N'gjuhën letrare Zoti s'egziston

[ILovePejaa]

Gropa e qireçit. Ka kohë që Prishtina drue âsht shndërrue në nji gropë të madhe qireçi tue përbi e shkri gjithçka. Nuk ka kângë ja libër, pjesë teatrore ja film, nuk ka çâshtje ja temë të madhe, nuk ka entuziazëm ja iniciativë që s’ka me humbë e shkrie a thue se râ ka n’far grope t’përbindshme që s’ka kush me e fâ. Gropë e pangop. Njerëzit nganjihere t’bâhen krejtësisht t’anestezuem, t’pandieshëm, grogi. Hutue e vrazhdësue luftash, deportimi, apartheidi, akulturimi, pseudohistorie e pseudoedukimi, habitë e zhgënjye vlerash e titujsh t’rremë, trullue gjuhe letrare, hutue e nxanë lufte për t’mbijetue e pshtue njaq sa edhe Krishti me u shfaq e ringjall n’këtê qytet tonin, s’kish me e diktue kush. Madje, drue se kishin me e kryqëzue sërishmi.



AMERIKA I FLET KOSOVËS. Moti s’kisha lexue letër t’far politikani si ajo e zotit Dell dedikue shqiptarëve t’Kosovës. Dedikue Kosovës. Amerika po i flitte Kosovës. Neve të tanë. Jo se s’u pajtova me zotin Dell se arma duhet me mbet mjet i fundit, po n’letrën e tij kishte aq shumë përgjithësime sa qe zor me mbet indiferent. Dhe....ne ishim shurdh...s’ka reagim, s’ka feedback. A thue se s’jeton kush këtu. U gëzova kur e lexova gjegjen e Daut Demakut. E kuptova si britmë: une jam këtu, une jetoj këtu. Pokështu u gëzova kur lexova edhe reagimet, sado t’vonueme, për nji çashtje madhore si gjuha letrare e vitit 72. Sa kisha nis me mendue se këtu nime askush s’jeton, se këta njerëz s’janë tjetër pos dofarë zoon politikon e njerëz anestezue apartheidi e akulturimi. Zombi t’përkryem. S’i prek gjâ. S’i trazon gjâ. Jetojnë tue mos jetue, pa vetëdije viktima t’motos së njoftun amerikane: Mine not question why. Mine just to do or die. (S’asht punë êmja me pyet. Êmja âsht me punue ja me dekë).



ATA QË JETOJNË KËTU. Shkrimet e mia për gjuhën letrare të vitit 72 i kam kuptue si ftesë për t’mendue e për t’rishikue veten n’gjuhë. Përpjekje me e bâ nji hap anash e me e rishikue rrugën e kalueme. Apel për vetëdijesim gjuhësor, si kishte me thanë Sherif Elshani. Nis nga nji realitet karikatural gjuhësor i Kosovës sot, si argument i pamohueshëm, mendoj se s’ka çâshtje ma madhore e urgjente se sa rishikimi dhe rivlerësimi i normës së përcaktueme nga elita komuniste e vitit 72. N’mos për asgjâ tjetër, atëhere nga fakti se s’pati sukses. Dështoi. S’ka dëshmi ma t’madhe për këte dështim se vet Kosova. E konfuziteti n’gjuhë domethanë konfuzitet n’krye, konfuzitet n’shtet ose për shtet. Me nji krahasim t’largët, une edhe luftën n’Maqedoni e përjetoj si pasojë të këtij konfuziteti n’gjuhë. Si keqkuptim i motos nga shekulli XIX: Nji popull, nji gjuhë, nji shtet. Kësodore, mendimet e shprehuna n’formë reagimesh n’Kohën Ditore, ose edhe si intervista, i kuptova si kontribute njerëzish që jetojnë këtu, që kanë përgjegjësi, që mendojnë e dinë me mendue, që janë t’kujtuem mbi çâshtjet madhore shqiptare, qoftë edhe tue mos u pajtue aspak me mue, qoftë edhe tue huq plotësisht argumentimin. Andaj, mendoj se këto kontribute ishin t’pakta dhe meritojnë nji koment e edhe nji argumentim shtes têmin.



