20 vjet me pas, udhëtim në gjurmët e Perdes së Hekurt

[Xhuxhumaku]

20 vjet me pas, udhëtim në gjurmët e Perdes së Hekurt

» Dërguar më: 23/10/2009 - 13:55


Një mur, një shenjë e gjatë ndarjeje plot shtatë mijë kilometra, nga qiejt ngjyrë plumbi të veriut deri në portat e Azisë Mesdhetare. Shtatë mijë kilometra tel me gjemba, mina anti-njeri, bunkerë dhe kulla kontrolli që për gjysmë shekulli ndanë Europën. Sot, dy të tretat e këtij aparati marramendës të sigurisë janë çmontuar dhe seksione të tëra të kufirit tashmë mund të kalohen në qetësi. Dera e burgut hapet dhe si një hakmarrje e historisë, pikërisht ai burg kthehet në një prej hapësirave më të lira të Europës. Pyje, male, skarpate, shtigje, plazhe, lumenj, që për gjysmë shekulli ishin të kalueshme vetëm për ushtarakët, tashmë u janë "sekuestruar" atyre dhe njëzet vjet pas rënies së Murit bashkohen për të krijuar një hapësirë të vetme të madhe, një rrugë që përshkon shtatëmbëdhjetë shtete: Perdja e Hekurt, më saktë gjurmët e saj. Shtatëmbëdhjetë kilometra që mund të bëhen me biçikletë në një shteg të shënjuar në mënyrë perfekte nga Deti Arktik në Detin e Zi. Një aventurë e garantuar. Udhëtohet kështu: ndarë përgjysmë mes idilit dhe makthit, mes pyjeve, hapësira pafund në një zonë sureale të paqes dhe paranojës. Nuk ka asnjë pushim, nga ekstremi i Veriut deri në kufirin që ndan Rusinë nga Norvegjia dhe Finlanda. Është pjesa më e vështirë e udhëtimit, sepse shenjat dalluese e ndaluese ndodhen ende aty dhe se nga pjesa ruse duket kufiri më i përforcuar në botë. Viza të vështira për t'u marrë, kontrolle të shumta, toka të braktisura dhe guva me minerale strategjike që mbikëqyren. Më pas, Perdja e Hekurt të shtyn drejt pjesës finlandeze. Rrugë më të mira, një rrjet kapilar që të çon drejt një labirinti liqenesh dhe pyjesh, kampesh. Edhe në këtë vend pa kufij nuk do të jeni kurrë tërësisht vetëm. Zona në jug të liqenit Inari është një hapësirë për peshkatarët, këtu kalohet një fundjavë e qetë, larg prej gjithçkaje, por historia e Europës së ndarë ju ndjek dhe ju rrëfen më shumë se kaq. Në Suomussalmi rëndon ende hija e konfliktit ruso-finlandez, lufta e dimrit e viteve ´39-´40, pas hyrjes së nazistëve në Poloni. Pista të çon drejt Jugut, deri në Balltik, gjithnjë në Finlandë, por shpirtrat nomadë nuk mund t'i mohojnë vetes kënaqësinë e hedhjes së syve në një tjetër pjesë, Karelian ruse, duke kaluar nëpërmjet Kostamuksës nga pika e kontrollit të Vartiusit, duke ndjekur një rrugë zigzag deri në Vyborg (që deri në vitin '39 ishte qyteti më i madh finlandez dhe tashmë ka ndërruar pronar), linja hekurudhore që lejon në çdo kohë transportin e biçikletave aty. Trenat rusë, shumë të saktë, janë një aventurë më vete. Do të jeni në shoqërinë e peshkatarëve të apasionuar, atyre që bëjnë udhëtime pafund dhe eksplorojnë vende për t'i shijuar me kanoe. Nuk do gjeni asnjë perëndimor edhe sikur të kërkoni gjithandej, por mikpritja e vendasve do të jetë e mahnitshme për ju. Ata nuk të lënë asnjë rrugë shpëtimi: "Ku je?", "Nga vjen?", "Eja të pish një çaj", këtu të ndjek nga pas oferta e darkës dhe shtratit, unitetit dhe këshillave të panumërta se si të evitosh mafien lokale dhe të dehurit e bezdisshëm. Në fund do t'ju vijë shumë keq të braktisni këtë popull dhe këto liqene, ku mjafton një rrjetë bosh për të kapur një salmon. Wyborg është një pikë strategjike e Perdes së Hekurt. Zgjedhja e parë: të kthehesh në Finlandë dhe të shkosh me traget deri në Tallinn, për të ndjekur përgjatë detit republikat balltike (atje Perdja e Hekurt vazhdon në disa qindra kilometra bregdet të virgjër). Zgjedhja e dytë: të qëndrosh në Rusi dhe të shkosh deri në Shën Pjetërburg për të hyrë më pas në Estoni nga Narva, një prej kufijve më të lashtë të Europës. Zgjedhja e tretë: gjithnjë nga Shën Pjetërburgu të shkosh me traget në Kaliningrad (enklavë ruse), përgjatë një territori të paimagjinueshëm ku udhëtojnë të pasurit, afaristët dhe aventurierët, për të shkuar më pas me biçikletë në Poloni. Bryma e kaltër, perëndimi i purpurt, pyjet e errëta, kështjellat e kalorësve teutonikë, Vistola, më pas Danzica, ku Muri nisi të shembej me Solidarnosc-in, më pas deri në Balltikun me erë, deri në portet e Gjermanisë Lindore. Në lartësinë e Travemundes, Perdja e Hekurt shkonte drejt Jugut, mes kodrinave gjermane dhe sot e copëtuar apo e kthyer në muze, na shfaq një prej hapësirave më të gjelbra të Europës së vjetër, një brez të vërtetë të gjelbër që bashkon Balltikun me malet e Bohemias. Gjithçka perfekte, e pastër, nuk janë më as "rrudhat" që tregojnë se sa kohë ka kaluar. Aty ku dikur kalonte Perdja e Hekurt, tashmë ka hotele të vogla, fabrika, bare me birrë të pafiltruar, dhe shnicel vjenez. Por, në një largësi shumë të vogël nga qyteza e Geisas, ja ku ndodhet edhe pika e kontrollit 'Alpha', e ruajtur në mënyrë perfekte. Jemi në territorin në perëndim të Paktit të Varshavës, zona e Fuldas, ku trupat e perandorisë mund të kishin kaluar përgjatë renit ku ndodheshin pozicionet e mbrojtura të ushtarakëve të NATO-s. Nisin malet, dhe më pas është Danubi ai që na tregon rrugën. Bohemia, kulla kontrolli, linja e vjetra hekurudhore absburgase, vende të stilit të vjetër. Tashmë arrijmë në një pistë që ndodhet mes dy pjesëve të ish-Europës së ndarë. Në Zahorie të Sllovakisë ka simbole të një qytetërimi tjetër: kështjella që u pengonte rrugën turqve. Më pas shohim rezerva natyrore, muzeume në qiellin e hapur të erës komuniste, pyje dhe bunkerë të Luftës së Dytë Botërore. Në Pannonia të Hungarisë Perdja e vjetër përjeton mutacionin e saj më impresionues. BE ndodhet në Lindje dhe Kroacia e Serbia në Perëndim; në mes të unionit hapet para sysh një botë tjetër e dikurshme: Jugosllavia. Të varfrit e djeshëm janë të pasurit e sotëm dhe anasjelltas. Fusha të pamata, turma ciganësh, erë karboni, pika kontrolli më pak të kontrolluara dhe udhëtimi i afrohet Lindjes, në tokat e rrëfyera nga Magris në "Danub", me lumin e madh që gjarpëron mes Serbisë dhe Rumanisë para ndarjeve të fundit. Kikinda, Bela Crkva, Kladovo, Negotin: në Jug emrat e vendeve nisin të vallëzojnë. Në Strumicë të Maqedonisë janë mbledhur notarët e gjithës botës. Në malet Rodop, në Bullgari të tjera impresione dhe më pas, dy hapa larg kufirit me Greqinë jeton Valja Balkanska, një prej zërave më të jashtëzakonshëm të botës. Edhe këtu mbetesh peng i pistave, parqeve dhe muzeumeve. Një udhëtim përgjatë një kufiri që duhet të jetë në fakt provë e mungesës së kufirit. Veçanërisht në këto toka të rrahura nga perandoritë dhe kombet.

Marrë nga “La Repubblica”

gsh.

[Xhuxhumaku]

Muri i Berlinit, ndikimi i Hungarisë dhe Polonisë

Në këtë takimin e parë të të gjithë liderëve të vendeve të bllokut komunist në vitin 1989 tashmë rruga e së ardhmes ishte e qartë: fundi i perandorisë së madhe të Bashkimit Sovjetik dhe fillimi i një epoke të re. Në nëntor të atij viti u shemb Muri i Berlinit.

Vijon nga numri i kaluar

Por edhe para nisjes së dramës në Pallatin e Namiestnikovskit në Varshavë, e paimagjinueshmja kishte ndodhur tashmë në një tjetër kryeqytet të Europës Qendrore: Budapest.

