Antropologjia dhe etnologja Shqiptare

[Elna Durrësi]

Tek rubrika e forumit : "Historia e Shqiperise" gjeta postime interesante te sjella ne forum nga Davius.

http://www.forumishqiptar.com/showthread.php?t=91198

http://www.forumishqiptar.com/showthread.php?t=82106

http://www.forumishqiptar.com/showthread.php?t=82101

Mendoj se do më ndihmojnë të ndërtoj një prezantim nga këndveshtrimi shqiptar.

Pershenetje

Elna

[Elna Durrësi]

Gjeta dhe kete shkrim ne web që mu duk interesant.

Etnografi

Që nga kohët më të lashta e deri tash, vazhdimisht populli shqiptar është mbështetur mbi parimin e besës. Mbi parimin e dhënies së fjalës, përkatësisht të besës, janë ndërtuar edhe legjendat e ndryshme, e në veçanti legjenda e Suliotëve, ajo e Rozofës, pastaj legjenda për ngritjen e Kishës së Shën Prenës (Shëngjergj), e Urës së Artës (tash në Greqi), e Turës në Divjakë, kënga e Hasan Agës, baladat arbëreshe etj.


LEGJENDA E BESES NE MBROJTJE TE MORALIT

Termin dhe nocionin besë shqiptare, në veçanti e ka sforcuar Gjergj Kastrioti – Skënderbeu si nocion me rol dhe me funksion të fuqishëm moral e juridik.

Bile, edhe Lidhja Shqiptare e Lezhës, e mbajtur më 2 mars të vitit 1444 (në Lezhë), nën udhëheqjen e Gjergj Kastriotit – Skënderbeut, u mbështet sidomos në aktin moral të besës shqiptare, ku prijësit shqiptarë u betuan në besa – besë për bashkim e për çlirim kombëtar.

Edhe sipas Haxhi Gocit (“Besa – virtyt i lartë i popullit shqiptar” – Konferenca e Dytë e Studimeve Albanologjike, Instituti I Historisë dhe i Gjuhësisë, Tiranë, 1969, faqe 177), përputhet akti i institucionalizimit të besës shqiptare me atë të Kuvendit (Lidhjes) të Lezhës. Ky autor (Haxhi Goci) ndër të tjera për besën thotë: “Besa, sipas traditës popullore, është fjala e dhënë për t’i ndenjur deri në fund besnik atdheut, katundit, fisit e shtëpisë”.

Ndërkaq, Lidhja Shqiptare e Pejës apo shoqëria “Besa-besë”, u themelua në Pejë (23-29 janar 1899), në krye të Komitetit drejtues të së cilës ishte Haxhi Zeka, apo organizata kombëtare (u njoh edhe si patriotike) “Besa Kombëtare”, që u shndërrua në lëvizje mbarëkombëtare, ishte themeluar në Pejë më 12 shtator të vitit 1943, nga Ymer Berisha, Marije Shllaku (ishte shembull i femrës ilire-shqiptare, që ishte në gjendje të bënte çdo sakrificë për ruajtjen e nderit, të besës dhe të trojeve etnike), at Bedrnard Llupi, Kolë Parubi, Zhuk Haxhija, Ukë Sadiku, Mehmet Agë Rashkoci, Qazim Bajraktari i Astrazubit, Zef Gjidoda, Bislim Bajgora e shumë e shumë të tjerë (Emin Fazlija “Si u formua organizata patriotike “Besa Kombëtare”, Prishtinë, 19 shtator 2005, faqe 17).

Që nga kohët më të lashta e deri tash, vazhdimisht populli shqiptar është mbështetur mbi parimin e besës.

Bie fjala, sipas artikullit “Gjurmë të pashlyeshme të kulturës së hershme ilire – shqiptare” (F.K. – “Udhëpërshkrime nga Dalmacia”, “Bujku” 26 gusht 1995, faqe 8) del se në Delminiumi (Delmini, më vonë Duvno e tash Tomislavgrad, në Hercegovinë), që ishte kryeqyteti i Dalmacisë në kohën e Perandorisë Romake, nga hordhitë e egra e barbare të ushtrisë romake, për të mos u çnjerëzuar, shumë femra të fisit dalmat të ilirëve, u detyruan të kapeshin përdore dhe së bashku të kërcenin nga shkëmbi i bjeshkës, në fund të së cilës gjendet qyteti Delminium.

