtu edhe te dulles..., ajo sot eshte prova e nje "dhurate" qe i'u be si premtim atij qe do te shiste vendin breshkaxhinjve ..., por gjoja si per te fshehur "bamiresin e kesaj dhurate"..., u kthye ne nje legjende metropolitane me fjalet "dhurate e aristokracise durresake"..., asnje nga Durresi se ka besuar kete gje..., sot vetem durrsjanet e besojne...
Ajo eshte nje godine si shume te tjera ne Durres dhe gjithe Shqiperine, e ndertuar nga italianet, duke filluar nga Tirana, por qe e himnizuar aq shume per faktin e mospasjes se nje arkitekture vendase me vlere sa te barazohej, prandaj trajtohet edhe sot si nje "gur i ç'muar", midis varferise qe zotronte ne Mesin e SHqiperise se kohes...

[EDLIN]

“Vila e Zogut”, pronë shtetërore



23/01/2010 Artan Lame


Dokumentet që vërtetojnë se rezidenca në Durrës u ndërtua me fonde publike


Sipër qytetit të Durrësit, në majë të kodrës mbi Kala, qëndron prej gati 80 vjetësh një godinë e madhe, që durrsakët i thonë Vila e Zogut. Shqiptarët, që përgjithësisht mbështeten më shumë te rrëfenjat e gjyshërve sesa te dokumentet, e kanë trajtuar atë gjithmonë si pronë të ish-mbretit Zog, ndaj edhe kur Komisioni i Kthimit të Pronave, me urdhër të Kryeministrit Berisha, ia ktheu atë Leka Zogut, atyre iu duk sikur thjesht dikush që po merrte pronën e vet. Por nga analiza e dokumenteve, rezulton se kjo godinë është ndërtuar nga shteti shqiptar me fonde publike, si rezidencë qeveritare.
Historia fillon në vitin e largët 1925, kur Zogu i posashpallur President i Republikës, i gjendur ngushtë për pará iu drejtua Italisë. Në datë 26.05.1925, midis Qeverisë Shqiptare dhe Qeverisë Italiane, u lidh Konvencioni “Mbi Huan për Punët Botore të Shqipërisë”, në shumën prej 50 milionë franga ari, me kushte favorizuese dhe me interes të ulët. Fondet e kësaj huaje do të menaxhoheshin nëpërmjet një komisioni të përbashkët, me përfaqësues të Qeverisë Shqiptare dhe të një Agjencie mbikëqyrëse e quajtur “Societa per lo Svilupo Economico del Albania (SVEA)”, me qëllim që ato të mos keqpërdoreshin. Pas kësaj, nëpërmjet diskutimeve dypalëshe dhe disa vendimeve të Qeverisë, u përcaktua lista e objekteve publike që do të financoheshin me këto fonde. Në këto objekte përfshihej ndërtimi i disa akseve rrugore kryesore, ndërtimi i disa urave, porteve, veprave bonifikuese etj. Gati të gjitha veprat publike të atyre viteve u ndërtuan me fondet e kësaj huaje që, nga ana tjetër, nuk iu kthye kurrë italianëve.

Më pas, në qershor të vitit 1927, u vendos në parim që në këtë kredi të përfshiheshin edhe ndërtimi i një numri godinash qeveritare, ushtarake etj. Kështu, me VKM nr. 179, dt. 16.06.1927, u vendos, ndër të tjera, edhe financimi i “Rezidencës Presidenciale në Durrës”. Duhet të kemi parasysh se në kushtet e atëhershme, shteti dhe administrata gjendej në ngushticë shumë të madhe për godina qeveritare dhe shumë ministri ishin sistemuar nëpër objekte private ku qëndronin duke paguar qira.
Një muaj më pas, në korrik 1927, me një vendim qeverie u vendos “financimi i Vilës Presidenciale në Durrës, nga fondet e ndërtesave të parapame me Huan (50 milionëshe) me shumën 335.000 fr. ar”. Nga dokumentet rezulton se menjëherë pas këtij vendimi, më 31.07.1927, kjo shumë u është likuiduar ndërmarrjeve që ndërkohë i kishin kryer punimet e ndërtimit në Vilë. Në një farë mënyre, punimet ishin kryer ende pa u çelur fondet, siç do të thoshim me terminologjinë e sotme.