Mëngjesin e 28 janarit të vitit 1989, Karoly Grosz, kryetari i Parisë Socialiste të Punës u nis për në Davos të Zvicrës për të marrë pjesë në Forumin Ekonomik Botëror. Ndërkaq, Kryeministri Miklos Nemeth, ndodhej në shtëpinë e tij, duke bluar në kokën e tij çështjen e përballimit me një situatë të rëndë ekonomike që karakterizohej nga një borxh miliardash dhe një hiperinflacion. Në orën 4 të pasdites një program i radios i quajtur "169 Orë" filloi transmetimin si zakonisht. Nemeth po e dëgjonte dhe ajo që dëgjoi tronditi njëherë e përgjithmonë themelet e komunizmit. Në Hungari, një person i intervistuar në emision tha: "Ajo që ka ndodhur në vitin 1956, sipas kërkimeve të fundit ka qenë një kryengritje popullore kundër një regjimi qeverisës oligarkik që po poshtëronte kombin tonë".
Kurrë më parë pushteti sovjetik nuk ishte sulmuar në mënyrë aq të drejtpërdrejtë dhe aq të rëndë nga një prej vendeve të kampit komunist. Fraza "nga një regjim që po poshtëronte kombin" ishte një referencë e drejtpërdrejtë ndaj Moskës që kishte shkelur me dhunë të drejtat e shumë vendeve të Europës Lindore. Që nga ndërhyrja e përgjakshme dhe e dhunshme e trupave sovjetike në vjeshtë të vitit 1956, qeveria hungareze, besnike e parimeve të partisë, e kishte cilësuar "kryengritjen popullore" një "kundërrevolucion" që duhej shtypur me çdo kusht. Por ajo çka ishte më interesante ishte se njeriu që dha intervistën ishte një figurë e rëndësishme. Për 55 vjet ai kishte qenë një anëtar i Byrosë Politike dhe ministër Shteti, si dhe një person që kishte dalë disa herë kundër partisë. Emri i tij ishte Imre Pozsgay. Ai deklaroi se partia e tij kishte legjitimizuar rolin qeverisës në Hungari përmes mashtrimeve. Dhe ky njeri zgjodhi pikërisht largimin e shefit të partisë jashtë vendit për të hedhur "bombën" e tij. Ndërsa intervista vazhdonte, shefi i Partisë i bëri menjëherë telefon Kryeministrit. Frika e tyre e madhe ishte se mos Moska në kundërpërgjigje të një deklarate të tillë do të aktivizonte të 200 mijë ushtarët sovjetikë që ndodheshin ende në Hungari e madje edhe kokat bërthamore të vendosura në liqenin Balaton. Por çudia e madhe ishte se nuk kishte asnjë reagim nga Moska. Kryeministri kishte dëgjuar se Honecker i Gjermanisë Lindore dhe Çaushesku i Rumanisë po përpiqeshin që të nxisnin Gorbaçovin që të ndërhynte ushtarakisht te vendet që kishin guxuar të shfaqnin një linjë ndryshe nga ajo e Moskës. Nemeth, që sapo kishte ardhur në krye të qeverisë konsiderohej një njeri i Perëndimit dhe së fundi ishte ftuar nga shumë krerë shtetesh perëndimore. Në vitin 1987, ai negocioi veçanërisht me guvernatorin e Bavarisë, Franz Josef Strauss, kredinë e parë të mundshme për Hungarinë, që ndodhej në vështirësi të mëdha ekonomike. Nemeth ishte një reformator në një vend që kishte bërë përpara më shumë se çdo vend tjetër për thyerjen e tabuve sovjetike. Përgatitjet për futjen e sistemit shumëpartiak ishin thuajse në përfundim dhe heqja e masave mbrojtëse të kufijve ishte në diskutim e sipër. Çudia ishte se gjithçka po ndodhte pa kundërshtimin më të vogël nga ana e Moskës, që me sa duket kishte vendosur të bënte indiferenten. Megjithatë, Nemeth e dinte se asnjëherë nuk mund të ishte 100% i sigurt për rusët. Sikur hungarezët ta dinin atë që po ndodhte në Kremlin që nga fillimi i vitit, do të kishin fjetur më të qetë.
Më 15 janar, të dielën në darkë, lideri sovjetik, Gorbaçov, takoi tre nga këshilltarët e tij për të diskutuar në lidhje me axhendën e javës së ardhshme. Por para kësaj, ai u lexoi atyre një telegram të koduar, të cilin sapo e kishte marrë nga shefi i KGB-së së Pragës. Agjenti i kishte shkruar se lidershipi i Partisë Komuniste Çekosllovake ishte kundër politikës së tij të Perestrojkës, apo të ashtuquajturit "rindërtim politik". Perestrojka e Gorbaçovit ishte një tentativë për të futur në vendet e Lindjes një politikë më transparente dhe elementët e parë të ekonomisë së tregut, por duket se kishte hasur në kundërshtitë e liderëve konservatorë të vendeve të Lindjes, të cilët parashikonin fundin e Perandorisë Sovjetike. Në atë dimër të ftohtë Bashkimi Sovjetik ndodhej në prag të katastrofës. Rezervat e gazit ishin në të mbaruar dhe dimri ishte ende përpara. Çaji dhe pasta e dhëmbëve ishin zhdukur nga dyqanet dhe bashkë me këto produkte kryesore e të përditshme edhe shumë produkte të tjera mes të cilave edhe gjalpi dhe sheqeri. Shoqëria ruse kishte pushuar së punuari. Kjo situatë ishte në favor të forcave përparimtare në Hungari dhe Poloni dhe më pas edhe në Gjermani. Në dimrin e vitit ‘89 shqetësimi më i madh për rusët ishte frika nga izolimi. Gorbaçov kishte caktuar një vizitë në Kubë për të takuar Fidel Kastron, por me gjithë sapo ndodhte në vendin e tij, lideri i partisë nuk ishte i sigurt nëse duhet ta bënte më një udhëtim të tillë të largët. Kastro ishte edhe ai i mendimit se Perestrojka e Gorbaçovit ishte një akt tradhtie për më tepër që Bashkimi Sovjetik në situatën ekonomike në të cilën ndodhej po e vinte në dyshim vazhdimin e ndihmës ekonomike ndaj ishullit komunist. Pasi e mori në shqyrtim situatën, Gorbaçovi vendosi që ta kryente udhëtimin e tij në Kubë, pasi nuk donte që të hapte edhe një front tjetër kontradikte, pas Çekosllovakisë, Rumanisë, Koresë së Veriut dhe Gjermanisë Lindore. Ndërkaq, i duhej që të merrej edhe me Afganistanin. Tërheqja e trupave sovjetike nga ky vend ishte në rrugë e sipër dhe sipas parashikimeve ushtari i fundit do ta linte vendin më 15 shkurt. Pas 9 vitesh lufte që kishte marrë 14450 jetë njerëzish, Kremlini ishte duke i dhënë fund aventurës së tij në rajon. Për ditë me radhë Moska kishte marrë telegrame nga Kabuli në të cilat i kërkohej ndihmë dhe rimendim të faktit të tërheqjes. Presidenti Mohammed Najibullah i kërkoi Gorbaçovit një brigadë me 5000 ushtarë për të thyer bllokadën e Kandaharit. Kjo kërkesë ndezi edhe debatin e fundit për Afganistanin mes grupeve të ndryshme në Kremlin. Shefi i KGB-së dhe ministri i Jashtëm, që sapo ishin kthyer nga Kabuli ishin për qëndrimin e trupave në Afganistan. Ndërsa anëtarët e grupit reformist ishin për tërheqjen e tyre. Sipas reformistëve Shevernaze kishte rënë në kurthin e Presidentit afgan, i cili i donte rusët me çdo kusht në vend. Por reformatorët nuk donin më derdhje gjaku rus në fushat e Afganistanit. Për sa i përket Gorbaçovit, ai kishte qëndruar i qetë deri në atë moment, por më në fund shpërtheu. Ai deklaroi se ishte kategorikisht kundër një fushate të re ushtarake në Afganistan. "Për sa kohë unë do të jem gjeneral nuk do të ketë kthim pas në politikën e kthimit të trupave në shtëpi", tha ai në takim. Pas atij momenti, Gorbaçovi u kërkoi ekspertëve të tij që t‘i sillnin një studim në lidhje me tërheqjen e trupave ruse nga Hungaria, Praga, Angola, Vietnami. Debati i mësipërm i hapi rrugë edhe përfundimit të "politikës ekspansioniste" të Bashkimit Sovjetik. Pas këtyre tërheqjeve, Moska nuk do të ndërhynte më në punët e brendshme të aleatëve të saj. Takimi i mësipërm ishte një ngjarje kyç në vitin 1989 që ndihmoi shumë edhe në ngjarjet që pasuan në Europën Lindore. Tashmë "Doktrina e Brezhnjevit" kishte vdekur.
Për sa i përket tryezës së rrumbullakët polake ajo nisi më 6 shkurt. Ishte një ngjarje interesante, sepse opozita polake ishte krejtësisht e papërgatitur për fitoren dhe kur befas u ndodh përballë saj nuk dinte ç‘të bënte. Ministri i Brendshëm, Czeslaw Kiszczak, qëndronte në derën e sallës së konferencës për të pritur opozitarët. Si për ironi ai kishte qenë një nga nismëtarët dhe mbështetësit më të zellshëm të ligjit të luftës që u vu në vend në vitin 1981 dhe tani në vitin 1989 ai ishte një nga anëtarët më të përçmuar të strukturës së pushtetit politik. Ndërsa disidenti, Adam Michnik iu afrua derës, ai mendonte: "Ky takim do të transmetohet drejtpërsëdrejti në TV. Nëse do të më shohin të shtrëngoj duart me ministrin famëkeq nuk do të ma falin kurrë. Ndërkaq, njëri prej anëtarëve të delegacionit, komunisti Kvaznjevski që më parë u bë President i Polonisë, mendonte: "Këta janë të gjithë antikomunistë dhe që veprojnë pa pikën e përgjegjshmërisë". Ndërkaq, për të gjithë një gjë ishte shumë e qartë: nëse këto bisedime nuk do të përfundonin me mirëkuptim, katastrofa do të ishte e pashmangshme. Fillimisht komunistët bënë disa lëshime në mënyrë që bisedimet të mos dështonin pa nisur mirë. Çështjet e reformave ekonomike ishin më të thjeshtat, ndërkaq që komunistët kundërshtuan mënyrën e re të propozuar për zhvillimin e zgjedhjeve parlamentare. Kishte momente që diskutimet rëndoheshin dhe dialogu dukej i pamundur. Ishte Kvaznjevski ai që propozoi krijimin e një dhome të dytë në Parlament, Senatin, që ishte shpërbërë në vitin 1946. Ky ishte një kompromis që mund të pranohej edhe nga opozitarët. Më pas gjatë takimit ra edhe ligji i censurës dhe iu hap rruga botimit të gazetave të lira.
Ndërkaq, Kryeministri hungarez, Nemeth, mbërriti në Moskë në 3 mars, 5 javë pas intervistës së Pozsgayt. Kur Gorbaçovi i takoi në Kremlin ata folën për shumë çështje. Nemeth u befasua nga mungesa e kundërshtisë që hasi te bashkëbiseduesi i tij, madje edhe në lidhje me çështjen e heqjes së telave me gjemba që ndanin kufirin e Hungarisë me Austrinë, si dhe tërheqjen e trupave sovjetike nga Hungaria. Tri javë më pas, shefi i partisë, Grozs, e shoqëroi Nemeth në Moskë dhe i shpjegoi Gorbaçovit se përse Partia Komuniste e Hungarisë kishte vendosur që të mos kishte me monopolin e pushtetit në vend, duke i hapur kështu hapësirë zgjedhjeve shumëpartiake. Moska nuk shprehu asnjë kundërshti ndaj pluralizmit politik në vendet e tjera socialiste. Hungarezët u ndjenë shumë të lehtësuar.
Edhe pse në një mënyrë të ndryshme nga hungarezët, Gorbaçov po përpiqej që të ndryshonte sistemin politik në vendin e tij. Zgjedhjet e para gjysmëdemokratike për deputetët e Popullit do të zhvilloheshin më 26 mars. Ky hap ishte jashtëzakonisht i guximshëm dhe domethënës për gjithë klasën politike ruse që e shihte me shumë frikë ndryshimin. Kur dolën rezultatet e zgjedhjeve indinjata e gardës së vjetër ishte shumë e madhe. Rezultatet tregonin se të gjithë liderët partiakë dhe ushtarakë në Leningrad ishin mundur bindshëm nga opozitarët. Këto zgjedhje u cilësuan nga disa anëtarë të Byrosë Politike "një sulm kundër pushtetit sovjetik". Ishte një paradoks i vërtetë. Gorbaçovi, një reformator, po u jepte hapësirë dhe mbështetje hungarezëve dhe polakëve të demokratizonin politikën e tyre, ndërkohë që në vendin e tij po tregohej shumë i kujdesshëm në çdo hap që hidhte. Por nga ana tjetër ai e dinte mirë që nuk kishte më fuqi që të ndalonte rrjedhën që kishin marrë gjërat tashmë në Europën Lindore. Përveç vështirësive ekonomike, sovjetikët po përballeshin edhe me një politikë separatiste të disa republikave në jug të vendit.
Në prill, në dhomën 252 në Gjykatën e Varshavës, lëvizja polake "Solidariteti" u shndërrua në një lëvizje të ligjshme. Tri javë më pas, më 8 maj, doli edhe gazeta e parë opozitare me 8 faqe që u shit në 150 mijë kopje. Në maj polakët ishin në prag të zgjedhjeve të tyre të para gjysmëdemokratike që nga viti 1939. Data e tyre ishte caktuar 4 qershori. Në këto zgjedhje komunistët humbën bindshëm dhe polakët ndryshuan faqe. Ata tashmë mund të merrnin edhe presidencën e vendit. Më 6 qershor, një ditë para fillimit të takimit të Paktit të Varshavës në Rumani delegacioni hungarez i drejtuar nga Kryeministri i vendit dhe shefi i ri i partisë ishin të përgatitur për t‘u përballur me kritika nga vendet e bllokut komunist që vazhdonin të mbanin të njëjtin qëndrim pra Çekosllovakisë, Gjermanisë Lindore, Rumanisë dhe Bullgarisë. Atë ditë Pozsgay, mori një telefonatë në zyrën e tij. Janos Kadar kishte vdekur. Ai kishte qenë njeriu i Moskës në Budapest dhe kreu i partisë që prej 33 vitesh. Ai kishte ndërruar jetë nga një atak kardiak. Kryeministri hungarez kur mori lajmin u gëzua. Ndërkaq, në takimin e Traktatit të Varshavës dasitë ishin të dukshme mes anëtarëve. Reformatorët ndodheshin përballë konservatorëve. Po cili ishte pozicioni i Bashkimit Sovjetik? Gorbaçovi vazhdonte të heshtte në publik, ndërkohë që organizonte takime personale me liderët e ndryshëm. Megjithatë, në këtë takim të parë të të gjithë liderëve të vendeve të bllokut komunist tashmë rruga e së ardhmes ishte e qartë: fundi i perandorisë së madhe të Bashkimit Sovjetik dhe fillimi i një epoke të re. Në nëntor të atij viti u shemb Muri i Berlinit, por ndërkohë në muajt e atij viti ishte bërë puna më e madhe "e nëndheshme" për ditën simbolike të 20 viteve më parë.

