Vitori Çuri tregon..

[MI CORAZON]

“Letrat e OKB në Dervician:

Mbyllni burgjet politike se tmerruat botën”

01/09/2009 - 08:14



•

Afrim imaj

“Në harkun e një viti mora tre letra nga Nju Jorku. Të tria me të njëjtin mesazh. “Mbyllni burgjet politike, se tmerruat dynjanë. Stop pushkatimit për motive antikomuniste! Mos e ndaloni besimin fetar!”Mënyra si Vitori Çuri e veçon këtë fakt, për një moment të krijon përshtypjen se ish-zyrtarja e lartë e parlamentit komunist ka pasur rezerva për sistemin dhe kursin e ndjekur. Po kjo vetëm për pak çaste. Në pjesën në vazhdim, e moshuara zbulon një të vërtetë krejt tjetër që nuk bën fjalë për pozicion politik e qëndrim opozitar, por për përjetime thjesht personale. E tronditur nga korrespodenca jo e zakontë, Çuri shprehet se është nisur menjëherë në Tiranë për t’u konsultuar me shokët e udhëheqjes. Po dhe aty nuk u qartësua përçka duhej t’i përgjigjej OKB-së. Takimi me Rita Markon, ish-nënkryetarin e Presidiumit të Kuvendit Popullor, rezultoi jo produktiv, madje ia shtoi ca më shumë dilemat. “Ia vura të tria letrat në tavolinë, kujton ajo, duke i thënë se duhej menduar për një përgjigje. Për dy tre minuta Rita u hodhi një vështrim kalimthi dhe sa pa vulën e OKB-së u kthye nga unë: Pse për këtë ke bërë gjithë këtë rrugë ti? Nuk është gjë e vogël, i thashë. A është OKB-ja?, pyeti ai me gishtin tregues te nënshkrimi në fund të letrës. Po, ju përgjigja. As mos e merr mundimin fare. Se ta dish t’i Vito, OKB-ja është organizata më reaksionare e botës”. Gjithsesi, siç shprehet ish-drejtuesja e Kuvendit Popullor, ngjarje befasuese të kësaj natyre kanë qenë jo të pakta në atë periudhë. Në vazhdim të intervistës për “Panorama”, Çuri duke zbardhur një pjesë të praktikave zyrtare të parlamentit komunist, shfrytëzon rastin për të përgënjeshtruar “zbulimin” e një gazetari të Tiranës që e trajton si bllokmene me vila në Tiranë e Selanik. Në këtë pikë këmbëngul për ta hedhur në ligjëratë të drejtë atë që pohon lidhur me pasurinë. “Veç kësaj shtëpie përdhese këtu në Dervician, Vitori Çuri nuk ka pasuri tjetër, por jeton me pensionin e kooperativës që nuk i del as për ilaçet...”
Zonja Vitori! Ju morët mandatin e deputetit në Kuvendit Popullor kur ishit dekoruar “Heroinë e Punës Socialiste”. Çfarë përfaqësonte ky status i veçantë për një grua të thjeshtë nga provinca e minoritetit?
E keni fjalën për privilegje. Do t’i bieja shkurt për mos t’u bezdisur: Përveç rrogës në borderonë e kooperativës dhe dietave kur shkoja në Tiranë për të marrë pjesë në mbledhjen e Kuvendit
nuk kam përfituar asgjë tjetër. Bile edhe vet fjalën privilegje e salltanete, për aq sa e kam njohur shqipen, kam mundur ta kuptoj vetëm tani në vitet e demokracisë. Kam qenë idealiste dhe jam munduar gjithnjë të jem e sinqertë në çdo rrethanë, duke menduar se këtë e bënin të gjithë. Koha tregoi se shumë të tjerë ndershmërinë e kishin për fasadë, për demagogji. Unë Vitoria kam bërë jetën time këtu në këtë shtëpi përdhese dhe jam ndjerë mirë kur të tjerët më kanë nderuar pikërisht për këtë mënyrë jetese...
Tingëllon disi paradoksale që një deputete, ca më tepër drejtuese e Kryesisë së Kuvendit Popullor që vazhdonte të bënte jetën e një fshatareje të thjeshtë në Dropull...
Çdo të thotë në shqip kjo fjala paradoksale se nuk e kuptoj mirë...
E pabesueshme. Që do të thotë se sot është e vështirë të besohet që një deputete që drejtonte seancat e Kuvendit Popullor e ngryste jetën si gratë e tjera në provincë. Nuk përfitonit rrogë të lartë, nuk kishit makinë zyrtare, bodigard...
Sa për rrogën, ja u shpjegova. Për këtë rojën personale as që bëhej fjalë fare. Lidhur me makinën personale, nuk mund ta imagjinoja kurrë. E tillë isha gatuar. Në asnjë mënyrë nuk e shikoja detyrën si mundësi përfitimi, por si angazhim moral e shpirtëror për të bërë më të mirën e mundshme për njerëzit dhe popullin tim...
Pak a shumë kështu mundohet të justifikohet pjesa më e madhe e funksionarëve të lartë të regjimit komunist...