Më pas, Parlamenti shqiptar miratoi edhe një ligj të veçantë për të ligjëruar këtë rrugë financimi, mbi bazën e të cilit në vitin 1928, midis Ministrisë së Punëve Botore dhe ing. Silvestro Raia lidhet kontrata: ”Për ndërtimin dhe Kompletimin e Vilës Presidenciale në Durrës, punim për t’u kryer me Huan 50 milionëshe”. Kjo kontratë e firmosur nga Ministri i Punëve Botore në cilësinë e investitorit dhe nga përfaqësuesi i firmës në cilësinë e sipërmarrësit, parashikonte një investim aforfe prej 485.000 fr. ar, të cilat do të saktësoheshin sipas preventivave.

Meqenëse këto fonde nuk mjaftuan për ndërtimin e godinës, më pas me vendime të tjera qeverie janë shtuar shuma të tjera, si për shembull me VKM nr. 598, dt. 15.09.1928, u vendos një shtesë kontrate prej 35.860 fr. ar apo me VKM nr. 846, dt. 19.09.1929, u vendos një financim shtesë prej 174.500 fr. ar.

Ky proces, por me shuma më të vogla vazhdoi edhe në vitet ’30, duke lidhur kontratat përkatëse sa herë ka qenë e nevojshme të bëheshin punime shtesë apo investime të reja në këtë objekt. Dy kontratat e fundit për punime i përkasin:
E parafundit është kontrata dt. 04.11.1937 midis Ministrisë së Punëve Botore, e përfaqësuar nga Kryeministri dhe Sipërmarrjes Pellegrini, për shumën prej 3.900 fr. ar. Historikisht këto punime duhen lidhur me përgatitjet për festimet e 25-vjetorit të Indipendencës. Hera e fundit që për Vilën e Durrësit janë dhënë fonde publike, ka qenë Shtojcë-Kontrata dt. 06.04.1938, gjithashtu midis Ministrisë së Punëve Botore, e përfaqësuar nga Kryeministri dhe Sipërmarrjes Pellegrini, për shumën prej 4.500 fr. ar. Historikisht këto punime lidhen me përgatitjet e ceremonive të martesës së Mbretit.

Gjithsej mund të thuhet se për financimin e ndërtimit dhe pajisjes me mobilie të Vilës së Durrësit, janë investuar mbi 1.5 milionë franga ar, shumë kjo e barabartë me ndërtimin e secilës prej godinave që përbëjnë kompleksin e ministrive në Tiranë, edhe këto të ndërtuara ngjatë të njëjtës periudhë dhe gjithashtu me fonde nga kredia SVEA. Në dokumentet e hershme, vila përcaktohet si “Vila Presidenciale”, pasi Zogu ishte President i Republikës, ndërsa pas vitit 1928, me shpalljen e Monarkisë, ajo përcaktohet si “Vila Mbretnore”.

Në Arkivin e Shtetit dhe në Arkivin e Ndërtimit, përveç sa më sipër, ekziston një dokumentacion tjetër shumë i gjerë që përshkruan hap pas hapi punimet e bëra, financimet, diskutimet në komisionin miks italo-shqiptar, faturat e likuidimit të pagesave etj. Gjithashtu ky dokumentacion përmban edhe shumë dokumente, ku është kërkuar transferim fondesh nga një vepër publike (ura, rrugë) drejt financimit të ndërtimit të Vilës së Durrësit, me argumentimin se kemi të bëjmë me transferim nga një vepër publike drejt një vepre tjetër publike.

Të gjitha këto nuk lënë vend për dyshim se kemi të bëjmë me rastin klasik dhe tipik të financimit të një objekti me destinacion publik dhe me fonde publike. Procedurat e ndjekura janë shumë të qarta dhe janë pak a shumë ato që ndiqen ende sot në financimin e çdo vepre publike me fonde shtetërore.

