letra enver nexhmije gjate luftes.

[Xhuxhumaku]

Nexhmija për Nako Spirun: “Deti” ka shejtanllëqe dhe hedh fjalë që smë pëlqejnë

04/11/2009

Letra informuese e Nexhmijes dërguar Enverit mbi veprimtarinë e Nako Spirut dhe Ymer Dishnica

Për sa i përket Qarkorit komunist të Tiranës, që ishte dhe më i madhi në vend gjatë luftës, duket se Enver Hoxha nuk kishte besim tek askënd, përveç se tek Delegati, pseudonimi i Nexhmijes, e cila i transmetonte të gjitha çka ndodhte në këtë qarkor. Ishte delegati ai që i dërgonte procesverbalet e mbledhjeve, të dhëna mbi aktivitetin dhe karakterin e gjithsecilit. Nga ana tjetër duket se Enver Hoxha deri në këtë moment nuk pyetej shumë nga ana e komunistëve të qarkorit, për dhe vetë faktin që ishte i detyruar të infiltronte Delegatin për të marrë të dhëna.

Letra e datës 14.10 1043 është vetëm një nga letrat informuese që Nexhmije Hoxha, asokohe Xhuglini, i dërgonte Enverit që nga bazat në Tiranë. Jepen me detaje të dhëna mbi karakterin e gjithësejcilit, natyrisht me pseudonime. Përmenden në këtë letër, Koszma Nushi, Nako Spiru, Ymer Dishnica e të tjerë. Letra është e gjatë, dhe në të përmenden aktivitetet që zhvillohen në Tiranë. Megjithatë, bie në sy fakti se komunistët e Tiranës, mundoheshin ti shmangeshin Nexhmijes, ndoshta për vetë faktin se e dinin që raportonte tek i fejuari i saj, i cili nuk është se shihej me sy të mirë nga qarkori i Tiranës. Në letër, shpjegohet dhe kundërshtimi i komunistëve të Tiranës për të vrarë Anastas Palsarin. Nga ana tjetër të bie në sy dhe fakti se Nako Spiru, i flet Nexhmijes siç thotë ajo me “ka ca shejtanllëqe dhe fjalë që smë pëlqejnë”. Më poshtë po japim të plotë transkriptimin e letrës që Nexhmija i dërgon Enverit.

Disa nga pseudonimet

Iso – Kozma Nushi

Deti – Nako Spiru

Doktori – Ymer Dishnica

Hyseni - Gogo Nushi

“I dashur shok,

Duke dashur të të shkruhej gjatë e gjerë mbi sa më kërkon nuk po mund të të shkruaj as shkurt. Prap sot nuk po mundem të të raportoj gjatë pse, edhe ne kemi patur punë (ashtu nga ato punët tona ma) dhe kemi qenë të zënë ditën e natën. Ditën që mora letrën tënde, porsa kisha ardhur nga Durrësi. Ndenja atje 2 net dhe mblodha Qarkorin e rinis, një konferencë të gjerë me përgjegjësit e rinis të qarkut të Durrësit dhe mblodha dhe një këshill grash që qe atje. Shokët e qarkorit të rinisë atje qenë të mirë, por me pikëpamje organizative të dobta. Sekretari politik i ngjathët dhe nuk e drejtonte dot mbledhjen. Ishte dhe shoku Iso por nuk morri pjesë në diskutime si edhe shokët e tjerë të qarkorit. Gati sa smë çoi në celulën e shoqeve, pse unë i kisha thënë të përgatiste mbledhjen e këshillit që të mos vonohesha, aj e kishte marrë vesh gabim. Një pjesë e madhe e rinisë asht larguue nga Durrësi në rrethe dhe nuk kishin mundur ta organizonin akoma. Por shpërndarja e lëndës propagandistike dhe puna nat pak popullsi që ka mbetur nuk asht lanë. Gjithashtu janë largue edhe gratë, prandaj paraqitet e zorshme dhe e pamundshme formimi i këshillave antifashiste të gruas dhe rinisë në bazë të mëhallëve. Të rinjtë e konferencës dukeshin të gjallë, megjithëse sfolën shumë. Shokët kanë vullnet dhe po të drejtohen mirë dhe tu ndahen detyrat mirë mund të shkojmë më përpara. Kuadrot janë të pakta. Lidhjet me Partinë kanë qenë mirë. Kontaktet kanë qenë të shpeshta. Shoku Iso ka marrë pjesë shpesh në qarkor të rinisë. Qëndrimi i rinisë në ditët e kapitullimit të Italisë ka qenë shumë i mirë dhe aktive. Ka marrë nja 200 pushkë, 300000 mijë fishekë dhe ca mitraloza. Isha një darkë te Dr. Zazani, mikut tënd. Kish ndëgjuar që ti ishe fejuar dhe u interesua në isha unë shoqja tënde. U gëzua dhe më foli mbi jetën tuaj në Francë. Të bën të fala bashkë me Leostën.