I kam dëgjuar edhe unë dhe të them të drejtën për ata që i njoh e më ka lidhur puna me ta më vjen neveri nga justifikime të tilla. Të fshehësh përfitimet e paligjshme që bëheshin në atë kohë në emër të postit zyrtar, është njëlloj si të fshihesh pas gishtit në një ditë me diell. Sidoqoftë, është puna e tyre. Unë e them me plotë gojën që nuk kam qenë kurrë pjesë e kësaj kategorie. Ata që më njohin, bashkëfshatarët, ish kolegët e miqtë, e dinë mirë çfarë ka përfituar Vitoria nga posti zyrtar...
Sidoqoftë, nuk mund të ishit tërësisht jashtë këtij sistemi. Bie fjala, nuk ndodhte asnjëherë që Vitoria të shëtiste me makinën e parlamentit fëmijët e të afërmit...
Nuk e di për çfarë makine e keni fjalën, se unë asnjëherë nuk kam pasur në dispozicion makinë zyrtare...
Makinën që ju çonte në mbledhjet e seancave të Kuvendit...
Vitori Çuri për 16 vite që ka qenë deputete e nënkryetare e Kryesisë së Kuvendit Popullor, ka udhëtuar nga Derviciani në Tiranë me autobus dhe tren si gjithë të tjerët. Që të jem e sinqertë deri në fund ka pasur disa raste që kam rrugëtuar me makinën e Flamur Çanit, kur ishte kryetar i Komitetit Ekzekutiv.
Asnjëherë nuk kam kërkuar nga administrata e parlamentit mjet zyrtar. Bile e kam quajtur të jashtëligjshme udhëtimin me vetura zyrtare. Në fund të fundit shteti na i jepte lekët e biletave të udhëtimit, pavarësisht se rruga me veturë mund të ishte më komode...
Po tani a përfitoni pension të veçantë si ish-deputete dhe Heroinë e Punës Socialiste?
Në këtë rast do kisha hezituar t’u përgjigjesha, por para disa ditësh më ka ngacmuar një kolegu juaj në Tiranë duke më quajtur bllokmene me disa vila në Shqipëri e Greqi, prandaj e shoh të udhës t’u tregoj “kapitalet” e mija. Të vetmet të ardhura që marr janë ato që përfitoj nga pensioni i kooperativës dhe një shpërblim modest si veterane e Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare. Të dyja bashkë nuk arrijnë 150 mijë lekë të vjetra. A më dalin, mund të thuash. Për shpenzimet që kam, do të thosha se janë të mjaftueshme. Po kjo puna e ilaçeve ma prish pak terezinë. Prap se prap kur shikoj se ka dhe më keq, i them vetes se jam mirë. Nuk jam natyrë qaramane siç bëjnë disa, që vend e pavend ankohen me zë të lartë...
Të kthehemi te parlamenti. Sa deputetë kishte në atë periudhë Kuvendi i Shqipërisë?
Gjithsej ishin 250 deputetë që përfaqësonin po kaq zona zgjedhore që mbulonin rajonet kompakte të territorit të vendit. Unë isha deputete e zonës së Dropullit që popullohej nga minoritarë. Një periudhë kam përfaqësuar fshatin Lazarat në Parlament...
Si funksiononte parlamenti në atë periudhë?
Ai mblidhej dy apo tre here në vit. Njëra nga seancat destinohej për miratimin e buxhetit të shtetit, tjetra për shqyrtimin e dekreteve të Presidiumit të Kuvendit Popullor. Kishte raste të rralla që parlamenti bënte dhe ndonjë mbledhje jashtë radhe. Në periudhën midis dy seancave funksiononte presidiumi i Kuvendit Popullor, të cilin deri në vitin ‘82 e drejtoi Haxhi Lleshi që njihej ndryshe si president i vendit. Pas tij e deri në fund të parlamentit komunist, presidiumi u drejtua nga Ramiz Alia. Kuvendi nga ana e vet kishte kryesinë e tij, e cila drejtonte punimet e seancave parlamentare. Unë për shumë kohë kam qenë nënkryetare e Kuvendit. Ishte si të thuash një kuvend që funksiononte krejt ndryshe nga parlamenti i sotëm. Gjithçka që shqyrtohej e miratohej aty bëhej në një farë mënyre formalisht, pasi të gjitha procedurat, ligjet e dekretet për të cilën ne votonim ishin formuluar e përcaktuar më parë në linjën partiake. Fabula komuniste “Partia mbi çdo gjë” nënkuptonte se të gjitha institucionet shtetërore, duke filluar nga Kuvendi Popullor, ishin thjesht zbatuese të direktivave të KQ, të Byrosë Politike dhe forumeve të tjera të partisë. Ishte koha e Partisë-shtet...
Me një fjalë vetëm dy tre herë në vit u duhej të udhëtonit për në Tiranë...
Në Tiranë nuk vinim vetëm për seancat e radhës së Kuvendit, por edhe për mbledhjet e komisioneve parlamentare. Ato ishin të shpeshta. Unë për shumë kohë kam marrë pjesë në komisionin e bujqësisë. Problemet e saj në atë periudhë vlerësoheshin të dorës së parë. Kuptohet në këto komisione nuk debatonim gjatë si në rastin e parlamentit të sotëm, por bënim një shqyrtim në parim të materialeve që përgatiteshin nga sektori përkatës i KQ dhe Ministria e Bujqësisë, për t’ia kaluar për ti vënë vulën në seancë plenare. Ishte më shumë një takim rutinë që nuk zgjaste shumë. Madje kishte raste që në Tiranë vinim nga ana e anës vetëm për 20 minuta mbledhje...