Edhe sot legjenda flet se këtë akt moral e bënë femrat dalmate – ilire, për të mos u çnjerëzuar nga ushtarët okupatorë. Mbi parimin e dhënies së fjalës, përkatësisht të besës, janë ndërtuar edhe legjendat e ndryshme, e në veçanti legjenda e Suliotëve (18 dhjetor 1803, në malet e Sulit po luftonin përkrah burrave edhe 56 gra shqiptare, të cilat po shtrëngonin në gji nga një fëmijë dhe po luftonin kundër Ali Pashës, ushtria e të cilit i çnderonte stërmbesat e Mbretëreshës Teutë.

Amazonat shqiptare mes jetesës pa nderë dhe asaj me nder, zgjodhën të dytën – u sakrifikuan duke u hedhur nga shkëmbi në mbrojtje të nderit, përkatësisht ato femra Shqiptare edhe sot njihen si “Luaneshat e Sulit epirot”), pastaj legjenda për ngritjen e Kishës së Shën Prenës (Shëngjergj afër Zymit të Hasit të Thatë), Ura e Artës (në zonat e populluara me shqiptarë në Greqi), legjenda e Turës në Divjakë, si dhe kënga e Hasan Agës (Çika Patureshë), baladat arbëreshe etj.

Po ashtu, në këtë temë janë edhe veprat e zhanreve të ndryshme, si:
“Besa e Madhe” I Marsh Markajt,
“Kanuni i Lekë Dukagjinit” i Shtjefën Gjeçovit,
“Autobiografia e popullit në vargje” e Ismail Kadares,
“Besa” e Sami Frashërit,
“Besa e gurit” e Hasan Shalës e Izet Hotit,
“Këngët e Milosaos”, “Këngët e Arbërit” dhe “Serafina Topia” të Jeronim De Radës,
“Këngëtarja arbërore – Mrika mbi Shengull” e Anton Santorit,
“Kënga e Sprasme Balës” e Gavril Darës së Ri,
“Nora” e Andreja Skanjetit,
“Nita” e Vladimir Reles,
“Mili e Ajsheja” e Zef Skiroit,
“Halili e Hajria” e Kolë Jakovës,
“Lulja e kujtimit” e Foqion Postolit,
“Atdheu dhe Dashuria” e Çajupit,
“Gremina e Dashurisë” e Mustafa Grebëlleshit,
“Sikur të isha djalë” e Haki Stërmillit, veprat e Ndoc Nikajt “Shkodra e rrethueme”, “Lulja në thes” dhe “Burbuqja” e shumë e shumë të tjera.

Apo edhe kënga e Ilir Shaqirit, ku ndër të tjera thuhet: “Jemi bijtë e Kastriotit, japim besën e patriotit, para kombit e para Zotit”, që do të thotë se mallkimi i nënës për shkeljen e besës përshkohet nga motive fetare e sidomos ato krishtere (Zoti, engjëjt). Ndikimi edukativ i besës shqiptare nuk kufizohet vetëm te gjinia mashkullore, por ajo bëri ndikim edhe të gjinia femërore.

Iliria Post

[dias10]

Përshëdnetje Val dhe Dias.

Provova ta shkarkoj këtë punimin tek ky linku ketu por nuk arrita. Dias, nëse mundesh ta dërgosh me mail do të isha mirënjohëse ( elna_durresi@hotmail.com).

Që të dyve, Val dhe Dias, shumë falenderime për përkushtimin kushtuar kësaj teme.

Nëse dikush tjetër ka dhe diçka mbi pjesën tjetër antropologjike të shqiptarëve shtë i mirëpritur ti sjellë. Falenderime paraprake.


Elna.

Elna ta kam derguar me e-mail linkun qe me kerkove. Nese deshiron, mund ta sjellesh ketu per te tjeret, sepse NUK gjendet ne internet pa pagese. Eshte nje punim shume serioz, nje nga te rallet qe i gjykon faktet sic duhet.

[Elna Durrësi]

Elna ta kam derguar me e-mail linkun qe me kerkove. Nese deshiron, mund ta sjellesh ketu per te tjeret, sepse NUK gjendet ne internet pa pagese. Eshte nje punim shume serioz, nje nga te rallet qe i gjykon faktet sic duhet.

Për të shkarkuar e shkarkova dhe gratis, por nuk di si mund ta bashkangjis ne forum. Eshtë në format pdf dhe është në anglisht. Dhe mua do më interesonte shumë ta bashkangjisja këtu se mbase dikush ose shumëkush me bashkëpunim te përbashkët e perkthenin në shqip, sepse unë jam nul në anglisht .


Shumë falenderime.

Elna.