ELSHANËT. Ishin dy reagime n’Kohën Ditore. Dhe, rastësisht, të dyja me mbiemnin Elashani. S’kam se çka me i shtue shkrimit të zotit Sherif Elshani. Ai âsht i shpëtuem, i salvuem magjie e tabuje. Argumentimi dhe përjetimi i zotit Elshani m’bân optimist. Nuk e di edhe sa kohë do të shtiremi se jemi dikush që s’jemi, por une due me besue gjykimin e shnosh t’njerëzve t’Kosovës. Ata dijtën me i ndihmue vedi me u çlirue, besoj se kanë me dijtë me i ndihmue vedi edhe me u çlirue n’gjuhë.

Sidomos e gjej t’angazhuem e t’kujtuem zotin Bislim Elshani n’çâshtjet e gjuhës. Zoti B. Elshani s’pajtohet me mue, por une e falënderoj për seriozitetin dhe përkushtimin me të cilin i kishte hy dhe po e përjetonte temën. Nga ai shkrim më shërbeu përvoja e tij si mësues i gjuhës shqipe, e cila e kishte shqetësue zotin Elshani, posi mue. Në këtê pikë pajtohemi. Të dy jemi të tmerruem me mënyrën se si kosovarët e flasin gjuhën letrare. Por pyetjes ‘Pse’ i japim gjegje t’kundërta. Ai shkakun këtij fenomeni nuk ia gjen në vitin 72, por ‘në komponentën psiko-sociale, në familjen patriarkale dhe sistemin arsimor’. Nuk e mohoj se janë pa ndikim, por zoti B.Elshani, tue i ikë vitit 72 me tanë shkrimin e botëkuptimin e tij, përbân edhe nji argument shtes për tezën time se ai vit dhe ato vendime janë tabu! S’guxon me fol për to. E keqja e shkrimit të zotit B.Elshani âsht se ai âsht ma i gatshëm me i gjetë njerëzit e Kosovës t’lanun, jointelegjentë, t’prapambetun, t’pazotë me i mësue nji grusht rregullash, sesa me dyshue, bile pakëz, se ç’u vendos dhe pse u vendos ashtu n’Tiranën e vitit 72. Çfarë vendime e norma qenkan ato sa nga viti 72 e tekëndej, për tridhetë vjet, 1 milion e gjys njerëz s’un i mbajnë mend e mësojnë. U imponuen dhunshëm apo ishin vendime t’marruna vullnetarisht? Për këtê ma vonë.