Ju ishit një nga drejtuesit kryesor të Kuvendit Popullor që jetonit larg Tiranës. A kishit vështirësi në përmbushjen e detyrimeve zyrtare që përmbante ky funksion i rëndësishëm?
Më shumë se një funksion i rëndësishëm, ka qenë një pozicion përfaqësues, pasi siç e shpjegova, Kuvendi në kohën e “partisë-shtet” nuk kishte ndonjë peshë të madhe. Me sa e vlerësoja, përzgjedhja ime në këtë detyrë, ndër të tjera kishte në mes domethënien e përkatësisë etnike. Në një farë kuptimi, ishte diçka për aparencë, për sfond për të krijuar përshtypjen tek të tjerët se minoriteti respektohet rigorozisht. Megjithatë, brenda kontureve të kohës, punova me përkushtim për ta përfaqësuar sa më denjësisht zërin e zgjedhësve të mi.
Po si funksionare e lartë e parlamentit, si operonit me procedurat zyrtare, me korrespodencën, me dokumentet e tjera në kushtet e një distance kaq të madhe?
Me telefon, me postë. Për gjithçka merrja dijeni aty ku isha. Bile jo vetëm korrespodencën e brendshme që nisej nga Tirana, por edhe atë që vinte nga jashtë. Po, po edhe nga Nju Jorku më vinin letrat në Dervician...
Letra nga Nju Jorku në Dervician...
Tre të tilla më kanë ardhur brenda një viti, bile drejtpërdrejt nga OKB-ja zyrtarisht. Si tani e kam parasysh përmbajtjen e tyre. Të tria në një linjë. Nuk e mbaj mënd fjalë për fjalë tekstin e tyre, por thelbi kishte të bënte me represionin, që sipas tyre, vazhdonte të ushtrohej në Shqipëri duke shkelur brutalisht të drejtat e njeriut. Më kujtohet fare mirë mesazhi qortues i tyre: “Mbyllni burgjet politike, se tmerruat dynjanë. Stop pushkatimit për motive antikomuniste! Mos e ndaloni besimin fetar!”. Nuk më kishte ndodhur tjetër herë të ballafaqohesha me probleme kaq delikate dhe të them të drejtën u trondita jo pak kur u njoha me përmbajtjen e tyre. Si mora letrën e parë, mendova ta kaloja në heshtje. Kur nuk kaloi shumë kohë, mbërriti e dyta “toidhjo” si e para. Shkova fillimisht në Komitetin e Partisë së rrethit dhe bisedova me Sekretarin e Parë. Lere një herë për një herë, më këshilloi ai, duke aluduar për ndonjë provokim nga qarqe antishqiptare. Ashtu bëra. E lashë unë, por nuk më la OKB-ja. Erdhi letra e tretë. Atëherë u binda që kishim të bënim me diçka tepër serioze dhe të them të drejtën u vura në siklet të madh. Më pa im shoq të merakosur dhe u interesua për çështjen që më shqetësonte. I tregova të tre letrat dhe aty për aty i kërkova të me jepte një mendim. Kjo nuk është punë fshati e kooperative, më këshilloi ai. Duhet të shkosh në qeveri, aty lart, e ta diskutosh me përgjegjësi me krerët e vendit. Më bindi dhe qysh të nesërmen hipa autobusin dhe mbërrita në Tiranë...
Me kë e diskutuat këtë çështje në Tiranë dhe çfarë u rekomanduan për përgjigjen që kërkonte OKB-ja?
Në fakt kërkova takim me të madhin, por më thanë ta konsumoja problemin me Rita Markon, i cili kryente detyrën e zëvendëskryetarit të Presidiumit të Kuvendit Popullor. Shkova te Rita. I thashë se kam një problem serioz. Pa hë, ja bëri ai indiferent. Nxora nga çanta tre letrat e OKB-së dhe ja zgjata te tavolina e tij, duke i thënë se duhej menduar për një përgjigje, e cila kishte nevojë për konsultime me udhëheqësit e lartë. Për dy tre minuta Rita u hodhi një vështrim kalimthi dhe sa pa vulën e OKB-së u kthye nga unë: Pse për këtë ke bërë gjithë këtë rrugë ti? Nuk është gjë e vogël, i thashë unë. A është OKB-ja?, pyeti ai. Po, ju përgjigja. Asnjë gisht letër mos i dërgo. Se ta dish ti Vito, OKB-ja është organizata më reaksionare e botës. Pastaj Rita shtoi dhe diçka tjetër, si për të shprehur kompetentin dhe më tha të kthehesha e qetë në Dervician. Po të vijnë dhe herë të tjera letra të tilla?, e pyeta unë duke dalë. Sa të jenë me vulën e OKB-së futi në sobë dhe mos u lodh me to. Kaq ishte puna e letrave. Po sidoqoftë puna nuk mbeti me kaq...
vijon nesër


