Manastiri "Shën Biguri" është i shqiptarëve

[Scion]

Nëse nocioni graeci do përdorej për të identifikuar popullsitë orthodokse, atëhere do zbatohej edhe tek popullsitë e sllavëve të jugut, gjë që nuk ndodh. Nga ana tjetër ekziston vetë nocioni arbër i veçuar, për të identifikuar popullisnë arbërishtfolëse; e gjejmë tek statutet e Shkodrës në Albanexe, ose Arbanese dhe Arbanenso. Për popullsitë orthodokse përdorej nocioni skizmatikë, ndërsa për popullsitë etnike latine përdorej nocioni roman. Duhet të kesh të qartë që qytetet dhe individët që mbanin statusin juridik të qytetarit ishin shumë të vegjël në krahasim me provincën. Shembull i qartë është Republika e fuqishme tregtare e Raguzës, ku qyteti numëronte vetëm 3500 banorë. E njëjta situatë me qytetin bullgar të carëve Tarnovo, që numëronte 2800 banorë.

Nocioni graeci nuk aplikohet tek Sllavet sepse ata e kishin formacionet fetare/politike te ndara nga ombrella e pergjithshme Romanoi qe vlente per te gjith shtetasit Bizantin... i njejti rast vlen dhe per bullgaret, ku Kisha Bullgare e Ohrit njihej vec nga Patriarkana e Stambollit, dhe te gjith arberit e atyre territoreve (Maqedonia Perendimore Kryesisht) mblidheshin nen ombrellen e termit "Bulgaroi", ashtu si ne veri e siper arberit nen ombrellen e kishes serbe njiheshin si "sclavinoi"

Me habit akoma vecimi qe i ben termit "Popullsite Etnike Latine", mos gje ky term insinuon mbi Vlehet (Cobenjte), nese po athere mos e zgjasim kete muabet me shume ketu sepse nuk kontribuojme fare per temen.

Sa per temen, Manastiri i Shen Gjonit ose i Jovan Bigorit, eshte ndertuar mbi themelet e nje kishe shume me te vjeter dedikuar shen. Gjonit aty rreth vitit 1020 nga arqipeshkvi i Ohrit Gjon Dibrani. Popullsia rreth tij edhe sot njihet si popullsi me tipare kulturore dhe gjuhesore te vecuara nga sllavet. Pergjithesisht sllavet atyre ju referohen si "Mijaci (Mijake)" nje term i shpikur propagandues per te zdhukur lidhjet me shqiptaret e sotem. Sa per kuriozitet, nga po kjo ane rrjedh dhe familja e Migjenit dhe e Josif Baregit (Reference per Poezite e bukura me lart).

E kam vizituar personalisht kete manastir, dhe mund te them me plot goje qe eshte nje Manastir me vlera te pacmuara si nga aspekti shpirteror ashtu dhe historik.

P.S. Kemi devijuar nga tema mbi "Manastiri i Shen Gjonit"

@Henori, Tekstin qe ke shtuar me poshte, pavarsisht notave cinike dhe fyese qe i ke veshur nuk ben gje pos verteton kete qe kam thene me lart. Por ama te ngaterrosh Matranxhajt me Latine, mos them e ulet eshte fyerje per te gjith pjestaret e ketij forumi.

[Uriel]

Nëse nocioni graeci do përdorej për të identifikuar popullsitë orthodokse, atëhere do zbatohej edhe tek popullsitë e sllavëve të jugut, gjë që nuk ndodh. Nga ana tjetër ekziston vetë nocioni arbër i veçuar, për të identifikuar popullisnë arbërishtfolëse; e gjejmë tek statutet e Shkodrës në Albanexe, ose Arbanese dhe Arbanenso. Për popullsitë orthodokse përdorej nocioni skizmatikë, ndërsa për popullsitë etnike latine përdorej nocioni roman. Duhet të kesh të qartë që qytetet dhe individët që mbanin statusin juridik të qytetarit ishin shumë të vegjël në krahasim me provincën. Shembull i qartë është Republika e fuqishme tregtare e Raguzës, ku qyteti numëronte vetëm 3500 banorë. E njëjta situatë me qytetin bullgar të carëve Tarnovo, që numëronte 2800 banorë.

________________________________

Për të sqaruar edhe nocionin arbër.