shqip

[Xhuxhumaku]

Revolucioni 1989

» Dërguar më: 01/11/2009 - 12:37


BERLIN -George Bush, Mihail Gorbaçov dhe Helmut Kohl u rikthyen dje në Murin e Berlinit, në kryeqytetin gjerman, për të përgëzuar e falënderuar njerëzit e zakonshëm që nxitën revolucionin paqësor të vitit 1989, që solli për pasojë rrëzimin e kufirit më të blinduar të Europës.
Tre burrat e shtetit nga SHBA-ja, ish-Bashkimi Sovjetik dhe Gjermania Perëndimore, udhëheqja e fortë e së cilës i hapi rrugë rënies së Murit të Berlinit më 9 nëntor 1989, kujtuan kohën plot me ngjarje të njëpasnjëshme të fundit të Luftës së Ftohtë, në një ceremoni në Berlin ku morën pjesë 1800 vetë. “Ne gjermanët nuk kemi aq shumë gjëra në histori për të qenë krenarë”, - tha Kohl, 79 vjeç, i cili ka qenë kancelar i Gjermanisë Perëndimore dhe më pas Gjermanisë së bashkuar nga viti 1982 deri në vitin 1998. “Por ne kemi të gjitha arsyet për të qenë krenarë për ribashkimin e Gjermanisë”, - tha ai. Mbledhja në Berlin e tre liderëve ishte pjesë e një jave festimesh në kryeqytetin gjerman me rastin e 20- vjetorit të hapjes së Murit të Berlinit më nëntë nëntor.
Bush, president i SHBA-së nga viti 1989 deri në vitin 1993, falënderoi në fjalimin e tij mijëra gjermano-lindorë të guximshëm që rrezikuan persekutimin duke marrë pjesë në protestat masive, për të kërkuar reforma e që më pas nxitën hapjen e murit.
“Është nder dhe kënaqësi të jem këtu bashkë me kolegët e mi”, - tha Bush, që vazhdimisht përqafonte Gorbaçov dhe Kohl gjatë ceremonisë që zgjati dy orë në teatrin në Friedrichstrasse, në lindje të Murit të Berlinit, në këmbë deri në vitin 1989.
“Çështja është se këto ngjarje historike po kujtohen këtu, ne jemi mbledhur këtu dhe jo në Bon, Moskë apo Uashington. Ne jemi bashkuar të gjithë me zemër e shpirt për të falënderuar ata njerëz që iu privuan liritë, por që me guxim e kurajë i kërkuan ato. “Muri nuk mund të fshinte ëndrrat tuaja, ëndrrat tuaja për një Gjermani të bashkuar dhe krenare”, - tha Bush, 85 vjeç. Të tri liderët qëndruan së bashku për disa orë në një takim pas shumë vitesh, edhe pse Kohl tashmë ndodhet në një karrige me rrota dhe kishte vështirësi të fliste, ndërsa Bush ecte me ndihmën e një shkopi.
Muri i Berlinit, simbol i Luftës së Ftohtë që ndau qytetin dhe Gjermaninë, u hap në nëntor 1989 dhe dy Gjermani-të u bashkuan 11 muaj më pas. Studiuesit thonë se të paktën 136 vetë gjetën vdekjen sepse u përpoqën të kalonin nga lindja në perëndim. Gorbaçov, presidenti i Bashkimit Sovjetik për një kohë të shkurtër u nderua në atë kohë me çmimin Nobel për Paqen, për shkak të atij procesi të gjatë që ai ndoqi për hapjen e vendit të tij.
“Njerëzit janë heronjtë e vërtetë”, - tha Gorbaçov, 78 vjeç, që është shumë popullor në Gjermani për shkak të rolit të tij tepër të rëndësishëm, në ngjarjet e vjeshtës së vitit 1989.
“Ne nuk duam të marrim meritat për arritjet e gjeneratave të tëra”, - shtoi ai. “Gorbaçov, që doli disi jashtë temës duke thënë se ishte një gjë e mirë që Barak Obama fitoi çmimin Nobel për Paqen këtë vit, pavarësisht nga kritikat në SHBA, gjithashtu falënderoi në fjalimin e tij paraardhësin e Bushit, Ronald Regan. Bush fillimisht u kritikua në disa qarqe amerikane në vitin 1989 sepse nuk nxitoi të shkonte në Berlin për të festuar hapjen e murit. Ndryshe nga ai, Regan kishte mbajtur një fjalim tepër të rëndësishëm në perëndim të Murit të Berlinit në vitin 1987. “Zoti Gorbaçov, rrëzoje këtë mur”, - këmbënguli Regani në këtë fjalim. Të shtunën, Gorbaçov e rikujtoi këtë duke thënë se “ne e dimë se gjëja e parë e veçantë e një presidenti është se ai duhet të jetë edhe një aktor. Gorbaçov shtoi: “Ne duhet të kuptojmë se projekti europian nuk do të përfundojë dhe nuk di të ketë asnjë triumf nëse ai do të ndërtohet mbi ndjenjën antiamerikane apo ndjenjën antiruse. Bush lavdëroi Gorbaçovin dje. “Nuk kam asnjë dyshim se historia do ta vlerësojë vizionin e rrallë të Gorbaçovit, përkushtimin e tij për të reformuar vendin dhe për ta hapur atë pavarësisht nga përpjekjet e atyre që donin t’i rezistonin ndryshimit dhe të mos i dëgjonin thirrjet e historisë”, - tha ai. “Sot ne e dimë se Mihail u përball me një presion të jashtëzakonshëm në atë kohë të rëndësishme. Dhe ai i rezistoi dhe kjo është arsyeja pse ai do të vlerësohet kur të shkruhet historia e kohës sonë në detyrë”, - tha ai.

gsh.

[hoteli]

“Ne nuk duam të marrim meritat për arritjet e gjeneratave të tëra”, - shtoi ai. “Gorbaçov, që doli disi jashtë temës duke thënë se ishte një gjë e mirë që Barak Obama fitoi çmimin Nobel për Paqen këtë vit, pavarësisht nga kritikat në SHBA, KESHTU FITOHET QMIMI NOBEL ZOTNI ISMAIL KADARE ,vetem 1 vjet dhe ska problem,Ivo Andriqi,dhe shume te tjere,jane ketu,PERDE e HEKURTE se jo MAHI ,eh,sa SHQIPETARE TE KOSOVES dhe te MAQEDONISE,bajshin TREGETI,me CEKOSLLOVAKIN EDHE POLONIN,eh,he,tregetia shume emire ka qene,200 marka dhe u kenaqeshe,sikurse ne LAS VEGAS ,sote,pore ndryshimi ne SHBA te duhen 100 here ma shum PARA, DOLLAR.

[Xhuxhumaku]

Kur Lindja puthi Perëndimin…

Që nga rënia e Murit të Berlinit, peizazhi i Gjermanisë ka ndryshuar në mënyrë të jashtëzakonshme e bashkë me të edhe njerëzit që kanë bërë paqe me veten dhe me fqinjët

Një shkrimtar francez dikur tha për Gjermaninë: "Gjermania? Ah po, më pëlqen aq shumë, sa jam i lumtur që ka 2 Gjermani". Pas Luftës së Dytë Botërore, një luftë që u nis nga vetë Gjermania dhe e shndërroi kontinentin në një gërmadhë, një pjesë e madhe e njerëzve ishin të qetë, duke e ditur se Gjermania e madhe ishte një vend i ndarë. Por sigurisht kjo nuk ishte aspak ndjenja magjike e përjetuar në 9 nëntorin e mrekullueshëm të vitit 1989, kur më në fund Muri i Berlinit, muri i ndarjeve dhe padrejtësive, nisi të shkërmoqej tullë pas tulle. Në këtë natë, Gjermanitë nga dy u shndërruan në një. Me këtë akt jo vetëm harta e Europës u kthye në normalitet, por ndërkaq rilindi edhe një nga destinacionet turistike më tërheqëse të kontinentit. Gjermania është një vend i jashtëzakonshëm, plot me histori e ngjarje, madje rrallë ndonjë vend në botë mund të ketë të ngërthyer në kufijtë e tij një intensitet kaq të madh zhvillimesh që prej shekujsh. Veçanërisht Lindja e këtij vendi është një tokë e jashtëzakonshme. Këto 2 dhjetëvjeçarë të parë pas ribashkimit do të kujtohen nga të gjithë si fillimi i epokës së artë gjermane, nisja e mbarë e bashkimit të një vendi që më në fund po rigjente paqen me veten dhe fqinjët, një vendi të pasur, tashmë të relaksuar dhe mbi të gjitha një perle turistike. Po sa i ndryshëm ka qenë Berlini në vitet ‘80? Për të mos folur për qytetet e tjera. Për ata që ndodheshin në Perëndim, Lindja ishte një "mollë e ndaluar", por edhe një vend misterioz, që shumëkush, pavarësisht shijes së keqe komuniste, donte ta zbulonte. Dihet që një frut i ndaluar është gjithmonë ndjellës. Akoma më ekzotike e bënte Lindjen vetë muri i fortifikuar, i padepërtueshëm, i rrethuar nga ushtarë dhe një hije e rëndë. Kur shihje këtë mur dhe kullat e shpeshta të vrojtimit që ishin shtrirë përgjatë tij, mendja të shkonte tek ata që jetonin përtej kësaj zone gri dhe përfytyroje qytete që gjallonin nën hijen e murit, gjithashtu gri, me njerëz të njëtrajtshëm. Për të kaluar këtë mur duheshin një sërë lejesh kontrollesh, hetimesh dhe më në fund nëse ua dilje mbanë që të vije këmbën në Lindje, të dukej sikur nëse do t‘u flisje banorëve të kësaj zone, mund të ishte e rrezikshme sa vetë plasja e një lufte të tretë botërore. Por në ato vite, edhe zona perëndimore, përveç Berlinit dhe ndonjë qyteti tjetër metropol, nuk kishte dukje më të mirë. Sidomos zonat rurale nuk të bënin ndonjë përshtypje të veçantë. Dukej sikur edhe Perëndimi vuante ndarjen me Lindjen dhe pavarësisht se jetonte lirinë, diçka shumë e rëndësishme i mungonte nga të qenit si gjithë vendet e tjera që e rrethonin. Në atë kohë, askush nuk mund ta përcillte këtë ndjesi e situatë më mirë se i vetmi tren që lidhte Lindjen me Perëndimin. Ishte në fakt një linjë metroje që transportonte zakonisht zyrtarë dhe ndonjë qytetar të rrallë. Për gjermano-lindorët, stacioni i trenit që nisej për në Perëndim ishte një vend lotësh, sepse ata që iknin, nuk ktheheshin më. Vetëm kur Mikail Gorbaçov erdhi në pushtet në Moskë, të gjithëve pak nga pak iu ringjallën shpresat për një ndryshim të mundshëm, sado të vogël. Të gjithë e ndjenin brenda vetes se ajo ndarje e padrejtë nuk do të ishte e përjetshme, por nuk dihej se kur do t‘i vinte fundi. "Muri i Berlinit mund të zhduket kur të zhduken edhe kërcënimet për të cilat ai u ndërtua", deklaroi njëherë Gorbaçov para disa gazetarëve perëndimorë. Ishte një deklaratë enigmatike, që mund ta merrje me shumë kuptime, një deklaratë që gjithsesi të ngjallte shpresën për një fund që do të vinte një ditë. Bëhet fjalë për një vizitë që Gorbaçovi e bëri në Bon në korrik të 1989-s. Askush nuk mund ta imagjinonte që vetëm 5 muaj pas kësaj deklarate, ëndrra do të bëhej realitet. Por shembja e murit ishte vetëm një fillim. Fizikisht, psikologjikisht dhe financiarisht Gjermania vazhdonte të ishte ende një tokë e ndarë. Do të duheshin vite që dhimbjet e ndarjes, por dhe ato të bashkimit, që nuk ishin më të vogla, të qetësoheshin e të shëroheshin. Ata që e kanë ndjekur situatën vit pas viti, e dinë se sa gradual është ky proces shërimi. Një nga treguesit e ndryshimit në fillim të viteve ‘90 është qyteti lindor i Weimarit, ku kanë ndodhur disa prej gjërave më të këqija dhe më të mira në historinë e Gjermanisë. Qyteti i Gëtes dhe Shilerit u kursye nga bombardimet e trupave aleate dhe është një qytet shumë autentik dhe i gëzueshëm edhe në dimër. Por vetëm 10 minuta larg tij janë kodrat e Etersburgut, ku ndodhej kampi i përqendrimit të Buhenvaldit, një kamp që të sjell ndër mend jo vetëm mizorinë naziste, por edhe refuzimin e Gjermanisë Lindore për të marrë qoftë edhe një pjesë të vogël të përgjegjësisë. Në fillim të viteve ‘90, Weimari ishte një kantier ndërtimi, si dhe një qytet me një trafik të tmerrshëm. Ndërkohë, në qytet kishte ende ndonjë ushtar të trupave ruse që qarkullonte nëpër rrugë. Ata e lanë përfundimisht Lindjen vetëm në vitin 1994. Në këtë qytet ndryshimi ndihej më shumë se kudo në Lindje. 5 vjet më vonë tashmë ai kishte ndryshuar plotësisht dhe kishte marrë formën dhe pamjen e një qyteti perëndimor. Weimari ishte avangarda e ndryshimit, një ndryshimi që në sipërfaqe ishte shumë i dukshëm, por që në thellësi të vendit, pra të Lindjes, ende nuk ishte shfaqur. Aty shtëpitë vazhdonin të ishin gri, në rrugë qarkullonin ende makina të vjetra të markave ruse dhe njerëzit lëviznin e ndiheshin në kaos. Edhe vetë Drezdeni ishte në përpjekje për të dalë nga e shkuara komuniste. Ai u shkatërrua tërësisht nga forcat aleate në fund të Luftës së Dytë, në shkurt të vitit 1945 dhe prej vitesh në të bëheshin ndërtime të reja. Pas ribashkimit ai rinisi ndërtimin, por tashmë në një tjetër mënyrë. Drezdeni përfaqësonte në fund të viteve ‘90 situatën e vërtetë të Lindjes, e cila ishte ende me një këmbë në të shkuarën dhe një tjetër në të ardhmen. Viti 2004 shënon edhe fazën e tretë të rimëkëmbjes dhe shërimit të plagëve të ndarjes. Në këtë vit, tashmë e shkuara kishte mbetur pas dhe përparimet ishin jo vetëm të dukshme, por edhe të mrekullueshme. Veçanërisht në Berlin. I famshmi "Pikëkalimi Çarli" e "Ground Zero" tashmë nuk njiheshin më. Ishin rrafshuar, për t‘i lënë vendin një zone krejtësisht moderne me ndërtesa të larta, ku janë përqendruar zyrat e shumë kompanive të rëndësishme botërore. Edhe nga Muri sot nuk të zë syri asnjë copë. Berlini ka rilindur dhe vazhdon të rritet e zbukurohet përditë në tokën dikur të nëmur nga ndarja me mure realë e perde ideologjike. Gjermanitë janë bashkuar që prej shumë vitesh e tashmë fizikisht përbëjnë një njësi të vetme, edhe pse ka ende çështje njerëzore, psikologjike, sociale e financiare që i ndajnë. Nëse do të hedhim vështrimin në të shkuarën dhe emrat e njerëzve që shquajnë në historinë e periudhës së ekzistencës së Murit, do të ndeshemi me njërin prej tyre, Willy Brandt, ish-kancelari gjerman, njeriu që nisi edhe shkrirjen e marrëdhënieve të Gjermanisë Federale me Lindjen. Në një letër që ai në pozicionin e kryebashkiakut të Berlinit i dërgoi Presidentit amerikan të asaj kohe, Kennedy, jepet edhe thelbi i vërtetë i tensioneve të atyre viteve të vështira e të rrezikshme mes vendeve që ndaheshin nga "Perdja e Hekurt". Në këtë letër të shkruar në vitin 1961, pra vitin e fillimit të ndërtimit të Murit, ai i kërkon liderit "të botës së lirë" që të qëndronte në mbrojtje të Gjermanisë. Sot, rreth 5 dekada më pas, Gjermania është sërish e bashkuar, brenda kufijve natyralë, me njerëzit punëtorë e të mrekullueshëm që kanë bërë paqe me të shkuarën e me njëri-tjetrin.