Unë, bllokmenja Vitori Çuri
Një gazetar i njohur në Tiranë bëri një shkrim ku më quante bllokmene. Bile thoshte që Vitoria ka vila në Tiranë e Selanik. Dikush ja ka vënë në vesh. Po pse nxitohesh, more bir i nënës. Hajde e takoje Vitorinë sa është gjallë. E ke hapur portën si në shtëpinë tënde. Kur të vish ato vilat që të kanë gënjyer, do të përmblidhen në këto 50 metra katror që ka shtëpia ime 100-vjeçare. Sa për milionat nëna do të të tregojë borderorë e pensionit të kooperativës. Kam dhe një shpërblim tjetër, që mos të gënjej, atë si ish-pjesëmarrëse e Luftës Nacionalçlirimtare. Të dy bashkë nuk i kalojnë 150 mijë lekë të vjetra.

panorama


'

[MI CORAZON]

ed rama sipas nje videoje del se e flet greqishten si bilbil kur pershendet kongresin e socialisteve grek mirpo tani del nji gje e re shum e habitshme. vitori curi thot se dhe enveri e qante greqishten.
?????

sa prapa botes paskemi qene ne.


vazhdon vitoria:



“Urdhri politik që tronditi Dropullin:


Tufëzoni gomarët e Dervicianit”


