Ukshin Hoti: Filozofia e ceshtjes shqiptare

[ARIANI_TB]

Mr. Ukshin HOTI

KOSOVA DHE EVROPA

(Fragment)

FILOZOFIA E ÇËSHTJES SHQIPTARE

1. Për një qasje shkencore të Politikës në Kosovë

Në qoftë se përdorimi i nocioneve në jetën e përditshme është lidhur me dukuri të një rëndësie të caktuar shoqërore, atëherë nuk është krejt njësoj se ç'do të nënkuptohet realisht me to. Për shumicën e tyre supozohet se janë terësisht të njohura, por një analizë pak më e thelluar e përmbrajtjes së tyre nuk e përjashton mundësinë e kostatimit të kundërt, vetëm pjesërisht të saktë, ose edhe të manipulimit të qëllimshëm me përmbajtjen e tyre. Për këtë shkak, por edhe për shkaqe të tjera të lidhura me temën në shqyrtim, nuk do të ishte i tepërt precizimi i vetëm disa tyre, si, p.sh. i termave "politikë", "politikë e jashtme/ e mbrendshme", "politikë ndërkombëtare", "Evropë" etj, të cilat në kontekst të rrethanave ekzistuese apo të ndryshuara, në kontekst të qëllimit të zhvillimit të proceseve dhe të paraqitjes së dukurive të caktuara, nuk mund të kenë domethënie të njëjtë, statike.Në të vërtetë, analiza e përdorimit të tyre në kontekstin e dhënë shoqëror do të ishte me rëndësi të shumëfishtë, por për shkak të qëllimit të parashtruar të temës, vetëm pjesërisht mund të përqëndrohemi në të, duke filluar nga supozimi se është në dobi të shtjellimit të saj (d.m.th. të temës) dhe jo me qëllim të shkoqitjes së kuptimeve dhe të nënteksteve që do ta dilnin nga një analizë e tillë.

Nga ana tjetër vështirësitë në precezimin e termave politikë janë të lidhura me faktin se ligjshmëritë e zhvillimit shoqëror, dhe dukuritë që i përcjellin ato, kurnjëherë nuk manifestohen ddrejtpërsëdrejti, por tërthorazi. Për disa nga këto dukuri nuk egzistojnë terma adekuatë, jo vetëm në gjuhen shqipe, por ehde në gjuhët e tjera, m të cilat shërbehemi më së shpeshti. Ndërkaq, për dukuritë e tjera që nuk egzistojnë tek ne kemi huazuar fjalë të huaja, por shumë erë pa we precizuar kuptimin e tyre. Dukuria e ndarjes së shoqërisë hinduse e kastave të ndryshme, p.sh., nuk guxojnë as të preken në mes tyre. Kësaj fjale tek ne më së shpeshti i jepet kuptimi i shtresës, fjalë së cilës megjithatë i mungon rigoroziteti i fiskimit të raporteve, të cilat i nënkupton shprehja "kastë" e Indisë. Mirëpo, vështirësitë më të mëdha lidhen me faktin se subjektet politike, gjatë fazave të ndryshme të zhvillimit të ndponjë dukurie, duke e synuar kontrollimin e tyre me metoda të mndryshme dhe përmes mjeteve të komunikimit, qëllimisht ua ndryshojnë kuptimin fjalëve dhe ua japin përmbajtjen që u përshtatet interesave të tyre në momente të caktuara politike. Shembuj të këtillë ka mjaft. E Tërë historia politike e cilit do vend në botë është e mbushur me fakte të tilla. Mirëpo është detyrë e linguistëve që të gjejnë në gjuhën shqipe fjalët adekuate për të shënuar dukuri të veçanta politike. Për ketë shkak këtu do të përqendrohemi në nocionet e më me interes për temën tonë në shqyrtim. "Zoon-politikon"- Politika- strukturë e qenies së njeriut Termi i shquar i Aristotelit "zoon" (gr.:kafshë) e nënkuptonte pjesëtarin e polisit (qytetit antik grek).

Ky pjesëtar kishte të drejtë të merrte pjesë në rregullimin e punëve të polisit- shtet. Rregullimi i punëve në polisin antik ishte i gjithëmbarshëm dhe gjithë-përfshirës. Prandaj një gjë e tillë nënkuptonte që etika, politika dhe ekonomia të shkonin bashkë, d.m.th. të ishin një. Njeriu, natyrshëm, ishte qenie shtetërore për të cilin konvergimi me shtetin ishte gjithmonë karakteristik si një "strukturë me rëndësi e qenies" (shih: Vilfred Rührich- W.D. Narra, Politika kao znanost, Zagreb, 1989, f28). Me fjalë të tjera, njeriu antik i kohës së Aristotelit në polisin (qytet-shtetin) e tij e gjente formën e ekzistimit të mundshëm, më të sigurt, formën e realizmit të tij si njeri. Mirëpo ai këtë e bënte spontanisht. Në këtë mënyrë ai e kishte ndjekur karakterin e tij, një veti natyrale njerëzore. Shumë më vonë, Hegeli, një spontanitet të tillë të konvergimit të njeriut me shtetin do ta ngrejë në nivelin e aktit të vetëdijshëm dhe njeriu (d.m.th ai i Hegelit) do ta realizojë veten në organizimin e shtetit ideal borgjez. Ndërkaq te Marksi shteti i tillë do të shuhet në "perandorinë e lirisë", të "çliruar nga detyrimi i punës ("mbretëria e domosdosë") dhe njeriu i realizuar në këtë mënyrë nuk do të ketë nevojë për politikë, sepse ai vetë do të jetë politikë.

Kjo pikë e botëkuptimit të Marksit do të tregohet në praktikë si utopi dhe do të cilësohet si e tillë. Mirëpo realizimi i plotë i njeriut në shtet për të gjithë teorikët, pavarësisht nga synimet e tyre, akoma mbetet utopi. Konvergimi i njeriut me shtetin te Aristoteli, p.sh., nuk e nënkuptone kategorinë e shkllevërve, sikundër që tek Hegeli, liberalizmi borgjez mbetet i kufizuar. Megjithatë, politika dhe ekonomia edhe më tutje do të shkojnë së bashku. Një sociolog gjerman kësaj do t'i japë kuptim praktik: "Autoriteti, fama ose prestigji i shtetit, - thekson ai, -ndikojnë ekonomisht në mënyrë produktive" (shih Alfred von Martin, Sociolog gjerman der Renaissance...Frankfurt am Wein, 1949). Njëherit kjo e shpjegon edhe dukurinë negative të pranishme në shoqëritë bashkëkohore në zhvillim, kur politika vihet në funksion të pasurimet privat të bartësve të saj dhe konsiderohet si rrugë e lehtë për "t'u bërë i famshëm!"


Politika- intelekt llogaritës dhe talent profesional

Në kohën e Rilindjes (Renesancës), mbisundonte bindja se aftësia e njeriut konsiston në superioritetin e arsyes mbi ekzistencën, besim i cili pastaj e përcaktonte edhe luftën si shkencë dhe si mjeshtri (Makiaveli, p.sh., herë-herë kishte qenë strateg ushtarak në qytetin e tij të lindjes). Besimi i tillë e karakterizonte epokën borgjezo-tregtare, e cila politikën e konsideronte si çështje të intelektit llogaritës dhe të talentit profesional (Rürrich-Narra, vep.cit.f.29). Intelekti i këtillë llogaritës duhej të vihej në shërbim të pasurimit të tregtarëve q2ë e përbënin bërthamën e borgjezisë së ardhme. Ndërkaq, talenti profesionalduhej të vihej në funksion të zgjerimit të qyteteve tregtare. Kjo e presupozonte kuptimin e politikës si shkencë, mjeshtri dhe aftësi në funksion të forcimit të pozitës së qyteteve tregtare dhe të tregtarëve si klasë në forcim e sipër.

Pragmatizimi i tillë politik dhe të kuptuarit pragmatik të politikës të Hobsi, në sek. XVII e merr formën e pushtetit, si kategori qendrore politikës. Meqenëse të drejtën natyrale e definon si shumë të të drejtave të pakufizuara të individit, atëherë, sipas Hobsit, është e ntyrshme që individët të bien në konflikt me njëri-tjetrin ("Homo homini lupus est"). Për shkak se nje gjendje e tillë do të rezulonte në kaos, individët e lidhur me kontratë heqin dorë vullnetarisht nga të drejtat e tyre (së paku nga një pjesë e tyre) në favor të shtetit. Në këtë mënyrë, subjektet i nënshtrohen pushtetit të vetëformuar qendror. Kështu më në fund shteti mund të shndërrohej në një "lidhje politike" (verband). Që prej këndej, nocioni i politikës lidhet me pushtetin, i cili për Maks veberin do të thotë "shans që personat e caktuar t'i binden urdhërit me përmbajtje, të caktuar". Ndërkaq, "pushteti" për Veberin, "është fuqi legjitime në harmoni me të drejtën". Ai mbështetet mbi "pajtushmërinë mbi legjitimitetin". Për ndryshhim nga kjo, fuqinë ose forcën e pastër e definon si" çdo shans osse mundësi që brenda një raporti social të imponohet vullneti i njeriut edhe përkundër rezistencës" (M. Weber Wirtschaft und Gessellschaft". Tybingen, 1976, f.556).

Vijon...

&

Sheradin Berisha
ABE-a

[ARIANI_TB]

FILOZOFIA E ÇËSHTJES SHQIPTARE (II)



Mr.Ukshin Hoti

(...)

E Vërteta e kohshme (kohësisht e përcaktuar) e shkencës

Botëkuptimi i tillë i politikës si intelekt apo shkencë në funksion të interesave të caktuara mbështetet mbi funksionin e politikës si shkencë që në fillim të konstituimit të saj. Ishte e lidhur me rraportin e njeriut ndaj natyrës, ose me përpjekjet e tij që ta kontrollojë natyrën. Mirëpo, në këtë funksion, d.m.th të mbizotërimit të natyrës nga ana e shoqërisë, vetë zhvillimi i shkencës dhe i teknologjisë e ka rrezikuar natyrën: e ardhmja tani paraqitet si "obligim i sjelljes kolektive dhe politikës moderne". "Nuk është e mundur as të paramendohet,- konstatojnë Rührih dhe Narra,- se çfarë vdekje masovike dhe vrasje masovike do të shkonte me një situatë të tillë pas thirrjes: le të shpëtojë kush të mundet" (Rührich-Narra, vep.cit.f.6). Ajo që e ka mundësuar një zhvillim të tillë negativ të gjërave, që e ka reduktuar politikën në intelekt të ftohtë llogaritës e pa ndjenja, sipas disaa teorikëve dhe filozofëve, është vetë funksioni i pavarësuar i zhvillimit tekniko-shkencor. Këtë pavarësim të funksionit të shkencës, gjatë procesit të zhvillimit të saj, e ve re sidomos Maks Horkhaimer. Atij i duket se është me rëndësi vetëm kompleksi funksional i shkencës për të konstatuar se *ajo që zakonisht merret si qëllim- lumturia e individit, shëndeti dhe pasuria, domëthënjen e vet e fiton ekskluzivisht nga mundësia që të bëhet funksionale". Funksionalitetin e tillë të dijes megjithatë e vë në funksion të prodhimit material dhe shpirtëror (shih Maks Horkhaimer, zur Kritik der instrumentellen Vernunft, Frankfurt a/M. 1967.f.94).