DIGLOSIA. Jo drejtpërdrejt por n’shmang, për këtê riaktualizim të standardit gjuhësor që kishin shkaktue shkrimet e mia, foli edhe zoti Isa Bajqinca. Sidoqoftë, e përjetova si guxim dhe kontribut intelektual për nji çâshtje madhore. Nga ana tjetër, duhesh nime me qenë i guximshëm e me i dalë n’mbrojtje vitit 72. Pajtohesha me zotin Bajqinca me nji pikë, se linguistët e Kosovës janë ‘qyqarë’, si tha. Ai t’paktën foli, mori guximin, qoftë edhe me shkretue e diskualifikue. Isha kurioz për argumentimin që ia bân asaj norme. Fatkeqësisht, zoti Bajqinca ma shumë se argumente n’atê intervistë kishte kualifikime, përçmime, arrogancë, vetëkënaqësi t’atillë sa s’linte vend për ndonji lexim e vlerësim ma serioz. Intervista me botëkuptimin e tij n’tê e diskreditojshin vetiu zotin Bajqinca. Arrogancë t’atillë moti s’kisha diktue, t’atillë sa me u krahasue edhe me Krishtin! Por arroganca e zotit Bajqinca që e kishte shpall veten ‘autoritet’ gjuhësor, ishte n’disproporcion gjeometrik me ato troha argumentesh t’përmenduna. Po thom, as e kishte vlê me ia kushtue edhe këta dy-tre rreshta, sikur zoti Bajqinca të mos ishte nji nga ata që vûe kanë gisht n’atê dokument të vitit 72. Për me arsyetue, po e sjell vetëm nji vlerësim. Nga intervista konstatoj se zoti Bajqinca, që nga viti 72 e tekëndej, për tridhetë vjet si autoritet gjuhësor, s’ka qenë në gjendje me e diktue nji fenomen ma të lehtin gjuhësor: diglosinë. Zoti Bajqinca nuk e ditka se jo ka diglosi n’Kosovë, po Kosova âsht shembull eklatant diglosie, si Greqia. Me i thanë vetes profesor, autoritet, Krisht, trim, e mos me qenë në gjendje me e diktue diglosinë, âsht aso huqje e madhe, sa t’bân me u ndie keq për tê. Nga ana tjetër, si u bâ që për tridhetë vjet n’Kosovë, me tana këto institute, me tana këto katedra, me tana këto ‘autoritete’, e të mos e kemi as edhe nji shkrim të vetëm për diglosinë (sa di une?). Si u bâ që të mos shkruhet e të mos folet për diglosinë për tana këto vjet n’Kosovë? Si për sëmundjen e tokës n’familje. Diglosia dhe mungesa e çfarëdo ekspertize që do e konstatonte për mue âsht nji nga argumentet e fuqishme që dëshmojnë se viti 72 dhe gjuha standarde janë tabuja e fundit shqiptare. Nuk u shkrue, kisha me thanë, sepse po e konstatove diglosinë ti si autoritet, si gjuhëtar, si Bajqincë, si Ajet, duhesh ndoshta edhe me e shpreh dyshimin tând ndaj vendimeve të vitit 72. Por, këta njerëz s’kanë dyshime! Këta s’donë me dyshue. Donë me besue. Po them, atituda e tyne nuk âsht shkencore. Âsht atitud religjioze. Përmasat e kësaj huqje dhe fatkeqësie të tyne ma së miri shihen në këtê kontradiktë frapante: këta gjuhëtarë bâjnë fe nga gjuha e cila nuk e njeh fenë!



ZOTI. Isha mjaftue me kaq sikur zoti Bajqinca të mos e bânte edhe nji huqje monumentale. Ai krahason veten me Krishtin dhe citon Biblën n’gjuhën letrare, pa dijtë se në gjuhën letrare Zoti s’ekziston. Âsht i ndaluem. Kjo gjuhë shqipe, kjo e vitit 72, nuk e njeh Zotin. Âsht e sterilizueme dhe e dlirun Zoti e besimi. Bajqincës i ka ikur vetëm ky detaj i vogël: në vitin 72, n’Shqipni, Zoti ishte i shpallun me dekret inekzistentë. Bajqinca ka vûe gisht e âsht pajtue që gjuhë për tanë shqiptarët me qenë gjuha e atyne që e kishin vrâ Zotin. Kësodore, âsht mëkat me e livdue Krishtin e me e citue Biblën n’gjuhën letarare, zoti Bajqinca. Po siç âsht mëkat ndaj gjuhës s’atyne që s’e kanë njoftë Zotin me u fal e me iu lut Zotit n’gjuhën e tyne, ose si zoti Bajqinca me u krahasue me Krishtin. Kisha dëshirue që kjo t’ishte far mjeti stilistik, metaforë, e jo fakt. Nji vetëm liri e teprueme eseisti, por fatkeqësisht këtê dëshirë têmen e davarit menjihere Fjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe. Kurani i gjuhës standarde t’vitit 72. Ja se ç’përmban Fjalori për fjalën ZOTI. T’ju kujtoj se ky Fjalor vlen edhe sot e kësaj dite dhe kush s’e ka ndrrue ende sepse, si jam tue thânë me qinda here, viti 72 âsht tabu, s’guxon kush me e prek.



ZOT, ~I m.sh. ~ sipas parafytyrimeve fetare e mistike: qenia më e lartë e mbinatyrshme, e trilluar nga fetë e ndryshme, e cila gjoja ka krijuar botën, qëndron mbi të dhe drejton gjithçka; perëndi. S’ka zot. Nuk i lutemi më zotit.