Këtë javë kemi pasur mjaft mbledhje e konferenca dhe mbledhje e përgatitje natën, prandaj nuk kam mundur të të raportoj, pse sigurisht nato orë të lira nuk isha në gjendje të bëj “ty” një raport pse duhet ta mendosh mirë njëherë. Dhe përgjumësh sguxoja të të shkruaj, pastaj kam qenë edhe pak e pamundur, pasi kam pasur dhimbje koke si një vjet më parë. Këtë nuk ta them që të më falësh ose të më mishërosh pse un jam si “ thanë”, e fortë (megjithëse nuk është e bukur) dhe jo gjithmonë e marrë që të mërzitem. Po ta them që tashti se që të të shkruaj njëherë në tre ditë do të mundohem por nuk të siguroj se më duket zor. Pastaj çtaksirat të inatosesh çdo tre ditë vetëm nga unë. Ma mirë të mos i dish disa gjëra. (Kët mos e merr seriozisht se unë do të shkruaj gjithë sukseset dhe budallallëqet tona, unë si trembem kritikave sido që të jenë, në daç kalibrit të rëndë, ndaç të lehtë).

Po ti dërgoj dy proces-verbale te mbledhjeve të fundit të qarkoreve të partisë. Po ti dërgoj pse mi kërkon, po nuk mund të kuptosh shumë gjëra pse gjatë mbledhjeve seksioni organizativ ban mbledhje dhe neve e vizitojmë në Shtëpinë e bardhë. Veç ngjet një gjë, mbasi janë këtu shoku Deti e Doktori., shumë herë sna pyesin shumë, dua të them bisedojnë e marrim vendime e kështu mbetemi jashtë. Prandaj po su solle rreth bazës ku janë ata të dy, ose të mos pyesësh smerr vesh se çbëhet brenda në organizatë

Mbledhjet e qarkorit janë bërë në 10 ditë. Kanë marrë pjesë dhe shoku Deti ose Dr. ku janë punue dhe qarkoret që ka dërguar K.Q. i P. Jashtë mbledhjeve me kontakte të veçanta asht bisedue mjaft për çështje të organizatës dhe të qëndrimit të situatës. Sigurisht Deti të ka shkruar mbi zhvillimin e gjendjen politike këtu. Dallavere po luan shumë, por me sa shoh unë nuk jemi mbytur. Deri tashti e kemi timonin mirë në dorë, duhet veç tashti e gjithmonë më shumë të qëndrojmë në këmbë që fronti i jonë dhe organizata e partisë të rritet gjithmonë, të duket gjithmonë forca e saj. Duhet vazhduar sistematikisht demaskimi i Ballit dhe i partive të tjera që po lindin dhe gjithmonë më i fortë deri sa të çahet. Me gjithë se një pjesë e popullit, ose që mos të akuzojmë popullin, një pjesë e intelektualëve spektatorë po na e heqin veshin ose po na e thonë me ngadlë që të na zbusim, duhet të vazhdojmë gjithnjë dhe më fortë ndërmarrjen që muerën pse Balli e ndjeu veten shumë të tronditur dhe nga ana tjetër populli duhet një çikë të mësohet me qëndrimin e këtyre kalbësirave. Duket përfituar nga kontradiksionet e tyre brenda për ti ndarë si p.sh ata të Vlorës janë tindinjuar për lidhjen e Lurës, pse janë demek antizogista; rinia e Ballit qenka e dëshpëruar nga kompromosi ose e dëshpëruar nga vëllavrasje etj. dhe bëjnë sikur janë gati për tu ndarë, për të formuar Partia Social Demokratike biçim, dhe që do të bashkohen me ne. Por ne një gjë dimë që e mësuam, që ata janë gjithnjë dakord të na luftojnë ne, qoftë pse janë reaksionarë, qoftë pse po u ikin kolltukët.

Po mundohem të na kopjojnë ne, kanë plan të formojnë njësite qyteti dhe po mundohen të formojnë dhe këshillat e mëhallave pse e kanë ndjerë humbjen në mëhalla. Por nuk do të kenë sukses. U bëmë për tu ruajtur edhe nga Balli se nga agjentët e kuesturës dhe spiunët skemi frikë më se na ndjekin, u ka hyrë tartakuti.