Këtë e kishte bërë më parë edhe Marksi: "Ai vetë (d.m.th njeriu) përkundrejt materies në natyrë paraqitet si fuqi natyrale" (Kapitali-I). Mirëpo, pa marrë parasysh shkakun, mbetet fakti se zotërimi me sendet, me natyrën, që njëkohësisht është edhe zotërim me njerëzit, në kohën moderne, "godet prapa mbi qenien dhe mbi vetëdijen e njerëzve" (Max Horkheimer und Theodor Adorno, Dialektik der Autkl'rung, Amsterdam 1947, f.56, dhe në përkthimin serbokroat: Dijalektika prosvetitelsjtva, Sarajevo, 1974, f54). Goditja e tillë prapa, në kohën e sotme manifestohet si frikë nga "vdekja masovike" dhe nga "vrasja masovike", të cilat rezultojnë nga fakti se, në njëren anë, është plaçkitur planeti, për shkak të tedencës së vazhdueshme për ndërtimin e shoqërisë së mirëqenies, dhe nga ana tjetër, për shkak se shumica e njerëzimit është reduktuar në nivel të ekzistencës. Andaj, njerëzimit në tërësi, i kanoset edhe natyra (që ajo të mos e diktojë urdhrin e saj dhe t'i kundërshtojë kërkesat e tepruara) d.m.th duke "komanduar" ndonjë katastrofë ekologjike, por edhe eksplozionidemografik, si përgjigje ndaj së cilës do të rezulonte lufta totale ,ose "vrasja masovike".

Politika si shkencë (intelekt) është dashur të vërë drejtpeshimin, por, me një "mendje instrumentale" duke e ndarë fatin e shkencës në tërësi në funksion të profitit, sepse racionaliteti teknik është tretur në racionalitetin e vetë zotërimit me natyrën dhe me njerëzit. Ky aspekt i politikës dhe i shkencës në tërësi do të mund të quhej cinizëm i intelektit, po të jetë i detyruar që në plan të gjerë të instrumentalizohet në funksion të domminimit me njeriun e jo në funksion të çlirimit të tij. Lufta e tanishme në Gjirin Presik mund ta ilustrojë mjaft mirë kompleksitetin e çështjes. Këtu,. aspekti i pollitikës si intelekt, shkencë, është materializuar në disa drejtime: 1. si mundësi e programimit të luftës për srritjen e qëllimeve të caktuara nga ana e të dy palëve. Për amerikanët dhe aleatët e tyre, detyrimi i Irakut që të tërhiqet nga Kuvajti, esencialisht do të thotë mënjanim e rrezikut potencial për humbjen e kontrollit mbi burimet e naftës, por edhe për shndërrimin e arabëve dhe islamizmit në tërësi, në faktor të politikës botërore. Për Irakun, detyrimi i amerikanëve dhe i aleatëve të tjerë që ta akceptojnë si të tillë, do të thotë pikërisht atë që ata më së shumti i druhen; 2. si teknikë dhe teknologji e avancuar ushtarake, duke përfshirë edhe strategjitë e avancuara për arritjen e qëllimeve të theksuara; dhe . aspekti cinik i çështjes konsiston pikërisht në faktin se që të dy palët janë të vetëdijshme për rrjedhimet eventuale globale edhe në plan të natyrës, edhe të njerëzimit: në plan të natyrës, vënia e zjarrit burimeve të naftës, qoftë nga ana e Irakut (me qëllim të pamundësimit të invadimit), qoftë aksidentalisht, nga ana e amerikanëve (për shkak të bombardimeve), doemos do të rezultonte në çrregullime ekologjike të natyrës përmasash të tilla eventuale që do të mund t'i ndjente gjithë njerëzimi. Mirëpo një cinizëm akoma më i madh është programimi i përllogaritur i viktimave në ushtarë. Qysh nga fillimi i luftës amerikanët i kanë porositur 16000 thasë najloni për transportin e kufomave. Irakianët nuk kanë bërë një gjë të tillë, por, megjithatë, zgjedhja e alternativës së luftës prej tyre do të thotë se edhe ata që në fillim kanë kalkuluar me numra të kufizuar apo të pakufizuar viktimash për arritjen e qëllimeve të caktuara politike. Në këtë mënyrë, politika si intelekt llogaritës ka ardhur në shprehje si intelekt llogaritës i luftës, dhe pikërisht ky është aspekti cinik i çështjes.

Mirëpoo ky shembull njëherit tregon edhe se politika, si intelekt llogaritës e si shkencë, është në funksion të qëllimeve të forcave dominante në shoqëri, bile edhe në funksion të krijimit të së vërtetës si e vërtetë e dhënë, sepse e vërteta mbi luftën në Gjirin Presik "do të varet" nga zhvillimi i proceseve pas përfundimit të saj. Duke e spikatur këtë veti të politikës si shkencë e angazhuar, Theodor Adomo do të konstatojë se e vërteta në përgjithësi është "e kohshme", d.m.th., kohësisht e përcaktuar.

Me fjalë të tjera, sipas botëkuptimeve të theksuara më lart, e vërteta shkencore është ajo që, jo vetëm zbulohet, por edhe që krijohet gjatë procesit të njohjes. Maks Horkhaimeri dhe Theodor Adorno në "Dialektikën e Iluminizmit" e bëjnë përshkrimin e historisë si luftë midis njeriut dhe natyrës, por në lidhje me të njohurit, shkencën: "Njeriu i shkencës i njeh gjërat për aq sa mund t'i ndërtojë". Gjatë ndërtimit të tyre, qenësia e gjërave shkencëtarit i zbulohet si substrat i sundimit: "Çdo tentativë që me thyrjen e natyrës të thyhet edhe detyrimi (dhuna) vetëm sa e detyron të bjerë edhe më thellë në të. Kështu kaloi udhëtimi i qytetërimit europian. Abstaksioni, vegël e ilunizmit, përkundrejt objekteve të veta qëndron si fat, nocionin e të cilit e ka fshirë: si "likuidim".

Qytetërimi në këtë mënyrë u shndërrua në "fitore të shoqërisë mbi natyrën e cila gjithçka e shndërroi në natyrë të thjeshtë" (shih Horkhaimer-Adorno, vep.cit..përkthimi sebokroat. f.54). Për ndryshim nga Kanti, për të cilin iluminizmi e kishte kuptimin e çlirimit të njeriut nga frika dhe të shndërrimit të tij në zotërues të sendeve, për Adornon, mendimi në rrugë e sipër prej mitologjisë në logjikë "e ka humbur elementin e refleksionit mbi veten". Për këtë shkak ai manifestohet në formë të makinës, si logjikë e makinës... në procesin automatik, i cili zhvillohet në mënyrë vetëvepruese". Andaj iluminizmi, në mungesë të refleksionit, tregohet si iluminizëm i pavetëdijëshem.

Vijon...

&

Sheradin Berisha
ABE-a

[ARIANI_TB]

ÇESHTJA KOMBETARE SHQIPTARE

-Komponenta religjioze-*

Mr.Ukshin HOTI:

(...)

XXVII

Është interesante që vlerësimet e dhëna në libër nuk patën ndonjë efekt të dukshëm (të llojit që mund ta shihja) në ndryshimin e tretmanit tim brenda burgut ose në sjelljet e zyrtarëve të burgut ndaj meje. Qëndrimi i tyre mund të cilësohet si: ”Nuk e njohim gjuhën shqipe andaj nuk e dimë se ”ç’flitet për ty”. Mirëpo fakt është se një pjesë e konsiderueshme e tyre e njeh shumë bukur gjuhën shqipe, por bëhen se nuk e dinë. I pamësuar në rolin e ri, ky qëndrim në fillim më habiti, por pastaj u binda edhe vetë se nga aspekti i tyre ky qëndrim do të duhej të ishte mjaft racional, pasiqë burgu nuk mund t’i ndryshojë vendimet e gjyqit. Ndërkaq, qëndrimi im ndaj kësaj çështjeje mund të përshkruhet si: ”E di se nuk e njihni gjuhën shqipe, andaj është e udhës që gjërat të mos komentohen”. Më duket se edhe ky qëndrim i imi duket mjaft racional, pasiqë nuk është as në dorën time mundësia e ndryshimit të gjërave. Me të vendosur kështu, në këtë aspekt përsëri filluan të më shqetësonin pyetjet e inicuara pak më lart:
Në qoftë se vlerësimet e përfunduara në hyrje dhe në kopertinën e librit, të dhëna nga disa prej mendjeve më të ndritura dhe më kompetente shqiptare, ishin njëmend çfarë lexova, madje edhe pavarësisht nga motivet, atëherë si ishte e mundur që jo vetëm politika zyrtare serbe t’i injoronte në tërësi, por edhe që insistimet e komunitetit ndërkombëtar, që sipas kësaj do të duhej të ekzistonin dhe të ishin serioze, të mbeteshin plotësisht sterile sa i përket lirimit tim (por edhe të të tjerëve) nga burgu para skadimit të afatit të caktuar të dënimit me burg? Ma mirrte mendja se nuk kishte aq rëndësi fakti se komuniteti ndërkombëtar nuk më njihte. Nuk isha bërë aq i madh sa për të më njohur. Mirëpo më njihnin shqiptarët: më njihnin zyrtarët e politikës serbe që më mbanin në burg, mandej edhe ca profesorë e intelektualë ku i pata kryer studimet e shkallës së III (tretë) dhe më njihnin psh. edhe ca intelektualë me rëndësi nga Universiteti i Harvardit në Masaçusets të Chicagos, apo ndonjëri edhe në Washington DC. Ndërkaq, në një kuptim më të gjerë, Komuniteti Ndërkombëtar e njeh popullin shqiptar, Kosovën, Shqipërinë, e njeh Kadarenë, akademik Qosjen, Dritëro Agollin dhe ndoshta edhe ndonjë tjetër që mendon njësoj si këta. Jam pothuaj i sigurt se ka, ose së paku, mund të ketë edhe shumë të tjerë që shtrojnë pyetje të ngjashme (ndonëse nuk i kam lexuar nëpër gazeta), por unë nuk i dij përgjigjet në këto pyetje dhe as pyetjet tjera që lidhen me këtë.

