Rilindasit dhe ALI PASHE TEPELENA

[fegi]

Rilindasite dhe Ali Pashe Tepelena
Edhe pse rilindasite admirusite e pashait te Janinese,si njeri me aftesi te jashte zakonshum qe u perpoqe per nji shtet te mevetshum shqiptar,jane nji pakice, ne tersi munde te thuhet se deri ne luften e Dyte Botrore,per kete figure mbijetuan dy lloje vlersimesh here-here diametralisht te kunderta.


Ne pergjithsi rilindasite shqiptare,qofte arbresh te Italise se jugute,qofte perfaqesues te kolonive te ndryshum te kryeqytetit evropian e ballkanike,qofte pjestare te administrates se elitese se Turqise,ishin iluministe dhe Evropene e perparuar e shinin si ideal te vetume per kombine dhe shtetin e ardhshem shqiptar.
Kjo veti i bente te ishin entuizaste per figurat me te ndritura te Renesancese ete iluminizmit,te revulucionit Freng,filozofeve dhe ideologve te Kohese se re .Sikurse kuptohete lehte ,perfytyrimete dhe vlersimin per Aliun ata i moren ne radhe te pare nga vepra e Pukevillit ,ajo e likute dhe disa bashkohesve te tjer evropiane ,qe ariten ta njohin mir pashain e Janines.Bie ne sy veqanarisht,qendrimi i qarte e prere i Sami Frasherite ne artikullin e tij per Aliune te Enciklopedia Turke(botuar te libri i Sami Frasherit,Peresonalitete shqiptare ne Kamus al.a lam,Shkup2002)
Pasi permend faktet kryesore te jetes se tij ashtu si e gjejme te Pukvili ,kryeideologu i rilindjes sone kombtare vjen me keto perfundime ;"Ali Pasha megjithse ishte njeri analfabete dhe pa shkolle ,kaqene shume i zgjuar dhe i zoti.Ne vendet qe ka qeverisure,ai ka siguruar qetesine,ka permisuar rrugete dhe ka ndertuar shume fortesa,ura dhe godina te medha e te forta.Por ka qene deri ne graden e fundite keqberse,i eger,gjakpires dhe intrigante,ne syte etij beheshine tortura te tmershme e te shume llojshme ,nga te cilat knaqej duke i
pare.Sa iteje forca,pushteti dhe pasuria aq i shtoheshine dredhite dhe intrigate dhe shume njerze i shtinte ne dore me menyr djadhzore mandej dhe i zhdukte.Shume here bete qete vritej vllau me vellan dhe pastaj ata qe mbetej gjall i denonte me vdekje.
E till kaqene ngjarja e kardhiqiotve.Kudo qe gjendej ne Shqiperi nji familje e pare ,me influence dhe e denje ,Ali Pasha nuk munde te duronte ,pradaje niste dhe zhdukte pjestart e saje,ose e debonte familjen haptase ose me dredhi dhe intriga.