Me formimin e seksioneve sigurisht do të mund ta sundojmë gjendjen më mirë, pse puna asht zgjeruar shumë dhe spo i bënim ballë dot. Tashti jo vetëm sna del më koha të këndojmë raportet në qarkor si përpara, me gjithë se seksioni organizativ i shqyrton ato shumë më parë prapë mbledhja e qarkorit nuk na mjafton ti rrahim gjithë çështjet gjatë dhe ashtu siç duhet. Siç do ta shikosh dhe në procesverbale pikat e fundit shkurtohen, propozimet sjanë të shumta dhe disa herë mungojnë, pse nga mëngjesi na këput gjumi. Tashti po e ndjejmë se çdon me thënë me drejtue. Shokët e qarkorit kanë kuptue rolin e drejtimit të sektorit që u është caktuar dhe po mundohen ta organizojnë sa më gjerë e më fort. Shoku Hysen e ndjen pulsin e organizatës dhe asht i vetmi që e ndjek organizatën në gjithë sektorët. Drejton mirë mbledhjen e qarkorit, veçse ngul shpesh këmbë në menedimet e tija. Sigurisht edhe punën e hamallëkut nuk e ka lënë fare. Sikur Hyseni të fliste pak dhe të lidhte mejtimet do të qe më i mirë, dua të them më i vlefshëm. Nuk hap dot gojën në konferenca si mbledhja e aktivit të partisë që bëmë këtu, kurse në qarkor flet.

Rosho ka marrë përgjegjësi ushtarake , prandaj efektifisht aj si sekretar organizativ nuk asht se i ka lënë celulat dhe nuk i kontrollon, as celulë të tijën ska. Në mbledhjen e qarkorit ndërhyn fare pak dhe disa herë e ze gjumi që në fillim. Duket i lodhur, mbase vjen pse ka qenë dhe i sëmurë disa kohë. Ka një të metë që e dëmton mjaft. Është konfuz dhe ngatërrohet, shpesh herë në punë e humb mendjen, dua të them se nuk e ka mendjen fare në atë që i thua ose që e pyet. Unë nuk kam besim shumë të këshillohem ose të marr një vendim bashkë me të. Pse ai në fillim është në kulm të entuziazmit e pas pak të jep përshtypjen e një të dëshpëruari. Në një moment thotë ia thyem surratin Ballit Kombëtar, në një tjetër thotë Balli Kombëtar ka 200 të rinj në Tiranë. Në një kohë thotë se është i mbaruar ky ose ai atentat, kurse ai vonon një javë 10 ditë ose dështon fare. Mbase ska faj aj dhe e vërteta asht se ska shumë, por faji është se e bën punën të mbaruar. Veçe kur i bëhet kritikë e pranon.

Faktikisht punën e sekretarit organizativ e bën shoku Kila dhe punon mirë dhe pa u lodhur. Mban lidhje vazhdimisht me celulat dhe i kontrollon ato. Bashkë më Hysenin pothuajse për çdo javë u bën celulave qarkore dhe komunikime me shkrim. Besoj se të ka dërguar ndonjë. Dyli punon me nacionalistët dhe sipas raporteve të shokëve punon mirë dhe u rri pranë. Dyli është shok i besuar dhe serioz në punë. Kam besim se do të bëhet shok i mirë. Skënderi është pak skolastik dhe frazeolog. Ka teknikë dhe nuk po e vërtit dot mirë dhe përsosur. Ka jashtë qarkorit shok që mund ta bënin më mirë punën e tij si anëtar qarkori. Vetëm ka vullnet për punë, por sdi të rregullohet mirë. Shahini është shok punëtor dhe i heshtur. Veç është shumë pesimist, për njësitet aj mbase na transmeton pesimizmin. Sa për Delegaten, mbasi më në fund mezi ju mbush mëndja se duhet të ngrerë një çikë zërin më shumë në qarkore, ka filluar të flasë pak më shumë. Mbase se ndjen vetën në naltësin e përgjegjësive që i ka ngarkuar partia, po mundohet ti arrijë dhe ka besim se do tia arrijë, pse vullneti nuk i mungon, ashtu siç nuk mund ti mungojë çdo komunisti. Mundohet shoqja Delegate të nxjerri shumë, pse sektorët janë shumë të gjerë, po mbase i mungon taktika për ta zgjidhur më lehtë çështjen. Shënohen disa përparime “alla volturua” dhe ka shpresa, sidomos nëse do të ketë sulme të vazhdueshme nga fronti i Arbanës.