XXIX

Më dukej e pamundur të qetësohesha me një konstatim të përgjithësuar çfarë po has shpesh nëpër gazetat tona apo në shtypin e opozitës serbe se problemi si tërësi do të eliminohej po qe se do të ndërrohej pushteti! Mirëpo kjo është pak e besueshme. Si gjithkund ndër popujt e vegjël, në instancën e fundit, dallimi themelor midis pozitës dhe opozitës serbe është thellësisht i karakterit emocional dhe lidhet me ndjenjën e sigurisë që pastaj artikulohet në mënyra të ndryshme, por që për këtë nuk flitet, dmth. sikur gjërat (problemet) qëndrojnë gjetkë, kudoqoftë, dhe vetëm aty jo. Kjo është një tendencë fare e natyrshme për çdo popull si edhe për të gjithë njerëzit. Ata flasin me vështirësi për pikat e tyre të dobëta, ose alegorikisht, për thembrën e vet të Akilit. Sikur të flisnin hapur për to, problemet do të fitonin një kualitet tjetër, por këtë gjë ata e bëjnë vetëm atëherë kur mbështeten për muri ose kur ndodhen para udhëkryqeve historike. Por edhe atëherë mundohen ta fshehin, sepse besojnë se do të dukeshin të dobët ose të dobësuar. Te popujt kjo ndodh më rrallë. Rëndom vjen si rezultat i ndryshimit të raporteve me ambientin e jashtëm, gjatë krizave të brendshme, ose edhe më tej, si rezultat i të dyjave, pasiqë bota është e lidhur mes vete dhe vështirë mund të ketë krizë serioze të brendshme pa ndryshimin (çrregullimin) e raporteve në ambientin e jashtëm, ose së paku, pa realizimin e pozitës së vet në ambientin e jashtëm. Në Serbi psh. të dy palët (edhe pozita edhe opozita) e dëshirojnë integrimin në Evropë (në institucionet evropiane). Mirëpo njëra palë (për momentin pozita) do ta dëshironte këtë gjë duke i ruajtur vlerat tradicionale, dhe një vlerë themelore tradicionale për serbët, me rëndësi historike, është miqësia me rusët. Fakti se që të dy popujt janë sllavë, gjatë historisë (sidomos asaj më të re) është përforcuar me një varg aktesh që kanë qenë me rëndësi dhe me interes për forcimin dhe zgjerimin e shtetit serb dhe me këtë edhe të ndjenjës së sigurisë së popullit serb. Kjo ndjenjë pastaj është përforcuar edhe me faktin se Rusia për një kohë të gjatë ka qenë dhe është fuqi e madhe, në mos edhe superfuqi botërore. Këto tri fakte + (plus) origjina e përbashkët sllave (këtu hyn pastaj edhe ngjashmëria e gjuhës, religjioni i njëjtë etj.) të qënit e rusëve si fuqi ose edhe si superfuqi botërore dhe veprimi i tyre edhe në dobi të shtetit serb, gradualisht kanë hyrë thellë në qenien e njerëzve të rëndomtë dhe janë shndërruar në komponentë të rëndësishme të vetëdijës politike serbe qoftë individuale, qoftë kolektive. Kjo gjë aty është ngulitur aq shumë sa sikur psh. politikisht t’u mundësohej integrimi permanent dhe i menjëhershëm në Evropë me pozitë të privilegjuar, por me kushtin e vetëm që atje të mos ndodheshin rusët, dhe këta të mos kishin mundësinë e luftës për integrimin e tyre, është shumë e vështirë të besohet se do ta pranonin një gjë të tillë. Madje edhe sikur ndonjë qeveri e tyre të kishte guximin për ta bërë një gjë të këtillë, këta shumë shpejt do të gjenin mënyra për ta përmbysur dhe për t’iu kthyer vlerës themelore tradicionale – afërsisë së natyrshme me rusët, sepse ndonëse gjeografikisht ndodhen larg prej tyre, shpirtërisht me ta ndjehen dhe janë të vetët. Ky fakt themelor fatkeqësisht, ndonëse nga aspekti psikologjik fare i kuptueshëm, politikisht gjithmonë do t’i vërë në pozitë të instrumentalizuar karshi rusëve dhe të mosmarrëveshjes me fqinjët ose me bashkështetasit josllavë. Ky ishte dhe njëri nga motivet themelore të apelit ose kërkesave të përmbajtura në librin tim, por të shtruara gjatë viteve 80, që serbët (politika serbe) t’i rivlerësonin pozitat e veta nismëtare të politikës së tyre afatgjatë dhe t’i ktheheshin vetëvetes. Esencialisht, kjo ishte një kërkesë që t’i besonin vetes (ta ngrisnin vetëbesimin) dhe mbi këtë themel t’i ndërtonin raportet me shqiptarët (kërkesa e tyre për republikë), por edhe atëherë përfundova në burg (në vitet 81-85) si edhe më vonë, por si edhe tani. Me fjalë të tjera, ata ende vazhdojnë t’i besojnë logjikës së topuzit.
Një fakt të njohur dhe të vjetër, në rrethana të reja – të ndryshimeve në ambientin e jashtëm, pozita (politike) Serbia e shfrytëzoi gjer në maksimum. Ajo këmbënguli në përshtatjen e vlerave të tjera më pak themelore (si psh.çështja e ndryshimit – ose e ndërrimit të sistemit politik), kërkesave të kohës, (si psh. akceptimi i pluralizmit politik) jo duke bërë ndryshme të menjëhershme radikale (që mund të përmbysnin rendin e vlerave) por më ngadalë, përmes reformimit të sistemit, gjithnjë duke synuar ruajtjen e vlerës themelore dhe të vlerave tjera që shkojnë bashkë me të. Duhet pritur se një drejtim i këtillë politik do të vazhdojë edhe në të ardhmen, sepse ndonëse në esencë e karakterit emocional (shpirtëror) ajo (vlera themelore) tashmë kaherë është shndërruar në një determinantë të veçantë të llojit të vet, të çdo politike serbe.

XXX

Opozita politike serbe këto gjëra poashtu i ka shumë të qarta. Edhe ajo nuk është e mundur që të jetë e shurdhër ndaj ndjenjave bazike që i komandojnë vlerat tradicionale. Mirëpo ajo, duke e parë veten si pjesë të Perëndimit në kuptimin e sistemit (njëkahshmëria) dhe duke parë si duket se i erdhi koha e saj, që në fillim bëri një vlerësim të reduktuar, të mos them të gabuar, të tendencave themelore të proceseve që zhvilloheshin në ambientin e jashtëm: i kuptoi vetëm si antikomunizëm, të zhveshur nga dimensionet tjera, që do të duhej të shkonin me të dhe i injoroi komponentat tjera të ndryshimeve në ambientin e jashtëm (demokratizimi i raporteve midis popujve dhe shteteve). Për ndryshim nga pozita, ajo nuk e ndjente të rrezikuar pozitën e shtetit dhe as të cënuar ndjenjën kolektive të sigurisë. Për këto të fundit ajo esencialisht kishte të drejtë, por në njërën anë edhe ajo ishte e rënduar (ndoshta më tepër se pozita) me botëkuptimet e vjetëruara mbi vlerat themelore dhe nga ana tjetër ishte e hendikepuar me faktin se për shkak të ndonjë konsenzusi të brendshëm real ose të nënkuptuar, nuk kishte mundësi t’i avanconte pozitat e veta me një diskutim të hapur (publik) mbi çështje të tilla.
Pozita dhe opozita politike serbe gjithmonë do të shtyhen mbi çështje të këtilla që në çdo kohë do të artikulohen në mënyra të ndryshme. Për shkak të së kaluarës së përbashkët (psh. komuniste) përmbajtja e proceseve të këtilla është e ngjashme edhe në Rusi edhe në Serbi, kurse tendenca themelore për t’u integruar në Evropë është e përbashkët edhe për rusët edhe për serbët. Caku i fundit i menjëhershëm i kësaj tendence është stabilizimi i pozitës së vet në ambientin e jashtëm mbi bazat e akceptimit apo të rëndësisë së pandryshuar të secilës veç e veç dhe e të dyjave së bashku. Vazhdimisht do të manifestohet si tendencë për të qëndruar në ambientin e jashtëm si komponentë me rëndësi, mundësisht e barabartë, por gjithsesi e domosdoshme, pa të cilën nuk bën dhe e cila do të jetë në gjendje edhe me çmimin e luftës ta dëshmojë prezencën e vet, domosdoshmërinë për të qenë, për ta parë veten si njërën nga komponentat e proceseve të gjithëmbarshme që i përkasin secilës veç e veç ose edhe e të dyjave së bashku. Dhe kjo është një synim i natyrshëm për çdo shtet ose popull, por nuk është i natyrshëm atëherë kur e synon konservimin e raporteve të vjetra dhe të vjetëruara, kur bie ndesh me kohën e realitetet e krijuara në ndërkohë dhe me tendencat themelore të gjithëmbarshme të kohës.

XXXI

Me fjalët: konservimi i raporteve të vjetra dhe të vjetëruara: ”bie ndesh me realitetet e krijuara … dhe me tendencat themelore të gjithëmbarëshme të kohës” nuk desha t’i nënkuptoj vetëm gjërat që theksohen në shtypin e përditshëm të opozitës apo në atë të pavarur të Beogradit /si psh. tendenca e konservimit të raporteve komuniste, ose të raporteve të dominacionit etj./ Desha të theksoja diçka më të përherëshme – atë detyrimin e përshtatjes së vazhdueshme të një politike të caktuar, në këtë rast, të politikës serbe, ndaj proceseve të ambientit të jashtëm. Kjo ngjan atëherë kur një politikë e caktuar nuk është edhe më tutje në gjendje të ecën me kohën, qoftë si tërësi, qoftë vetëm në disa segmente të veta apo vetëm në disa sfera të veprimit. Ngjan edhe atëherë kur, duke mos qenë në gjendje t’i ndalë proceset e tilla, dëshiron së paku t’ua përshtatë vetes ato ose të ndikojë në to. Në të dy rastet, tendencat e këtilla mund të cilësohen si një lloj abuzimi i qëllimshëm, sepse ushqehen me shpresat e vazhdueshme se gjatë kohës, gjërat mund të ndryshojnë në favor të saj, të ndërrojnë kursin, të ngecin në vend apo edhe që qëllime të caktuara të këtyre proceseve ta humbin rëndësinë dhe aktualitetin. Në rastin konkret, fjala është për një tendencë të qëllimshme me të cilën dëshirohet ”fitimi” ose ”blerja e kohës” për qëllime të tjera që tani gati sa nuk duken edhe në mënyrë evidente. Ajo ushqehet me faktin e mbështetur edhe realisht se a) qëllimet e proceseve të jashtme, në fazën e tanishme të zhvillimit të tyre, nuk janë të definuara qartë, së paku jo në tërësinë e tyre. Ajo që nënkuptohet me sintagmën – rendi i ri ndërkombëtar – nuk është e definuar qartë dhe në tërësi. Dihen vetëm disa elemente të tij, si psh. kërkesa për vendosjen e rendit demokratik dhe e gjithë asaj që e nënkupton kjo shprehje: kujdesi për mbrojtjen e të drejtave të njeriut; tendenca që të nivelizohen rendet, së paku në Evropë, etj. Ndërkaq, qëllimet globale vetëm mund të supozohen në mbështetje të drejtimit të zhvillimeve të përgjithshme të këtyre proceseve dhe saktësia e supozimeve të këtilla të matet pastaj me faktorët etj. por ende nuk mund të precizohen me vërtetësi të plotë; b) tendenca e këtillë e qëllimshme mbështetet edhe në faktin se promotorët e proceseve të jashtme, për arritjen e qëllimeve të veta nuk e dëshirojnë përdorimin e forcës fizike, përveç si reaksion ndaj forcës së përdorur ose ndaj qëllimit të përdorimit të saj në rast se ajo do të rrezikonte paqen dhe stabilitetin në rajon (”vija e kuqe” e Bushit në Kosovë, ose rastet në BeH). Ndërkaq pala tjetër është deklaruar decidivisht në favor të përdorimit të forcës fizike në rastet kur reflektimet e proceseve të jashtme e kërcënojnë edhe realisht botëkuptimin e saj mbi madhësinë e vet ose rendin e vlerave të veta themelore. Në rastin e parë, probabiliteti për përdorimin e forcës fizike lidhet me vlerësimin për mundësinë e njëmendët të secilit aktor për destabilizimin e situatave të caktuara dhe ndodhet në raport të drejtë me këtë vlerësim. Në rastin e dytë lidhet me matjen e efekteve (rezultateve) të supozuara të një akti të tillë (një ndodhjeje të tillë) eventuale. Kështu, së paku, do të duhej të ishte në teori. Ndërkaq në praktikë nuk e di.

Vijon...

&

Sheradin Berisha
ABE-a

[ARIANI_TB]

ÇESHTJA KOMBETARE SHQIPTARE (IV)

Mr.Ukshin Hoti

(...)