02/09/2009 - 07:55



•

Afrim imaj

“Ishte fillimi i viteve ‘80, kur raportuam për tufëzimin e bagëtive. Në aksionin që kishte pushtuar vendin për ta bërë fshatin si qyteti, Dropulli ishte ndër të parët. Në pak muaj futëm në tufa kolektive të gjitha delet, lopët e qengjat dhe kur prisnim përgëzimet e rastit, na plasën shuplakën fytyrës: “Pse nuk keni tufëzuar gomarët!”
Ky moment disi komik në rrëfimin e Vitori Çurit, vjen natyrshëm megjithëse me një dozë rezerve kur vjen puna tek emri i zyrtarit që i ka qortuar. Fakti që ngjarja ka për protagonist ish-sekretarin e Parë të Rrethit, i mjafton t’i përmendë vetëm funksionin. Pastaj risjell me detaje ndërhyrjen e tij, që e tipizon me fjalën greke “Parathoksos”, që do të thotë paradoks, absurditet. “E hoqi rruga dhe erdhi një ditë sekretari i Parë në Dervician. Do bënte një takim me mësuesit e zonës. Sa u fut në qendër të fshatit, u habit nga tufa e gomarëve përqark dhe harroi objektin e mbledhjes. U nxeh menjëherë dhe duke u hakërryer me ashpërsi u shpreh: “Kemi thënë se kemi tufëzuar gjithçka, po paskemi taborë me gomarë jashtë tufave kolektive”. Foli e foli dhe i ra tavolinës me grusht. “Kemi mashtruar partinë”, shtoi dhe porositi instruktorin që kishte me vete për urdhëruar tufëzimin e gomarëve brenda 24 orëve. E kujton me detaje këtë ngjarje ish-drejtuesja e Parlamentit komunist, se gjatë kësaj përplasje me sekretarin e Parë, i shoqi u penalizua me largimin nga puna si mësues. Përtej këtij momenti, Çuri tregon për “Panorama” disa aspekte të panjohura nga praktika e Parlamentit komunist dhe rolin e saj si përfaqësuese e minoritetit grek në të. Bisedat në greqisht me Enverin në pushimin e seancave kanë qenë nga episodet më të ndjera për të moshuarën, e cila ka çmuar siç thotë, artikulimin e shkëlqyer që diktatori i bënte gjuhës së saj....
Zonja Vitori! Kur u zgjodhët deputete, siç pohuat, nuk dinit shqip. Si munde të përmbushje detyrën e përfaqësueses së zonës së minoritetit në një Parlament ku të gjitha procedurat ishin në gjuhën shqipe?
Në fakt, kur u zgjodha për herë të parë deputete në vitin ‘174, pothuaj se nuk dija shqip fare me përjashtim të disa fjalëve të zakonshme të komunikimit të përditshëm. Fillimisht administrata më ndihmoi me një përkthyes nëpërmjet të cilit merrja vesh për çfarë diskutohej gjatë seancave parlamentare. Më vonë, kur u zgjodha nënkryetare e Kryesisë së Kuvendit, u desh që të kumtoja vetë në foltoren e Kuvendit. Këtu përkthyesi nuk bënte më punë...
Pra, filluat të flisni greqisht në Parlament...
Greqisht nuk kam folur asnjëherë në Kuvend, madje as në mbledhjet e ngushta të komisioneve parlamentare nuk e kam përdorur gjuhën e nënës.
Atëherë...
Komunikoja me një metodë të veçantë. Ajo sot mund të duket qesharake, por në atë kohë ma imponoi nevoja dhe u bëra skllave e saj. Fillimisht e konceptoja diskutimin në greqisht, e rishkruaja disa herë dhe kur i jepja dorën e fundit e hidhja në letër të pastër me germa të mëdha. Në Kuvend, kur diskutoja nuk bëja gjë tjetër vetëm leximin e fjalëve shqip të formuluara me germa greke. Kuptohet kishte vështirësi, por me kalimin e kohës ia mora dorën dhe gati nuk e merrte vesh njeri që teksti që artikuloja nuk ishte me germa shqip...
Kishte ndodhur ta ndërprisje diskutimin në mes?
Kishte raste që ngecesha për një moment, por aty për aty e rimerrja radhën e mendimit pa rënë në sy të sallës. Shumë herë ky defekt humbiste në theksin e veçantë që i japim shqipes ne minoritarët. Sidoqoftë, kam kaluar dhe situata kritike. Mbaj mënd një të tillë në Kongresin e Kooperativave Bujqësore. Më kishin caktuar të diskutoja e dyta. Në fillim hezitova. Më thanë se ishte porosi e Enverit. U ngrita duke artikuluar me metodën time. Një çast, kur lexoja pjesën për kapërcimin e vështirësive nga bllokada e jashtme, ngeca te fjala vështirësi. Mbi tre katër herë u riktheva te rrokjet “Vëshi...” Vështri...” bile pa e qartësuar akoma vazhdova më tej. Si mbarova erdhi e më takoi Enveri. Të lumtë, më tha në greqisht. Ti di jo vetëm të flasësh bukur, por mbi të gjitha di të punosh bukur...
Pse dinte greqisht Enveri...