Seksionet që kemi ndarë sigurisht kanë filluar punën disi dhe besoj se do të ndihen edhe përfundimet. Organizata shtohet përditë dhe megjithëse janë larguar shokë nanë të ndryshme, kemi 18 celula me 120 anëtarë. Çdo javë paraqiten shokë për parti, sigurisht jo me dhjetëra. Shokët e partisë politikisht qëndrojnë fare mirë dhe gjithë direktivat e KQP janë pritur mirë dhe i kanë hyrë kuptimit të tyre. Mbi qëndrimin me Ballin asnjë dyshim ose hezitim në radhët e partisë, jo vetëm, por në radhët e simpatizantëve të partisë, grupeve edukative, si edhe në rini. Sigurisht, dy a tre simpatizantë, ose të rinj nuk ngrenë kundra. Të pazhvilluar mjaft politikisht, kuadro shumë të reja, por ka vendosje dhe dashuri për parti. Elementi i ri që ka hyrë në parti është shumë entuziast për punën e partisë dhe mundohet të krijojë punë. Është zgjerue agjitacioni, por organizativisht nuk asht ba aq sa mundet të bëhet. Ka mundësi të përparosh me 100 km në orë, ne ecim me 50. Këtë e them për sa i përket brenda organizatës sonë. Ka një lëvizje të gjerë masash. Shokët e partisë punojnë dhe e vënë në lëvizje këtë masë. Janë pothue të gjithë të okupuar në punë. Ka 60 njësite që i mbledhin shokët. Kanë organizuar konferencat e mëhallave. Kanë ndihmuar lëvizjen e shpërndarjen e lëndës propagandistike, mbledhin në rregull grupet e edukative dhe disa kanë dhe punë të tyre. 50 prej shokëve janë shumë të mirë dhe dijnë të komunikojnë mirë. Njëherë tjetër mund të bëj tabelën për gjithë shokët, cilësitë e tyre dhe punën. Gjithashtu dhe klasën e tyre se sot nuk jam në gjendje të ta bëj.

U formua KNÇL i Tiranës me një kryesi prej 9 veta dhe dy janë përfaqësues të gruas dhe të rinisë. Janë 4 anëtarë partie, 3 deri në 4 grupista dhe të tjerët nacionalçlirimtarë të mirë. Konferenca qe prej 39 veta dhe u bë gjithë ditën. Janë të entuziazmuar dhe kanë filluar të punojnë. Ndjehet një lëvizje e gjerë në mëhalla. Ndjehet puna e jona. Nga konferenca të gjera janë zgjedhë 29 këshilla mëhallash dhe zyrash. Janë bërë dhe konferenca me element neutralë për tu skjaruar. U formua K antifashist i B të G (K Antifashist i Bashkimit të Rinisë së grave) prej një konference prej 58 veta, u zgjodh një këshill i gjerë prej 25 veta që do të zgjedhë dhe kryesinë prej 9 veta. Janë zgjedh 5 anëtarë partie, të tjerët janë grupistë shumica, një pjesë n-çlirimtare të mira dhe tre katër pak të lëkundshme për qëndrimin tonë të ashpër. Janë caktuar seksionet. Ndihmat këtë muaj janë trefishuar, por fushata e leshit dhe ushqimit nuk ka shumë sukses.

U formua Komiteti Antifashist i Rinisë së Tiranës. Një konferencë delegatësh të rinj prej 36 veta zgjodhi komitetin prej 9 veta dhe dy ndihmsa-katër anëtarë të qarkorit të rinisë, tre të rinisë sonë dhe dy antifashistë, tre e katër vajza dhe 5 djem. Janë formuar 22 këshilla rinie në mëhalla. Janë ba dy konferenca të gjera për forminin e shoqnisë së dhe prej njërës doli dhe këshilli që mori pjesë në konferencë. Jemi në formin të shoqërisë sportive. Maksimumi i konferencës ka arritur në 100 zgjedhës. Kanë marrë pjesë në zgjedhje 1600 e ca të rinj e të reja. Por, mund fare mirë që organizata e B të R . K P të përmbledhë 3 mijë të rinj, por të rinjtë tonë nuk e kanë kuptuar mirë që duhet të marrin pjesë të gjithë në konferenca, një pjesë tjetër nuk kanë mundur që të vinë. Tashti këshillat do të regjistrojnë si me thënë të rinjtë e mëhallave dhe të zhvillojnë vazhdimisht konferenca nëse armiku do të na lejë rehat. Janë formuar kurse të ndryshme në mëhalla dhe kanë filluar funksionimin, sidomos ato të infermierisë e analfabetizmit. Kanë dezertuar nga Balli nja 6-7 të rinj dhe të reja dhe kanë marrë pjesë në mbledhjet e mëhallës, bile një grup kanë bërë një deklaratë të ashpër kundër Ballit Kombëtar. Bile dhe në këshilla kanë marrë pjesë elementë që të paktën favorizonin parullat e Ballit.