XXXII

Detyrimi i ”përshtatjes së vazhdueshme ndaj proceseve të ambientit të jashtëm” nuk është ndonjë veçori e politikës serbe dhe as ndonjë risi e mendimit politik. U përpoqa ta shpjegoja me atë nocionin ”e vërteta e kohëshme” që gjendet në librin tim, por nuk jam i sigurt se është kuptuar në tërësi. Ndoshta është nocion qendror i kulturës greko-romake të krishterë dhe rrënjët e tij duket se lidhen më tepër me këtë të fundit se sa me dy të parët. Si duket, raporti real i forcave: izraelitët/egjiptasit (”Besëlidhja” ose ”Dhjata e vjetër”) dhe izraelitët/romakët (”Besëlidhja” ose ”Dhjata e re”) ku kundërshtarët paraqiten pakrahasimisht më të fortë, e ka përcaktuar jo vetëm formën e luftës për çlirimin e izraelitëve dhe të Izraelit, por edhe ndikimin në universalizimin e vlerave, i cili gjatë kohës është mishëruar në kulturën dhe në besimet politike të popujve të krishterë, por edhe më gjerë – të civilizacionit në përgjithësi, që është pasuruar më vonë, me ndikimin e rrethanave dhe të temperamenteve të tjera. Fillimisht, duket sikur i është dhënë më tepër besimit se sa dukjes (paraqitjes) evidente. Për raportin e theksuar të forcave, kjo nënkuptohej se ishte e domosdoshme, së paku në fillim. Mirëpo, edhe për atëherë, më saktë do të ishte të thuhej se veprimi e pasonte fjalën, në mënyrë që përsëri fjala t’i paraprinte veprimit. Ky zëvëndësim i vazhdueshëm i fjalës me veprimin dhe i veprimit me fjalën duhej të krijonte realitetin, jo vetëm të kuptimshëm, por edhe të dëshiruar. Dialogu i Mojsiut /te muslimanët Musa, Musaja, hazreti Musa/ me Faraonin /tek muslimanët ”Firauni”/ përfundon me demonstrimin e mjeshtrisë: shkopi i Mojsiut i gëlltit shkopinjtë e magjistarëve të Faraonit.

Simbolikisht kjo do të thotë se ideja që Moisiu bart me vete dhe e artikulon me fjalë gjatë dialogut është më e fortë, më superiore, dhe e asgjëson idenë e Faraonit, e gëlltit atë ose e ngërthen në vete. Këtij të fundit pastaj nuk i mbetet tjetër veçse ta ndjekë me ushtri, por edhe ajo mbytet pas mbylljes së korridorit ujor nga valët e detit (të kuq), që ishte hapur me kërkesën e Moisiut (duke i rënë ujit me shkop). Izraelitët çlirohen (ikin) nga Faraoni. Pason besëlidhja me zotin në Malin e Sinajit, ku Moisiut i diktohet ligji, i shkruhet në një rrasë guri. Izraelitët, gjatë kohës që do të pasonte, duhej të jetonin sipas këtij ligji. Në rastin e dytë, besëlidhja me zotin rivendoset përmes Krishtit /te muslimanët: Isa, Isaja, hazreti Isa/ që personifikon njëkohësisht shpirtin, Zotin dhe të birin e Zotit, të shfaqur si njeri. Ai sakrifikohet (mbërthehet në kryq) me qëllim të larjes së mëkateve të njerëzve, dmth. me qëllim të pastrimit të tyre shpirtëror për t’u përgaditur; për t’u denjësuar ose për të qenë të denjë për rivënien e besimit, /kontaktit shpirtëror/ me zotin. Akti i mbërthimit në kryq, më saktë gjaku i Krishtit, është garancia me të cilën Zoti u dëshmon njerëzve se ka vendosur të rivendosë kontaktin me ta (t’i shpëtojë) përndryshe, vetë sakrifica nuk do të kishte kurrfarë kuptimi /përse Zoti do ta sakrifikonte djalin, ose përse do të shfaqej si njeri, në qoftë se jo për t’ua dëshmuar njerëzve qëllimin e tij për shpëtimin e tyre?/.

Ai pas tri ditësh ringjallet dhe pas një kohe më të gjatë (40 ditë) ikën në qiell ku i bashkohet zotit. Mirëpo në tokë mbetet dëshmia mbi prezencën e tij. Vetë akti i ringjalljes apo edhe i tërë këtij episodi ka qenë i dyshimtë edhe për kohën e atëhershme, por nuk ka qenë i dyshimtë besimi (besëlidhja) realiteti i krijuar ose i vendosur për kohët që do të pasojnë. Tertuliani, një kartagjenas i lindur kah viti 160 i e. së r. për të cilin Karl Gustav Jung thotë se e kishte gjuhën ”si shpatë të lbyrshme që e vërtiste një mjeshtri pa shpirt”, që ishte autor i gjuhës kishtare latine që u përdor më tepër se 1000 vjet, ky Tertuliani, që e pranoi krishterimin si fe në moshën 35 vjeçare dhe pastaj u shndërrua në njërin nga mendimtarët më gjenialë të besimit të krishterë, i thotë edhe këto fjalë: ”Et mortuus est die filius, pronsus credibile est, quia ineptum est. Et sepultus resurrexit; certum est, quia impossibile est”, që në përkthim do të thotë: ”Dhe djali i Zotit ka vdekur: kësaj plotësisht mund t’i besohet, sepse është e pakuptimtë. Dhe pastaj është ringjallur nga varri: kjo është e sigurt, sepse është e pamundshme”. Me fjalë të tjera, ai do të thotë se nuk është me rëndësi akti (vërtetësia e aktit), por besimi në aktin, ose edhe realiteti i krijuar në mbështetje të besimit ose të efektit të fjalës. Për besimin nuk është me rëndësi intelekti, por ndjenja, shpirti.

Te besimi intelekti sakrifikohet (”sacrificium intellektuus”) dhe për këtë shkak ai i dorëzohet dëshmisë së shpirtit: ”E ftoj dëshminë e re –shkruan ai, -ose aq më tepër dëshmitarin që është më i njohur se çdo monument i shkruar, mbi të cilin është negociuar më tepër se sa mbi çfarëdo sistemi tjetër të jetës, që është më i përhapur se cilado shpallje /shfaqje/, më i madh se sa i tërë njeriu, në të vërtetë, ajo që e përbën njeriun të tërë. Afromu pra, o shpirt, qofsh hyjnor dhe i përjetshëm, siç besojnë disa filozofë –që për aq më pak do të gënjejnë – apo qofsh aspak hyjnor, ngase je vdekatar, siç mendon vetëm Epikuri, -për aq më pak do të guzosh të gënjesh – qofsh i zbritur nga qielli ose i lindur nga toka, qofsh i përbërë nga numrat ose nga atomet, qofsh ashtu siç paraqitesh dhe fillon ekzistencën njëkohësisht në trupin, apo më vonë vendosesh në të, çfarëdo që ta kesh origjinën dhe çfarëdo që të bësh nga njeriu, në të vërtetë, nga ajo qenie mendore, e aftë për të vërejtur si edhe për të njohur…”/Dokumente der Gnosis, Jena, 1910. Cit. Sipas K.G.Jung: ”Gesamelte Werke, Walter-Verlag AG, Otten, 1971, përkthimi serbisht me titullin: ”Psiholoski tipovi, Matica Srpska, III izdanje, Kultura, Beograd, 1984, f.16/.

Shpirti, me fjalë të tjera, është ajo shtylla me të cilin besimi e fiton kuptimin, arrihet vërtetësia e faktit mbi zotin. Ndërkaq realiteti i krijuar në mbështetje të besëlidhjes, jo vetëm se është real, por ai gjatë kohës forcohet, bëhet një e vërtetë e kohëshme. Në të dy rastet, është rezultat i zëvendësimit ciklik të fjalës me veprimin ose dhe veprimit me fjalën, por gjithnjë në raport me Zotin, dmth. me të vërtetën. Shën Pali i burgosur disa herë nga pushteti romak, në mbrojtjen e vet, gjithnjë e thekson detyrën /misionin/ që në vegime i jepet nga Zoti, për të shpëtuar jo vetëm izraelitët, por edhe joizraelitët, dmth. popujt joizraelitë, dhe madje këtë e thekson si detyrë prioritare të tij. Indirekt, kjo do të thoshte kërkesë për pranimin e fesë së re /të shpëtimit/. Politikisht mund të përkthehej: meqë Izraeli i vogël nuk mund t’a dëbonte nga territori i vet Romën e madhe /Imperatorinë romake/ dhe as ta pushtonte atë, atëherë do të ishte e rendit që Roma, duke e pranuar besimin apo fenë izraelite, të shndërrohej në Izrael. Dhe Roma këtë e bëri duke e shpallur krishtenizmin si fe zyrtare /ideologji zyrtare/ të imperatorisë së vet, me shpresën se kjo do ta shpëtonte nga rënia, por ajo këtë e bëri vonë (Konstandini i parë) dhe në mënyrën e vet, prandaj as edhe kjo gjë nuk i ndihmoi shumë gjatë mbijetesës së vet. Ajo ra nga sulmi i gotëve, pasi qe kalbur nga brenda.

XXXIII

Qëllimisht desha ta theksoja: a) insistimin e vazhdueshëm në dialog që nuk do të thotë heqje dorë nga veprimi dhe as humanizëm i kulluar. Tek e fundit, vetë krishtenizmi ka qenë shkatërrim i vazhdueshëm i antikitetit dhe historia e tij është përplot gjakderdhje. Ka pasur aq shumë luftëra dhe masakrime në emër të fesë saqë nga ky aspekt do të mund të thuhej lirisht se insistimi te fjala në të vërtetë do të thotë insistim në kuptimësinë e veprimit, apo edhe më tej, do të duhej të thoshte insistim në realitetet, në të vërtetat e krijuara gjatë kohës, të cilat, të vëna në funksion politik, duhej t’i shërbenin asaj. Në këtë kuptim, insistimi i tillë mund të cilësohet edhe si ironi e llojit të vet, pasiqë me të arsyetohej parafytyrimi mbi realitetin në realizim e sipër dhe jo vetë realiteti. Mirëpo përparësia qëndronte te b) dialogu që dëshiroja ta theksoja dhe që gjithnjë zhvillohet në raport me zotin, politikisht, me qendrën ultimative të fuqisë. Fakti se mund të zhvillohet dialogu me zotin, qoftë edhe vetëm në formë pyetjesh të karakterit të protestës (pse ma bëre o zot!) që ngandonjëherë e arrin edhe pikën e revoltës (çka të bëra o zot…që?!) e nënkupton edhe përfytyrimin mbi zotin si të afërt me njeriun, i gjithëfuqishëm, i pakapshëm për mendjen e njeriut, dritë e lëbyrëshme që shkakton shrregullim të rendit të gjërave në natyrë dhe në vetë njeriun kur vendos t’i paraqitet, si psh. Moisiut /Musasë/, por edhe si i afërt, i mëshirshëm, i dukshëm, së paku pjesërisht, dhe mbi të gjitha – gjithnjë në lidhje me njeriun dhe për këtë shkak, i mundshëm për t’u imituar /për të tentuar përsosmërinë e tij/.

Duket sikur përfytyrimi i të krishterit mbi zotin, në instancën e fundit, reduktohet në parafytyrimin mbi një fuqi, forcë të përsosur, dhe duket sikur besohet se detyra prioritare e njeriut është të arrihet ajo fuqi apo forcë e cila pastaj nuk dihet se në çfarë funksioni do të ishte. Këtu, si duket, ndodhet shpjegimi për rrënjët e civilizacionit tekniko-teknologjik dhe informatik dhe vetëm kjo mund të shpjegojë produkcionin e vazhdueshëm të literaturës, të filmave, të artit në përgjithësi, me këtë tematikë, dhe të politikës që e ka për bazë dominacionin mbi të tjerët. Me fjalë të tjera, ndjenja e pasigurisë së mjaftueshme të njeriut e shpuri atë madje gjer te arsyetimi religjioz i përpjekjeve të vazhdueshme për një forcim të pasosur (të pambarimtë).