I vetmi problem formal i mbetur, ishte fakti që deri në fund, Vila e Durrësit mbeti e paregjistruar në zyrën e hipotekës në emër të shtetit, por ky nuk përbënte një rast të izoluar, pasi shumica dërmuese, në mos të gjitha objektet shtetërore ekzistuese apo të ndërtuara gjatë periudhës 1920-1939, nuk janë regjistruar aso kohe (dhe në shumë raste ende sot) në zyrat përkatëse në favor të shtetit. Kjo ishte, në një farë mënyre, një reminishencë e traditës juridike osmane, sipas së cilës gjithçka që nuk ishte e një privati, ishte automatikisht pronë e shtetit, gjë që e bënte të panevojshëm regjistrimin. Gjatë periudhës 1920-1939, të vetmet prona shtetërore që ndodhte të regjistroheshin në hipotekë, ishin ato që fitoheshin me sekuestro ose me blerje, pasi në këto raste heqja e pronës nga pronësia e dikujt, shoqërohej automatikisht me transkriptimin në favor të shtetit.
Duhet thënë se ekziston një variant i folur, sipas të cilit Vila e Durrësit ka qenë dhuratë e tregtarëve të Durrësit për Presidentin e Republikës. Kjo legjendë e ka burimin në gazetat e kohës të viteve 1926 dhe 1927, pra kur vila nuk ishte ndërtuar ende. Në fakt, ka ekzistuar një nismë e një grupi tregtarësh për një gjë të tillë dhe për këtë u ngrit edhe një komision dhe u mblodh edhe një fond fillestar, por modest dhe kjo gjë bllokoi procesin e ndërtimit të Vilës. Pas kësaj, çdo gjë vazhdoi nëpërmjet fondeve publike, por legjenda e dhurimit mbijetoi megjithatë në cilësinë e një legjende urbane.

Për sa i përket pronësisë së truallit të godinës, çështja është edhe më e ndërlikuar dhe shtrihet edhe më thellë në kohë, por pa qenë asnjëherë as e pretenduar nga Ahmet Zogu dhe as e regjistruar ndonjëherë në emër të tij. Trualli i godinës kontestohet midis të qenit pronë shtetërore, pronë e Esat pashë Toptanit dhe pronë e familjes Xhumurteku. Kjo, për faktin se gjithnjë mbi bazë të dhënash të paqarta, trualli duhet të ketë qenë pjesërisht pronë shtetërore dhe pjesërisht pronë e familjes Xhumurteku. Në vitin 1914, pas largimit të Princ Vidit, Senati i Durrësit ia sekuestroi kësaj familjeje dhe ia kaloi Esat pashë Toptanit (që ishte kryetari kësaj qeverie fantazmë), me qëllim ndërtimin e një vile për të. Ky operacion mbetet shumë i dyshimtë, për vetë faktin e legjitimitetit të cunguar të këtij organizmi.

Sidoqoftë, në vitin 1920, qeveria e dalë nga Kongresi i Lushnjës, pas vrasjes së Esat pashë Toptanit, vendosi sekuestrimin dhe kalimin në favor të shtetit të të gjitha pronave të tij, kështu që edhe nëse do të quhej legjitim sekuestrimi i parë, ky sekuestrim i mëpasëm e kaloi atë truall tërësisht në pronësi të shtetit. Megjithatë, pavarësisht nga i gjithë ky arsyetim, trualli asnjëherë dhe në asnjë kohë (përveç momentit aktual) nuk ka qenë i pretenduar nga Ahmet Zogu.

Viti 1939 është vit i një kthese të papritur në historinë e shtetit shqiptar. Më 7 prill të atij viti, trupat italiane zbarkojnë në portet shqiptare, ndërsa Zogu pa organizuar qoftë edhe një rezistencë formale ushtarake, u largua nëpërmjet Kapshticës në Greqi.

Pas instalimit të administratës së re, Shqipëria formalisht ruajti statusin e një mbretërie të pavarur përmes procedurës së “bashkimit personal” dhe ofrimit të kurorës mbretërore Mbretit të Italisë Viktor-Emanueli III, që tani u bë edhe Mbret i Shqipërisë. Funksionet si kryetar i shtetit ai i kryente përmes Mëkëmbësisë së Përgjithshme të kryesuar nga Francesko Jakomoni, deri atëherë ambasador i Italisë në Tiranë. Me Dekret Mëkëmbësor, dt. 02.06.1939, vendoset sekuestrimi në favor të shtetit i të gjitha pronave të luajtshme dhe të paluajtshme, “të qytetarëve që kanë zhvilluar në çdo mënyrë aktivitet në kundërshtim me interesat e larta të Kombit”. Është ironi e fatit fakti që ky Dekret dilte si vazhdim i Ligjit dt. 29.12.1925, që bënte fjalë për sekuestrimin e pasurive të armiqve të shtetit, ligj ky i miratuar dikur nga vetë Zogu.