Rinia komuniste sigurisht ka qenë zjarri i mëhallës. Edhe qarkori i rinisë ka qenë në lëvizje. Tashti që rinia asht me 9 pse Zeqiu që shkoi në Dibër bashkë me dy shokë të tjerë, u larguan. Efektivisht tashti jemi 8, se Liria (Liri Belishova) asht e sëmurë nga syri. Jemi mbledhur rregullisht dhe kemi pasur mjaft gjëra për të organizuar. Shokët dhe shoqet punojnë mirë. Shoku Niko, sekretari organizativ është aktiv dhe i rri afër rinisë dhe e kontrollon dhe e drejton atë. Veç ka disa pikëpamje të ngushta organizative, por ka fituar eksperiencë të mirë në rini dhe e njeh të tërë rininë. Ka maninë të monopolizojë punën dhe po sja kujtove që duhet të këshillohet dhe të vendosi bashkë më mua të rrëshqet, hap letra dhe u përgjigjet pa u kujtuar të mi përcjelli mua. Shoku Driti asht shok i mirë që punon pa llafe shumë. Interesohet shumë për rininë. Shoku Qazim ( Qazim Vaqarri) asht pak dembel dhe i rëndë. Smerr pjesë në bisedime në qarkor dhe sështë shumë i lidhur. Nuk e di se pse dhe si u fut në KQ të rinisë dhe bile unë skisha dijeninë më të vogël, vec kur erdh në mbledhjen që kishim, ku qe Xhakua. Pieroja gjithashtu interesohet dhe punon me sa i mundet. Asht shok i ri dhe do bëhet i mirë. Shoqet dhe ato punojnë mirë. Sektorët e vajzave kanë pasur mjaft përparime dhe ecën në rregull. Shoqja Hatixhe D që punon me vajzat e institutit kupton shpejt atë që i thua. Ndihet te ajo zhvillimi që ka bërë nga hyrja në parti. Do bëhet një shoqe e mirë, veç asht e penguar sot për sot nga familja. Fatbardha T“ gjirokastritja” punon pareshtur me vajzat e shtëpisë, megjithëse e sëmurë. Ka vullnet në punë dhe aftësia sidomos për rininë nuk i mungon. Liria është një nga shoqet dhe shokët më të kjartë dhe të zgjuar. Ajo shoqe rritet çdo ditë dhe do bëhet një shoqe e vlefshme për partinë. Punon mirë më pionierë dhe merr pjesë aktive në diskutimet e qarkorit. Harrova edhe shokun Lola, punëtorin, jo pse asht punëtor, po mbasi ky asht pak i shkëputur nga rinia pse asht shumë i zënë nga partia. Asht shok i mirë dhe punëtor, i kuptuar, por i pazhvilluar mirë, jep shpresa të mira. Unë nuk kam shumë kohë ti kushtoj rinisë. Vetëm kam shkuar në konferencat që kemi zhvilluar, kam lidhje me edukatoret dhe tashmë së fundi dhe me bërthamën e studentëve. Deti jep mendimin që unë të largohem nga qarkori i rinisë që të mund ti kushtohem më shumë sektorit të grave. Por mua smë vjen mirë, pse mësht e dashur puna me rininë dhe efektivisht unë shkëputem nga rinia pse si anëtare e KD të rinisë unë spo bëj asgjë.

Rinia këtu i ka shtuar radhët dhe po i shton vazhdimisht, por jo aq sa të mund të shtoheshin këtu në Tiranë. Duke llogaritur rininë që asht larguar në gjithë qytetet e tjera e çeta, rinia komuniste e organizuar këtu e ka kaluar 1000. Ka përgatitur kuadro të rinjsh dhe pothuaj në gjithë qarkoret e rinisë në Shqipëri ka anëtarë dhe sekretarë organizativë të rinisë të Tiranës. Këto kohët e fundit nga largimi i elementit të mirë në qytetet e tjera, Dibër e çeta asht ndje dobësia e kuadrove, sidomos në rininë studenteske. Ka një të mirë rinia e këtushme, pse ka mundësi të zëvendësojë punën e atyre që largohen dhe ka mundësi të ngrihen kuadrot e reja. Që nga konferenca e Vendit e aktivit të partisë, i kemi dhënë partisë 38-40 anëtarë. Që të gjithë, vetëm me një përjashtim, janë ngritur mjaft, janë aktiv dhe janë shumë të vendosur. Vetëm rinia punëtore është mjaft ulët politikisht dhe organizativisht. Janë të zënë me punë private, u mungon zhvillimi që të ngrihen shpejt dhe ne kemi bërë gabimin që në këtë sektor kemi lënë të punojnë shokët më të dobët të qarkorit, punëtorët, dhe ata nuk e kanë vërtitur dot. Kemi bërë ndonjë të re të punës dhe besojmë se do të ketë përfundime të mira. Rinia asht agjitatore e mirë dhe e palodhur. Asht halë në sy për Ballin dhe armikun. Ta marrësh në përgjithësi bëhet mjaft punë....