Në krahina të përziera etnikisht ky nocion kishte një përmasë gjuhësore etnike dhe një tjetër juridike. Por kjo shumështresësi shfaqet edhe në mjedisin e bërthamës së Arbërisë. Këtu ndeshim në dallimin midis qytetarit (ciues duraceni) dhe banorit të krahinës (arbanenses) tek Acta Albania Veneta dhe më hollësisht tek Ducellier. Kjo përmasë juridike e nocionit arbër përforcohet me shtytjen e elementit arbër në hapësirën qytetare. Në Durrësin e fundshekullit 14 ku e kishte selinë një princ arbër nga familja Topija, me oborrtarët e klerikët e tij arbër, fjala arbër e humbet në përdorimin gjuhësor të qytetarëve përmbajtjen e vet etnike, e merr nga ana tjetër dy konotacione të reja. Në rradhë të parë një ligjor, pastaj një shoqëror-ekonomik. Në gusht të vitit 1393 përmëndet albanenses, që merrnin me pajti bjeshkët malore dhe kullotat të qytetarëve për kopetë e tyre. Arbëri këtu është një i huaj që çon një jetë ndryshe. Në ndryshim nga qytetari, tregtari, mjeshtri dhe qytetari-bujk, ai merret me blegtori në livadhet pranë qytetetit, ku kullot në dimër tufat e tij. Blegtoria e kullotave verore e dimërore, e ashtëquajtura transhumancë, bën pjesë në format thelbësore jetike në Ballkan, e njihet mirë për Arbërinë mesjetare. Arbërit etnikë u kishin rënë në sy si barinj qysh udhëtarëve të fillim shek 14. Qytetarët e Durrësit të cilët i shihnin blegtorët në kullotat e tyre dimërore si arbër, ishin vetë në numër jo të vogël arbër etnikë, si psh kapiteni Inkleti i cili ngriti në vitin 1392 mbi kështjellën e qytetit flamurin e Shën Markut, ose arkigjakoni Martin Mataranga tek AAV. Qytetari i gjuhës arbërishte te këta barinj shtetgare i shite të huaj dhe i quante ata arbër, si njerëz që rronin në një mënyrë të caktuar e cila mbahej si arbëre. Kuptohet se arbërit etnikë në mjediset qytetare thkesonin epërsinë e tyre juridike dhe shoqërore-ekonomike mbi popullatën krahinore entike arbëre, të cilët këta, ashtu si qytetarët e tjerë, i shihnin me njëfarë fodullëku. Të njëjtin ndryshim theksonin edhe drishtianët.

Fakti që nuk mund të ketë ekzistuar gjithmonë barazimi i arbërit me blegtorin dëshmohet nga shumë dokumente që flasin për veprimtarinë bujqësore të arbërve.''Uille deli albanesi in la contrada de dolcegno'' citohet tek AAV, banoheshin prej vreshtarësh të gjuhës arbërishte, të cilët ishin në konkurrencë ekonomike me qytetarët romanë dhe arbër etnikë. Qytetarët të cilët ishin vetë kryesisht vreshtarë, përkufizoheshin nëpërmjet përdorimit të nocionit albanese prej popullatës së krahinës, që ishte shumë e ngjashme me ta në gjuhë dhe në mënyrën e të jetuarit. Këtu shfaqet njëfarë mërie që ushqehej prej kërcënimit ekonomik dhe ndjenjës së epërsisë së qytetarit përkudrejt banorit të krahinës. Në këtë rast albanese, në mënyrë të ngjashme si dhe në Drisht, mund të përkthehet me; banor krahine i gjuhës arbërishte.

Krahas mbiemrit albanensis, ndesh në emrat e personave shpesh edhe emërtimin ''de Albania''. Është fjala këtu për një emërtim prjeardhjeje me kuptim të dyfishtë. Në qoftë se ai përdoret në mjedisin arbër, psh në Durrës, fjala është për prejardhjen nga Arbanoni, përkatësisht nga ipeshkvia katolike Albanum. Jashtë kësaj hapësire të ngushtë nuk duhet kuptuar me një person ''nga Arbëria'' një arbër etnik, por thjesht një banor i hapsirës arbëre, pavarësisht përkatësisë së tij etnike.