M’bâhet se i ndigjoj tue thânë se, punë e madhe, e ndrrojmë përmbajtjen e fjalës Zot dhe ka përfundue gjithçka. Por, po u ndrrue përmbajtja e fjalës Zot, shembet gjithçka n’atê gjuhë, si komunizmi. Si magjia. Firon dogma e pagabueshmënís s’atyne që përcaktue kanë normën. Dogma si dogmë, po e ndrroi vetëm nji element të vockël, si në këtê rast Zotin (sic!), atëhere ndrron krejt. Edhe ata t’vitit 72 po gabokan, si tanë ne tjerët. Qenkan t’vdekshëm. Po thom, u ndrrue fjala Zot, atëhere duhet ndrrue edhe standardi e gjuha që ka ndalue Zotin dhe i ka dhanë këso përmbajtje kësaj fjale.



YLLI N’FLAMURIN E GJUH’S SHQIPE. Fjalën Zot Fjalori e ka me germë t’vogël. I sajuem nga ata që vrâ e kanë Zotin n’Shqipni, s’âsht me u çudit se shembujt që i gjejnë për fjalën Zot janë: S’ka zot. Nuk i lutemi më zotit. N’momentin kur u vendos se cila ka me qenë gjuha standarde shqipe, gjuha e tanë shqiptarëve, n’Shqipni Zoti ishte i shpallun me dekret inekzistent. Po e theksoj dekret, sepse s’ishte plebishit. Ishte dhunë. Fjalën dekret lexojeni: dhunë. Po me dekret xhamitë dhe kishat qenë shndërrue n’MAPO e depo. Bibla e Kurani qenë ndalue e falja e livdimi i Zotit denohej. Po e përmend këtê fakt historik sa për t’argumentue se përcaktimi për gjuhën e tanë shqiptarëve qe bâ me nji moment çmendie e deliri t’elitës komuniste shqiptare. Asgjâ s’ishte normale n’atê shtet e s’ka si t’ishte normal as standardi i caktuem prej asaj elite. Nuk âsht imponue dialekti tosk me dhunë, thonë ajatollahët e gjuhës, po se âsht ma i bukur, ma i formësuem. Por, për nji njeri normal a s’mjafton me thanë se kjo elitë e kishte vrâ Zotin, me dekret. Për mue ky fakt âsht argument krucial i prezencës së dhunës gjatë vendosjes. Imagjinoni guximin dhe fuqinë e njeriut që kishte vendos me e shpall Zotin inekzistent? Si mendoni, Enver Hoxha, personifikimi i kësaj elite komuniste, njeriu që e kishte vrâ Zotin, i gjithëpushtetshëm si faraon, prezent n’sallën e ‚Kongresit të Shqipes’, ku fjala e hymjes n’kongres nga ministri i arsimit Thoma Deliana mbyllet me fjalët „më lejoni të falënderoj udhëheqësit e Partisë e të Shtetit, me shokun Enver Hoxha në krye, për nderin që na bëjnë me pjesëmarrjen e tyre në këte Kongres...“ , si mendoni, kishte me u pajtue me çkado tjetër pos me ndonji gjuhë që i get atij, Zotit, jo atij n’qiell, po këtij n’tokë? Natyrisht, elita komuniste, e cila fjalën Zot e shkruen me germë t’vogël e fjalën Kongres me të madhe, ka me i gjet me qinda arsye për me e dëshmue tosknishten, gjuhën e shokut Enver dhe t’aradhave partizane, si ma t’avansueme. Dialekti tjetër, gegnishtja, do të mbetej gjuhë e anmikut klasor, e mbretit dhe klerit, e Fishtës dhe Shkodrës, gjuhë e njerëzve të deklasuem e të rangut të dytë, gjuhë e njerëzve që i besojnë Zotit dhe e shkruejnë me të madhe fjalën.