Po të shohësh norganizatë gjen mjaft gjëra që secin. Ka mungea në mbledhjet e aktivit, nuk punohet ashtu siç duhet në rini dhe ajo që çalon më shumë janë grupet edukative që si mbledhin në rregull. Tashi kemi formuar 6 kurse teorike me nga 13 veta në çdo sektor dhe do ti drejtojnë 6 shokë partie. Përfundimet do tua komunikojmë. Tirana ka 27 njësite, disa prej tyre janë shtuar, por nuk janë të gjithë aktivë siç duhet. Nejse, jemi duke formuar bindje se do të shkojmë mirë. Mobilizimi në rini, mbasi janë përjashtuar ato të njësiteve, nuk ka pasur sukses shumë as në rininë e organizuar as në rininë antifashiste. Fushata po vazhdon. Rinis këtu i pëlqen të rrijë në Tiranë pse ska hëngër dru të fortë prej shumë kohe.

Tash para disa ditë bëmë një konferencë prej 50 e ca të rinj përgjegjës të organizatës së rinisë këtu dhe erdhi shoku Deti që zhvilloi konferencës dhe shoku Dr. Të tilla konferenca i vlejnë rinisë. Organizuam teknikën e rinisë. Kemi dy poligrafe e 6 makina daktilografike. Janë rregulluar dhe ekipet e teknikës. Të shohim si do të punojë. Kemi lëndë të gatshme në letra dylli si “gruaja sovjetike”, “socializmi në shoqnin e re”, përmbledhja e librit nëna. Punë ka mjaft për të bërë. Financa e rinisë asht shtuar për çdo muaj. Arrin në 16000 fr.

Për rrethet po mendojmë pak më shumë tashti. Janë dërguar si nga rinia skuadra si dhe shokë partie për të organizuar këshillat. Në fund të këtij muaji rinia ka mundësi torganizojë këshillat antifashistë të saj dhe më 5 nëntor kemi lënë të zgjidhet komiteti i qarkut nga një konferencë prej 100 e ca delegatë. Nuk janë plane këto se e kemi punën në terezi. Terreni për organizimin e rinisë antifashiste ish i përgatitur.

Më thonje të të shkruaj gjerë e gjatë për punën në parti e rini me sukseset e të metat. Gjatë të shkruajta, po gjithë të metat e sukseset nuk ti thashë. U lodha dhe smund të të shkruaj mbase gjëra të kjarta. Të shkruaj herë tjetër.

Pyet për marëdhëniet e shokëve këtu me njëri tjetrin. Un nuk jam në gjendje të të jap gjëra të sakta dhe të drejta. Un vërtet kam qenë shpesh nga baza e tyre, por kam kaluar andej për punë që kam pasur dhe nuk kam mundur të vë re shumë gjëra dhe nuk kam qenë prezent gjithmonë në bisedimet që bëjnë ata. Skam gjëra konkrete, por kam përshtypje. Për sa i përket marrëdhënieve të Roshos me Detin un nuk kam vënë re. Në qoftë se harron dishka që i porositet se besoj ta bëj me ndonjë prapamejtim. Por që lidhjet e Roshos me Dr janë më koridale si të thuash, më shumë me shaka se punë, kjo duket. Si Roshua dhe Hyseni vijën bisedojnë me Detin, këshillohen dhe Hyseni më shumë me Detin. Deti me punën e tij ka mundur ta fitojë autoritetin që i mungonte te Hyseni e Rosho ti e mban mënd opinionin e Hysenit për Detin kur doli nga burgu, tashti e tutje poi hap sytë më shumë.

Deti punon mjaft. Bën mbledhje vazhdimisht me shokë torganizatës dhe ka shkruar. Ai është i zgjuar dhe shikon mirë përpara dhe nuk ashtë aq pesimist si më përpara. Tjetër punë se ka disa shejtanllëqe e fjalë të çuditçme që smë pëlqejnë. Bashkëpunimi i Detit me Dr. asht i mirë. Un ska vu re gjë.