shqip.

[Xhuxhumaku]

Jaruzelski: "Shumë liderë të djeshëm gënjejnë për qëndrimet që mbajtën në ‘89-ën"

Ishte lideri i fundit i Polonisë komuniste, një nga liderët e fundit të ish-vendeve nën influencën e Bashkimit Sovjetik, që janë ende gjallë. Ka parë dhe ka bërë histori, është gjykuar e akuzuar dhe sot, tepër i moshuar dhe i sëmurë, tregon mbresat e ditë

Si i keni përjetuar orët e natës së 9 nëntorit të vitit 1989?

Për mua ishte një gjysmë e papritur. Ndërsa për Khol që ndodhej në Varshavë, në një vizitë zyrtare, dukej se ishte një lajm i papritur. Ai e la përgjysmë vizitën dhe u kthye menjëherë në atdhe. Atë natë m‘u kujtuan orët e mbrëmjes së një muaji më parë, 9 tetorit të vitit 1989. Isha në Berlinin Lindor, që festonte 40-vjetorin e krijimit të Gjermanisë Demokratike. Unë dhe Gorbaçovi dëgjonim Honeckerin që jepte vlerësime për veten e tij. Vetëm pak orë më vonë dëgjuam thirrjet e njerëzve nëpër rrugë. Ata e dinin që Gorbaçovi ishte në Berlin dhe thërrisnin: "Gorbi, Gorbi na ndihmo"! Në tribunën e festimeve ndodheshin thuajse të gjithë liderët e vendeve të Lindjes dhe të gjithë e ndjenim në heshtje që ndodheshim në prag të ndryshimeve të mëdha. Në fakt, ndryshimet kishin nisur që me "Perestrojkën" e Gorbaçovit dhe me krijimin e të ashtuquajturës "Tryeza e Rrumbullakët" në Poloni. Honecker ishte shumë armiqësor ndaj Gorbaçovit dhe vazhdonte ende të mbante me dhunë e nën fre një komb të lodhur e të varfëruar.

A ju ka shqetësuar Berlini Lindor?

Vetëm Gorbaçov dhe hungarezët na kuptonin dhe na mbështesnin. Honecker, Praga, Sofja ishin armiqësorë, për të mos folur për Rumaninë e Çausheskut. Në verë, kur u zgjodh Mazojevski si Kryeministër i vendit, shkova në Berlinin Lindor dhe në Pragë për të qetësuar situatën dhe liderët. Në ato muaj pati edhe disa tensione të papritura mes Polonisë dhe Gjermanisë Lindore. Arritëm që të ulnim tensionin, por jo armiqësinë.

Po me Gorbaçovin çfarë marrëdhëniesh kishit?

Gorbaçov i mbështeste ndryshimet në Poloni, kishte besim tek unë dhe tek lideri i organizatës "Solidariteti". Armiqësia e Honeckerit, Husakut, Zhivkovit, Çausheskut ia vështirësonte lojën brenda vendit, veçanërisht me konservatorët dhe përfaqësuesit e forcave të armatosura. Kemi pasur disa herë konsultime të fshehta me njëri-tjetrin. Unë isha i vetmi ushtarak në krye të një shteti të bllokut komunist. Unë e qetësoja, ndërsa Honecker bënte të kundërtën dhe kështu humbi edhe pushtetin në vendin e tij. Trashëgimtari i tij, Krenz, më thoshte se vendimi tij kishte ndryshuar dhe se shumë shpejt priteshin ndryshime të mëdha.

Çfarë mbani mend nga takimet me liderin e atëhershëm të Gjermanisë Federale, Khol?

Ishin takime të gjata e të vështira, veçanërisht kur bëhej fjalë për kufirin gjermano-polak. Unë dhe Mazojevski nuk mund të pranonim në atë kohë shumë nga propozimet e Kholit. Në lidhje me garancinë e sigurimit të kufijve, i thashë njëherë Kholit se nëse një nga ministrat e mi do të vinte ndonjëherë në dyshim linjën e kufirit, do ta mbyllja menjëherë në një çmendinë. Ndërkohë, Muri ishte në prag të shembjes dhe nxitja vendimtare erdhi nga vetë Gorbaçovi. Polonia ishte një lëndë plasëse, por pa "butonin" rus të Perestrojkës, gjërat nuk do të kishin funksionuar. Megjithatë mendonim se rënia e Murit nuk do të nënkuptonte domosdoshmërish ribashkimin e Gjermanive.

Çfarë ndodhte në dhomat e pushtetit të vendeve të Lindjes?

Më 4 dhjetor të ‘89-ës u organizua një takim në Moskë. Gorbaçov, hungarezët dhe unë ishim të vetmit që mbanim një qëndrim pro zhvillimeve që kishin ndodhur atë vit. Në atë takim u fol për një federalizim apo bashkim monetar mes dy Gjermanive. Në korrik të vitit 1990 u ftuam në Paris në konferencën "4 plus 2" për të ardhmen. Janë të shumtë sot liderët që gënjejnë në lidhje me pozicionimin që mbajtën në atë konferencë e madje edhe gjatë atyre kohëve para ribashkimit të Gjermanive. Kështu, ish-kryeministrja britanike, Thaçer, në një takim të rezervuar kërkoi me ngulm që të ndaloja ribashkimin e Gjermanive me "çdo kusht". Edhe nga ana e Mitterand dëgjohej e njëjta muzikë. Frika që ata kishin dhe ankthi që përçonin ishin të kota. Gjermania e sotme përçon siguri e paqe. Është ekonomia kyçe e Europës dhe një nga më të fuqishmet në botë, e mbi të gjitha një demokraci e stabilizuar.

Kur filluat që të bëheshit optimist?

Mua m‘u duk ribashkimi një zgjidhje realiste, pozitive për Europën. Kisha pasur të drejtë. Me ribashkimin, Boni pranoi kufirin polak. Për Poloninë time u hapën shanse të reja bashkëpunimi me një demokraci të fortë e të begatë. Me Khol, Bradt e Schmit premtuam të gjithë së bashku që të nxirrnim mësime nga e shkuara. Problemet polake kanë rrënjë të thella dhe unë personalisht kam vuajtur nga rusët. Familja ime fisnike u internua në Siberi dhe atje vdiq. Unë vetë luftova në batalionet polake të Ushtrisë së Kuqe dhe e kam parë me sytë e mi vuajtjen e berlinezëve civilë.

Ju ndiheni i fituar apo i mundur në gjithë këtë histori?

Ndihem i mundur kur mendoj disa nga zgjedhjet e së shkuarës, por fitimtar sepse vendosa variantin e dialogut në vend të skenarëve të përgjakshëm për ndryshimin e sistemit. Ndjenjat personale janë të parëndësishme dhe ndihem fitimtar sepse Polonia e sotme është shumë më e mirë se Polonia e djeshme.

Si e gjykoni fatin e liderëve të tjerë të Lindjes?

Honecker pati një rol shumë negativ. Çaushesku ishte krejtësisht i mbrapshtë, ishte një tiran, por nuk mendoj se pushkatimi i tij së bashku me të shoqen ishte një akt i denjë për një vend civil. Kadar, Husak e Zhivkov nuk iu nënshtruan ndonjë procesi gjyqësor, edhe pse nuk luajtën një rol pozitiv.

