Sabit Brokaj: Lëvizja studentore e Dhjetorit të ‘90 ishte me regji nga Ramiz Alia
» Vendosur: 09/11/2009 - 09:07
•
Mustafa Nano
"Ishte vetë Ramiz Alia apo Komiteti Qendror i Partisë së Punës që dirigjuan lëvizjen studentore të dhjetorit 1990". Përkundër gjithë historisë postkomuniste të Shqipërisë, Sabit Brokaj, një politikan i njohur, me një karrierë të pamohueshme, ka paraqitur dy ditë më parë në emisionin "Deja Vu" të gazetarit Mustafa Nano, këtë tezë të guximshme tijën që pritet të shkaktojë shumë reagime. Zoti Brokaj argumentoi mendimet e tij përgjatë rrëfimit të për herë të parë të ngjarjeve e përjetimeve të dhjetorit 1990, kohë që e gjeti në postin e dekanit të fakultetit të Mjekësisë. Pikërisht nga pozita e këtij funksioni, Zoti Brokaj, ka pasur mundësinë të vëzhgojë nga afër se si kanë lëvizur ngjarjet, të njihet dhe të gjykojë protagonistët. Ja rrëfimi i tij në emisionin "Deja Vu", i provokuar nga një fotografi që paraqet studentë të ulur, në heshtje, një pamje që tregon edhe revoltë të heshtur.
Brokaj: Duket që janë, të paktën më duken studentë. I ngjan një proteste të heshtur. Kjo një studenti të përhershëm apo pedagogu të përhershëm u ngjall emocione pozitive.
Kjo foto me kujton edhe një tjetër gjë, ku emocioni për atë moment ishte jo pozitiv. Ishte tetori i vitit 1990. Kishte ndodhur 2 korriku. Ishte bërë edhe ai takimi. Jeta politike në Shqipëri dukej shumë e vështirë. Ne dekanët na sillnin shpesh në rektorat, për të mbajtur gjendjen sa më mirë. Në orën 20:00 më morën në telefon nga dezhurni i Komitetit të Partisë.
Nano: Nga Komiteti i Partisë së Tiranës?
Brokaj: Jo, nga ai i Universitetit të Tiranës. Thonë se ka një urdhër nga Komiteti i Partisë së Tiranës që ju dhe një nga zv/dekanët, sepse unë kisha dy zëvendës, sot natën do vini në fakultet. Ç'punë kishim ne natën në fakultet? I mora zv/dekanët në telefon për të ndarë natën. Mora vetë pjesën e parë të natës, se nesër kisha leksion që në mëngjes. Shkova në fakultet. Kuptohet që fakulteti ishte bosh.
Nano: Pra ishte muaji tetor i vitit 1990?
Brokaj: Po. Ishte koha kur Ramiz Alia ndodhej në OKB (Shtetet e Bashkuara të Amerikës). Ç'të bëja në zyrë? Po shkoj në konvikte njëherë, të shoh studentet, mendova. Konviktet ne si fakultet, nuk i kishim te Qyteti Studenti. Shkova në fillim te vajzat, mos kushedi. Helbete ata kursantët e Shkollës së Bashkuar...
Nano: Kishe ndonjë informacion?
Bokaj: Jo, nuk kisha asnjë informacion. Te vajzat gjithçka mirë. Më pas shkova te konvikti i djemve. Ishte edhe kujdestari i konviktit. Takoj dy djemtë që ishin dezhurn. Bisedoj 2-3 minuta me ta dhe në këtë kohë dëgjoj një zhurmë nëpër shkallë. Një zhurmë që nuk mund ta artikulosh. Ndërkaq, zbresin dy studentë. U lexohej emocioni në fytyrë. U merrej gjuha. Shoku dekan, ne kemi probleme, më thonë. Unë kam shkuar shumë mirë me studentët. Isha pedagog i vjetër. Ç'është kjo, i pyes. Ç'keni mor djem? E dëgjoni zhurmën, më thonë. Po ç'domethënë ajo zhurmë? Ne duam që të vish lart. Ku lart? Në katin e katërt, te salla e televizorit. Unë në të njëjtin konvikt kisha qenë, e njihja mirë. Mirë, nuk është problem. Jemi keq. Nuk kemi dushe, nuk kemi ngrohje... Nisën të më thonin problemet e zakonshme që dolën më pas në protestat e studentëve, ato që dolën në sheshin e studentëve. Mirë do vij, por qetësohuni, u them.
Nano: Studentët e njihje?