Pas daljes së këtij Dekreti Mëkëmbësor dhe bazuar tek ai, me dekrete të veçanta të Ministrit të Drejtësisë, u bë ekzekutimi i tij për pronat e Ahmet Zogut dhe të familjarëve të tij. Këto dekrete, në nenin e fundit të tyre, urdhëronin zyrat përkatëse të hipotekës të bënin transkriptimin në favor të shtetit të këtyre pronave. Më pas, një pjesë e tyre kaloi për funksione publike dhe një pjesë tjetër iu dhuruan Kryqit të Kuq Shqiptar. Me Dekret të Ministrit të Drejtësisë, nr. 66, dt. 06.09.1939 është vendosur: “Sekuestrimi i një ndërtesë e madhe e përbame prej 20 dhomash e ndodhun në Durrës dhe e destinueme për Vilë Mbretnore e kufizueme në të katër anët me tokë shtetnore”. Në këtë dekret nuk përmendet fare sekuestrimi i truallit, i cili ishte ndërkaq pronë shtetërore e transkriptuar vite më parë si e tillë. Fakti që kjo pronë në dekret cilësohet e rrethuar nga të katër anët me truall pronë shtet, e tregon qartë këtë gjë.

Pyetja që del është: Nëse edhe vila ishte pronë shtetërore, atëherë pse është përfshirë në pronat e sekuestruara Ahmet Zogu? Një pjesë të përgjigjes e jep vetë vazhdimi i Dekretit në fjalë, i cili thotë: “Ndërtesa e shënueme, me nr. 3 të këtij Dekreti, nuk është e rregjistrueme në Zyrën e Ipothekave të Durrësit” dhe vazhdon: “Urdhëron Zyrën e Ipothekave të Durrësit me transkriptue sekuestrimin e bamë”. Meqenëse administrata e re shqiptare kërkonte që edhe pronat shtetërore të paregjistruara deri atëherë të regjistroheshin në hipotekë, veprim ky që nuk mund ta bënte vetë hipoteka me nismë të vet, ndaj për këtë u shfrytëzua ky rast që, nëpërmjet dekreteve sekuestruese, të urdhërohej edhe transkriptimi i pasurive shtetërore ende të patranskriptuara në favor të shtetit.

Një tjetër argument në këtë drejtim është edhe fakti se ndër dhjetëra pasuri të ndryshme që iu sekuestruan Ahmet Zogut në atë periudhë, ato që ishin realisht prona private të tijat, ekzistonin të transkriptuara në emër të tij në regjistrat e hipotekës nëpër qarqe të ndryshme (Tiranë, Durrës, Mat etj.), ndërsa pronat publike që ai i përdorte në cilësinë e kryetarit të shtetit, por që ishin pronë shtetërore, si në rastin e Vilës së Durrësit, nuk ishin të transkriptuara.

Ky është pak a shumë historiku i ndërtimit të Vilës së Durrësit, e cila pas lufte vazhdoi të përdoret si rezidencë qeveritare, deri sa në ditët e çmendurisë kolektive të marsit 1997, ajo u bastis dhe u grabit në mënyrën më barbare. Kjo gjendje vazhdoi derisa Berisha, në nevojën e afrimit të çdo vote të mundshme në koalicionin qeverisës të pas zgjedhjeve 2005, u përpoq dhe me sukses, të joshte legalistët nëpërmjet kthimit të pronave familjes mbretërore. Pa hyrë në analizë politike të këtij veprimi, sidoqoftë nuk kishte asnjë arsye që ky kthim të përfshinte edhe prona që ishin të ndërtuara nga shteti shqiptar me fonde publike. Sidoqoftë, Komisioni i Kthimit të Pronave të Durrësit pa u thelluar fare në prova dhe veçanërisht pa njohur asnjë prej provave që demonstronin se Vila ishte ndërtuar nga shteti, vendosi kthimin e vilës, godinave përreth si dhe të truallit.