XXXIV

Një gjë e tillë s’ka dyshim se është e përbashkët për të gjitha shoqëritë, por ato ndryshojnë mes vete, jo vetëm në nivelin e zhvillimit, por edhe të koncipimit të atij zhvillimi, edhe pse të gjitha sistemet e mëdha mendore e pretendojnë universalitetin. Për ne është interesant raporti me zotin te besimi islamik, jo sepse bota islame numerikisht është më e madhe se ajo e krishterë, dhe as vetëm sepse këto dy botëra janë të shtrënguara që vazhdimisht të bashkëjetojnë, duke u shtyrë mes tyre për vërtetësinë e besimit vetjak, por në radhë të parë sepse ne shqiptarët shumica jemi popull i besimit islamik dhe sepse antagonizmat midis dy sistemeve religjioze si duket kanë filluar të shprehen edhe ndër ne. Te kjo çështje nuk është me rëndësi kapitale dhe as prioritare se çfarë e konsiderojmë ne veten: vazhdimisht jemi duke theksuar se jemi popull me tri fe: islamike, katolike dhe ortodokse; se kjo ndasi religjioze për shqiptarët nuk ka pasur rëndësi as gjatë historisë dhe as sot; se religjioni ndër ne nuk është ngulitur thellë në mentalitetin e popullit dhe se përkatësia religjioze ndër shqiptarët nuk ka qenë ndonjëherë pretekst i mjaftueshëm për ndonjë luftë vëllavrasëse mbi baza religjioze.

Madje, edhe pse shqiptarët janë një popull tipik tek i cili formësimi nacional është bërë në mbështetje të gjuhës, ndonëse nuk është respektuar shtrirja territoriale e saj, pra nuk është bërë në mbështetje të fesë, dhe ky fakt tashmë është i pranuar në literaturën politike; se që të tri religjionet kanë pasur ndikim në begatimin e përmbajtjes shpirtërore të shqiptarit dhe se kjo gjë, më në fund, do të duhej të shërbente si shembëlltyrë dhe inspiracion për begatimin e tolerancës, jo vetëm fetare, në raportet midis shteteve dhe popujve. Sipas rezonimit religjioz, duket sikur me shembullin e shqiptarëve, zoti dëshironte t’ia tregonte rrugën njerëzimit për kultivimin e atyre vlerave fundamentale që të çojnë në mirëqenie dhe rehati dhe jo në mjerim. Të gjitha këto s’ka dyshim se janë me rëndësi kapitale për vetë ne, për atë se çfarë mendojmë se jemi; se çfarë do të duhej të ishim dhe se (për) çfarë do të dëshironim të na konsideronin, të na ndihmonin dhe të na respektonin edhe të tjerët. Mirëpo për fat të keq, duket sikur akoma nuk kemi arritur që të tjerëve t’ua imponojmë mendimin tonë për veten. Dhe duket sikur jo vetëm atyre, por madje as vetes.

Duket sikur po përjetojmë çastet kur rëndësi kapitale po fiton mendimi i deformuar dhe cinik i të tjerëve për ne. Fakti se ne, në shumicë, jemi popull me përkatësi religjioze islame atyre po u shërben për të deformuar mendimin mbi ne. U duket sikur insistimi ynë në tolerancën fetare, që për ne është një realitet i natyrshëm, nuk është tjetër veçse një dredhi e mendjes politike islame e ngulitur te shqiptarët. Pastaj mbi këtë bazë po tentohet edhe veprimi ndaj nesh; një dredhie të supozuar ndër shqiptarët i përgjigjen me një dredhi të njëmendët të vetes: veprimin e vet cinik ndaj nesh e bëjnë në mënyrë që të duket sikur ne vetë po veprojmë kundër vetes sonë. Dhe e keqja është se edhe ne, njëmend po veprojmë, qoftë sepse nuk jemi të zotët ta kuptojmë dredhinë, qoftë sepse nuk jemi duke ditur si t’i përgjigjemi dredhisë së të tjerëve, qoftë edhe sepse akoma nuk jemi plotësisht të vetëdijësuar mbi faktin se çka jemi në të vërtetë ne, si në kohë të paqes, rehatisë dhe stabilitetit, ashtu edhe në kohë shrregullimesh, ankthit e krizës. Përndryshe, sikur të ishim plotësisht të vetëdijësuar për veten në secilën kohë, nuk do të befasoheshim nga goditjet e cilitdo drejtim qoftë, në secilën kohë a periudhë. Së paku, do ta mblidhnim veten dhe nuk do të silleshim si të trullosur për një kohë të gjatë.


Vijon...

&

Sheradin Berisha
ABE-a

[ARIANI_TB]

KUSH E KISHTE KËRKUAR NË BURGUN E NISHIT UKSHIN HOTIN?



Në bazë të autorizimit që kishin, avokatët nga Shkupi e kishin kërkuar Ukshin Hotin në burg dhe një zyrtare e burgut të Nishit, nga drejtoria u kishte thënë: " Po e njoh atë profesorin e njohur Ukshin Hotin!"
Ishte një eklaratë mjaftë bindëse që ishte marr në burgun e Nishit...", thotë Myrvetja. " Pan një kohe të shkurtë dikush tjetër ma tha se ai më nuk ishte në Nish dhe ishte tërhequr prej aty nga nga personeli i burgut. Pas gjithë këtyre informacioneve kryqi i kuq ndërkombëtar(KKN), kishte marrë përgjegjësinë të komunikonte me avokatët nga Shkupi për rastin Hoti, por bashkëpunimi nuk ka dhënë rezulltate. Ky avokat i ka kthyer përgjigje KKN-ëspor ajo përgjigje nuk na është shënë neve familjarëve të Ukshin Hotit", shpalosi rastin më tutje, motra Myrvetja...

SI U INKORPORUA NË HULUMTIMIN ZYRTARJA E DYTË E KOS-IT SERB NË NDRIÇIMIN E FATIT TË UKSHIN HOTIT?

Në rastin e dytë të ndriçimit të fatit të Ukshin Hotit, motra Myrvetja gjen bashkëpunim me Mira Mitroviqin." Mira, na ka takuar neve me insistimin e saj dhe nuk ka pasur logjikë t'i përgjigjeshim negativisht, meqë unë si motër e çmoja dhe interesohesha për secilin hulumtim që mund të më shpiente drejt informacioneve të reja"!
shton Myrvetja dhe vazhdon:
" Jemi takuar shumë herë me të në Brezovicë, han të Elezit, Merdare, Shkup etj. Ajo vinte edhe në Graçanicë dhe Çagllavicë dhe vazhdimisht na thoshte se Ukshini është gjallë. Nuk kishim si të mos i besonim, deri sa ajo u legjitimua me pasaportë leternjoftim dhe dokumente tjera se ishte nga shërbimi sekret i UDB-ës ushtarake të Jugosllavisë. Ajo e kishte njohur edhe para vitit 1981 Ukshin Hotin, deri sa ai ushtronte funksionin e kryetarit të komitetit Krahinor për marëdhenie nderkombëtare në politikë dhe ekonomi dhe kjo ishte afër logjikës.Mira, megjithatë nuk hoqi dorë nga hulumtimi i rastit dhe në ëtë përpjekje takoi edhe policinë e UNMIKU-t, edhe neve familjarëve, por edhe ish- zëdhenësen e UNMIKUT, Suzan Manuel, me të cilën u takuam për bisedime. ;ira kërkoi 15 mijë DM, të cilat i kanë marrë përmes lidhjes së sigurtë, ku edhe e ka deponuar nënshkrimin personal dhe paratë jane dhënë për ta shfrytëzuar mundesinë e vet hulumtuese rreth gjetjes së Ukshin Hotit. Mira, pas një kohe kerkoi 100 mijë DM gjermane! Mbetej të takoheshim në Kumanovë dhe i gjithë procesi i verifikimit të gjerave konkrete rreth Ukshinit do të zhvillohej në kuptimin e mbajtjes peng me deshirë dhe me marrëveshje të të dy personave: Skender Hoti do të shkonte në Serbi për t'u bindur me sytë e vet për Ukshin Hotin, ndersa Mira Mitroviq, do të mbetej peng yni në Kumanovë. Skënderi do të shkonte më parë në Bujanovc, për t'u takuar me njerëz të caktuar, me të cilët do të vazhdonte për në Serbi dhe ne do ta kishum në dispozicion Mirën si kundëshshkëmbim për Sigurinë e Skenderit. Marrëveshja ishte kështu: pas sinjalit që do ta jepte Skënderi, ne do t'i jepnim paratë Mira Mitroviqit. Por, kjo nuk u realizua për arsye të panjohura. Neve nuk na është thënë kurrë arsyeja se përse nuk është zhvilluar procesi i marrëveshjes, për ç'gjë ishim të gatshum ta bënim.
Në një rast Mira erdhi në stacionin numër të dy të policisë në Prishtinë( pra forumist të njohur po e shihni se si paskan ardhur udbashet serbë fare shlirshum në prishtinë dhe atë nëpër stacione të Policisë - vërejtja ime tarasi) për të dhënë informcione dhe aty mbeti 5 orë me policinë e hulumtimit të krimeve serioze dhe një burim nga policia shqiptare, që me gjasë, ishte në cilësinë e përkthyesit, tha pastaj që ky rastë kishte sjellë shumë burime informacionesh rreth Ukshin Hotit, që kishin një rëndësi shumë të veçANTË për hulumtimin e mëtejmë. Të gjitha këto informacione, i kam paraqitur edhe në KKN, në zyrën e UNMIKUT për persona të zhdukur dhe Mjekësi ligjore, por përfaqesuesit e këtyre zyrave e morën deklaratën me rezervë, me të cilën ne nuk u pajtuam. Ndër informacionet e shumta të Mirës që na u thanë neve, ishte se Ukshin Hoti kishte përfunduar në duart e bandave serbe, të cilat e mbanin atë për qëllime politike, per përfitime materiale dhe për gjëra të tjera që u shërbenin atyre!", shton Myrvetja. Mira Mitroviq është takuar edhe me ish- zëdhensen e UNMIKUT, Suzan manuelin dhe Myrveten. Mira kishte filluar t'ia rrëfente rastin e Ukshin Hotit Suzan Manuel e cila tregonte indiferenc ndaj informacioneve të saj. Më tej, Myrvetja e sqaron pikën e nxehtë të takimit:" Kur Mira i tha Suzan manuelit a do informacione se ku fshihet Ratko Mlladiq dhe Radovan karagjiq, ajo përnjëherë mori lapsin dhe zuri të shenojë. me gjasë, tek atëherë e kuptoi rendesinë e këtij takimi, por informacionet nuk u thanë, meqë ne flisnim për Ukshin Hotin!".



Biseden e bëri Sokol Murturi
Ky shënim është marrë ne gazeten " KOSOVARJA" - muaji marsi i vitit 2006...
Vazhdimin e rrëfimit të motres së Ukshinit Myrvetes me gjithë përpjekjet e mia nuk kam arritur ta gjejë.. !shtë i botuar në " Kosovare" numrin e muajit Prill.. Nëse ndonjeri e ka do të bënte mirë sikur ta sillte vazhdimin e ketij rrëfimi...

[Nertili]

Te nderuar lexues te kesaj teme,
Ne vijim ju prezentoj nje leter te Adem DEMACIT,derguar :
Deputetëve të Parlamentit Evropian, për të mbështetur kandidimin e Ukshin Hotit për çmimin Saharov)

&

ÇMIMI SAHAROV E MERITON UKSHIN HOTIN, DHE UKSHIN HOTI E MERITON ATE

Të nderuar anëtarë të Parlamentit Evropian,
të dashura zonja dhe zotërinj,

Me rastin e nominimit të Mr. Ukshin Hotit për çmimin Saharov, jam i lirë t'ju drejtohem me mbështetjen time për nominimin e tij. Unë jam i bindur se jo vetëm që çmimi do të shkojë në duart e duhura, por duke i dhënë çmimin Saharov një të burgosuri politik që vazhdon të vuajë dënimin e tij, ju do të lartësoni kuptimin e vetë çmimit nga pozita e mirënjohjes së thjeshtë në angazhimin politik.