Nuk e kuptoj nji gjâ: kush i mbushi mendjen klerit n’Kosovë me bâ këso gabimi, që t’mos thom mëkati, sa me e transliterue Biblën e Kuranin n’gjuhën ku s’njihet e mëkatohet Zoti. Ato munden me qenë të shkrueme edhe në dialektin tosk edhe n’ate geg, por assesi në gjuhën e vitit 72. Sepse gjuha e vitit 72 âsht gjuhë e dlirun, e sterilizueme Zoti. Âsht gjuhë e vrame Zoti. Për mue, posi ylli pesërremsh n’flamur, pokështu edhe norma e vendosun n’vitin 72 mbetet yll pesërremsh i harrnuem n’flamurin e gjuh’s shqipe.



SHQIPJA DIVINE. E lexova edhe intervistën e zotit Idriz Ajeti. Diktova dhe ndjeva n’ligjërimin e tij tonin e studiuesit, dhe seriozitetin e nji autoriteti të qenë të gjuhësis n’Kosovë. Të paktën, te zoti Ajeti s’e ndjeva atê ambicie prej polici, që kishte I.Bajqinca, sa me ua mbyll gojën njerëzve, me ua ndalue mendimin, fjalën e lirë, mbylljen e gazetave dhe televizioneve, përjashtimin e moderatorëve nga puna. Sado, m’duhet me konstatue se n’argumentimin që zoti Ajeti i bân vendimit që tosknishtja me qenë n’themel t’shqipes ndihet ajri i ndejun. Fitova përshtypjen se n’argumentimin e tij s’âsht hapë dritarja për tridhetë vjet. Po ndalem te nji mendim i zotit Ajeti. Pajtohem se „s’ka dialekt të një gjuhe që të mos mund merret e të vihet në bazë të gjuhës letrare“. Jo nji dialekt, por edhe gjuha e nji shkrimtari t’vetëm si, ta zâmë, Manzzoni ja Dante n’Itali, e pranoj, mun merret për bazë të standardit. Por, kur zoti Ajeti nis me gjet arsye linguale për me e dokumentue se dialekti tosk na qenka ma i avansuem e ma i normëzuem se ai geg, mendoj se zoti Ajeti bân gabimin ma të madh që mundet nji linguist me e bâ. Mund t’jem i gabuem, por nuk ka mjete lingustike me të cilat nji dialekt mundet me u quejt superior ndaj tjetrit. Nuk e kam gjet asnji linguist të ditun, i cili me seriozitet kishte me konstatue epërsinë e nji gjuhe mbi tjetrën. Ato zakonisht janë opinione, projeksione personale, paragjykime, stereotipe, bindje që egzaktnia shkencore s’un i konstaton. Âsht vetëm nji pikë ku i gjen tok tanë lingustët, se gjuha evoluon, ndryshon, perpetuon. S’ka etalon të gjuhës. Të vetmin etalon që vê nji gjuhë mbi nji tjetër historia e standardizimeve gjuhësore njeh dhunën, ose po e quejmë edhe ndryshe, autoritetin shtetnor. E arsyeja âsht e thjesht. Po ta kishim nji shqipe divine, nji koncept platonian për shqipen, me nji lehtësi marangozi kishim me e matë se cili dialekt âsht ma afër shqipes divine dhe po atê moment s’kishte me ekzistue problemi i gjuhës. Por, fatkeqësisht, s’ka shqipe divine. Dhe ma e zeza, zoti Ajeti me argumentimin e tij më bind se as ka qenë fare koshient për mungesën e lirís së përgjithshme n’Shqipnín e vitit 72. S’ka si me qenë i padhunshëm vendimi për normën e standardin në nji vend i ditun si diktatura ma e egër n’Evropë. Si mundet me qenë i lirshëm vendimi për standardin e gjuhës në nji vend ku s’ka liri. Ku diktatori e nderon tubimin me prezencën e tij? Kjo t’i kujton ‚zgjedhjet e lira’ të vitit 92 n’Kosovën nën aparthejdin serb (sic!). Andaj, mendoj se shumë ma afër t’vërtetës âsht Ramiz Kelmendi, kur nuk mundohet me i dhanë arsyetim shkencor vendimeve, por emocional e patriotik. U pajtuem, sepse dojshim me qenë Nji dhe sepse ishim të rrezikuem nga asimilimi n’Jugosllavi. Por, jo se nji dialekt na qenka ma i avansuem se tjetri. Arsyetimet e zotit Bajqinca e Ajeti m’i dëshmojnë të dy si viktima t’përkryeme të nji manipulimi monumental t’elitës komuniste t’Shqipníis. Dekor i asaj diktature. Me keqardhje më duhet me e konstatue edhe nji gjâ tjetër, që e diktova te zoti Ajeti: mungesën e dyshimit. S’un e kuptoj shkenctarin pa dyshim, pa skepsë. Për mue, shkenctari pa dyshim âsht nji contradicto in adjecto. Nji rreth katror. Nji oksimoron. Âsht pikërisht mungesa e dyshimit që kisha konstatue te nënshkruesit e atij dokumenti, që m’ka bâ me i kushtue pak kohë kësaj çâshtje. Dhe, për ta kuptue ma mirë se çfarë atitude religjioze e konsideroj une këte, po e citoj nji fizikan amerikan, Richard P. Feynman:

[vijon

[ILovePejaa]

“N’qe se keni nis me besue se disa gjâna që i thashë pak ma parë janë t’vërteta sepse une jam shkenctar dhe bazue n’broshurën që jua kam dhanë del se jam edhe i shpërblyem e ku ta di se çka, n’vend se me i shikue idetë n’tanësinë e tyne tue i gjykue drejtpërdrejt -- me fjalë tjera, n’qe se paskeni dobësi ndaj autoriteteve--une n’vend tuejin kisha me u lirue soje menjihere. Ia dedikova këtê ligjeratë mu kësaj çâshtje sa për t’konstatue se ç’konkluzione qesharake e konstatime të rralla mundet nji njeri si une me i bâ. Due kështu me e shkatrrue çfarëdo imazhi autoriteti që ka mujt me u gjenerue ndër ju për mue.”



Po kush âsht ky shkenctar që studentëve të vet ua shemb imazhin e autoritetit që me ua bâ të mundun me i shikue idetë n’tanësinë e tyne, me i gjykue idetë e jo kush po i flet? Richard P. Feynman e gjej t’âsht nji nga ikonat shkencore amerikane, fitues i Çmimit Nobel për fizikë.



PROMETHEU vs. KRISHTIT. Po thom, autoriteti i njimendt do dyshoj. Fatkeqësia e linguistëve kosovarë âsht - mungesa e dyshimit. Besimi i tyne. Shkenca e tyne fe. Autoritetet si zoti Bajqinca, që bâjnë fe nga gjuha që s’e njeh fenë. I luten Zotit n’gjuhën në të cilën Zoti s’ekziston. E krahasojnë veten me Krishtin, tue mos e dijtë se shenjtori i shkenctarit dhe humanistit s’âsht Krishti, po Prometheu. S’âsht ai që mbetet pasiv, po ai që kalon n’akcion. S’âsht ai që beson, po ai që dyshon. Shenjtori i humanistit dhe shkenctarit s’âsht ai që i mbyll sytë para gabimit dhe pranon bashkëfajësi, po ai që krijon e rikrijon, me nji fjalë kreatori. Se për ç’humanista e kam fjalën ma së miri mund e kuptoni nga shembulli i fmive tanë n’Kosovë. Këta shkenctarë të viti 72 janë ma parë t’gatshëm me i flijue edhe tri gjenerata fëmijësh n’Kosovë, sesa me i ndrrue tri parime t’vitit 72. Tmerrohem nga qetimi i tyne, nga mënyra se si e jetojnë të sotmen linguale n’Kosovë. Habitem se si mbrohen nga diglosia. Si bâhen t’verbët nga mënyra se si shkruhet norma për të cilën kanë vûe gisht. Kisha me qenë i lumtun sikur t’kisha me e gjet rrugën e paqes tyne. Me sa kuptoj une, paqja tyne fshehtësinë e ka në t’kaluemen. Këta shkenctarë i përcakton e kaluemja. Jo e ardhmja. E ardhmja âsht e rrezikshme për ta. Mundet me dalë dikush si vogëlsia ime, ose nji lagje e papërfillshme intelektualësh, e me ua prish qetinë. Me ua prish fenë. Ata e përcaktojnë njeriun dhe shoqninë me t’kaluemen, jo me t’ardhmen, si amerikanët. E kanë edhe shpjegimin: sepse amerikanët s’kanë t’kalueme, pranej. Konstatoj, janë t’paqetuem e me gjum t’mirë. Haxhilerë t’përkryem. I shoh se si i sillin tespihët e shkencës dhe i luten Zotit n’gjuhën letrare, si shkenctarë dhe humanista t’bindun. I shoh t’lumtun e krenarë. Kanë qenë n’Qabe.