Me Enverin kam komunikuar në greqisht në të gjitha takimet që kam pasur. Ai e dinte gjuhën greke sa dhe unë. Po, po e përvetësonte mjaft mirë. Sa herë bisedoja me të gjatë pushimit të seancave parlamentare, asnjëherë nuk kemi folur shqip, por greqisht. Kam dhe një histori tjetër me greqishten e Enverit. Gjatë vizitës në Grapsh në ‘78, u organizua një takim i veçantë me kuadrot e Dropullit. I lajmëruam ata dhe u mblodhën në një sallë. Ende pa ardhur Enveri, më thanë se ndjeheshin keq pasi pjesa më e madhe nuk dinte shqip. Flisni greqisht, u thashë, se Enveri e di mirë gjuhën tonë. Ata u befasuan për një çast. Filloi takimi. Fund e krye biseda u bë në greqisht. Kjo ishte befasuese për ta...
Po gjatë takimeve me delegacione të huaja në çfarë gjuhe komunikoje?
Kishte shumë delegacione që vendin e vinin, por të them të drejtën prania ime në takimet me to, më shumë ishte formale. Aty gjithçka bëhej në shqip dhe pastaj përkthehej. Unë kuptoja aq sa mundesha, bile dhe kur dikush më pyeste për diçka, përgjigjen e jepja në shqip dhe përkthyesi bënte punën e tij...
Kështu edhe kur shkonit me delegacione jashtë vendit...
E vërteta është se për 16 vite sa kam qenë në këtë detyrë, asnjëherë nuk kam pasur rastin të dal jashtë shtetit. Bile dhe një herë që u bëra gati për të udhëtuar me një delegacion për në Kinë, se si erdhi puna dhe ditën e fundit më ndërruan me një tjetër...
As në Greqi nuk keni shkuar?
Mos ma zër në gojë atë vizitën e Greqisë, se kam një histori jo të këndshme me të. Ftesën e parë nga Athina ma ka bërë gazetari i njohur grek Pandeli Pandelio. Pata rastin ta takoj kur ishte për herë të parë në Shqipëri. Erdhi deri në Dervician për të biseduar me mua. I dhashë një intervistë për trajtimin e minoritetit. Në fund më pyeti nëse kisha dëshirë të vizitoja Greqinë. Do ta mirëprisja një ftesë të tillë, i thashë. Iku Pandeliu dhe kur kisha harruar çfarë kisha fol me të, më thirri me urgjencë sekretari i Parë i Komitetit të Partisë. Po ti, më tha qortueshëm, ke kërkuar të shkosh në Greqi. Mbeta ngushtë dhe nuk dija çfarë t’i thosha. Nuk mbaj mënd si ju përgjigja atë moment, por me sa konstatova, lajmi nga Athina nuk ishte pritur mirë në linjë partie. Mjaftoi ky sinjal për ta kaluar në harresë punën e Greqisë. Kaluan kështu 10-15 ditë. Në krye të muajit, gjatë një aktivi partie në Goranxi, veç kur doli prapë...
Si e kishte marrë vesh Sekretari i Parë ftesën për të vizituar Greqinë, kur ajo nuk kishte mbërritur akoma tek ju?
Ftesa kishte ardhur në rrugë zyrtare në Tiranë. Që aty kishte filluar lëvizja. Pastaj çështja i ishte besuar Sekretarit të Parë. Atij i kishin çuar dhe revistën ku Panajot Pandelio kishte botuar intervistën me mua. Me sa duket, paragrafi i fundit të saj me përgjigjen pohuese ndaj kërkesës së Panajotit nëse kisha dëshirë për të vizituar Athinën, ishte vlerësuar negativisht nga strukturat e larta partiake...
Përfundimisht u kalua në harresë ftesa për të vizituar Athinën?
E harrova unë, por procedurat zyrtare, nuk mund të mbylleshin lehtë. Ftesa vërtetë ishte personale, por protokolli i vendit fqinj duke respektuar pozicionin zyrtar që kisha, e mbante të hapur për sa kohë nuk kishte një përgjigje. Këtë me sa dukej e dinin mirë ustallarët e Tiranës dhe i dhanë rrugë me format e tyre. U ndjeva keq kur e mora vesh, por çfarë të bëja. Ma tha njëri nga sekretarët e Komitetit të Partisë në atë aktivin e Goranxisë. Më ftoi për kafe gjatë një pushime dhe në konfidencë më njohu me përmbajtjen e një telegrami që i adresohej Athinës në emrin tim. Po, po, bile në fund ishte hedhur dhe një shkarravinë në vend të firmës time. Po çfarë shkruhej në të? Gjoja sikur unë për momentin isha e zënë me angazhime të rëndësishme dhe nuk mund të shkëputesha. Në rastin më të parë që do më krijohet mundësia, mbyllej telegrami me nënshkrimin e sajuar, do të vizitoj Greqinë. Kishte edhe datën, e cila i korrespondonte një muaji më parë.
Çfarë është kjo?, i thashë sekretarit të Partisë pa e fshehur fyerjen. Në të mirë të punës, të Partisë, reagoi ai me një ton serioz. Pse unë kukull jam, shtova e revoltuar. Sakaq filloi të më tregojë për anën delikate çështjes, për praktikën që ishte ndjekur me ambasadën greke dhe për t’i vënë kapak e mbylli me porosinë e veçantë, që sipas tij kishte dhënë Ramiz Alia për këtë procedurë. Me kaq mori fund historia e ftesës për të vizituar Athinën...