Po ti përmbledhim vëzhgimet nga tekstet burimore, atëherë mund të përcaktohet katër shtresëzime të nocionit arbër në burimet mesjetare latine dhe italiane, është fjala për; një emërtim thjesht të prejardhjes, që dëften një person të quajtur albanensis, si dikush që vjen prej hapësirës arbëre - për rënditjen e një personi në grupin etnik arbërishtfolës të Ballkanit Perëndimor - për emërtimin e një personi që nuk zotëron të drejtën qytetare në një nga komunat qytetarë të Dalmacisë dhe Arbërisë - për një gjysmë nomad që praktikon blegtorinë e kullotave dimërore-verore. Pra kemi një përmasë hapësinore, një etnike, një juridike, dhe një sociale-ekonomike të këtij nocioni, për të vërtetuar kompleksitetin e tij. Të katërta këto përmasa përkojnë në rastin e arbërit të Durrësit.

[Uriel]

Nocioni graeci nuk aplikohet tek Sllavet sepse ata e kishin formacionet fetare/politike te ndara nga ombrella e pergjithshme Romanoi qe vlente per te gjith shtetasit Bizantin... i njejti rast vlen dhe per bullgaret, ku Kisha Bullgare e Ohrit njihej vec nga Patriarkana e Stambollit, dhe te gjith arberit e atyre territoreve (Maqedonia Perendimore Kryesisht) mblidheshin nen ombrellen e termit "Bulgaroi", ashtu si ne veri e siper arberit nen ombrellen e kishes serbe njiheshin si "sclavinoi"

Me habit akoma vecimi qe i ben termit "Popullsite Etnike Latine", mos gje ky term insinuon mbi Vlehet (Cobenjte), nese po athere mos e zgjasim kete muabet me shume ketu sepse nuk kontribuojme fare per temen.

@Henori, Tekstin qe ke shtuar me poshte, pavarsisht notave cinike dhe fyese qe i ke veshur nuk ben gje pos verteton kete qe kam thene me lart. Por ama te ngaterrosh Matranxhajt me Latine, mos them e ulet eshte fyerje per te gjith pjestaret e ketij forumi.

Në dokumentet e kohës, popullsitë orthodokse të rajonit në fjalë identifikoheshin me skizmatikë, dhe jo graeci, prandaj graeci merr nocion etnik dhe jo fetar. Po flasim për mesjetën dhe jo për shek XIX, ku shqiptarët orthodoksë jugorë emërtoheshin si grekë, si pasojë e zbatimit të politikës së mileteve nga Perandoria otomane.

Popullsitë etnike latine që emërtoheshin si romane, nuk kanë të bëjnë me vllehët, që kanë një përcaktim të vetin si vulachus, në statuet e Kotorit. Ndërsa pjesa e cinizmit dhe notave fyese inekzistente, do të ftoja ta rilexoje sërisht; gjithashtu dhe pjesën e arbërve etnik Mataranga dhe jo latin.

[Uriel]

Tek ''Das venezianische Albanien'' ndodhet një pjesë e mirëdokumentuar, ku paraqitet reagimi i qytetarisë durrësake në kohën e sundimit të Karlit I Anzhu, ndaj ardhjeve arbëre në qytet. Faktikisht Karli I Topija përzgjodhi në oborrin e tij arbër etnik në masë të madhe, gjë që solli edhe pakënaqësi tek qytatërët më të vjetër. E njëjta gjë ndodhi edhe me Shkodrën, ku vërshuan dyndjet arbëre dhe sllave; venedikasit gjetën një qytet të përzier etnikisht në vitin 1392 sipas Acta Albaniae Veneta. Panoramë e njëjtë edhe në Epirin e Vjetër, përsëri në fund të shek XIV. Të gjitha këto përbëjnë atë që citova më sipër e që emërtohet si ''arbërizimi'' i qyteteve. Fatkeqësisht nuk e disponoj për momentin një përkthim shqip të ''Arbërisë Venedike'', ajo çmë ka mbetur janë veç disa shënime burimesh që kanë shërbyer për tema universitare, e që shërbejnë veç si skelet, por jo më shumë.

Nocionet mesjetare si grek dhe Greqi, shtrohen po në atë tabllo komplekse si nocioni arbër. Një grek ishte një banor i Greqisë, një rajoni gjeografik, dhe emërtohej i tillë pavarsisht përkatësisë së tij etnike të vërtetë, dmth gjuhës që fliste. E njëjta gjë vlen edhe me arbërit e Arbërisë, që mund të ishin serbë, bullgarë, grekë, vlleh, por emërtoheshin si arbër në bazë të ndarjes administrative politike. Më shumë përdoreshin ndarjet administrative romake, pra të antikitetit. Nocioni grek shtrihej edhe në rrafsh etnik, përveç shtrirjes në bazë të ndarjes administrative, por jo fetar. Përjashtime mund të ketë, por ka rëndësi ajo çka përbën pjesën dërrmuese të fakteve.