Feudalet e Medhejne te mesjetese

Nuk munde te thuhet qe Sami Frasheri i shkroi keto rradhe qe te konfiromohen disi me politiken dhe historin zyrtare te perandorise osmane. nga njera ane dukete qarte ne gjithe artikulline qendrimi i tije iluminuar kur gjykon per shtetin per burrin e shteti dhe virtytet qe duhet te kete ky ndaj popullit qe udheheqe;te kunderta gjen teke Aliu ,ndaj dhe penelatat jane te forta ,pak e shume siq e ndeshume te Pukevilli. Nga ana tjeter,nuk munde te mendohete kursesi se ka pasur droje ne te shkruare ky frasherllli qe ne veprene etije"Shqiperia qa ka qen q`eshte e qe te do benete" Perandoria Osmane si nji karabina te mbaruar e cila duhete te shperbeheje nji ore e me pare e shqiptaret te perfitojne preje ksaj.Aqe me pake munde te pritej droje te nji perfaqsusi tjeter i rendesishume i Rilindjse kombtare, per nji kohe edhe guvernatori i Libanite bne sherbime te perandorise,Vaso Pasha
Tek flete per Kara Mahmutin e Shkodrese dhe Ali Pashen ,ai shenon "NJeri sundonte mbi Shqiperin e siperme e tjetri mbi te poshtmene,me pak ndryshim si feudalet e mdhejne te mesjetese,Qe te dy ditene te bashkonin elementin musliman dhe elementin krishtere ne te njejten ide patriotike dhe ne te njejten vrull per lavdi ushtarake... Por rivaliteti qe ishte shfaqur midise tyre ua henger koken me ne fund,ata ishin bere tirane,qeverisnin vendin me nji despotizume te tepruar dhe populli i braktisi ne denimin qe u dha sulltani"(Pashko Vasa ,Vepra Letrare 1 Tirane 1987 faqe 95-96)Nji tjeter frasherlli dhe perfgaqsues i kombtarizmese,Mehdi Frasheri vjene ne ket perfundime te "Nji studim kriktik per vrasjen e Ali Pashes",Nji nga kto fuqi jashteqendrore ishte edhe ajo e Ali Pashese
Ky faqezi thoshte ishte Aslani i Dovletit,por ne realite mbronte me qellime qe te zhdukte fuqite lllllllllokale te Toskerise dhe ,si te mbetej i vetum kur te vinte rasti,kundrejt Turqise deklaronte indenpendencen etij ,si nji satrap qe perfitone nga rasti dhe jo si nji burre shteti qe ka per qellime per rigjalljen e Kombite te tij,nenkryesine e tij" (te Walsh ,R,Koka e Ali Pashe Tepelenese dhe rrethanat e vrasjese ,Tirane 1934)
Per njerzite qe e kane vene si qellime te jetese tyre ngritjen ne kembe te kombite esht e natyrshme qe shembulli i Aliut nuk entuziazmon:satrap qe fiton nga rasti dhe jo nji burr shteti qe ka perqellime ringjalljen e Kombit-ja nji perkufizime qe eshte veshtir te levizesh.Ali Pasha nuk perfaqsone ose nxite idealine kombtare -perveqe ndoshta ne funde te jetese,kur e gjeti veten ngushte dhe Porta kishte kthyer armete kunder tij.E pra duke mbajtur parasysh te gjitha keto ,ai nuke munde te ishte ideale prapavajtese i rilindasve tane,nji shembull qe provonte aftesine e shqiptarve per tu vete qeverisur;ndryshe ndodhi me Skenderbeun,ne te vertet vetmja figur politikenga e kaluara qe munde te sherbente zgjime dhe bashkimin e shqiptarve .
Mirpo nuke esht gjithkunde keshtu.Per qudi ndeshim nji qykym krejte te kunderte te nji tjeter kampion te kobtarizmese,Faik Konica sikurse ne artikullin e tij"Ali Pasha i Tepelenit","Shqiptart u ngjallen ,u bashkuan,u ndjene nji kombe nen sundimine tij...Shihet sheshite se mendimi i tij qe qlirimi i Shqiperise.
Provate gjenden me qindra ne jete te Ali Pashese..
Princi i Meternikute,kancelari i atehershum i Perandorise Austriake shkruane ne kujtimin e tij:>Ali pasha me dergoi me 3 mars 1822 nji njeri te besese me nji letere ...per te bere nji konstitucion per Shqiperine>...(Albanian 1902,shih vepra Tirane 1993).Me 3 mars Aliu nuke jetonte mo vetume koka e tij rrinte e ekspozuar prej 23 shkurtit ne hyrje te portese peradorake.


Letra derguar princit Meternik

Letra e Aliut per princine Meternik deshmone edhe nji here qe te vetmete shprehej
te kombtarizmes ose per nji Shqiperi te pavarur ( me sakte per nji shqiperi dhe Greqi te pavarur)ai e lshoje kur humbi gjdo perkrahej nga Stambolli dhe kishin ardhur ti mernin koken.
Kto fakte fakte prapeseprap nuk e pengojne Konicen te vije ne perfundime:"esht turpe te ndodhen njerze te lindur shqiptar qe periqene te paksojn ftyrat qe idhan shkelqime Shqiperise...Por kur mendon se qfare shqiptare jane ata qe duane ta mbulojne me kelbaza emrin e luanit qe i vuri sopaten Turqise,shpejte ngushellohemi"
Mjeti mete cilin operon Konica me kete artikull propaganistike jan ato te propagandese .Thot p.sh" njerze si lord Bajroni,si admirali Nelson,si mbreti Gustaf -Adolf i Suedise e kishin per nder te piqeshin me to"mirpo dihete fare mir per tu pjekur vetum Bajroni u poqe me to kurse simpatin qe munde te kete shprehur dy te tjeret,ndryshojne nga takimete reale qe kur nuk ndodhen.
Mendoje qe qelesi qe shpjegone admirimin Ali pashes nga Konica,ky evropian kaqe i kultivuar,vete armike i dhunes e i gjakderdhjeve mes shqiptarve,gjendet te prejardhja e tij;e ema e Aliut, Hankoja,ka qen nga dera e bejlerve te Konices.
Shkrun ai vete te :"Autobiografi e Faik Konices"(1922,Vepraf5-7)
"Shtepia nga e cila lindi Faik Konica esht jo vetum nji nga mete vjetrat e Shqipers dhe te Epirit,por nji nga mete nderuarat per te shkuaren e saj te paster.
Duke se qene se e ema e Ali Pashe Tepelenes ishin prej ksaj familje,te gjith biografite ingiliz,frengje dhe greke paten rastin te flasine per deren e Bejlerve te vjeter te Konices dhe te gjith me nj ze mburrin"
Ne vijim mesojme se stergjyshi i Faikut Sylejmani e ka pase halle Hankon te emen e Aliut.
Ne kete pike munde te theme se Faik Konica ngjan me jo pake shqiptar qe mburren per te paret e tyre fisnike,pavarsishte q`mund te ken bere kete te paret.
Nuk munde te thuhet qe Faiku ka qen i vetum me admirimin e tij per Aliun,vlersim pozitiv e gjejme edhe me pare p.sh te Dora dIstra("Kombesia shqiptare sipase kengeve popullore"artikulli ne Revue des deux mondes 1866) ku autorja e quan nji burr shteti te krasushum me burra te tje te shtetit evropiane.
Studjusja Nathalie Clayer ne vepren e saj "Fillimiete e nacionalizmite shqiptare"
(aktualishte ne shtype)veren:"Fabrikimin i "panteonit kombtare"fillur shume me pare se 1896-a perblidhte personazhe te tilla si Aleksandri i Madhe,Piroja ,Bushatlinjet dhe Ali Pash Tepelena..."
Edhe pse rilindasite admirusite e pashait te Janines,si njeri me aftesi te jashte zakonshem qe u perpoq per nji shtet te mevetshum shqiptar,jane nji pakice ne teresi munde te thuhet se deri ne Luften e Dyte Botrore,mbijetuan dy lloj vlersimesh here-here diametrisht te kunderta.
Sidote isht,librat e Pukevillit,biografite kryesore te tije,asnjeher nuk u vune ne diskutim.