"Në një takim personal që pata me ish-kryeministren britanike, ajo më tha që ta ndaloja ribashkimin e Gjermanive me çdo çmim"

[Xhuxhumaku]

Muri i Berlinit, takimi me të kaluarën

» Dërguar më: 10/11/2009 - 14:11




BERLIN Liderët botërorë aktualë dhe protagonistë të ngjarjeve të së shkuarës iu bashkuan dje turmave festive të gjermanëve për të përkujtuar 20-vjetorin e rrëzimit të Murit të Berlinit, simboli famëkeq i Luftës së Ftohtë, që ndau një qytet dhe një kontinent. Kujtimet dhe ngjarjet nga dita e shënuar e 9 nëntorit 1989 kishin pushtuar këtë fundjavë faqet e gazetave gjermane, ndërsa stacionet televizive transmetuan programe të vazhdueshme me pamje, rrëfime të dëshmitarëve okularë dhe diskutime të analistëve të njohur lidhur me ngjarjen e madhe që ndryshoi faqen e Evropës. "Të rralla janë në histori çastet vendimtare aq radikale dhe të menjëhershme si ai i 9 nëntorit të vitit 1989", theksohej në një editorial të së përditshmes "Koelnische Rundschau". "Kushdo që kishte qëndruar pak kohë përpara orës tetë në portën e Brandenburgut, do ta kishte menduar thjesht si një ëndërr absurde që një turmë do të ishte ngjitur mbi mur vetëm pak orë më vonë", - vijon editoriali. Figura të rëndësishme të epokës që shënoi kolapsin e komunizmit në Evropën Lindore, siç janë ish-lideri sovjetik Mikhail Gorbaçov dhe Lech Valesa, i cili udhëhoqi protestat antikomuniste në Poloni si kreu i sindikatës së famshme "Solidariteti", morën pjesë në aktivitetet festive dje në kryeqytetin dikur të ndarë. Me to do të bashkohen edhe liderët e vendeve që pushtuan Gjermaninë e pasluftës, përveç Shteteve të Bashkuara, që do të përfaqësohen nga sekretarja e Shtetit, Hillary Klinton. Kryeministri britanik, Gordon Braun, presidenti francez Nikolas Sarkozi dhe ai rus, Dmitri Medvedev ishin gjithashtu të pranishëm në festimet e organizuara nën kujdesin e kancelares gjermane, Angela Merkel. Mijëra turistë mbërritën në kryeqytetin gjerman për t'u bërë pjesë e aktiviteteve me rastin e ribashkimit të Gjermanisë, rrëzimit të 'Perdes së Hekurt' dhe fundit të Bashkimit Sovjetik. Aktivitetet festive u zhvilluan në të gjithë Berlinin, ku ngjarja më e veçantë ishte rrëzimi simbolik i 1000 pllakave dominoje të ngritura përgjatë gjithë gjatësisë prej 1.5 kilometrash, ku më parë lartohej simboli i Luftës së Ftohtë. Sipas një studimi të publikuar këtë vit, të paktën 136 persona janë vrarë gjatë periudhës 1961-1989 në tentativë për t'u arratisur në pjesën perëndimore duke kaluar Murin e Berlinit. Megjithatë, mijëra gjermano-lindorë kanë arritur të kalojnë fushat e minuara dhe t'i shpëtojnë vigjilencës së ushtarëve dhe qenve të kufirit përmes kalimit nëpër tunele drejt Perëndimit. Në një fjalim drejtuar popullit të saj, kancelarja Merkel theksoi se 20 vjet pas rrëzimit të Murit të Berlinit, "unifikimi i Gjermanisë nuk ka përfunduar ende", sidomos në nivelin ekonomik. "Bashkimi i Gjermanisë nuk është ende i plotë, sepse mes Lindjes dhe Perëndimit ka ende dallime strukturore", - theksoi kancelarja në televizionin publik ARD, ndërkohë që Gjermania feston sot 20-vjetorin e rrëzimit të Murit të Berlinit. "Duhet të përballemi me të nëse duam të arrijmë nivele të njëjta jetese në Lindje dhe në Perëndim", - shtoi Merkel, duke kujtuar se përqindja e papunësisë në rajonet e ish-RDGJ-së është ende dy herë më e lartë se në Perëndim. Angela Merkel, e cila është rritur në RDGJ dhe hyri në politikë me rrëzimin e Murit, tha prerë se "taksa e solidaritetit që paguajnë gjermanët e Lindjes dhe ata të Perëndimit për të financuar ribashkimin është ende e nevojshme". Rreth 1300 miliardë ero janë transferuar nga Perëndimi drejt Lindjes së Gjermanisë gjatë këtyre 20 viteve, për të financuar modernizimin e ish-RDGJ-së.

gsh.

[Xhuxhumaku]

Muri i Berlinit, Një histori për reflektim

» Dërguar më: 10/11/2009 - 14:11

Nga dr Perparim Kabo

Mbarimi i Luftës së Parë Botërore solli në skenën gjeopolitike një Gjermani të dobësuar deri në rrezik asgjësimi, nëse do t'i shkohej deri në fund kërkesave për dëmshpërblimet e saj ndaj vendeve të tjera fituese, që u frenuan nga ndërhyrjet e këshilltarëve tek George Lloyd, të cilët i vunë në dukje kryeministrit britanik se me këtë logjikë nuk do duhet të ketë më Gjermani! Në Europë u shfaq Sistemi Bolshevik që rrezikoi edhe Hungarinë dhe Gjermaninë, por që mbeti vetëm brenda kufijve të Rusisë ish-cariste! Në mbarim të Luftës së Dytë Botërore, sërish Gjermania e mundur, por tanimë sistemi komunist për shkak të influencës sovjetike, falë kontributit në luftë dhe vendimeve të Konferencës së Teheranit dhe Jaltës, rezultoi me një influencë në Europën Qendrore dhe Lindore deri brenda vet Gjermanisë!
Berlini u nda mes katër fuqive, tri në Perëndim: SHBA, Anglia dhe Franca, dhe një në Lindje: Bashkimi Sovjetik. Historia e këtij vendi dhe këtij populli deri në ditën e ribashkimit është jo vetëm histori gjermane! Ka në të pjesë dhe problematikë të historisë europiane e globale, takon diplomacinë lokale e atë globale, gjen ndeshje ideologjish dhe sistemesh. Gjithçka lëviz në atë që u quajt në politologjinë e pas-Luftës së Dytë Botërore, "Lufta e Ftohtë"!
Një komb i ndarë në dy shtete, në dy sisteme, në dy filozofi jete, ku urrejtja, përjashtimi ideologjik dhe politik deri tek sigmatizime të tilla që në "Perëndim flitet gjuha e nazisteve" ne do ta spastrojmë atë; qëndronte përballë dëshirës dhe përpjekjeve të njerëzve për të lëvizur lirisht në të dy anët e Berlinit dhe më tej për t'u larguar përfundimisht në Perëndim për një jetë më të mirë, pavarësisht nga kostoja që për shumë rezultoi edhe me humbjen e jetës! Në gusht të vitit 1962, një nga viktimat e para të murit ishte 18-vjeçari Peter Fechter, ai mbeti i vdekur nga goditja e rojeve të armatosur para portës së Brandenburgut në tentativë për të kaluar murin e Berlinit! Ndoshta në momentet që po jepte shpirt do të ketë udhëtuar në novelën "Muri" të Jean Paul Sartre, dhe do të ketë gjetur si variantin jo vdekjeprurës, atë të njërit nga personazhet e novelës që kur imagjinonte pushkatimin, gjente si mundësi shpëtimi zhytjen në brendësi të murit ku edhe mund të mos e zinte plumbi! Ai do duhej të ishte sot 65 vjeç, por ja që nuk jeton më. "Muri i Berlinit" pati viktimat dhe heronjtë e vet! Qeveria gjermano-lindore e quajti atë, "fortifikimi anti-imperialistë","një masë mbrojtëse dhe rruga e vetme për të siguruar paqen në Europë". Ndoshta viktima-dëshmor Peter Fechter në momentet e dhënies shpirt ka pasur kohë që të 'qante duke qeshur' si personazhi tjetër i "Murit" të Sartre, që rrëfenjën për vendndodhjen tek varrezat të një të kërkuari e tregoi si sajesë, por ajo rezultoi aksidentalisht e vërtetë dhe fatale për të! Peter ndoshta në këtë hulli të shpagimit para vdekjes mund të ketë sjellë ndër mend një karikaturë hungareze të asaj kohe, ku Conrad Adenahur vizatohej i plakur dhe i veshur me një rrobë që mbulonte lakuriqësinë e tij trupore. Kur ia ngrinin këtë rrobë nga mbrapa, dilnin dy pjesët e ndara të mullaqeve dhe dicitura ishte (Ja si është Gjermania e ndarë).
Kur ia zbulonin trupin nga përpara, dicitura shoqëruese turpërisht ishte (Çështja gjermane nuk mund të ngrihet). Dhe njerëzit që humbnin lirinë dhe jetën, largoheshin nga bota duke qeshur-qarë!
***
Muri, një turp në zemër të Europës

Deri në gusht 1961, kufiri ndërmjet Berlinit Lindor dhe atij Perëndimor ish i hapur dhe gjatë një dite gjysmë milioni njerëz kalonin kufirin nga njëra anë e qytetit në anën tjetër. Shumë berlinezë lindorë shkonin nëpër kinema apo në disko, punonin apo shkonin për të bërë pazar në Perëndim.
Gratë blinin të brendshme të linjta e delikate dhe psonisnin fruta tropikale. Në të njëjtën kohë udhëheqësit e partive komuniste të Traktatit të Varshavës, takohen në Moskë nga 3-5 gusht 1961 dhe vendosin ta mbyllin kufirin e hapur mes Lindjes dhe Perëndimit. Në pasditen e gushtit datë 12, në orën 4 pasdite, Walter Ulbriht, lideri i Gjermanisë Lindore, firmosi që komandat të mbyllnin kufirin. E shtunë duke gdhirë e diel, për gjithë natën muri ishte ndërtuar dhe e ndante qytetin në dy pjesë, duke i krijuar qytetit një "divorc të dhunshëm pjesësh" për më shumë se 28 vjet! Rrugët, hekurudhat dhe hekurudha e metrosë ishin ndërprerë, madje edhe varrezat nuk ishin të lejuara të përdoreshin! Qyteti do të rilindte i bashkuar më 9 nëntor 1989. Ishte një konferencë shtypi, ku zëdhënësja e qeverisë demokratike gjermane njoftoi se ishin hequr pengesat e udhëtimit nga Gjermania Lindore. Në atë mbrëmje njerëz nga Berlini Lindor vërshuan nëpër anën perëndimore të qytetit dhe qindra mijëra festuan tejembanë qytetit. Po zbulohej një enigmë që quhej atdhe, por që ishte mohuar politikisht, ideologjikisht, ushtarakisht, por edhe si e drejtë civile e qytetare. Në këtë dalje të parë drejt Perëndimit takoheshin ëndrrat e atyre që nuk e mbërritën atë ditë dhe në një farë kuptimi, "iu dha fund postluftës së dytë botërore"!
Po binte regjimi antihuman që lindi pas saj, sistemi komunist! Sot pas 20 vjetësh të rënies së tij në Berlin kanë mbetur vetëm pak seksione të Murit të Berlinit. Ekzistojnë ende disa kulla të vrojtimit që rrezikojnë të zhduken me kalimin e kohës. Pjesë të tij ndodhen në SHBA. Fragmente të tij u shitën. Konkretisht 360 segmente u ofruan për shitje nga një ndërmarrje shtetërore e tregtisë së jashtme në RDGJ, AHB Limex-Bau Export-Import 1990. Në 23 qershor 1990 disa segmente ishin shitur në një ankand publik në Hotel "Metropole Palace" në Mynih. Shumë pjesë të tjera u shitën nga kompanitë që u morën me shkatërrimin dhe njerëz që u përfshinë në këtë proces. Duket si një ëndërr kllapi, të shesësh pjesë, elemente dhe struktura të një ndërtimi ndarës që ishte një makth, një histori, një produkt ndeshjesh të sistemeve diametralisht të kundërt, të hedhësh në treg për biznes pjesë nga jeta dhe kalvari i brezave, pa u kujdesur si duhet për kujtesën historike, që e dokumentuar jep mundësinë reale të reflektosh për të mos harruar! Ishte nata e 13 gushtit( 13-një numër ters ky) 1961,(shekulli XX sapo kishte hyrë në gjysmën e tij të dytë dhe këtë brezat e sotëm duhet ta mësojnë). Ishte ëeek-end dhe shumica e berlinezëve flinin, ndërsa qeveria gjermano-lindore nisi të mbyllte kufirin. Herët në mëngjes, e diel, pjesa më e madhe e asaj pune të mbrapsht, atij turpi historik ishte kryer. Fillimisht brezi me tela më gjemba. Në 15 gusht filloi ndërtimi i brezit të murit të betonit. Në vitin 1962 ishte ndërtuar brezi i dytë i murit. Brezi i tretë u ndërtua rreth vitit 1965, ku muri u përforcua me shtylla të çelikta dhe hunj druri dhe një linjë të ujërave të zeza. Nga viti 1975 u vendos gjenerata e katërt e murit me material më rezistent ndaj të çarave dhe ndotjes ambientale. Tela me gjemba, beton, fushë e minuar dhe hapësira e qenve ndjekës janë thjesht fjalë sot, por anatomia politike dhe sociale e murit të Berlinit kërkon një radiografi në thellësi deri në poret më të thella, ndryshe ka rrezik që shumë të vërteta të harrohen, të humbasin apo të 'komplotohen' me heshtje. Muri sot nuk është, por Lindja dhe Perëndimi janë. Muri sot është i gjymtuar, muzeal dhe jashtë funksionit, por koha e humbur dhe deformimi ideologjik i njeriut nuk është zhdukur. Shkencërisht do të duhen tre breza antropologjikë që tiparet të fillojnë të humbin dhe pas pesë brezash ato mund të zhduken përfundimisht! Është në plan të ndërtohet një muzeum i ri për "Luftën e Ftohtë" pranë pikës së takimit të kontrollit Charlie-vija kufitare ku tanket e SHBA-ve dhe tanket sovjetike u angazhuan në një gjendje të tendosur në 1961, sepse ishte ndërtuar një mur që ndalonte qytetarët e RDGJ-s për t'u larguar në Perëndim. Por rrjedhat historike nuk mund të ndalen as me mure, as me shantazhin bërthamor të përdorur në atë kohë. Muri i Berlinit ka sot më shumë se një histori ndërtimi apo përbërësish materialë dhe funksionesh jetëmarrëse! Ka një histori njerëzish që donin lirinë! Nga gushti 1961 deri në nëntor 1989, më shumë se një milion gjermano-lindorë kaluan kufirin për të mos u kthyer, një ikje për një jetë më të mirë duke lënë pas shtëpitë dhe familjet. Më pak se gjysma e tyre ishin legalë, pjesa tjetër ishin ata që ia mbathën. Pothuaj mijëra njerëz, përfshirë gra dhe fëmijë humbën jetën në ato fortifikime të ndyra të murit. Dhjetëra mijëra u kapën dhe u burgosën!
***
Gjurmë përmes datave!