S’kam çka me i shtue tanë kësaj.

Nime Zoti u ndihmoft!





JOZEF K. DHE MAZOHIZMI GJUHËSOR. Ndoshta gjuhtarët tanë nga Kosova nuk ia dolën me i mësue kosovarët me fol tosknisht, lexo gjuhë letrare, por nji gjaje ia kanë dalë: me i bindë ata se janë t’shëmtuem n’gjuhë. Se janë sakata gjuhësorë. Se janë fajtorë pse flasin ashtu si flasin. Ata ia dolën që tanë nji popull me e shndrrue n’personazh kafkian. Në Jozef K. Dhe, si e dini, mu si në librin e famshëm të Kafkës, në fund të këtij tregimi për gjuhën standarde shqipe, Jozef. K-të e Kosovës e pranojnë fajin e pabâmë. E pranojnë se janë fajtorë. Se janë t’shëmtuem dhe mëkatnorë që flasin kështu si flasin, e që s’po munden për tridhetë vjet me fol ashtu si donte diktatori dhe nji grusht shkenctarësh, dekor i oborrit tij. Sa shumë më dhemb dhe sa thellë e përjetoj momentin, kur nji kosovar m’thotë: shiko sa bukur flasin ata e sa keq na! Ky âsht kulmi. Kulmi i këtij manipulimi me njerëz. Paroksizëm kafkian. O njerëz, nuk âsht e natyrshme që njeriu me e urrejt vetveten. Me i ardh turp nga gjuha e vet. Me e bâ veten fajtor pa qenë. Me u bâ vullnetarisht mazohista gjuhësorë. Fajin për mue nuk e kanë nji milion e gjys njerëz n’Kosovë, po elita komuniste e Shqipnís dhe nji grusht shkenctarësh nga Kosova që kujtojshin se po bâjnë mirë. Se gjet e kanë rrugën deri n’parajsën shqiptare, ku të gjithë kemi me qenë Nji dhe kemi me folë Njisoj. Si Enveri. Të bukur si ai.

Fajin e kanë ata që menduen se shteti komunist shqiptar âsht kulmi i civilizimit shqiptar dhe fundi i historís.



