El FARABI
(AL-PHARABIUS)
[870 - 950]
El Farabi, i njohur nė perėndim si Al- Pharabius (El-Farabius), kontribuoi nė filozofi, logjikė, sociologji dhe shkencė. Ai njihej mė sė miri si "mėsuesi i dytė" ( El-Mualim El-Thani) mbas Aristotelit. Ebu Nasr Muhamed Ibn El-Farah El-Farabi ka lindur nė vitin 870 nė afėrsi tė vendit Farab tė Turkestanit. Paraardhėsit e tij ishin me origjinė nga Persia dhe babai i tij ka qenė gjeneral. Mbasi pėrfundoi edukimin nė Farabė dhe Buharė shkoi nė Bagdad pėr studime tė larta. Atje studioji disa gjuhė, shkencė, teknologji si dhe filozofi. Gjithashtu udhėtoi pėr nė Damask dhe Egjipt pėr studime mė tė thella. El Farabi vdiq nė Damask mė 950.
Nė vitet e para tė karrierės sė tij tė gjatė El-Farabi ishte Kadi (gjyqtar). Mė vonė ai vendosi tė ushtronte profesionin e mėsuesit. Ai tregoi zgjuarsi tė jashtėzakonshme nė shumė gjuhė dhe pėr shkak tė talentit tė veēantė nė lėmi tė ndryshme tė shkencės si dhe filozofisė tėrhoqi vėmendjen e mbretit Saif el-Daula el-Halab (Aleppo). Por, pėr shkak tė disa rrethanave tė pafatshme ai pėrjetoi vuajtje tė rėnda dhe njėherė u detyrua tė punojė si kujdestar kopshti.
Kontributi mė i madh i El Farabit ėshtė nė logjikė, filozofi dhe sociologji. Pėrveē kėsaj ai kontribuoi edhe nė matematikė, shkencė, mjekėsi dhe muzikė. Ai ishte gjithashtu edhe enciklopedist. Kontributi i tij i madh nė logjikė ishte studimi sistematik qė ai bėri duke e ndarė lėndėn nė dy kategori: "Tahajjul" (idetė) dhe "Thubut" (argumentet). Ai tentoi tė lidhė Platonizmin dhe Aristotelizmin me teologjinė dhe shkruajti komente nė fizikė, logjikė dhe meteorologji. El Farabi besonte se filozofia dhe islami janė nė harmoni. Ai pohon ekzistimin e mangėsisė nė kontributin e tij nė fizikė. Libri i tij "Kitab el-Ihsa el-Ulum" paraqet principet fundamentale dhe klasifikimin e shkencave nga njė perspektivė e re.
El Farabi shkruajti shumė libra nė lėndėn e sociologjisė, nga tė cilėt mė me famė ėshtė "Ara Ahl El-Medina El-Fadilah" (Qyteti Model) i cili pa dyshim ėshtė kontribut i ēmuar nė sociologji dhe shkencat politike. Po ashtu shkruajti edhe libra pėr metafizikėn dhe psikologjinė qė pėrfshijnė veprat e tij origjinale. El- Farabi thekson se njė individ nuk mund tė arrijė sukses vetvetiu pa ndihmėn e shumė personave tė tjerė. Ėshtė dispozitė e lindur tek ēdo njeri t`u bashkangjitet njerėzve tė tjerė pėr punėn qė ai duhet tė bėj... Prandaj, pėr tė arritur me sukses atė qė do, ēdo njeri duhet tė qėndrojė nė afėrsi tė tjerėve dhe tė komunikojė me ta.
Ai ishte njė ekpert nė muzikė, dha kontribut nė notat muzikore si dhe shpiku disa instrumenta muzikorė. El- Farabi ju binte instrumenteve tė tij aq mirė saqė njerėzit qeshnin si dhe qanin nga mrekullia. Libri "Kitab el-Musika" ėshtė i njohur edhe sot e kėsaj dite.
El-Farabi shkruajti njė numėr tė madh librash nė fusha tė ndryshme duke pėrfshirė edhe kontributet e tij origjinale. Njėqind e shtatėmbėdhjetė libra janė ruajtur deri mė sot. Dyzet e tre nga ato janė pėr logjikėn, shtatė pėr shkencat politike dhe shtatė pėr etikėn, njėmbėdhjetė pėr metafizikėn dhe njėzet e tetė libra rreth mjeksisė, sociologjisė, muzikės dhe komente tė ndryshme.
Libri i tij "Fusus El-Hikam" ėshtė pėrdorur nė Evropė si libėr shkollor pėr lėndėn e filozofisė shekuj me rradhė.
Krijoni Kontakt