Brokaj: Për fytyrë i njoh. Takimi ishte shumë emocional. Njëri fliste me dialekt lab. Për të krijuar marrëdhënie, e pyes se nga ishte. Jam nga Fushëbardha, më thotë. Me ty s'kam punë i them, se ty ta zgjidh problemin Kryeministri, se jeni nga i njëjti fshat. Sepse Adil Çarçani ishte nga Fushëbardha. Ndërkohë, zbriti turma që mbushi gjithë hollin. Studentët i vunë llozin derës. Një shul të madh. Shoferi im, një djalë i mirë e i urtë, u tremb shumë. Shoku dekan, na mbyllën derën, më thotë. Qetësohu i them. E mirë ngjitemi lart, u kthehem studentëve. Kur po ngjiteshim lart po më dukej vetja si në filmat me ballistë e kulakë, gati nuk më takonin këmbët në shkallë kur po ngjiteshim aq shumë studentë kishte të ngjeshur rreth meje. Hymë në sallë. Pak a shumë e mora vesh gjithçka në ato 2-3 minuta që u ngjitëm.
Nano: Morët vesh çfarë?
Brokaj: Mora vesh përse ishte ajo situatë. Pak a shumë ishte domethënia e atyre, ishte një protestë studentore. Zini vendet, u them. Unë fillova të komunikoja si dekan. Në sallë kishte edhe djem me kanotiere, sepse ishte vonë. Ora ishte rreth 11:30. Duke bërtitur fort, thashë: Ata që janë të paveshur, të dalin përjashta! Ju jeni këtu se jam unë dhe po s'desha unë ju largoheni që këtej. Jeni para dekanit dhe si të tillë duhet të visheni. Toni bëri efekt. U frenuan. Ata që nuk ishin të veshur, ikën. Do flasin vetëm 3 vetë, u thashë. Ne, shoku dekan, kemi probleme ekonomike, të ushqimit, të fjetjes dhe ndërkaq i shket goja. Pse jemi keq ne dhe të tjerët janë mirë? Cilët janë mirë? Ata jashtë. Nga e di ti se ata janë më mirë nga ne? Nuk doja të tromakseshin. Ndërkohë edhe ai studenti nuk mu duk shumë trim. Ju s'mund ta dini, po jua them unë. Unë kam qenë jashtë. Unë e kam parë se ata jetojnë më mirë, unë e di se ne jetojmë më keq se ata. Pasi e mbylla, i pyeta se kush e do fjalën.
U ngrit një më i çliruar, më miqësor. Shoku dekan, ju e dini më mirë nga ne, por ne kemi vendosur të bëjmë grevë. Për herë të parë u tha për t'u bërë grevë në Fakultetin e Mjekësisë. Jo, jo grevë s'ka! Ju thatë se jeni keq. Po si t'ia bëjmë që ju nuk mësoni? Si do bëheni mirë ju kur nuk mësoni, jeni gjashtanjozë, pesanjozë, s'vini në mësim, ndërsa prindërit ju kanë sjellë me njëqind halle, mes varfërisë dhe ju mbajnë. U bëra presion dhe e mbylla: Ju nesër do shkoni në mësim. Në orën 13:00 në sallën e madhe të fakultetit do të bëhet mbledhje. Rektorati dhe Komiteti i Partisë do jenë aty. Unë do ju përfaqësoj, se ju nuk dini të flisni. Doja të kanalizoja situatën. Kjo bëri efekt shumë të mirë. U krijua një alarm i madh në Komitetin e Partisë e në rektorat. Erdhën të gjithë, edhe kuzhinierët. Ata që nga fukarallëku merrnin mishin e studentëve... Prej këtij takimi shteti nxori 3 milionë dollarë për konviktet e studentëve. Kjo krijoi impakt dhe gjithçka u mbyll paqësisht. Rregullova edhe unë më mirë marrëdhëniet me studentët.
Nano: S'kuptoj një gjë tani. Juve ju njoftuan se duhet të shkoni të bëni dezhurn natën studentët, pa ju dhënë asnjë informacion?
Brokaj: Absolutisht.
Nano: Cili është leksioni i gjithë kësaj, cili është...
Brokaj: Leksionin mua pak a shumë ma dhanë para 5 vjetësh, sepse nuk po më sqaronte asnjë se ç'ishte ajo natë.
Nano: Ju po lini të kuptohet se ishte një gjë e inkurajuar nga regjimi?
Brokaj: Ma thanë pastaj. Takoj një nga zv/drejtorët e Tiranës që mbulonte Sigurimin. Duke i treguar këtë historinë, i thashë: Më ka mbetur enigmë, ç'ishte ajo që më çuat te studentët, se ju me siguri kishit informacion, dhe nuk më thatë se ç'më priste atje? Unë isha dekan, apo nuk kishit fare informacion? Jo kishim, më thotë. Po mirë pse na çuat kokë turku? Jo, ne informuam kur situata ishte e qartë. Faji është i Komitetit të Partisë që nuk u tha juve. Por ç'ishte kjo? Ishte një organizim që gjykohej se do të merrte zhvillim. Pas fakultetit të mjekësisë do të ngrihej ngihej edhe fakulteti i bujqësisë. Që të mos lejohej medemek Ramiz Alia të vinte nga OKB-ja, të bllokohej në aeroport, apo gjetkë, që të ndërkombëtarizohej tashmë kjo protestë me këtë zanafillë.
