Citime pėr tė kuptuar mė mirė..
II shekuj para JK
Themelimi i sektit Essenian afėr Detiti tė Vdekur,qė konsiderojnė qė besimi i tyre ėshtė e vetmja e vėrtetė.Ata pėrmendin kryqėzimin,tė « varfėrit nga shpirti »,ata prisnin ardhjen e njė Mesie,Shpėtimi dhe ardhja e « Mbretėrisė » : Fundi i kohės ėshtė afėr ose do tė vij njė botė e pėrsosur.Ata shquhen si « bij tė dritės » besojnė nė « Shpirtin e Shenjt » .Ungjijt kanė huazuar shumė nga shkrimet Esseniane : Tė verbėrit shohin,ata qė qalojnė do tė ecin, tė gėrbulėt do tė pastrohen dhe tė shurdhėt do tė dėgjojnė,tė vdekurit do tė ringjallen,lajmi i mirė ėshtė shpallur pėr tė varfėrit » . « Ai do tė jetė djali i Zotit do ta thėrrasim nga lart.Mbretėria e tij do tė jetė mbretėri e pėrjetshme ».
Gjatė pėrsekutimit tė mbretit grek Antiochus Epiphane, ka lindur koncepti i vdekjes sė shpėtimit tė Jesusit.Fjala ēifute « Naser » (degė,filiz,pjellė) na jep "nazīr" " ("I Shenjt kushtuar Zotit") pastaj "naziraios" nė greqisht qė na jep "nazoren" pastaj « nazaret » nga Jezusi i Nazaretit qė do tė ushqej mitin e fshatiti nga Nazareti,ne realitet e krijuar nga kryqėzatat nė shekullin XIII.Essenianėt pėrmendin ringjalljen (4Q521).
Burimis : Encyclopędia Universalis, "Bota e Biblės" N°107 nėntor dhjetor 1997, "Corpus Christi" Arte
- 164 para JK
Redaktimi i « Libri i Danielit » : Kjo literature apokaliptike ka gjetur njė jehonė tė konsiderueshme nė popullatė ,dhe ka ushqyer profetė dhe mesitė qė merrnin mbrapa turmat si : Juda nga Galileu,Simon,Anthroges,Thadde dhe shumė tė tjerė. Burimi : Maurice Sartre
- 150 avant JK
Redaktimi i dorėshkrimit 4Q525 (njė shembull nga shumė tjerė te Qumranėt/Essenianėt) qė prezenton ngjajsmėri tė jashtėzakonshme me Ungjillin e Mateut qė zbulon historinė e Krishtit para se te ai te linde ! Lum ata qė janė tė urtė qė ecin nė ligjin e lartė Lum ata qė thonė tė vėrtetėn me njė zemėr tė pastėr dhe nuk shpifin me gjuhė .Lum ata qė kėrkojnė (dijen) me duar tė pastra dhe qė nuk kėrkojnė me njė zemėr prej batakēiu . Dorėshkrimi 4Q525 i kopjuar po thuaj identik nga Ungjilli sipas Mateut 5, 3-12.
Duhet shėnuar qė dorėshkrimi nė Qumran daton grosso modo nga -200 nė +63 /JK dhe qė ėshtė zbuluar 4 ose 5 km nga vendi qė supozohet pagėzimi I Krishtit,qė nuk e pėrmend askund Jezusin,Krishtin apo Nazaretin .Nga koha e gjatė ,dorėshkrimi I Qumranit tregon qė historia e Jezusit ėshtė njė rezultat I njė evolucioni i vazhdueshėm midrashik dhe qė I ka sjellė njė grusht tė ashpėr kishterimit.Burimi : Bota e Biblės nėntor dhjetor 1997.
Rreth - 100 para JK
Nazaretėt punojnė nė Bibėl.Ēifutė dhe arrijnė nė njė cope tė nxjerrė nga njė midrash krishter .(shprehje ēifute qė dmth komentim biblik sipas traditave ēifute) .Prodhimi i teksteve tė tyre ėshtė kopjues dhe qarkullon kudo.Ata janė tė krishter primitive (jashtė krishterimit).kėto shkrime do tė jenė themeluese gjatė redaktimit tė ungjujve.
-100 para JK
Redaktimi i librave tė Testamentit tė vjetėr (dhe tė Torės) ka mbaruar.Nga Essenianėt ?
I shekull para JK
Degėzimi . Essenianėt migrojnė drejt tė ashtuquajturin krishterizėm. « E di qė askush nuk ėshtė i arsyetuar pa ty » , « Vetėm nga mirėsia jote do tė jetė e arsyeshme » do tė vijnė mė vonė te Pali.