Së fundmi, deri sa hapësi temës ka shtruar disa çështje që për mua janë të kontestueshme, dhe mjaft ''gri'', atëherë subjekti temës zgjerohet dhe përfshin edhe diskutimet e reja. Prandaj nuk është e nevojshme roli policit për temën rreth mbarëvajtjes së subjektit të saj, kur ka një staf të caktuar për këtë punë. Deri sa nuk janë akoma të qarta nocionet mesjetare dhe filozofia mesjetës, ka vend akoma për diskutime.

[Scion]

Te pakten mua me behet qejfi qe diskutimi zbret ne terma relative. Jam dakord, dhe e kam thene me ngulm qe mesjeta bizantine nuk duhet pare ne diferencime absolute. Por nga ana tjeter kemi dhe shkencetare qe mundohen me cdo kusht te gjejne gjilperen ne kashte, qe jo pak i japin vetes te drejte me metoda aspak shkencore te bejne Antropologjine e nje Qyteti duke u bazuar ne praktika deshtake.

Per shembull, Georg Stadtmeuller eshte tipik i ketij lloji; praktika qe ndjek ai per te vecuar Greke duke u bazuar ne Emra nga listat e dokumenteve te asaj kohe, te mos themi idoteske eshte amatoreske. Nga mania e tij apo nga padituria, une kete nuk di ta them por besoj qe hipoteza qe ai hidhte ne qarqet akademike per nje popullsi e cila pesoi ekspansion te papare ne dem te popullsive tjera nuk con uje vend tjeter pos tek qarqet shoviniste.

Si shembull trajtimi do sillja mbiemrin Negri, nese do ndiqnim metoden e Stadtmueller i bie qe ky na paska qene ndonje eunuk afrikan ne sherbim te ndonje fisniku. Por metoda e sakte do ishte, gjetja e pozites shoqerore (Personi me mbiemrin ne fjale eshte tregtar), dhe krahasimi me listat tjera te mbiemrave. Personi me mbiemrin Negri do ishte afrikan i mirefillte vetem ne rast se ne lista do mungonte mbiemri Ziu, qe ben qe ky person te numrohet nder arber pavarsisht se mban nje mbiemer te latinizuar.

Ne listat me emra qe na vijne nga mesjeta ekzistojne ne mase dhe emra te latinizuar, kjo ose per arsye Fodulleku qe me te drejte e ke cekur ne disa postime me lart ose sic preferoj une Moda e kohes. Si shembull te kesaj mode, mund te marrim Marin Barletin dhe Ironine e tij karshi Engjelloreve dhe shume fisnikeve nga Drishti, te cilet me plot goje mbronin nje gjenealogji me prejardhje Romake. E them dhe nje here, shumica e fisnikeve qoft per arsye identifikimi me pushtuesin (Per te perfituar sado pak nga lehtesite ekonomike) apo dhe moda deshen me cdo kusht, lartesimin e deres se familjes nga e cila rridhnin per te justifikuar keshtu pozitat dhe mbase te perfitojne dhe respektin e klerit ne Rome.

Dyselje (Ducellier) ne AAV eshte i po te njejtes linje dhe nuk po e marr mundimin per ta trajtuar sepse jemi goxha jasht teme.

Sa per hapesin e temes, dhe besoj ketu e ke fjalen per shtrirjen e influences Katolike ne Maqedonine perendimore, nuk eshte ndonje risi e madhe. Kryesisht ndjek linjen e ndarjes qe ka trajtuar dhe Jiricek, duke filluar me Durresin, vazhduar me Lacin e Dibren, e metej me Shkupin dhe duke mbaruar ne Varna ... Bullgari (Kryesisht per reference mund te merret Via Egnatia)

Edhe sikur materiali burimor i faktuar te flasi ne favor te influences latine, vija Jiricek nuk do pesonte ndonje ndryshim drastik (Behet fjale per 5 apo 10 kilometra veri ose jug) kjo per arsye te fakteve historike qe tregojne influenca te perziera ne zonat ku kalon vija imagjinare.