Keni përjetuar raste të tjera të kësaj natyre?
Në një farë kuptimi unë kam qenë pjesë e strukturave drejtuese të sistemit të kaluar, pavarësisht se deri ku më dëgjohej fjala dhe nuk më shkon të bëj tani të pakënaqurën apo disidentin, siç i thonë asaj fjalës. Fakti është se sjellje të tilla ishin si të thuash bashkudhëtare të asaj kohe. Kishte bile dhe më të çuditshme se puna e ftesës së Athinës. “Parathoksos”, i themi në greqisht. Nuk më kujtohet si i thonë në shqip shprehjes që tregon për vendime e veprime të mbrapshta e të pamenduara që krijojnë pasoja. Diku afër në mos gabohem me fjalën marrëzi...
Si ish-funksionare e lartë, që bënit ndërkohë jetën e fshatares së thjeshtë, si i përjetonit këto sjellje të pamenduara?
Shpirtërisht, të them të drejtën nuk jam pajtuar asnjëherë, por kam menduar se me kalimin e kohës do të evitoheshin. Në fshat sidomos vitet e fundit të regjimit, sjellje të kësaj natyre arritën kulmin. Çfarë nuk hoqën në kurriz fshatrat e gjorë. Nuk e di a u kujtohet fushata e famshme e tufëzimit aty nga fillimi i viteve ‘80. Na morën lopët, delet, pulat, qengjat dhe o burra “ta bëjmë fshatin si qyteti”. U bëmë njëlloj vërtetë, por për nga fukarallëku, jo nga qytetërimi. Kriza për qumështin, djathin e mishin pushtoi qytetin e fshatin bashkë. Ajo u shfaq që në muajt të parë të aksionit fantazmë. Pati reagime kritike, u dëgjuan zëra, u ekspozua defekti, por për kiamet se e mori njeri mundimin për të reflektuar. Bile kur menduam se diçka mund të korrigjohej, udhëheqja u kujtua se kishin mbetur pa tufëzuar dhe gomarët(!). Në Dervician atëherë, gomarët përdoreshin masivisht jo vetëm si kafshë pune, por edhe në rolin e biçikletës si nga gratë dhe nga burrat. Bëheshin rreth 200-300 të tillë në mos gabohem. Prania e tyre binte në sy sa futeshe në Dervician. Në zonën e Gjirokastrës ishte futur në zhargonin e përditshëm shprehja “si gomarët e Dervicianit”. Po ndodhi një ditë që me fatin e tyre u mor drejtpërdrejt sekretari i Parë i Rrethit dhe plasi një zallamahi jo e vogël...
Pra, sekretari i Parë urdhëroi tufëzimin e gomarëve të Dervicianit dhe i futi në vathë...
Është një ngjarje disi komike kjo puna e tufëzimit të gomarëve në ‘82-in. Ishte koha kur rrethi i Gjirokastrës kishte raportuar i pari në shkallë vendi përfundimin e tufëzimit të bagëtive. E hoqi rruga një ditë sekretarin e Parë në Dervician. Në mos gabohem vinte për të marrë pjesë në një takim me arsimtarët e zonës. Sa hyri në qendër të fshatit i ra në sy tufa e gomarëve që kulloste rreth e qark. Për një moment harroi objektin e mbledhjes dhe filloi të hakërrehej me ashpërsi: “I kemi raportuar partisë se kemi kolektivizuar gjithçka, kur paskemi taborë me gomarë jashtë tufave kolektive”. Foli e foli dhe kur pa që nuk i ndërhyri njëri u ngrit dhe i ra tavolinës me grusht. “Kemi mashtruar partinë”, tha dhe aty për aty porositi zyrtarin që kishte në krahë për urdhëruar tufëzimin e gomarëve brenda 24 orëve. Pas një pauze të shkurtër, u çua im shoq, Dhimitri dhe sugjeroi për ta parë më me kujdes çështjen, pasi me tufëzimin e gomarëve do të rëndoheshin me punë gratë e fshatit dhe do fillonin të ngarkoheshin si qëmoti. “Ç’janë këto broçkulla”,- qortoi Sekretari i Parë. Po u nxeh dhe Dhimitri që nuk ta përtonte kur ja hipte në kokë. “Ti po saboton direktivën e Partisë”,- iu hakërrye sekretari Partisë dhe sa mori vesh që ishte arsimtar i komunikoi pushimin e nga puna...
Kush ishte ky sekretari i Partisë që bëri kiametin për gomarët e Dervicianit?
Janë gjëra të kaluara këto e nuk mendoj se është me interes t’i lakoj me emra personazhet e tyre. Të thashë se aty urdhëroi pezullimin nga puna të tim shoqi. Të nesërmen bashkë me sekretarin e Parë, ndoqëm një mbledhje në brigadën e vreshtave në Peshkëpi. Përplasja për punën e gomarëve një ditë më parë, ishte hapur me bujë që atë mbrëmje. Dikush e zuri në gojë edhe aty, kuptohet larg e larg. Një tjetër me takt i kujtoi sekretarit të Parë se mësuesi, që kishte pezulluar nga puna në Dervician ishte burri i shoqes Vito. Pastaj biseda mori rrjedhë tjetër dhe filluam të flasim për problemet e frutikulturës...
vijon nesër


