Ndoshta e keni degjuar, qe kur arriten pushtuesit (los conquistadores) spanjolle, me karrocat e bukura e me armet e shkelqyera, ne Boten e re, njeri nder komandantet doli perpara vendasve e tha: "Kemi ardhur ketu tek ju, per te folur me ju per Zotin, per qyteterimin dhe per te verteten". Vendasit duke i pare te cuditur, u pergjigjen: "Patjeter. Cfare doni te dini?"
Nejse, vazhdimi i gjakderdhja me vone dihet edhe se asnjehere nuk eshte trajtuar ne menyren e duhur, por nuk eshte ky momenti as per ne qe ta trajtojme. (Ishte thjeshte sa per te hyre ne teme e per te pare qe te dyja palet donin te jepnin mend e asnje te degjonte... )
Per te hyre me ne thellesi te temes sone, le te shikojme pak klasiket e tolerances dhe mosqenies dakort, qe jane Nietzsche (Niēe) dhe Lessing.
Sipas Niēes, toleranca duhet te praktikohet ne dy menyra: nga nje ane, duke pakesuar gjykimin personal moral, per te kerkuar akoma, dhe nga ana tjeter takimin me kultura te tjera, me vertetesite e te tjereve.
Gjetja e moralit nuk arrin nga asnje motiv egoizmi. Sipas Niēes, duke ia dhene ligjet morale vetem vetes sone, hap horizonte te reja, te cilat na lirojne nga imazhet e thurura (sidomos te keqija) te tjetrit, duke bere te mundur njohjen dhe asimilimin e bindjeve te tjetrit.
Ndersa nqs shikojme drejt e drejt vetem kodin tone moral, pa i dhene mundesi diskutimi tjetrit, ēon ne mostolerance, ne probleme etnike, familjare e cdo gje qe na rrethon.
Kjo kontradikte, zgjidhet ne ate qe Niēe quan : "Moral qe kerkon: t'i japesh vetes nje kuptim". Por edhe ketu lind nje kundershtim. Ne fakt mund te mendojme: cfare i ndodh nqs ato qe i japin ligjet morale vetem vetes se vet, te bien ne konflikt njeri me tjetrin?
Nje shembull e ben Lessing me ane te perralles se unazes:
Unaza simbolizon qenien e zgjedur, ketu. Kalon nga babai tek i biri i perzgjedhur, derisa vjen nje moment qe nje baba kishte tre femije e qe te tre kishin te njejten vlere e dashuri perpara syve te tij. Atehere babai ben edhe dy kopje te unazes e i jep te tre djemve nga nje, qe mos zhgenjehej asnjeri. Por mqs cdonjeri prej tyre mendonte se ishte i vetmi qe posedonte unazen, dmth edhe zgjedhjen si biri me i mire, duke pare tre unazat shkojne ne gjykate. Gjyqtari i thote: "Nqs nuk me sillni menjehere babane tuaj, do t'ju deboj nga Gjykata se s'kam kohe per te humbur".
Tani i japim shpjegimin kesaj: Nevoja per te zgjedhur ndermjet bindjeve eskluzive te Fe-se kristiane, hebree apo myslimane kalohet ne menyre paradoksale. Nga nje ane ceshtja nuk eshte zgjidhur hic, ndersa nga tjetra zgjidhet ne menyre te turbullt: gjykatesi ne fakt nuk vendos, por therret ato qe i jane drejtuar atij qe te mendojne ne menyre autonome. Ne te njejten kohe, i jep atyre qe duan te imponojne bindjen e tyre nje kriter qe te orientohen drejte saj. Sipas tij, vetem ne frytet e punes se tyre do te tregohet "perzgjedhja" e duhur.
Duke e thjeshtezuar, Lessing ben nje ndarje ndermjet te sigurtes dhe te vertetes. E sigurta eshte "te jesh kesh unazen e vetme te babait". Pasiguria qendron, gjithmone sipas perralles, se cila nder tre unazat eshte e verteta. Kjo pasiguri e se vertetes nuk kalohet. Pra themi qe siguria heq dyshimet. Ndersa tek e verteta qeveris "dyshimi".
Duke i bashkuar dy teorite e Niēe dhe Lessing arrijme ne perfundimin qe Njeriu duhet te autolimitohet, duke pranuar keshtu qe ka shume vertetesi, shume realitete qe edhe ndoshta bien ndesh me njera-tjetren.
Tema mbi tolerancen jane hapur plot, por duhet t'i bejme nje thirrje vetes: Ne a e degjojme tjetrin? A mundohemi te hyjme e te mesojme dicka nga ai, kur mundohet te na shpjegoje se ka te drejte? A jemi tolerante e perse mendojme qe ajo qe kemi eshte me e mire se e tjetrit...
(qe te jesh me i mire duhet jo vetem bindje, por edhe vertetesi pa pike dyshimi, e s'ma ha mendja qe cdonjeri nga ne ketu ne cdo pike qe ka te beje me bindje kulturore, fetare, politike, etnike, rrace etj etj... t'i kete keto fikse).
Pėrgjigju Duke Cituar
Postuar mė parė nga [era]
Krijoni Kontakt