Në 8 maj 1945, Lufta e II-të Botërore kishte mbaruar dhe Berlini ishte ndarë në katër sektorë; amerikan, francez, britanik, në Perëndim dhe ai sovjetik në Lindje. Në 30 qershor 1946, me nxitjen e administratës ushtarake sovjetike, linja e demarkacionit mes Gjermanisë-Lindore dhe Gjermanisë Perëndimore tashmë është e mbrojtur. Në 29 tetor 1946 u vendos që për të kaluar nga njëri sektor gjerman tek tjetri duhet të pajiseshe me një leje kalimi e vlefshme për 30 ditë. Në 23 qershor 1948 realizohet reforma e parasë në Berlin, duke krijuar dy zona të ndryshme të parasë. Duke filluar nga 24 qershori 1948, nisi bllokimi i Berlinit dhe më 25 qershor po të atij viti filloi të funksiononte ura ajrore e Berlinit. Stalini kishte nxjerrë si argument se po rregulloheshin rrugët, por se ky rezultoi thjesht një pretekst. Në 12 maj 1949 është fundi i bllokadës së Berlinit. Në 24 maj 1949 themelohet RF Gjermane me kryeqytet Bonn-in. Në 30 shtator 1949 merr fund rruga ajrore e Berlinit. Në 7 tetor 1949 themelohet RD Gjermane. Në 26 maj 1952, kufiri mes RFGJ dhe RDGJ dhe mes RDGJ dhe Berlinit Perëndimor ishte mbyllur. Vetëm kufiri mes Berlinit Lindor dhe Berlinit Perëndimor ishte ende i hapur. Në 17 qershor 1953, punëtorët e Berlinit Lindor shpërthejnë në revolta kundra detyrimit për ngritjen e normës së punës nën shtypjen e tankeve të ushtrisë së kuqe. Në 14 nëntor 1953, fuqitë perëndimore heqin dorë nga zona e ndërmjetme e kalimit, BS ndoqi të njëjtin shembull, por qytetarët e RDGJ-së kishin nevojë për një leje për të udhëtuar në Perëndim. Në 9 maj 1955, dhjetë vjet pas rënies së Rajshtagut, RF Gjermane u anëtarësua në NATO. Ministri i Jashtëm i Norvegjisë në atë kohë, zoti Halvard Lange, e vlerësoi këtë ngjarje si; "Një pikë kthese decizive në historinë e kontinentit tone". Në 14 maj 1955 u krijua Traktati i Varshavës nga BS. RD Gjermane ishte anëtare e këtij bashkimi politik dhe ushtarak të lindjes komuniste. Në 11 dhjetor 1957, largimi nga RDGJ pa leje ishte tashmë i ndaluar dhe shkelësit persekutoheshin me burg duke u dënuar deri në tre vjet heqje lirie. 13 Gusht 1961, kufiri sektorial i Berlinit mes Berlinit Lindor dhe atij perëndimor ishte mbyllur, ishin ndërtuar barrierat e para. Po lindte Muri i Berlinit, marrëzia e shekullit XX në zemër të Europës. 14 gusht 1961, Porta e Brandeburgut ishte mbyllur në mënyrë mesjetare, sikur një kolerë të kishte pllakosur qytetin. Në 26 gusht 1961, të gjitha pikat e kalimit rezultojnë të mbyllura për qytetarët e Berlinit perëndimor. Në 26 qershor 1963 presidenti i SHBA-ve, J.F.Kennedy vizitoi Berlinin dhe deklaroi jo pa nëntekst; "Ich bin ein Berliner" (I am a Berlinër - Unë jam një berlinez). Më në fund, në 3 shtator 1971 statusi i Berlinit se i takonte katër fuqive, u pranua edhe nga sovjetikët në marrëveshjen katërpalëshe. Vizitimi i Berlinit bëhet më i lehtë për berlinezët perëndimor. Në 12 qershor 1987, presidenti amerikan, Ronald Reagan vizitoi Berlinin dhe nxiti liderin sovjetik Mikhail Gorbaçov të hiqte murin e Berlinit. Në 10 shtator 1989, ndodhi një ngjarje mjaft kuptimplote. Qeveria hungareze e Gyla Horn-it hapi kufirin për refugjatët e RDGj-së që përmes Austrisë kërkonin dhe kaluan në RFGJ. Komunizmi po binte tamam si një 'mur i mykur', ai po shkërmoqej nga njerëzit e kësaj shoqërie antihumane dhe shfrytëzonjëse që e kishte dërmuar individin me luftën e klasave dhe varfërinë ekonomike, me mungesën e theksuar të lirive dhe të drejtave të njeriut. Në 9 nëntor 1989 është tashmë një datë historike, Muri i Berlinit ishte hapur. Në 22 dhjetor 1989, Krishtlindjet erdhën me një dhuratë të madhe për gjermanët, Porta e Bradenburgut më në fund ishte hapur dhe era e lirisë fryu sërish për ta dhe për Europën, por dhe më gjerë. Në 3 tetor 1990 Gjermania ishte ribashkuar. Një meshë pendimi kudo, në Europë, në SHBA dhe në BS, sepse u korrigjua një deformim historik me kosto për Gjermaninë dhe Europën, për shoqërinë globale dhe institucionalizmin ndërkombëtar. Kambana që binte atë ditë por edhe sot pas 20 viteve shkruan në qiellin e kohës (kohërave më korrektësisht) se izolimet, muret, mbylljet, janë produkte të filozofisë së urrejtjes dhe se mbi urrejtje nuk ka bashkëpunim. Thjesht sepse kjo lloj ndjenje dhe mënyre sjelljeje është e ushqyer nga përjashtimi, nga ndarja, nga konflikti dhe nga shtrembërimi i njeriut nën peshën e sistemeve diktatoriale, ksenofobe dhe raciste, aq sa sot i gjejmë të ushqyera dhe nxitura edhe nga radikalizmi (pseudo)fetar! Ideologjia e mureve dhe muret ideologjizuese duhen analizuar në anatominë e tyre!
***
Dy sisteme të kundërta në një "Luftë të Ftohtë"