[Gjelosh PRekaj]

Ardjan Klosi ^

[mal]

Në lidhje me pretendimin se ishte analfabet...
William Martin-Leake “Reserches in Greece” duke komentuar librin e Hobbhouse “A journey through Albania...”:

Mr. H. is in error in saying that the Vezir Аli cannot write and read. Though, according to the custom of the Turks, men in the highest situations seldom write more than their names and cyphers of signatures, yet it seldom or never happens, that the education of boys of good family is so far neglected that they have not learned to write. I have myself seen His Highness both read and write. It would in fact be more extraordinary in Albania, where power is so often hereditary, to find men of high rank unable to read, than in Turkey, where it frequently happens that the Pashas have risen from the lowest ranks.


PS: Mjafton të kërkosh nëpër internet sot pa qenë historian dhe gjen shumë dokumenta të shkruar nga bashkëkohësit që vënë në diskutim dhe hedhin poshtë shumë pretendime mbi figurën tragjike të Ali Pashait.

[Anesti_55]

Në lidhje me pretendimin se ishte analfabet...
William Martin-Leake “Reserches in Greece” duke komentuar librin e Hobbhouse “A journey through Albania...”:

Mr. H. is in error in saying that the Vezir Аli cannot write and read. Though, according to the custom of the Turks, men in the highest situations seldom write more than their names and cyphers of signatures, yet it seldom or never happens, that the education of boys of good family is so far neglected that they have not learned to write. I have myself seen His Highness both read and write. It would in fact be more extraordinary in Albania, where power is so often hereditary, to find men of high rank unable to read, than in Turkey, where it frequently happens that the Pashas have risen from the lowest ranks.


PS: Mjafton të kërkosh nëpër internet sot pa qenë historian dhe gjen shumë dokumenta të shkruar nga bashkëkohësit që vënë në diskutim dhe hedhin poshtë shumë pretendime mbi figurën tragjike të Ali Pashait.

Mire e ke ti por nese din ti nje tjeter pasha qe te dinete shkrim e kendim atehere do te pranojme dhe idene se paskemi gabuar me Ali Tepelenen.Pevec Gjergjit te Kastrioteve , sundimtaret shqipetare ne sherbim te Pores se Larte ishin mizore dhe injorante.

[Ali Baba Tepele]

Zoti Anesti_55!
"Kur nuk di,heshtja është flori",thotë një fjalë e urtë.Lidhur me Ali Hysaj apo Ali Pashë Tepelana,nëse ai ishte analfabet apo njeri pa gramë,siç e quajnë disa,je krejt gabim.Ali Hysaj,pas mësonjtores së 4 viteve të shkollës Turke të asaj kohe,u rregjistrua në një shkollë ushtarake të cilën e ndoqi për 2 vjetë.Ajo shkollë ushtarake ishte një akademi e sotme 3-4 vjetë nga e cila u përjashtua dhe nuk u pranua për arsye të tipit të tij të pa nënështruar.Kjo e hodhi Aliun në veprimtarinë e çetave të kaçakëve e plaçkitësve të karvaneve turke...........etj.etj.etj.................
Sa për dijeni Ali Pasha Tepelena shkruante Turqishtë,(arabishtë)Greqishtë,