Një angazhim i tillë sot është më se i nevojshëm për ndërtimin e një tablloje të plotë për Evropën, për theksimin e kontrasteve të mëdha ekzistuese, për shpjegimin e tyre dhe për dhënien e një vizioni të qartë mbi atë se çfarë do të duhej të ishte Evropa.

Në anën tjetër, z. Hoti është një avokat i përkushtuar i demokracisë, i të drejtave të njeriut dhe i paqes. Ai shfrytëzon arsyen dhe njohjen e tij brilante për të shpjeguar kuptimin e vërtetë të paqes dhe zbulimin e rrënjëve të saj në drejtësi. Gjithë jetën e tij ai e ka vënë në shërbim të luftës për paqen për të cilën Kosova sot ka nevojë më shumë se kurrë.

Çmimi Saharov e meriton Ukshin Hotin, dhe Ukshin Hoti e meriton atë.

Me konsideratat e mia më të thella,

Adem Demaçi
Fitues i Çmimit Saharov për vitin 1991

[Nertili]

***

ÇKA THONE INTELEKTUALET SHQIPTARE PER FIGUREN SHUMDIMENSIONALE TE MR.UKSHIN HOTIT ?!

Te nderuar lexues,

Ne vijim ju sjelli disa vleresime te intelektualeve shqiptare, lidhur me figuren e Mr.Ukshin Hotit.

&

KUR MUNGON TIGRI, MAJMUNI BEHET MBRET

Ismail KADARE:

(…)

“ Emrin e Ukshin Hotit e kam ndeshur aty-këtu në shtypin e Kosovës, por përherë në mënyrë të paqartë. Edhe kur merret në mbrojtje, edhe kur kërkohet lirimi i tij, kjo bëhet në mënyrë disi të ftohtë, si për një hije. Së paku në atë lloj shtypi që unë kam pasur rastin të lexoj.

Duke e ndjerë veten fajtor për një mosnjohje më të saktë të këtij personaliteti të rëndësishëm të popullit shqiptar, e vetmja gjë që për mua ka qenë e qartë sapo kam lexuar fragmentet e para nga mendimet e tij, ka qenë përgaditja e lartë profesionale. Kam frikë se pikërisht ky nivel i lartë ka qenë edhe burimi i fatkeqësisë që e ka ndjekur hap pas hapi këtë martir.

Ka qenë tragjedi e vjetër e popujve ballkanikë, veçanërisht e shqiptarëve, përpjekja për të mënjanuar nga udhëheqja e një lëvizjeje, e një populli apo shteti, njerëzit më të zotë. Kur mungon tigri, majmuni bëhet mbret, - thotë një proverb kinez.

Kjo logjikë e mbrapshtë, logjika e triumfit të mediokritetit, i ka shkaktuar, e, me sa duket do t'i shkaktojë ende dëme të ndjeshme çështjes shqiptare.

Ukshin Hoti duhet të dalë sa më parë nga burgu. Eshtë e papranueshme që një personalitet i një populli, pavarësisht se ç'partie i përket ose nuk i përket, të mbahet në zinxhirë.

Eshtë fyerje për krejt atë popull. Më fort se kurrë kombi shqiptar ka nevoj për njerëz të aftë e me nivel të lartë. Njerëzit e zotë janë princat e vërtetë të një kombi.

Për fat të keq, princat goditen shpesh në mënyrë të vdekshme.”

/

(Shkeputur nga një interviste e z.Kadare – /1996/

[kiniku]

Z. Ukshin HOTI njëmend ka qenë intelektual, shkolluar, atdhetar e të gjitha kualitetet tjera; mirpo, si Politikan dhe vizionar, ka qenë i deshtuar.

Kjo aspak nuk i minimizon aftesitë e tijë, nuk e zvoglon personalitetin, patriotizmin dhe zemren e tij.


E kam degjuar në televizor, në fillim të viteve 90-ta, në një varrim ku ishin vrarë disa Shqiptar nga Policia Srbe, Z.HOTI haptazi thoshte se duhet të formohen forcat e armatosura të Republikes së Kosoves dhe se duhet filluar luftë me Srbine.

Në ato kohë; kjo ka qene shumë potez i gabuar. Pse? Sepse të gjithe në jemi deshmitar se u vranë mbi 200.000 Boshnjake atë kohë dhe mund të paramendoni se cfare do të kishte berë Serbi në Shqiptar.

Mos harroni njerez se Srbija u shpall trasheguese e Yugosllavise dhe me vete morri të gjithë arsenalin luftarak i cili për nga vëllimi dhe forca shkatrruese renditej në mes të 5 të parave në Europe.

Unë, personalisht, i falenderohem I. RUGOVES, i cili vendosi mos të hymë në luftë në atë kohë dhe lirisht mund të them se ka shpetuar me qindra mijëra shpirta Shqiptar.

Nuk vihet në dyshim kontributi i U.HOTIT në lëmi tjera.

[ARIANI_TB]

ÇESHTJA KOMBETARE SHQIPTARE (V)

-Komponenta religjioze-*

Mr.Ukshin HOTI

(...)

XXXV

Meqenëse ajo që ne mendojmë për veten vazhdimisht po kontestohet dhe po vihet në pyetje nga të tjerët (që do të ishte e kuptueshme), por edhe prej vetë nesh (gjë që s’mund të jetë e kuptueshme), por edhe për shkak se kjo është pjesë përbërëse e shqyrtimeve të inicuara në këtë cikël të letrave të drejtuara ty, mendova se ndoshta është me interes dhe e ndershme nga ana ime të provoja sinqerisht të hulumtoja ato elemente që mund të jenë me më pak ose më tepër rëndësi për ndonjë përgjigje adekuate në pyetjen se çka (pos asaj që u tha) dhe kush (pos asaj që e dimë) akoma jemi ne? Çka dhe kush akoma do të duhej të ishim? Përgjigja gjithmonë do të përmbahet brenda kohës: do të jemi ata që mendojmë për veten dhe që do ta argumentojmë me veprimet tona dhe jo ata që të tjerët me mendime të deformuara do të mendojnë për ne. Mirëpo, gjithmonë do të jetë inspiruese pyetja se çka do të duhej në të vërtetë që ne të mendonim për veten? Ndërsa përgjegjja, nëse do të tentohej të jepej, do të ishte gjithnjë e pjesëshme, e vështirë dhe e komplikuar.

XXXVI

Njohuritë e mia mbi zhvillimin e mendimit islam janë tejet modeste, por jo edhe aq rudimentare sa të mos guxoja të provoja shquarjen e ndonjë elementi në sistemin e madh të këtij mendimi. I vetëdijshëm për këtë gjë, gjatë vuajtjes së dënimit në burgun e Dubravës, një i burgosur nga një pavion tjetër (Pavioni B) ma dha për lexim historinë dy-vëllimëshe të Filozofisë Islame, të shkruar, me sa më kujtohet, nga një profesor i një universiteti pakistanez (ndoshta i Lahorës) me mbiemrin Sharif, por të cilit për fat të keq ia kam harruar inicialet e para të emrit të tij të gjatë. Ky profesor, ose hoxhë, i burgosur për një vepër penale të lidhur me armët, ma kishte bërë me dije se po qe se më interesonte, mund të më dërgonte edhe ndonjë libër tjetër me rëndësi nga kjo sferë. Ndërkaq, mua më intersonte jashtëzakonisht shumë t’i kompletoja njohuritë e mia dhe mezi prisja të kaloja në pavionin e tij ku shpresoja se shkëmbimi i mendimeve me njeriun që dispononte një literaturë të tillë, do të më ndihmonte ta përmirësoja imixhin e vetes si një intelektual shqiptar, pasiqë intelektuali shqiptar nuk mund t’ia lejonte vetes luksin e mangësive të mëdha në njohuritë mbis sistemin e mendimit islam, pasiqë praktika islame do të vazhdojë edhe në të ardhmen, dhe ndoshta sidomos në të ardhmen, ”të ushtrojë ndikimin e vet në pjesën më të madhe të popullsisë shqiptare. Planifikoja ta shfrytëzoja kohën e burgut për kompletimin e vetes edhe nga ky aspekt për ndonjë kohë të ardhme dhe nuk mendoja se kjo do të ndikonte ta ndiqja rrugën e përcaktimit sepse mbeta thellësisht i bindur se intelektuali shqiptar do të duhej të qëndronte një intelektual shqiptar, t’i ndihmonte ngritjes së një sistemi të mendimit shqiptar, dhe se një sistem i tillë i mendimit shqiptar do të duhej të ishte një kontribut i veçantë për zhvillimin e sistemeve globale të mendimit në botën e sotme dhe sidomos për kohën që vjen. Shkurt, mendoja se intelektuali shqiptar nuk guxonte t’ia lejonte vetes luksin e rënies nën ndikimin e këtij apo atij sistemi të mendimit, sepse në atë mënyrë, jo vetëm që do të largohej nga ajo që do të duhej të ishim, por edhe se një përcaktim i tillë për njërin nga sistemet ekzistuese globale të mendimit pa ndonjë përmbajtje të caktuar shqiptare, do të mund të ishte ndoshta edhe një kontribut ndaj atij sistemi, por jo edhe i dobishëm për ne, dhe në instancën e fundit, me dobi të kufizuar edhe për të tjerët. Mirëpo burgu nuk do të ishte burg sikur të mos i prishte që në themel planet e të burgosurit dhe kështu në vend që të më kalonin në pavionin B ku shpresoja t’i thelloja njohuritë e mia mbi zhvillimin e mendimit islam, përfundova disa qindra kilometra larg, në burgun e Nishit. Kjo nuk do të thoshte se do të hiqja dorë nga një tentim i tillë, edhepse jam i vetëdijshëm se qysh në start do të has në moskuptime dhe ndoshta edhe në sulme, por me sulmet tashmë u mësova. E kam më të vështirë të mësohem me lëvdata. E kam poashtu të vështirë t’i zëvendësoj (për nevojat momentale) mangësitë e mia, por megjithatë, kjo më jep të drejtën të shpresoj se një ditë do t’i kompenzoj lëshimet dhe sërish do t’i kthehem temës. Me një rezervë të tillë të bartur në vete më duhet të shpreh ato mendime për të cilat kujtoj se do të duhej të ishin me vend, në mënyrë që të mund t’i mbroja edhe më vonë, në rrethana të tjera, dhe jo që ta shpresoj mirëkuptimin.