Lëshimi i sputnikut nga sovjetikët në tetor 1957 u shfrytëzua nga propaganda sovjetike si një arritje që po tejkalonte në një epërsi ushtarake edhe nivelin e SHBA-ve. Hrushovi, në mënyrë të pakontrolluar si edhe ishte në natyrën e tij, në janar të vitit 1958 i deklaronte një gazetari danez se: "Lëshimi i sputnikut tregon se ka ardhur një ndryshim serioz në ekuilibrin e forcës midis vendeve të socializmit dhe kapitalizmit, në favor të vendeve socialiste". (Marrë nga libri "Diplomacia" i Henri Kissinger, botimi shqip faqe 570). Iluzioni e shpuri deri në një deklaratë të pabazuar se: "Do t'ia kalojmë kapitalizmit jo vetëm në ritëm, por edhe në volumin e prodhimit".
Në 10 nëntor 1958, Hrushovi mbajti një fjalim ku kërkohej që t'i jepej fund statusit të 'katër fuqive' në Berlin. Ai paralajmëroi se BS kishte ndër mend që t'ia kalonte të drejtat e tij të kontrollit të hyrjes në RDGJ satelitit të vet. "Që nga kjo ditë, - deklaronte Hrushovi, - SHBA, Britania e Madhe, Franca le t'i ndërtojnë marrëdhëniet e tyre me RDGJ, të merren vesh me të për çdo problem, që janë të interesuar në lidhje me Berlinin". Insinuata duket hapur. BS donte të përligjte si shtet RDGJ, një realitet ky pas lufte që njihej si shtet vetëm nga vendet e 'demokracive popullore' të Kampit Socialist. Kështu legalizohej ndarja e Gjermanisë dhe rreziku ndaj Perëndimit ishte eminent, sepse RDGJ numëronte jo pak, por 16 milionë banorë. Arroganca e Hrushovit nuk ndalet. Në 27 nëntor ai i dërgon një notë zyrtare SHBA-ve, Britanisë së Madhe dhe Francës, duke deklaruar të pavlefshme 'marrëveshjen e katër fuqive për Berlinin'.
Ai dërgonte mesazhin e drejtpërdrejtë ultimativ që 'Berlini Perëndimor' të kthehej në një 'qytet të lirë' e të çmilitarizuar. Nëse brenda gjashtë muajsh nuk arrihej marrëveshja, BS do të nënshkruante një 'Traktat paqeje me Gjermaninë Lindore' dhe do t'ia kalonte RDGJ-së të drejtat e pushtimit dhe rrugët e hyrjes. Hrushovi vijoi në fillim të vitit 1959 duke iu paraqitur tri fuqive të tjera pushtuese 'një projekt traktat-paqeje', që përcaktonte statusin e ri të Berlinit dhe të Gjermanisë Lindore. Sovjetikët nxitonin në këto demarshe politike e diplomatike, sepse për ta ishte e qartë se Berlini ishte 'një brimë gjigante në perden e hekurt. 'Parajsa punëtore' si edhe ishte shpallur Gjermania Lindore, rrezikonte të mbetej pa punëtorë dhe specialistë për shkak të largimeve masive. Gjermania Lindore nuk ishte e ligjshme, por nëse nuk do të ndalej rrjedhja e njerëzve drejt Perëndimit ky shtet i sajuar rrezikonte të zbrazej brenda disa vjetëve e të përmbysej. Siç shprehet Henry Kissinger: "Ky do të ishte një grusht shkatërrues në sferën sovjetike të influencës". Plani i Stalinit i vitit 1952 i ofronte Gjermanisë si shtet neutralitetin, por pas tij fshihej një taktikë ogurzezë. Në kujtimet e tij Adenhauer shkruante: "…Ne nuk mund ta blinim riunifikimin e Gjermanisë me çmimin që të humbnim Gjermaninë nga blloku perëndimor dhe të hiqnim dorë nga arritjet e integrimit europian. Rezultati do të ishte që në qendër të Europës do të krijohej një Gjermani e pambrojtur, e palidhur, e cila patjetër do të joshej të shtynte Lindjen kundër Perëndimit". Kancelari i RFGJ-së e kishte kuptuar planin sovjetik. BS dhe RDGJ, ky bashkim do t'u shërbente më tepër për sundimin sovjetik në Europë se sa për përmbajtjen e Gjermanisë. Ishte për këtë arsye që presidenti francez, De Gol realizoi një vlerësim të ri në përputhje me rrethanat të parimit të Risheljes, "reason d'etat", që për 300 vjet si politikë franceze anti-gjermane kishte ndikuar për të mbajtur një Gjermani të dobët dhe të copëtuar. Lypsej miqësi me armikun tradicional. Një ujdi gjermano-sovjetike e trembte Francën. "Kriza e Berlinit i krijoi mundësi presidentit De Gol të parashtronte strategjinë e tij. Ai vendosi me kujdes Francën në rolin e mbrojtjes së identitetit të Europës dhe e përdori krizën e Berlinit për të treguar se Franca i kuptonte realitetet europiane dhe se ajo ishte e ndjeshme ndaj shqetësimeve nacionale të Gjermanisë". As me sovjetikët, por as edhe një rrezik nacionalist në kufirin francez, ky lloj ekuilibri solli një politikë të re franko-gjermane (që u bë në dekadat e ardhshme boshti i një Europe të Bashkuar). Unifikimi i Gjermanisë në këmbim të pranimit të Francës si udhëheqëse politike e Europës.
Me pikëpamjet e Adenahur-it nuk pajtohej përgjithësisht Britania e Madhe. "Kryeministri Harold McMillan dhe populli britanik nuk donin të hynin në luftë për kryeqytetin e një armiku të mundur, i cili, aq më tepër, kishte përgjegjësi të madhe për shkatërrimin e supremacisë së kombit të tyre si fuqi e madhe. Ndryshe nga Franca, Britania e Madhe nuk e lidhte sigurimin e saj afatgjatë me të ardhmen e Gjermanisë. Dy herë brenda një gjenerate, Britania e Madhe mezi kishte shpëtuar me ndërhyrjen e Amerikës nga goditjet e Gjermanisë, që kishte pushtuar pjesën më të madhe të Europës". (Henry Kissinger, "Diplomacia", faqe 573, botimi shqip). Në 21 shkurt 1959, MacMaillan udhëtoi në Moskë duke i kërkuar Hrushovit që problemet të zgjidheshin me mirëkuptimin e burrave të shtetit. Por, Hrushovi nuk e pranoi. McMillan nuk mbajti parasysh mësimet e real-politikës së Risheljesë dhe Bismarkut se, Konferencat Ndërkombëtare me vendimet e tyre "vetëm mund të pasqyrojnë radhitjen e re të forcave, si rezultat i fitores apo dorëzimit në fund të një lufte apo në rrethana të tjera". Nuk janë, pra konferencat që ndryshojnë kufijtë, por politika e faktit të kryer në fushën e betejës.
Politika e sovjetikëve u bashkëshoqërua aso kohe me pompozitet ushtarak. Hrushovi del në një fjalim i veshur me uniformën 'Gjeneral-lejtnant', gradë nderi që Stalini ia kishte dhënë gjatë luftës. Megalomania e këtij njeriu sa qesharak, aq edhe arrogant nuk ndalet, aq sa shkon deri atje sa t'i thoshte ambasadorit britanik se, 'mjaftojnë gjashtë bomba atomike për të shkatërruar Anglinë dhe nëntë për të shkatërruar Francën'. Në shtator 1960, BS i dha fund ndalimit jozyrtar të provave bërthamore dhe kreu shpërthimin atomik me kapacitet prej 50 megaton. "Kriza e Berlinit bëri që SHBA të kuptonin se armët bërthamore, të cilat gjatë dekadës kur Amerika kishte monopolin e plotë ose pothuaj të plotë bërthamor dukej se jepnin një sigurim të shpejtë dhe relativisht jo të kushtueshëm, me epokën e afrimit të partneritetit bërthamor do ta bënin gjithnjë e më të vështirë dëshirën e Amerikës për të ndërmarrë risqe dhe do të pengonin lirinë e saj për manovra diplomatike". (Henry Kissinger, vepra e cituar).
Ky ishte, pra realiteti konfliktual që mbante gjallë kërcënimin për ballafaqim ushtarak dhe ku mundësia për një konflikt bërthamor qëndronte pezull si një klimë që ftohu marrëdhëniet e atyre që kishin qenë aleatë në Luftën e II-të Botërore, por që në mbarim të saj ndanin filozofi të ndryshme dhe i takonin sistemeve të ndryshme ekonomiko e shoqërore. Kështu mbërriti 13 gushti i 1961-shit, ajo ditë që i gjeti qytetarët e Berlinit në një 'mëngjes të burgosur'. Qyteti u nda, por përtej kësaj ndarjeje ishte një Gjermani e copëtuar, një Europë e kërcënuar, dy sisteme përballë njëri-tjetrit nën klimën gjeopolitike dhe ushtarake që u quajt "Lufta e Ftohtë".
Se sa rëndësi i dha Amerika ndërtimit të murit, kjo mbetet dhe sot e kësaj dite për t'u hulumtuar me gjakftohtësi dhe objektivitet. Hrushovi ishte shprehur jo pa ironi se, 'këmba amerikane është në Europë, por ajo ka një kallo ku ne mund ta ngacmojmë dhe kjo është Berlini'. Atë ditë gushti me një mur në mes të Europës, presidenti Kenedi shkoi për lundrim dhe sekretari i shtetit, Rusk ndoqi një ndeshje bejsbolli. Siç dedukton Henry Kissinger, "nuk kishte atmosferë krize në Uashington". Arsyetohej se nuk kishte kuptim që me forcën ushtarake të shtyhej ai mur që mund të ndërtohej më në brendësi. Amerikanët, po brenda muajit gusht, dislokuan 1500 trupa në autobandën përmes zonës sovjetike duke i vënë ata në provë për t'i ndalur. Fatalisht, Gjermania Perëndimore do duhej të pranonte për pothuaj tri dekada jo thjesht idenë, por realitetin e dy Gjermanive.
Në janar 1963, Hrushovi deklaroi se, 'suksesi i Murit të Berlinit e kishte bërë të panevojshme një marrëveshje të veçantë paqeje për Berlinin. Kriza e Berlinit kishte mbaruar me ndarje pas një historie pesëvjeçare. Ai ishte thjesht një mostër poshtëruese për të mbrojtur utopinë komuniste. Në planin politik, pas gjithë atyre kërcënimesh, ai ishte thjesht një dështim i politikës sovjetike për Berlinin. Në fund të viteve '80-të të shekullit XX komunizmi u dorëzua ekonomikisht, politikisht, si teknologji dhe si politika sociale. Kapitalizmi e kishte fituar garën. Ai sistem revolucionar ra, u shkërmoq pafuqimisht; ndaj rrëzimi i Murit dhe bashkimi i dy Gjermanive sillte në normalitet (me një goxha kosto shumëplanësore), jo vetëm Gjermaninë, por gjithë Europën dhe më gjerë!

Sindromi mur...

A është sot realiteti global pa mure, pa barriera, pa pengesa e pa përjashtime!? Bashkëjetesa dhe ndeshja e civilizimeve është nga problemet më komplekse dhe më të mprehta globale. Fshati botëror fetar nuk është pa konflikte, pa përjashtime të egra dhe rikthime të frikshme tek mesjeta e errët. Në Europën Perëndimore nuk kanë munguar teoritë fashiste dhe urrejtja antisemitiste. Shoqëria e lirisë bën shumë kujdes, deri në një lloj selektimit, në atë që quhet lëvizje e lirë. Shumë njerëz në nevojë, thjesht për të mbijetuar apo për t'i shpëtuar mizeries ekonomike apo persekucionit, kërkojnë të shkojnë nga jugu në veri, nga lindja në perëndim, dhe në këtë aventurë shumë syresh gjymtohen, ka që humbin pa gjurmë dhe të tjerë që e paguajnë me jetën. Përjashtimet dhe përbuzjet kolektive takohen ende sot si urrejtje, si nënçmime dhe ksenofobi ekstreme. Vazhdon lufta mes palestinezëve dhe çifutëve, ku nuk kanë munguar edhe mbyllje kufijsh me sindrome të mureve. Ngulimet e dhunshme te hebrenjve në tokat e palestinezeve kanë bllokuar diplomacinë botërore. Njësitë shtetërore etnike brenda shteteve me popullsi multinacionale që shpesh paradoksalisht trajtohen subjektivisht me përkëdhelje, jashtë detyrimeve të Konventave Ndërkombëtare, duke dubluar shtetin e gjithë qytetarëve apo përjashtimet mbi bazë race, sidomos për njerëzit me ngjyrë, tregojnë se ndarja si funksion i murit është ende prezent. Meksikanët që kërkojnë të kalojnë ilegalisht për në SHBA janë penguar edhe me mure fizike. Pirateria në det e rishfaqur kohët e fundit, duket sikur ndërton mure virtual në dete. Qindra shqiptarë, që për një jetë më të mirë kanë përfunduar në fund të detit ose kanë humbur pa nam e pa nishan humbëtirave kufitare, janë përplasur me forma të rishfaqjes së mureve. Duket sikur ende jemi të vetëpenguar me iluzionin e lirisë, sepse në një pështjellim të dukshëm të mungesës së koherencës teorike, liberalizimi, lëvizja e lirë dhe liria sillen nga retorika e ditës si e njëjta gjë! Lindja na është larguar si sistem, por nuk na është shqitur si mentalitet. Nga kjo robëri vetizoluese (muri brenda nesh), na duhet kohë që të lirohemi.
Muri dhe muret janë sindromë dhe pengesë reale. Aktualisht komunizmi është thjesht dhe qartë hije brenda nesh. Shembja e këtyre pengesave e ka emrin europianizim civil kulturor dhe etikë ligjore e rregullit. Ky është udhëtimi ynë, që mund të pengohet edhe nga përjashtimi politik që e sjell institucionalizimin dhe shoqërinë të ndarë, e projekton jo kohezive dhe si një mekanizëm pengues për demokracinë funksionale. Të rrëzojmë murin brenda vetes, kjo është sfida! E në mendje duket se na vjen sërish personazhi i Sartre, me fjalët e plotëkuptimta: "Them se do kem dëshirë të futem brenda në mur, do ta shtyj me kurriz murin me të gjithë fuqinë time dhe muri nuk do të tundet ashtu si nëpër makthe. Këtë mund ta marr me mend. Eh, veç ta dish sa mirë që e marr me mend gjithë këtë!

gsh

[Xhuxhumaku]

Çekosllovakia, revolucioni i papërfunduar

Ndërsa çekët përgatiten që të festojnë 20-vjetorin e Revolucionit të Kadifenjtë, i cili u solli shkëputjen nga komunizmi, njëherazi po reflektojnë se cilat janë arritjet e vërteta të këtyre viteve