IKANAKËT. Adresova elitën komuniste të Shqipnís si fajtore për këtê mazohizëm gjuhësor n’Kosovë. Po cila âsht kjo elitë? Zoti Ajeti, si nji nga viktimat e kësaj elite, deklaron se s’ka të keqe po u muer gjuha e kësaj elite si model i gjuhës për tanë shqiptarët kudo janë. Dhe, jo që pajtohem por, po thom, une s’e kam të huej idenë që edhe gjuha e nji shkrimtari të vetëm me u marr për model. Sidomos kur nji elitë kontribon që civilizimi shqiptar t’avansoj dhe të ngritet në nji stad t’përafërt me civilizimin perëndimor, kur nji elitë i kontribon kualitetit të jetës e standardit ma të mirë, kur nji elitë ndihmon që njerëzit t’bahen t’pasun, nji elitë që nga Shqipnia krijon nji forcë kohezive për tanë shqiptarët, kur ushqen dhe ruen kuptimin e shtetit si Atdhe, si votër, si ngrohtësi dhe siguri. Por, a ka akuzë ma t’madhe për po këtê elitë komuniste sesa Shqipnia sot? A ka argument ma t’madh kundër po kësaj elite sesa vorfnia e shtetit, peisazhi i tij, doka e njerëzve, kualiteti i jetës tyne? Shqipnia si vendi ma i vorfun n’Evropë. A ka akuzë ma t’madhe kundër po kësaj elite sesa ikja e shtetasve të saj? Vetëm para dy muejsh u shkrue n’shtypin shqiptar se me qinda mija shqiptarë kanë aplikue për shtetësi kanadeze me njifar lotarie. Nga çka po ikin? Ku janë nis? Çka po i frigon? Ku mbeti kuptimi i Shqipnis si Atdhe? A ka turp ma t’madh për nji shtet sesa ambasadori i saj me kërkue azil? Çka i ban 8 nga 10 sportistët e kombëtares pas nji ndeshje n’Amerikë mos me u kthye ma n’Atdheun që përfaqësojshin me lojë. Dhe kulmi i tanë kësaj, nji pjesë e madhe e po kësaj elite edhe vetë mâ s’jeton n’Shqipni. Âsht n’azil. Une e kuptoj kategorinë ‘azilant nga Kosova’, por e kisha të vështirë me e kuptue kategorinë ‘azilant nga Shqipnia’. Kush po i ndjek? Nga çka po ikin?

Mun jom i gabuem, por mendoj se ata po ikin sepse Shqipnia si fjalë tjetër për Atdheun, s’ekziston mâ. Kjo më dhemb. Për këtê e akuzoj këtê elitë dhe s’due mâ me ia fol gjuhën. Kjo elitë e konsumoi dhe firoi kuptimin dhe përmbajtjen e Atdheut. E shiti lirë, për nji azil politik ja ekonomik. E bâni trampë konceptin ‚Atdhe’ me konceptin ‚Azil’. Po thom, Shqipnia si fjalë tjetër për Atdheun s’ekziston mâ. Âsht firue e harxhue nga po kjo elitë komuniste, e cila gjatë kohës së diktaturës ishte dekor i saj, dhe e cila vendosi me dalë n’arrati vetëm pas shembjes. Nuk gjeti guximin me u flijue për t’vërtetën gjatë diktaturës, prandaj ik. Ik si e ndjekun nga fjalët e Dostojevskit:“...kishe mundësi me qenë fanari i vetëm i t’vërtetës, po ti nuk ishe“. Kjo e bân me ik këtê elitë. Nji pjesë të saj. Kjo elitë ikanake nuk ik nga dhuna, po nga ndërgjegja dhe e kaluemja e saj.

Shqipnia si fjalë tjetër për Atdheun s’ekziston mâ. Duhet me e krijue sërishmi. Nga kthimi n’Atdhe, nga kângët dhe vargjet e rilindasve, nga madhnia dhe civilizimi Shkodran i paraluftës, nga këta fmitë e sotëm t’komunizmit që t’paktën patën mundësi me e kuptue të vërtetën, nga Vlona dhe lufta e Independencës, nga flijimi dhe lufta e Kosovës dhe për Kosovën. Andaj kam respekt të madh për tanë ata intelektualë t’Shqipnís, që kanë vendos jo me ndejt n’azil, po me u kthye n’Atdhe e me i kontribue tij.

Shqipnín si Atdhe duhet krijue sërishmi.

E sa për Kosovën, une jam optimist. Une shpresoj se ata që dijtën me i ndihmue vedi me u çlirue, kanë me dijtë me i ndihmue vedi edhe me u çlirue gjuhe që s’e njeh Zotin. Kanë me dijtë me e heq yllin nga flamuri i gjuh’s shqipe.


P.S. Ky âsht shkrimi im i fundit për këtê çashtje. Deshta vetëm lexuesve t’Kohës Ditore me u tregue përse kam vendos me shkrue gegnisht. Dhe, si thuhet, me fol e me pshtue shpirtin. Që nesër mos me ik n’azil, sepse s’kam fol atëhere kur âsht dasht e kur e vërteta e do pak me u flijue.



Migjen Kelmendi

30 mars 2001