XXXVII

Ajo që menjëherë të bie në sy duke e lexuar ”Kuranin” është të shprehurit apodiktiv në stilin: ”Thuaj se…” psh. ”allahu është një, nuk ka shok” ose se ”Muhameti (a.s.) është i dërguari i allahut, profet”, e kështu me radhë. Dhe Muhameti, në transferimin e vegimeve të veta, nuk i interpreton fjalët e allahut (xh.h.) por vetëm i bart ato, i përcjell tek të tjerët, pa e futur veten në to, siç këmbëngulin islamistët, pa e bërë asnjë ndryshim ose përshtatje të tyre. Ky fakt i fundit akoma edhe sot dhe sidomos sot, është ndër çështjet kyçe të argumentimit islam për vërtetësinë e islamit. Madje për vërtetimin e pohimeve të veta ata i përdorin edhe kompjuterët, duke kërkuar edhe nga shkencëtarë të krishterë të aprovojnë vërtetësinë e pohimeve të tilla ose t’i kontestojnë ato. Ky fakt është indikativ për përfundimin (e parë) se nuk ka dyshim që mendimi islam ndodhet në fazën e ringjalljes, të rilindjes dhe të ekspansionit të vet. Tashmë bukur një kohë kjo gjë është duke u reflektuar edhe tek ne. Ndërkaq, heshtja ndaj kësaj dukurie nuk ka ndonjë rëndësi, sepse mendimi i të tjerëve për ne nuk drejtohet vetëm me atë që themi, por edhe me atë që e heshtim, e për të cilën të tjerët kanë informacione të bollëshme. Nga ana tjetër, reflektimi i sistemeve të mendimit religjioz nuk e kërkon ndryshimin e mendimit të mendjeve të pjekura. As që u drejtohet atyre. Ai këmbëngul në zgjerimin e vet në masë, sidomos ndër të rinjtë.
Është indikative një përvojë personale e kohës së paraburgosjes: pasi doja të qethesha, një ditë, në një qytet tonë, ktheva tek një berber, punëtoria e të cilit ishte e vogël dhe ndodhej në një kënd të harruar të një rruge edhe më të harruar. Pandehja se do të kisha punë me ndonjë esnaf të vjetër që do të niste të ankohej për krizën që na kishte pllakosur. Mirëpo më qethi një djalë i ri i cili me të marrë vesh profesionin tim (profesor) tha se ne profesorët e universitetit në Prishtinë ”nuk dinim gjë fare, pasiqë ai asnjëherë nuk kishte dëgjuar, as vetë dhe as nga të tjerët, që në ligjëratat tona studentëve t’u flisnim për sistemet e mendimeve edhe të ndonjë dijetari të Lindjes, por vetëm të atyre perëndimorë. Ai veten e deklaronte si musliman-shqiptar dhe jo si shqiptar të besimit islam, por vërejtja ime në këtë kuptim nuk i bëri ndonjë përshtypje, qoftë ngaqë nuk e kuptonte, qoftë sepse i besonte tezës islame mbi përparësinë e religjionit mbi kombin. Dola fare i qethur nga punëtoria e tij duke menduar me vete se injorimi i mendimtarëve islamë si Al Gazali, Ibën Sina, Al Ruzhdi, Shahravadi apo Shehrastani etj. nuk ishte fort i dobishëm për ne, sepse kjo gjë të çonte në injorimin e vetes prej tyre. Në kuptimin e mësipërm është interesant përfundimi i mendimit të Tertulianit (p.XXXII) të cilin pak më lart qëllimisht e patëm ndërprerë: ”Por nuk të ftoj ty” –shkruan ai, duke treguar në vazhdim se kujt i drejtohet, ”o shpirt që je i ushtruar nëpër shkolla, i informuar nëpër biblioteka, i ushqyer dhe i ngopur në akademitë e Atikës, që e shpall mençurinë, -jo, po dua të flas me ty o shpirt, që je i paarsimuar, i pahile, i papërvojë, i atillë sikur je ndër ata që nuk kanë asgjë tjetër pos vetes, plotësisht i atillë sikur vjen nga rruga, nga ndonjë kënd i saj, nga punëtoria. Mua më duhet pikërisht padituria jote”(ibd.). Ndonëse veprat e Tertulianit, siç tregon Karl Jungu, disa herë janë anatemuar dhe përsëri u është hequr anatema prej kishës katolike, ai mbetet njëri ndër mendimtarët më gjenialë të krishterimit në përgjithësi. Citati është indikativ për ilustrimin e tezës se sistemet e mëdha të mendimit religjioz në rend të parë u drejtohen masave dhe jo institucioneve, ndonëse vetë citati e ka për qëllim argumentimin e tezës se besimi dhe jo intelekti e mbart peshën e besimit religjioz. Të njëjtën gjë e thotë edhe shën Pali në letrat e apostujve: ”Nuk doja të ndërtoja në themelin që vuri një tjetër. Përkundrazi, u nisa nga parimi i shprehur nga profeti (Joshaja): pikërisht ata për të cilët asgjë ende nuk dihet, do të njihen me të. Pikërisht ata që ende nuk dëgjuan, do të dëgjojnë” (Bibla: Letrat e apostujve, f. 177). Fatkeqësisht, nuk e kam para vetes tekstin e ”Kuranit”, por me sa më kujtohet, aty theksohet disa herë se fjalët e Allahut nuk u drejtohen atyre që janë të kënaqur me kamjen, dmth. atyre që pasuria ua garanton pozitën në shoqërinë e deriatëhershme dhe tek e fundit, vetë Muhameti (a.s.) e thekson se ndër besimtarët e tij të parë ishte një rob në statusin e shërbëtorit. Për këtë shkak, praktika e heshtjes afatgjatë të problemeve është kontraproduktive. Dhe reflektimi i sistemit të mendimeve religjioze nuk mund të luftohet dhe as të pengohet me zhvlerësimin dhe denigrimin e bartësve të tyre.

XXXVIII

Një përfundim tjetër me rëndësi që mund të nxirret nga leximi i teksteve islame ka të bëjë me botëkuptimin islam mbi Zotin ose Allahun siç e emërtojnë vetë. Qysh në fillim të ”Kuranit” insistohet në njëshmërinë jo-materiale të tij: Zoti është një, nuk ka shok, nuk është i lindur dhe as nuk vdes. Është i përjetshëm. Për ndryshim nga zoti i krishterë, që duket sikur është në funksion të njeriut, në islamizëm duket sikur njeriu ndodhet në funksion të allahut, që është i gjithfuqishëm dhe i plotfuqishëm. E gjithë natyra dhe të gjitha dukuritë në univers, madje edhe vetë universi, janë fakte dhe dëshmi për ekzistencën e tij. Prandaj ai nuk ka nevojë të materializohet për t’u dëshmuar në sytë e njeriut. Në qoftë se njeriu akoma kërkon dëshmi të tjera evidente për ekzistencën e tij, Allahu nuk e refuzon këtë mundësi, por kërkon nga Muhameti (a.s.) që t’ua shpjegojë njerëzve se një gjë e tillë do të tërhiqte pas vetes pasoja të tilla të cilave njeriu nuk do të mund t’u rezistonte. Në ”Kuran” vazhdimisht renditen shembujt për shkatërrimin përfundimtar të popujve të ndryshëm që në të kaluarën kanë insistuar në të njëjtën gjë (sepse nuk kanë besuar). Në instancën e fundit, Allahu, në literaturën islame, përshkruhet si një dritë e lëbyrëshme, e cila po të zbërthehej, do t’i përngjante më tepër energjisë, që nuk mund të kapet dhe as të kuptohet nga mendja e njeriut. Përshkrime të ngjashme për zotin ose për të vërtetën absolute ka në çdo sistem të mendimit religjioz, dhe ato sikur përputhen mes tyre. Do të ishte një punë që i tejkalon mundësitë e mia po të insistohej në përshkrimet krahasuese mbi këtë temë. Ajo që më duket me interes për këtë tekst është përshtypja ime se jo vetëm mënyra apodiktive e të shprehurit (”thuaju se”) por edhe vetë përshkrimi i Allahut e vë atë në pozitë disi më kategorike, më rigoroze, më të largët prej njeriut, filozofikisht më të avancuar, por politikisht më të paprekshëm se sa psh. pozita e zotit të të krishterëve. Duket sikur me zotin e krishterë ngandonjëherë mund edhe të bisedohet (së paku me vete). Ndërkaq me Allahun islamik nuk ka kurrfarë bisede (as me veten). Ka vetëm lutje, se edhe ky është i gjithëmëshirshëm si edhe ai i të krishterëve, por lutjet duhet të jenë të zhveshura nga çdo lloj proteste, revolte, rezignacioni ose dyshimi. Duhet të jenë të sinqerta dhe vetëm lutje.

Vijon...

[ARIANI_TB]

ÇESHTJA KOMBETARE SHQIPTARE (VI)

-Komponenta religjioze-*


Mr.Ukshin HOTI

(...)

XXXIX

Pavarësisht nga bukuria dhe begatia e të shprehurit; nga cilësimet dhe atributet që i jepen, kurreshtja për të zbuluar thelbin, përpjekjet për të kuptuar domethënien e çdo fjale dhe të çdo fjalie në përshkrimet e tilla, botëkuptimi mbi Zotin, i përkthyer politikisht, ka të bëjë me qëndrimin e njerëzve ndaj qendrave të pushtetit politik ose ndaj fuqisë apo edhe forcës politike, do të thotë raport ndaj qendrës së fundit të forcës, ose raport ndaj qendrës së fundit të pushtetit si forcë. Natyrisht, do të ishte guxim i tepërt që gjërat të reduktohen në këtë masë, por do të ishte edhe jopolitike që ky aspekt të injorohet. Së paku, botëkuptimeve fillestare mbi zotin, në të gjitha qendrat e komplekseve kulturore (Lindja e mesme: Mesopotamia –Mesdheu, India, Egjypti, Kina) siç e vërtetojnë gjithnjë e më tepër arkeologë dhe antropologë të ndryshëm, lidhen me nevojat e njerëzve për t’i zgjidhur problemet jetike. Dhe ajo fuqi që në mënyrë efektive ka ndikuar në zgjidhjen e tyre është hyjnizuar. Në Egjiptin e lashtë ajo lidhet me ujin: Gjithçka buron nga ujët e parë - Noa ose Nuta që identifikohet me Nilin dhe në hieroglife shkruhet me tri gota - simbole të ujit dhe me një simbol të qiellit sipër (f. 252); në Indi fjala Brahman ka 7 kuptime : 1. Lutje, 2. Përrallë, 3. Fjalim i shenjtë, 4. Dituri e shenjtë, 5. Ndryshim i shenjtë, 6. Absolute, 7. Shtresë e shenjtë – brahmanët. Mirëpo vetë fjala rrjedh nga rrënja ”barh” latinisht ”farcire” që do të thotë ”mugullim” në kuptimin e lutjes së kuptuar si vullnet i njeriut që synon hyjnoren” (K.G.Jung, op. Cit. (217). Mugullimi i bimës nënkupton fazën e rritjes, çeljen ose pjekjen e saj. Në Indi toka ose dheu ishte një problem që duhej mbisunduar, sikur që në Egjipt ishte uji ose në Iran - kullosat. Nuk do të ishte kurrfarë çudie - konstaton T. Ling, sikur në Iran të hasnim hymnizimin e ndonjë gjuetari të suksesshëm në furnizimin me gjah të popullsisë lokale /shih. Trevor Ling: A history of religion East and West, Macmillan, 1968, përkthimi serbisht: Istorija Religije Istoka i Zapada, Beograd 1993). Fuqia e parë e organizuar e cila në mënyrë efektive është marrë me zgjidhjen e problemeve jetike të njerëzve ka qenë shteti. Ka qenë fare e natyrshme, andaj, që prijësi i shtetit (i çfarëdo forme që të ishte) të ketë qenë i hyjnizuar në sytë e masës. Raporti ndaj Zotit, për këtë shkak, fillimisht ka qenë raport ndaj bartësit të hyjnizuar të pushtetit politik që është bartur edhe më vonë, në të gjitha kohët dhe që sot më saktë do ta përktheja si raport ndaj qendrës së fundit të pushtetit si forcë. Do ta përktheja kështu për shkak se ekziston një hierarki e tërë e qendrave të pushtetit - prej zyrës së vendit e deri te qeveria e Kryetari; të disperzuara territorialisht në gjithë shtetin dhe madje edhe jashtë tij (më se 185 shtete) me kompetenca të ndara (ushtria, policia, etj.) i ndarë funksionalisht (ekzekutiv, legjislativ, i judikaturës) etj. dhe i nivelizuar në shkallë të ndryshme. Për fshatarin e thjeshtë që nuk ka dëgjuar dhe nuk ka parë shumë, qendra e pushtetit si forcë, ndodhet në stacionin e parë të policisë, rëndom në fshatin ose në afërsi të fshatit të tij. Ndërkaq, komandanti i atij stacioni, varësisht prej sjelljeve, në mendjen e fshatarit mund të fitonte më tepër ose më pak tipare të shenjta ose djallëzore. Meqë këtu është fjala për mentalitetin kolektiv ose për një raport të caktuar të formuar në mbështetje të këtij mentaliteti të ndonjë individi tipik, fshatari ynë, sidomos në Ballkan, gjatë përvojës historike, ka fituar edhe një ”ndjenjë të tretë” për qendrën e njëmendët të pushtetit si forcë që ndodhet diku larg, qoftë në Rusi (”moskovi”) qoftë në Angli (”hinglizi”); në të kaluarën edhe Stambolli, ndërsa në të sotmen edhe Amerika.