Me Enverin flisja vetëm greqisht

Nuk e di pse Enveri pohoi që s’dinte greqisht kur erdhi në ‘78 në Grapsh të Dropullit. Unë jam takuar e kam folur me dhjetëra herë me të. Në të gjitha rastet kemi biseduar në gjuhën greke. Ai e artikulonte mrekullisht, madje njëlloj si unë. Ndodhi një herë në kohën kur ndërronim teserat e partisë, që një pjesë e komunistëve minoritarë shënuan kombësinë shqiptare në dokumentin e anëtarësisë. E mori vesh Enveri dhe më tha se duhej riparuar urgjentisht. “Ju jeni kombësia greke, nuk ka pse të gënjejmë Partinë”, qortoi ai dhe menjëherë u bënë korrigjimet përkatëse.


Çfarë më tha Mehmet Shehu në Dervician në ‘69
Mehmet Shehu, ishte ndër të parët zyrtarë të lartë që vizitoi Dervicianin. Ishte viti 1969 kur erdhi për të marrë pjesë në analizën vjetore të kooperativës. Tërë kohës dëgjonte me vëmendje dhe mbante shënime. Aty-këtu edhe ndërhynte. Me sa dukej, i njihte mirë problemet e bujqësisë. Fliste me pasion dhe në të gjitha rastet mundohej të ishte i saktë në atë që thoshte. “Dropulli është një hambar i madh, i begatë, por na duhet akoma punë për t’i dhënë pamjen e duhur”, u shpreh në fund të analizës. Pastaj rreshtoi një sërë investimesh që qeveria kishte planifikuar për bonifikimin, krijimin e depozitave vaditëse, hapjen e tokave të reja, për modernizimin e teknikës bujqësore etj. Aty për aty na kujtoi se njëherazi duhej të stërviteshim dhe për mbrojtjen. Rreth kësaj çështje folëm më gjatë pas mbledhjes kur po pinim kafe me një rreth të ngushtë kuadrosh. Aty na shpjegoi se në Tiranë ishte përgatitur një plan për t’i bërë të dyja faqet e vargmaleve të Dropullit në një amfiteatër me bunker.
Në atë kohë na dukej si legjendë, por shumë shpejt u realizua. Nga ato çaste me Mehmetin, mbaj mënd porositë e tij për emancipimin e gruas. Dropulli, më tha mua, i ka të gjitha kushtet për t’u bërë shembull në këtë aspekt. Në fund nuk harroi të ngrinte dollinë për “vëllezërit minoritarë” dhe shtoi diçka për miqësinë e hershme, që kishte pasur në luftën e Spanjës me një prej djemve të kësaj zone...

panorama