Duhet të kemi parasysh se i vetmi dokument mbi të cilin është mbështetur vendimi, është Dekreti i Ministrit të Drejtësisë i shtatorit 1939, i cili flet për sekuestrimin e Vilës, por siç e shpjeguam, këtë e bën me qëllimin që të urdhëronte hipotekën të bënte regjistrimin e saj në favor të shtetit. Vendimi i kthimit të pronës, në mënyrë abuzive kthen edhe truallin e vilës, truall për të cilin dekreti i sekuestrimit as që bën fjalë fare, pasi në kohën e sekuestrimit, trualli ekzistonte i transkriptuar prej vitesh në favor të shtetit. Në të gjitha dekretet e sekuestrimit, kur trualli ka qenë pronë private, ai është shënuar veçan ashtu siç është edhe procedura normale edhe aktualisht në raste shitblerje godinash dhe ku statusi i truallit specifikohet veçan. Nga leximi i Vendimit të kthimit të pronës, nuk kuptohet se në ç’mënyrë e ka përcaktuar Komisioni sipërfaqen prej 5081,48 m2, të cilën e ka trajtuar, pasi Dekreti i sekuestrimit flet vetëm për godinën dhe nuk përmend asnjë sipërfaqe.
Le ta trajtojmë çështjen në rrugën e kundërt. Nëse për ndonjë arsye, ligjvënësi në vitin 1939 nuk do ta kishte përfshirë Vilën e Durrësit në Dekretin e Sekuestrimit, familja Zogu sot nuk do të kishte asnjë dokument provues që ajo pronë ka qenë e Ahmet Zogut, pasi i vetmi dokument ku ata mbështeten për të provuar pronësinë, është provë indirekte.

Për vetë faktin e traditës së varfër shqiptare në këto fusha, edhe konfuzioni që lind duket i natyrshëm. Duhet të bëjmë një dallim të qartë midis pronave private të Mbretit dhe pronave të Kurorës. Pronat private janë ato të trashëguara familjare apo të realizuara nëpërmjet të ardhurave ligjore personale Roga, dhurata etj.), që në terminologjinë juridike quhen “Lista Civile” (term që përdoret edhe sot në vendet me sistem monarkik). Prona të kurorës quhen ato prona që përdoren nga Monarku apo familja mbretërore, por që janë pasuri e shtetit apo të ndërtuara me fonde shtetërore. Kështu, për të bërë një krahasim, Buckingam Palace në Londër është në përdorim të monarkut, por është pronë e Kurorës (pra e shtetit), ndërsa Windsor Castle është pronë e trashëgueshme e familjes mbretërore. Në rastin e ndërrimit të dinastisë sunduese në Britaninë e Madhe, Windsor Castle do të mbetej pronë e familjes aktuale mbretërore, ndërsa Windsor Castle do të kalonte në përdorim të familjes së re mbretërore në fuqi. Sipas të njëjtës logjikë, pronat e Zogut të trashëguara nëpërmjet familjes në Burgajet apo në zonën e Matit janë pronë private e monarkut, ndërsa godinat e përdorura si pallat mbretëror apo të tjera të ndërtuara nga shteti dhe që përdoreshin nga Mbreti janë pronë e Kurorës.

Nëse do të donim ta bënim edhe më të prekshme situatën, mund të themi se do të ishte njësoj sikur Fatos Nano të pretendonte sot pronësinë mbi Vilën Qeveritare në Tiranë, pasi ai kishte banuar aty dhe ajo u restaurua gjatë kohës kur ai kish qenë Kryeministër.

Këtij vendi i kanë ikur një herë e përgjithmonë shumë pasuri, kështu që një më shumë apo më pak, duket sikur nuk ngre peshë, por në rastin konkret duhet të kemi parasysh se kemi të bëjmë me një nga investimet e para të përbashkëta të shtetit të shqiptarëve dhe që fati e do që të jetë ende më këmbë. Qoftë edhe për hir të historisë dhe të vazhdimësisë së institucioneve në kohë, do t’i bënte nder vetes çdo institucion që do të merrte nismën për ta rishikuar të gjithë këtë procedurë. E kam fjalën këtu, për Kontrollin e Shtetit, por edhe për Prokurorinë apo edhe për Avokatin e Shtetit, organe këto që i paguajmë pikërisht për të mbrojtur pronën tonë të përbashkët.


G.SH
http://216.75.13.41/index//158bb8a60...7363fbaea.html