XL

Për shumicën e islamizuar shqiptare botëkuptimi ndaj zotit është bartur përmes ulemasë islame turke që ka vepruar në tokat e pushtuara. Është transferuar në gjuhën arabe dhe eventualisht është interpretuar në gjuhën turke, të cilat populli fare nuk i ka kuptuar. Nga mësimi eventual i elementeve të para fetare nëpër xhami, me forcën e kamxhikut (”fallëku i këmbëve”) është detyruar të mbajë mend mekanikisht dhe të aftësohet për përsëritjen e një numri të caktuar lutjesh (arabisht) dhe për ritualin e faljes. Në gjuhën shqipe, hoxhallarë të paguar dhe administratorë lokalë, me siguri janë përpjekur t’ia ngulitin në kokë ato botëkuptime dhe ato raporte ndaj zotit të cilat nuk mund të ishin fort të ndryshme nga botëkuptimet dhe raportet që duhej t’i kultivonte ndaj ”padishahut” apo “sulltanit”. Për të, dmth. për fshatarin e thjeshtë, për të cilin është fjala, dhe madje edhe për vetë arabët ose për turqit e thjeshtë, edhe zoti edhe ”padishahu” ndodheshin larg; kategorikë, absolutë, të pakapshëm me mend dhe të pashpjegueshëm. Mirëpo, të nxjerrësh nga ky fakt përfundimin se populli shqiptar në përgjithësi, dhe sidomos shumica islamike në veçanti, është popull pa ndjenjë të ngulitur fetare ose pa ndjenja të mirëfillta fetare është një e vërtetë e parrumbullakësuar dhe jo-definitive; mund ta ketë vlerën e premisës por jo të konkluzionit. Si premisë e parë, në të kaluarën, më shpesh shërbente për të nxjerrë një premisë të dytë: pa religjion - është akoma primitiv, dhe një përfundim adekuat: prandaj duhet të pushtohet për ta civilizuar! Në kohën moderne, të sotme, si recidiv i këtyre botëkuptimeve, ka mbetur joshja e nxitur edhe nga vetë shqiptarët për adoptimin e një lloji të politikës që ”do të aprovohej” nga jashtë dhe do të rezultonte në realizimin e qëllimeve nacionale dhe të ”modernizimit” tonë të shpejtuar dhe pa mund. Ndërkaq ”nga jashtë” lloji i politikës së tillë përkrahet me shpresën e ushqyer edhe nga brenda për rikrishterizimin e shpejtë, masovik, dhe gjithashtu, pa mund, të shqiptarëve, por që një përkrahje e tillë pastaj sërish kufizohet me ambiciet e drejtimeve të ndryshme të besimit të krishterë. Meqë një rikrishterizim i tillë i shqiptarëve nuk do të rezultonte në kurrfarë zgjidhjeje të çështjes shqiptare, bartësit e tendencave të tilla nga jashtë e synojnë në atë mënyrë ”eliminimin” e çështjes shqiptare, duke e reduktuar (çështjen) në ”problem” të të drejtave të njeriut. Mendimi i tillë politik është i ngarkuar me komponentën religjioze. Në arsyetimin e veprimeve të veta këta bartës (të jashtëm) do të rezononin përafërsisht kësisoji: një e padrejtë që mund t’i shkaktohet (apo edhe që i është shkaktuar) një të krishteri, qoftë edhe të rikrishterizuar së voni, nga një i krishterë tjetër, do të mund të ”rregullohej” disi, duke mbetur brenda ”familjes” (së krishterë). Do të ishte ky një ”problem” gjithsesi më i vogël se një ”çështje” madhore dhe e madhe. Të ”rikrishterizuarit” e tillë, pastaj, do të mund të ”zgjidhnin” sipas afinitetit ose të ndaheshin territorialisht, barabar, ose proporcionalisht, midis ”familjeve” të krishtera fqinjësore (Greqisë dhe Serbisë). Do të ishte ky një variant a) i cili do të kishte shans për t’u realizuar sikur të mund të merreshin vesh me Italinë, së cilës në mënyrë jetike i intereson Vlora me rrethinë për t’i pasur dyert e hapura nëpër Otrant. Me këtë kusht të plotësuar, Italia, meqë edhe atje mendimi politik mund të jetë i ngarkuar me komponentën religjioze (kujdesin) për fatin e shqiptarëve katolikë, sa për fillim do të mund edhe të pajtohej. Në këtë mënyrë do të ”realizoheshin” ambicjet e mendimit politik të ngarkuar me komponentën religjioze të fqinjve shqiptarë se çështja shqiptare, pas ndonjë lufte, për të cilën nuk dihet se sa do të zgjaste dhe çfarë vëllimi do të kishte, do të mund të reduktohej në ”problem” të të drejtave të njeriut (të shqiptarëve si individë ose si grup). Ndonëse varianti i tillë është i parealizueshëm për shkaqet për të cilat do të flitet më vonë, ky fatkeqësisht ekziston si mundësi teorike. Madje jo vetëm kaq, sepse duke ekzistuar si mundësi teorike, sidomos për qarqe të verbuara me fanatizëm fetar dhe për ato imperialiste, ai gjithnjë frymëzon veprime të tilla politike të cilat i sjellin dëme të pekompenzueshme jo vetëm çështjes shqiptare dhe shqiptarëve në veçanti, por në planin afatgjatë, edhe vetë atyre dhe çdo politike racionale në përgjithësi. Njeriu nuk mund t’i fajësojë fqinjët për zjarrin në shtëpinë e vet, por nëse ata nuk e dëshirojnë sinqerisht shuarjen e tij, lind frika nga zgjerimi i mundshëm i tij dhe nga përcëllimi prej flakës.

XLI

Gjithnjë në vijën e një mendimi politik të rënduar me konsiderata religjioze dmth., të motivuar me ndjenja religjioze, por që në të vërtetë, nga prapavija, ushqehet me ambicje territoriale, do të mund të ekzistonte /dhe ndoshta ekziston/ edhe një variant tjetër për ”eliminimin e problemit shqiptar” dhe jo për zgjidhjen e çështjes shqiptare – varianti b): që shumica ortodokse shqiptare edhe territorialisht të inkorporohet me grekët, kurse përqindja e popullsisë shqiptare katolike dhe shumica e popullsisë shqiptare islame, qoftë si një tërësi e bashkuar (me Kosovën) qoftë ndaras (pa Kosovën) të inkorporohet pastaj në ndonjë ”Ballkani” të bacës Adem (Demaçit), ndonëse kjo me sa kuptova nga shtypi, e presupozon si parakusht pavarësimin e Kosovës ose bashkimin e trojeve shqiptare në një shtet të vetëm shqiptar.

XLII

Për këto mundësi, në mënyrë të sintetizuar flitet në librin tim. Mendimin tim e dhashë sidomos në mbrojtjen time para gjykatës serbe në Prizren. Zhvillimet e fundit, për fat të keq, duket sikur i japin të drejtë shqetësimeve të mia të atëhershme dhe bëjnë që të ndjehem jo mirë edhe sot. Gjithnjë në mbështetje të atij mendimi, më duhet edhe më tutje të vazhdoj elaborimin tim së paku me shpresë të qetësimit të vetëvetes.

XLIII

Që të dy variantet në fjalë – për ”eliminimin” e ”problemit” shqiptar dhe jo për zgjidhjen e çështjes shqiptare – e nënkuptojnë prezencën italiane në formë të ”kujdesit” për përqindjen katolike shqiptare e cila pastaj do të rritej gradualisht dhe proporcionalisht me forcimin e pozitave të veta si në këtë pjesë të Ballkanit, ashtu edhe në ato ndërkombëtare. Si pretekst, gjithmonë do të merrej ”kujdesi” për mirëqenien e përqindjes (tani) në rritje të popullsisë shqiptare të besimit katolik në shkëmbim me shkëputjen e lidhjeve me serbët. Kështu Italia, e futur në fillim si pykë e fortë në truallin shqiptar, me meritën e mendimit politik të rënduar me komponentën religjioze ortodokse me kohë do të shndërrohej në një pykë të fortë midis vetë shteteve ortodokse, pykë e cila do të mund të kishte vetëm dy përfundime: 1) në qoftë se nuk do të përfundonte në ndonjë luftë të përgjithshme, atëherë a) së paku do të përfundonte në shndërrimin e Italisë në ndonjë ”padron” të shteteve të Ballkanit. Mirëpo ”patronatin” e tillë mbi shtetet e Ballkanit do të detyrohej ta ”ndante” me Austrinë, sepse interesi ekonomik i faktorit gjerman për rrugën detare –Adriatikun, e me këtë edhe për sigurimin e Otrantit, është pothuaj i barabartë, nëse jo edhe më i madh, me interesin ushtarak italian. Për aq më tepër, avancimet në teknologjinë ushtarake mund të ndikojnë në reduktimin e rëndësisë strategjike të ndonjë pike të caktuar të globit tokësor, por nuk është e thënë që kjo gjë të ndikojë edhe në reduktimin e rëndësisë së saj ekonomike. Bartja e grurit apo e thëngjillit psh. gjithmonë do të kushtojë më lirë dhe me siguri më të madhe nëpër tokë (me tren) dhe nëpër det (me anije) se sa me rrugë ajrore.

XLIV

Të gjitha këto që u thanë gjer më tani rreth tendencave për ”eliminimin” e çështjes shqiptare, duke e reduktuar atë në një ”problem” për të drejtat e njeriut, nuk janë gjëra të reja. E theksova më heret (p. XL) se skenarë të tillë do të mund të ekzistonin si mundësi teorike me implikacione tejet të dëmshme praktike, por në të vërtetë, do të mund të thuhej se më lart politikisht e bëra projektimin e disa realiteteve të Luftës së II-të Botërore, ose së paku, të disa elementeve të realitetit shqiptar dhe atij ballkanik të kohës së asaj lufte. Vetë projektimi ndryshon nga realiteti në pikën që atëherë vetë shteti shqiptar ka qenë i formuar në diçka më pak se në kufijtë e tij etnikë, por nën ”ombrellën” italo-gjermane. Me ”shqyerjen” e ”ombrellës” shteti i tillë shqiptar është reduktuar në kufijtë e mëparshëm politikë. Me fjalë të tjera, elementët e skenarëve të tillë tashmë janë diçka si ”deja vu”, dmth., të vjetëruara. Në qoftë se është kështu (dhe padyshim që është), atëherë njëra nga pyetjet elementare që imponohet vetëvetiu është se për çka, në të vërtetë, është fjala: për ringjalljen e ëndërrave të vjetra apo për vlerësimet vazhdimisht të gabuara politike të elementeve të reja?

Vijon...