Krishti dhe falja e zotit.Ligji i Jezusit transformohet nė besim nė Jezusin.Nė Qumran ,njė drekė ishte marrė sė bashku gjatė sė cilės njė prift bekonte bukėn dhe verėn.Burimi : Herschel Shanks "Enigma e dorėshkrimit nė Detin e Vdeku"
- 65 para JK
Mėsuesi i drejtėsisė sė sektiti tė Essenian ka 12 nxėnės.Ai merret pėr Mesi i zbritur nga Davidi,ėshtė persekutuar,torturuar dhe ekzekutuar si martir i besimit dhe do tė ringjallet
Ai do tė krijoi njė kishė ku besnikėt e tij e presin kthimin e tij.Burimi : A. Dupont-Sommer "Vėshtrim mbi dorėshkrimet nė Detin e Vdekur", Encyclopędia Universalis, N °107 1997.
- 44 para JK
Herodi pushton fronin e Jerusalemit,nė -37 dhe konfirohet nga Roma.
- 25 para JK
Lind Filon i Aleksandrisė (- 25 nė 65)
Njė njeri qė merret vetėm me religjion dhe filozofi.Ai pėrpiqet tė bashkoj judaizmin dhe helenizmin.Gjithashtu ai do formoi njė doktrinė platoniane nga « Logos » qė ka shumė ngjajshmėri me Ungjillin sipas Gjonit.
Ai ka shkruar 50 vėllime ku ka pėrmendur tė gjitha ngjarjet,tė gjithė personazhėt e mėdhenj tė kohės sė tij duke mos harruar as edhe Pilatin.Ai i njeh dhe i pėrshkruan me forcė detajet e sektit Essenian,qė jetonte nė rrethinėn e Jerusalemit dhe lumit Jordan.
Filon nuk ka shkruar asgjė rreth Krishtit nė asnjė nga veprat e tij po ashtu edhe bashkėkohėsit e tij : Valerius Maximus (- 14 nė 37), Plin i Vjetėr (23 nė 79), Silius Italicus (25 nė 100), Perse (34 nė 62), Lucain (39 nė 65), Dion Chrysostome (40 nė 120), Stace (40 nė 95), Martial (40 nė 104), Seneka (- 4 nė 65), Juvenal (65 nė 128), Tacite (55 nė 120), Plin i Riu (61 nė 114), Sueton (70 nė 140), Valerius Flaccus (70 nė 100), Plutarku (46 nė 120), Petrone (vdekur nė 65), Quintilien (30 nė 96), Apule (125 nė 180), Don Cassius, Pausanias etj. .. bile edhe dorėshkrimet e Detit tė Vdekur (- 365 nė 68)..
I vetmi historian i epokės qė e pėrmendin Jezusin e Nazarethit (Flavius,Jozef) ja kushton vetėm 10 rreshta nė 30 volumet e tij vėrtetohet si gabim i madh.Historianėt kanė treguar qė pseudo dėshmitari i Tacitit ishte njė interpolacion.Sueton flet pėr njė Crestos qė do tė thotė i « lyer » dhe jo Christos dhe ngjarja ndodh nė Romė nė 50,17 vite pas vdekjes sė supozuar tė JK.Burimi : « Provat e ekzistencės sė Krishtit » "Encyclopędia Universalis", "Jezusi anatomia e njė miti" Patrick Boistier.
- 4 para JK
Sipas shkrimeve nga Qumrani,mesia Menahem,i hedhur nga farisienėt ėshtė vėrar nga romakėt pastaj ishte konsideruar si ringjallje nga nxėnėsit.Kjo histori do ti inspiroj njė shekull ma vonė,autorėt e Testamentit tė Ri.Burimi « Mesia tjetėr » , Israėl Knohl Drejtor i départementit biblik nė Universitin hébraik tė Jerusalemit (A.Michel).
Ai vė nė evidencė pėr here tė parė korrespodencėn skajshmėrisht trubulluese mes biografisė sė Jezusit dhe liderit mesianik tė mėparshėm me njė gjeneratė : Menahem Esseniani .Burimi : "Le Monde" 25 dhjetor 2001.
- 4 para JK
Vdekja e mbretit ēifut Herodit tė Madh (kuptohet qė sundon qė nga lindja e JK sipas Mateu 2-1)
Mospėrputhja me data,nė Bibel,nė mes vdekjes sė Herodit dhe nominimit tė Quirinius ėshtė ardhur nga mosnjohja e historisė nga ana e murgjėve qė i shkruan ungjujt shumė shekuj mė vonė. (Nuk janė dėshmitarė tė jetės sė tij) Burimi : "Encyclopędia Universalis", "Dosiet e Arkeologjisė" N°279-Dhj 02 - Jan 03.
Krijoni Kontakt