Nano: Ishte një lëvizje e Ramiz Alisë për të legjitimuar ndryshimet e mundshme që ai mendonte?
Brokaj: Që ishte e organizuar, patjetër që ishte.
Nano: Po jo nga Ramizi?
Brokaj: Të them të drejtën zhvillimet e mëpasme mua më bindin se ka qenë Ramizi. Për këtë moment nuk mund ta them.
Nano: Pra, sipas jush ai bënte ca gjëra për të legjitimuar ndryshimet që kishte në mendje?
Brokaj: Pak a shumë unë e kam thënë këtë në një takim në rektorat. Neve në ngjarjen protestave të studentëve na takonte përnatë Xhelil Gjoni, apo një nga ata të Komitetit të Partisë së Tiranës.
Nano: Në zjarrin e protestave të dhjetorit?
Brokaj: Dhe unë dua të bëj një lidhje se më ngacmuat kujtesën. Ishte vendosur siç morëm vesh, të hiqnin rektorin, si të ishte që, të quhej ai përgjegjësi për situatën me qëllim për të frenuar diçka, agresivitetin. Dhe që të kalonte uji në atë kanalin që ishte caktuar. Xhelili u ul në vendin e rektorit. Dhe ne, dekanët, rreth tij. Rektori mbeti i zhvendosur. Mua këto situata më ngacmonin më lehtë nga të tjerat. Aty është vendi i rektorit, i thashë. Unë kisha edhe miqësi me Xhelil Gjonin, në kuptimin si mjek... Çdo të thuash, tha. Se kemi hequr ne rektorin... Se atëherë ishin bërë me zgjedhje, por nga këshillat shkencore. E mire, u zhvendos dhe u ul Nikolla Konomi, rektori. Thotë: Gjendja është shumë e vështirë, Partia ka vendosur t'ju ndihmojë juve dekanëve. Thotë se anëtari i Byrosë politike, shoku Besnik Bekteshi, do shkojë te Fakulteti i Gjeologjisë. Dekani i gjeologjisë, një Grazhdani me mbiemër, një korçar tipik, i thotë: Po jo bre, se ka ardhur shoku Besnik atje dhe nuk është mirëpritur nga studentet.
Xhelili, duke numëruar autoritetet e larta që do të vinin në çdo fakultet, më thotë mua: Sabiut ti e dominon shumë mirë situatën. S'kemi probleme atje. Por megjithatë, do porosisim Saliun. Saliu ishte Sali Berisha. S'kishte ndonjë autoritet, ishte në nivel shef klinike. Autoritete kishim boll të tjerë, në fakultet ne kishim Petrit Gaçen. Unë e dija tashmë se isha mjek, kisha qenë mjek i Byrosë Politike, i Enver Hoxhës, ata të Sigurimit i njihja plot. Dhe i them pa etikë: Nuk kam nevojë për Saliun. Saliun mbaje ti me Ramizin, që e çoni sa andej-këtej për të bërë lodra. Reagoi edhe dekani Edmond Luci, i Ekonomikut. Nga dekanët më me prestigj. U krijua një klimë e nderë. U mbyll takimi dhe del Xhelili anash, më thotë mua. Po ti ç'pate që ma the mua ashtu atë? I thashë: Lëri ato lodra tani. Ju dini t'i kanalizoni gjërat dhe keni sjellë këto situata.
Nano: Kjo është një dëshmi që ju e bëni për herë të parë, apo jo?
Brokaj: Për herë të parë.
Nano: Një dëshmi që dejustifikon pak atë lëvizjen e dhjetorit.
Brokaj: Unë e kam bindje.
Nano: E keni bindje? Me një fjalë lëvizja studentore ishte një lëvizje me telekomandë nga KQ i Partisë së Punës?
Brokaj: Kishte regji. Po të shkruanin saktësisht ditarët apo kujtimet e tyre Xhelil Gjoni, Vasillaq Kureta, Ismail Lleshi, ndoshta edhe ndonjë tjetër, do të dilte një pasqyrë krejt tjetër.
Nano: Megjithatë kjo nuk përjashton heroizmin studentor.
Brokaj: Nuk e diskutoj fare. Në fund të fundit ata u përleshën me policinë. U ngritën. Është tjetër gjë se kush vë shkëndijën në kashtë, por flaka është flakë.
Megjith tere ato aludime qe jane bere deri tani mbi levizjen studentore te 90-91it eshte hera e pare qe nje politikan (qe disa here i ka thene gjerat troc) te jape kete version hapur ......si mendoni qe pas 20 vjetesh ajo levizje merr trajta e forma te dushimta lidhur me implikimin direkt te ish Sigurimit te Shtetit dhe Pjestareve te dinastise ne te, me c'sy i shihni gjerat tani........ si mund te rreagojme
Përgjigju Duke Cituar
Postuar më parë nga Duaje Siveten
Krijoni Kontakt