Dr. ka bërë mbledhje me nacionalistët por nuk e çan kokën shumë më duket. E shoh shpesh të rrijë pa punë, pa shkruar. I a përton më shumë të shkruarit se sa të folurit.. Në konferenca ka folur gjatë dhe mirë dhe simpatia e tij këtu po shtohet. Asht popullarizue shumë në rini e në popull si orator i mirë. Dhe si kokë”. Me gjithë se siç mendoj unë, pozita e tij tashti asht e vështirë pak, pse raportet, letrat i drejtohen Detit, në aktivin e Partisë këtu drejtimi qe i Detit, prap ai nuk e bën veten, kam bindjen se e çmon atë dhe këshillohet. Kam përshtypjen se ka më shumë konsideracion për gjykimin e Detit se sa tëndin.. Aj çmon vullnetin tënd, por psh. Kur ti dërgove qarkoren e KQ të P. për dezaprovimin e Konferencën e Mukjes në muhabet e sipër më tha: “Duhet studiuar më mirë rrethanat në të cilat u zhvillua, sigurisht po të jesha atje d.m.th. së bashku me shokë, në KQ nuk do të gaboja dhe unë”. D.m.th. atë që bëri ai mund ta bëje edhe ti. Pastaj tha edhe atë që të thashë në Labinot, që nuk është një gabim i madh fort etj., por edhe u tha shokëve që un do ti jap hesap K.Q dhe ju, me lidhjen tuaj, jepni mendimin tuaj.

E vërteta është se para se të nisesh Dr. për në Mukje, kur unë i thashë të mos e marrë Hysenin, aj më tha: “Duhet ta dish shoqe, këtu është punë koke”, përgjegjësia është e madhe. Dua të kem 2 a 3 shokë të këshillohem”. Çe do se edhe këshilltarët ranë brenda. Aj e ndjen tashti gabimin që ka bërë e që na ka kushtuar mjaft. Por Dr. është një natyrë që nuk e mërzit veten shumë, të paktën kështu len me kuptue nga jashtë. Në kohët e para qe shumë i mërzitur, sigurisht Dr. asht një shok që ska se si të mos e ndjejë përgjegjësinë e tij. Për sa i përket konspiracionit asht lëshuar fare. Un kam frikën se do ta pësojmë me kaq lëvizje që bajnë në shtëpitë ku vemë. Më shumë se nga vëzhgimi i policisë, më shumë nga kontaktet e ndryshme dhe njerëz që sdinë se çdo me thënë konspiracion. Më shumë se nga spiunazhi, nga naiviteti mund që të zbulohen bazat.. Por “bereqatvesën” që ska reaksion, por edhe me këtë e kemi lëshuar shumë litarin.

Për gjitha ato që më porositët, për kontrollin dhe spastrimin e disave un ua komunikova shokëve. Siç të ka shkruar Deti ata nuk janë të mendimit që vendosëm atje. Ata skanë besim që ta kem raportuar drejt çështjen e A. P. e të tjerëve, prandaj hezitojnë se mos bëjnë një veprim të pa drejtë., me gjithë se un ua parashtrova atë që u raportova juve. Me gjithë se smë pëlqen të përgjigjem për akuza të vogla, por nuk kam qenë un që u thashë që ta sjellin A. P. atje, por un thashë atë që më thatë, por pasi nuk pranuan unë bëra gabimin që aprovova mendimin që mund të vijë A. P. tek ju. Me gjithë atë mua smë vjen keq, mund të thuash çtë duash për mua.

A u lodhe duke lexuar gjithë këtë gazetë, mos më mallko veç, sa për të sharë sa të duash. Dhe një gjë që duhesh në fillim, por isha duke shkruar kur morra vesh se Qazim Çakërri u plagos rëndë. Kish 4-5 ditë që e ruanim. Mbasdite afër shtëpisë tënde dhe në rrugë, mund te shkolla kur qe me 3 vetë tue shkue, e qëlluan, çedo që ska vdekur ala. Edhe Mustafa Kruja na shpëtoi. Atentati ka bërë shumë përshtypje.

Të fala shoqnore

Delegati

14/10/43

metropol

[Xhuxhumaku]

Enveri për Nexhmijen: Truthara teme s’i kupton urdhrat që i jap për pushkatime

03/11/2009

“Delegatja” dhe “Valbona”, si e përdorte çifti Hoxha luftën për qëllime personale

Refuzimi i urdhrit për të vrarë Anastas Plasarin

Çifti Enver dhe Nexhmije Hoxha duket se e kishin kthyer Luftën Antifashiste në një luftë personale, me anë të së cilës kërkonin me çdo kusht marrjen e pushtetit. Të instruktuar dhe nga agjentët jugosllavë, ata e dinin fare mirë se lufta komuniste kishte një peshë të papërfillshme dhe se do të mbaronte vetiu. Për këtë ata përgatitnin listat për ekzekutimet, të cilat kanë filluar qysh herët. Në këtë sipërmarrje Enver Hoxha kishte angazhuar asokohe të fejuarën e tij 21-vjeçare Nexhmije Xhuglini, e cila dërgonte të dhëna për veprimtarinë e aktivistëve të tjerë komunistë nga baza të ndryshme në Tiranë. Dokumentet e vërtetojnë këtë dhe në Arkivin Qendror të Shtetit ndodhet dosja e cilësuar “tepër sekret”, e cila mban korrespondencën e Enver Hoxhës me Nexhmijen si dhe me Nako Spirun për këtë çështje. Dosja është nxjerrë në dritë nga studiuesi Vasfi Baruti vetëm para pak vjetësh, ndërkohë që tanimë është e hapur për publikun.