Shenjtori mbrojtës i qytetit të Pragës hedh vështrimin nga platforma e lartë në qendër të kryeqytetit. Shprehja e tij është gjithmonë domethënëse, por veçanërisht në këto 20 vitet e fundit, Mbreti i mirë Wenceslas ka shumë mundësi të jetë kënaqur me ndryshimet fillimisht politike e më pas edhe ekonomike të vendit. Megjithatë, po ta pyesësh, përmes heshtjes së tij do të të thotë se ende vazhdon përreth të shohë forca rivale që akoma konfrontohen me njëra-tjetrën për të fituar "shpirtin" e popullit çek. Statuja e martirit të shekullit X, Mbretit të Bohemisë, është e rrethuar me dyqane luksoze, në të cilat hyjnë e dalin njerëz të veshur mirë, me makina të shtrenjta, që përshkojnë sheshin kryesor të Pragës, në të cilin kriza ekonomike duket një koncept i largët. Por ndërkaq, sytë i zënë edhe disa kazino ruse, që janë 24 orë të çelura dhe frekuentohen nga biznesmenë të pasur, kryesisht rusë, të cilët kërkojnë ta rikolonizojnë sërish Çekinë. Sheshi "Wenceslas" në Pragë është aktualisht më shumë se një bulevard i thjeshtë. Ai ishte epiqendra e Revolucionit të Kadifenjtë, protesta e madhe që goditi një prej regjimeve më të egër komunistë në Europën Lindore, brenda një periudhe njëmujore, nga nëntori deri në dhjetor të vitit 1989. Kjo lëvizje nisi pas shtypjes brutale të një marshimi paqësor studentësh, që kishte dalë në sheshin e qytetit dhe ishte drejtuar për nga qendra e tij, më saktësisht për nga statuja e martirit kombëtar. Çekosllovakia, siç quhej atëherë shteti që ishte formuar nga bashkimi i Çekisë me Sllovakinë, ishte një nga gurët e parë të dominosë që ra, duke shkaktuar edhe rënien e komunizmit në vende të tjera fqinje si Hungaria apo Polonia, e më pas edhe në vetë Bashkimin Sovjetik. Pavarësisht rëndësisë së madhe që pati ky revolucion në fatin dhe ardhmërinë e vendit, sot ekziston një lloj paqartësie në lidhje me mënyrën e përkujtimit të këtij revolucioni. Ka shumë dyshime lidhur me numrin e çekëve që do të marrin pjesë në marshimin përkujtimor. Por ky nuk është problemi kryesor. Ai ka të bëjë me pyetjen që po përsëritet gjithnjë e më tepër në një sërë rrethesh në lidhje me vetë idenë e revolucionit dhe fillimin e suksesit e tij në mënyrë thuajse paqësore e pa gjakderdhje. Për të përkujtuar këtë përvjetor janë përgatitur shumë festime dhe në sheshin kryesor të Pragës ka një javë që janë vendosur tribunat e foltoret. Me këtë rast do të përkujtohen edhe heronjtë çekë të rezistencës së para ‘89-ës. Në një tribunë ndodhet një panel që i dedikohet Stanislav Pencit, i cili u arrestua dhe u rrah, pasi në vend të monumentit të Leninit donte të vendoste atë të Xhon Lenonit. Ky person vazhdon që të jetojë ende në Çeki dhe aktualisht kryeson një grup që mbron vlerat rurale me emrin "Miqtë e dhisë", që në fakt ka një domethënie më vulgare se kaq. Në çekisht fjala "dhi" dhe "cica" është e njëjtë. Ai është i revoltuar, sepse organizatorët e ceremonive përkujtimore nuk e kanë pyetur në lidhje me vendosjen e fotos së tij të viteve të shkuara në një ekspozitë të çelur në Pragë. "Kjo është një sjellje tipike e festimeve në Çeki. Njerëzit që janë në pushtet, vazhdojnë të manipulojnë historinë dhe personazhet historikë, duke i përdorur pa u marrë leje dhe mbi të gjitha duke vënë në gojët e tyre fraza që nuk i kanë thënë kurrë", thotë Penc. Ai vazhdon që të jetë një disident, sepse sipas tij revolucioni që nisi dhe u udhëhoq nga poetët dhe këngëtarët u shndërrua në një lëvizje që kaloi në duart e ustallarëve që nisën të përfitonin për vete nga ndërrimi i pushteteve dhe mbi të gjitha të vazhdonin lidhjet e fshehta me pushtetin e mëparshëm. "Në vitin ‘89 donim që të përmbysnim nga pushteti elitën qeverisëse, atë grusht të vogël njerëzish që kishin grumbulluar pushtetet e para. Por çfarë arritëm në fakt përmes protestës sonë? Arritëm sërish qeverisjen e vendit nga një grusht njerëzish të korruptuar, që kanë ende në duart e tyre pushtetet e para dhe që e përdorin vendin vetëm për përmbushjen e interesave të tyre". Megjithatë, Çekia e sotme është shumë e ndryshme nga Çekosllovakia e 20 viteve më parë. Po të kthesh kokën pas, do të shohësh shkëputjen paqësore të Çekisë nga Sllovakia në vitin 1992 përmes të ashtuquajturit "Divorci i Kadifenjtë" dhe arritjet ekonomike që e bënë këtë vend të shndërrohet në një anëtar dinjitoz të Bashkimit Europian. Çekët mund të thonë me gojën plot se në këto 20 vjet janë periudha më e gjatë e pavarësisë që kanë përjetuar në historinë moderne të vendit të tyre. Por çekët vetë janë një popull i veçantë, që shpesh parapëlqejnë të kujtojnë me njëlloj nostalgjie mazohiste dështimet dhe zhgënjimet e tyre. Jo më kot ky është vendi i dy të mëdhenjve të letërsisë botërore, Kafkës dhe personazhit të famshëm, ushtar Shvejkut. Çekët, sipas asaj çka thonë për veten e tyre, janë një komb që ankohen shumë shpejt edhe për gjënë më të vogël, por nga ana tjetër janë po aq të ngadalshëm për t‘u organizuar në protesta. Ata janë thelbësisht pasivë, por e urrejnë kur dikush u thotë se çfarë duhet të bëjnë. Demokracia e pati të vështirë që të trokiste në derën e çekëve. Korrupsioni në këtë vend është shumë i madh dhe i sofistikuar. Interesi i njerëzve te politika është shumë i ulët. Republika Çeke ishte shteti i vetëm që për një kohë të gjatë, përmes Presidentit të saj, kundërshtoi miratimin e Traktatit të Lisbonës. Sa u takon çekëve të rinj, ata janë shumë dyshues, sidomos në lidhje me arritjet e së shkuarës dhe shpesh shumë semplicistë ndaj versionit zyrtar të Revolucionit të Kadifenjtë. Atyre u pëlqen që të thonë se ai nisi një javë pas rënies së Murit të Berlinit dhe disa muaj më pas nisën që të shkrinin edhe akujt e Moskës, Budapestit dhe Varshavës. Ajo çka ata nuk kuptojnë, është se përse prindërit e tyre pritën kaq gjatë për të përmbysur një regjim diktatorial? Një 21-vjeçar ankohet se marshimi i madh në qendër të Pragës, i programuar për të festuar e përkujtuar 17 nëntorin, është organizuar si një paradë cirku. "Festimet janë të mira, por bashkë me to duhen edhe reflektimet dhe qeveria aktuale nuk ka parashikuar një vend për to në festimet e 20-vjetorit të Revolucionit të Kadifenjtë", thotë 21-vjeçari.
Ndërkaq janë shtuar zërat si nga ana e të rinjve, ashtu edhe nga ata më të vjetrit, në lidhje me nevojën për të reflektuar ndaj ngjarjeve të së shkuarës dhe mbi të gjitha në lidhje me arritjet e vërteta pozitive të çekëve gjatë këtyre 20 viteve që pasuan revolucionin dhe fillimin e një epoke të re. Lubos Dubravski ka qenë komunist në rini të tij dhe më pas një disident intelektual në vitet ‘60. Pas represionit në Pragë, në pranverën e vitit 1968, atë e detyruan që të punonte me punë të rënda. Ai ishte një nga nënshkruesit e "Kartës 77", në të cilën kërkohej respektimi i të drejtave të njeriut në vitin 1977 dhe më pas anëtar i Forumit Qytetar që drejtohej nga poeti dhe dramaturgu Vaslav Havel. Ishte pikërisht ky forum që negocioi me pushtetin e vjetër në lidhje me ndryshimet e epokës së re në vitin 1989. Më pas ai u bë ministër i Mbrojtjes dhe aktualisht në moshën 77-vjeçare vazhdon të shkruajë nëpër gazeta në lidhje me politikën e vendit dhe atë ndërkombëtare. Ai është një nga kritikët më të mëdhenj të zgjedhjeve që janë bërë në këto 20 vitet e fundit, veçanërisht është kritik i kalimit shumë të shpejtë nga ekonomia e komanduar në atë të tregut të lirë që gjeneroi korrupsion dhe shumë probleme të tjera, të cilat janë mahisur keq sot. "Gjatë këtyre viteve janë humbur shumë shanse, por të gjithë kush më shumë e kush më pak kemi humbur shanse në jetë", thotë Dubrovski. Ndonjëherë, kur është në orë të mira, ai sheh edhe anën pozitive të ndryshimeve, si rritjen e standardit të jetesës, ekonominë. Lubos Vesley, 33 vjeç, është një historian i ri i respektuar, që punon në Ministrinë e Jashtme në sektorin e marrëdhënieve të vendit të tij me Poloninë fqinje. Në nëntor të vitit 1989, ai ishte vetëm 13 vjeç dhe prindërit e këshilluan atëherë që të qëndronte larg demonstratave të kundërshtarëve të regjimit, por ai nuk i dëgjoi. "Imagjinoni sikur në vitin 1989, ose edhe një vit më vonë, t‘i thoshit më optimistit të çekëve se pas disa vitesh vendi do të ishte anëtar i BE-së dhe NATO-s. Jam i sigurt që askush nuk do të kishte për ta besuar një gjë të tillë. Kjo do të thotë që ndryshimet janë të paimagjinueshme", thotë historiani i ri. Po çfarë ndodhi gjatë Revolucionit të Kadifenjtë? Ivan Spirakus, 43 vjeç, është një biznesmen që ka një biznes të vetin. Ai ishte në vitin ‘89 një nga studentët që marshuan në qendër të Pragës. "Ne nuk e kishim idenë se çfarë po bënim dhe se ku e si do të përfundonte protesta jonë. Gjithë sa di ishte se protesta nisi si një miting me lejen e dhënë nga Komiteti i Rinisë. Në atë kohë nuk kishim shumë informacion në lidhje me zhvillimet më të fundit në Poloni dhe Gjermaninë Lindore, por nuk është se kishim ndonjë synim të qartë dhe madhor për vendin tonë. Mbaj mend se u mbajtën disa fjalime nga studentët, që nuk ishin aspak as radikale e as kërcënuese për regjimin në fuqi. Ajo që shkaktoi zemërimin mbarëpopullor ishte shtypja e kësaj proteste nga forcat e rendit. Protesta nuk drejtohej nga disidentët, por nga studentët, ndaj ndërhyrja nuk kishte përse të ishte aq brutale. Një ditë më pas nisi një demonstratë e madhe në sheshin kryesor të Pragës, në të cilën merrnin pjesë rreth 1 milion njerëz. Nuk mund ta përshkruaj dot ndjenjën e atyre ditëve të zjarrta, atë ndjenjë të jashtëzakonshme ngrohtësie njerëzore që mbizotëronte kudo dhe e bënte turmën e njerëzve një trup të vetëm. Nuk jam ndjerë kurrë më pas kështu", rrëfen biznesmeni ish-student. Çekosllovakia deri atë ditë i ngjante një vendi të qetë dhe të ngrirë, ndaj ai organizim masiv tërhoqi shumë vëmendjen e shtypit vendas dhe të huaj. Kudo ndihej era e ndryshimit dhe ajo ditë, si dhe ditët e tjera të protestave që pasuan, janë edhe pika më kulmore e ndryshimit dhe shkaku i rrëzimit nga pushteti i komunistëve. Një pjesë e madhe e çekëve mendojnë se një meritë të madhe në ato ditë pati poeti dhe ish-presidenti i vendit, Vaslav Havel. Ai, në vend që të kishte pranuar kompromiset e ofruara nga ana e pushtetit, që ndoshta muaj më parë do të kishin qenë shumë të mirë, vendosi që t‘i shkonte deri në fund protestës. Haveli deklaroi se populli nuk kishte më nevojë për koncesione të pjesshme, por për ndryshime radikale pushteti.
Pas 20 vitesh, këndvështrimet për revolucionin dhe vitet e kapitalizmit që pasuan janë nga më të ndryshmet, por aktualisht shpresa e madhe e vendit janë dhe duhet të jenë të rinjtë që kanë lindur pas vitit ‘89, të cilët nuk kanë kujtime të regjimit të kaluar. Ata kanë një vizion të ri për botën, të panjollosur nga mënyrat e vjetra të qeverisjes dhe drejtimit të vendit. Dhe kjo është një e vërtetë që nuk vlen vetëm për Çekinë.

shqip