Urdhrat për pushkatim

Nako Spiru, Gogo Nushi dhe Ymer Dishnica në nëntorin e vitit 1943 kundërshtojnë urdhrin e Enver Hoxhës për të vrarë Anastas Plasarin, urdhër që i ishte transmetuar qarkorit me anë të “Delegatit” (pseudonim i Nexhmije Hoxhës në atë kohë). Ky fakt tregon dhe një herë pafuqinë e Enver Hoxhës gjatë periudhës së Luftës Nacionalçlirimtare. Spiru, Nushi dhe Dishnica, në shenjë refuzimi për këtë urdhër, ia dërgojnë Plasarin, një prej eksponentëve të luftës, Enver Hoxhës, me qëllim që ta ekzekutonte vetë. Por Hoxhës duket se i ka munguar guximi dhe për këtë ia hedh fajin Nexhmijës, të cilën e quan “trutharë”, sepse ka keqinterpretuar urdhrin “Për A. P. (Anstas Plasari) nuk ja u kërkuam as pak të vijë këndej, por ta dekorojë vetë atje. Tru tharës teme (Nexhmija) i thamë të ‘na çoni Sotir Sikuçken, se me atë kemi ca muhabete’. Sa për S. K. ne e thamë mendimin tonë, dhe s’është një arsye që jep ti, se mund të dalin 20 a 30 të tjerë. Ne nuk do i dekorojmë të gjithë, po në rast se disa po na lëftojnë keq, dhe do t’i dekorojmë” (A.Q.SH, fondi 14, dosja 20). Me fjalën “dekorim” Enver Hoxha kishte parasysh pushkatimin e atyre që ai i akuzonte shpeshherë se kishin devijuar nga vija e partisë

Mbrojtja e Nexhmijes

Por nga ana tjetër duket se Enveri nuk ka qenë plotësisht me kritikat që Nako Spiru dërgonte në adresë të Nexhmijes. Sipas tij, Nexhmija vinte vërdallë tërë ditën dhe nuk zbatonte detyrat që i ngarkoheshin, pasi sigurisht kishte një detyrë tjetër: vëzhgimin dhe spiunimin tek Enveri të shokëve të armëve. “Edhe pak fjalë për çështjen e delegates. Nuk është e vërtetë ajo që më thua ti, po në bazë të letrës që më shkruan Nakua ku më thotë se “hiqi veshin pse vjen rrotull tërë ditën po s’nxjerr aq sa duhet”. Unë natyrisht e ekzagjerova me të se i raçë mirë, por s’ka gjë, se i bën mirë, por me gjithë atë ju mos e konsideroni si gruan teme, por si shoqen tonë dhe atje ku ka të meta mos e përkëdhelni, por mos e ekzagjeroni dhe ju si bëj unë me kritikë, pse shokët tanë s’janë të arritur ashtu si duam ne, dhe kur jua heq ashtu si bëra unë me “Delegatin”, arrin sa ta mendojë se me vërtet ajo s’ka punuar aspak mirë dhe s’meriton ato detyra që i ka ngarkuar partija, etj., etj. “tash besoj se nuk do të mendoç më si përpara ti sharafingo” (A.Q.SH, fondi 14, dosja 20)

Financat e zhdukura

Por duket se Enveri e përdorte Nexhmijen dhe për të mbledhur financat e partisë, që vinin nga shitja e mallrave të ndryshme, që u grabiteshin tregtarëve në rrugët nacionale nga forcat komuniste në rrugët nacionale, ose nga ndihmat që jepeshin për luftën “Komitetit Qarkor të Tiranës. Ti dorëzohen shoqes “Delegati” 105.000 (njëqind e pesë mijë) franga shqiptare dhe të shënohen në llogarinë e të hollave nga llogaria e sheqerit. “Valbona” (pseudonimi i Enver Hoxhës) thuhet në një nga letrat që i dërgoheshin qarkorit. Pas çlirimit nuk u krye kurrë kontroll se ku shkuan tërë këto para dhe dukej se Partia Komuniste kishte të ardhura jo të vogla, të cilat qarkulloheshin vetëm nga çifti Hoxha.

metropol