Zbulohet ditari sekret i Agim Popës,përkthyesit personal të Enver Hoxhës

[Brari]

Zbulohet ditari sekret i Agim Popës,përkthyesit personal të Enver Hoxhës
» Vendosur: 02/08/2009 - 12:17



•

Afrim Imaj

Ishte koha kur bënim Donkishotin. Aventura e Enver Hoxhës për ta bërë Tiranën qendrën e botës dhe të revolucionit, u kushtoi shqiptarëve një dramë të jashtëzakonshme. Për vite me radhë Shqipëria komuniste e mbërthyer nga varfëria e tejskajshme, ofroi leksione e përvojë për mbarë lëvizjen proletare të globit. Në emër të kauzës dhe idealeve marksiste–leniniste, sponsorizoi me dhjetëra parti e organizata të vetëquajtura të majta, duke ju falur me mijëra dollarë. Kupola komuniste sipërmarrjen e çuditshme nuk e ndali asnjëherë. Madje edhe në momente krizash të forta. Ironia e fatit që përjetoi populli më i martirizuar i Evropës, hyri në historinë e kohëve moderne me emrin e vetëmartirizimit. Megjithatë, misteri mbi “internacionalizmin” shqiptar nuk mund të mbetej deri në fund i pandriçuar. Gazeta “Panorama”, duke filluar nga dita e sotme do të botojë një retrospektivë të zgjeruar të operacioneve të panjohura në ndihmë të partive dhe organizatave revolucionare nëpërmjet ditarit dhe kujtimeve të Agim Popës, ish-drejtorit të Drejtorisë së Jashtme të KQ. Në to zbulon ndër të tjera lidhjet e fshehta të Tiranës me grupet komuniste e revolucionare në të gjitha kontinentet, mënyra e financimit të tyre nga fondi i solidaritetit të Sekretariatit të KQ, preferencat e Enverit për lider e organizata të ndryshme, konfliktet e deri te divorcet midis përfaqësuesve të së njëjtës kauzë etj
Zoti Agim! Për një periudhë të gjatë keni qenë Drejtor i Drejtorisë së Jashtme të KQ dhe keni ndjekur politikën e marrëdhënieve me partitë komuniste të botës. Çfarë synohej nëpërmjet këtij angazhimi?
Në tërë periudhën e vet shteti komunist shqiptar ka qenë në kontakte të vazhdueshme me dhjetëra e dhjetëra parti të tipit M-L. Divorci me Hurshovin dhe Bashkimin Sovjetik i detyroi krerët e PPSH-së të ndërtonin një strategji të re në përshtatje me zhvillimet e kohës. Në Kongresin e IV të Partisë që u mblodh në shkurt të 61-shit, u përcaktua platforma e kthesës së madhe në raport me lëvizjen komuniste ndërkombëtare. Enver Hoxha dhe bashkëpunëtorët e tij tanimë duhej të afroheshin e të mbështesnin partitë staliniste, siç ishin ato që mbështetën Partinë tonë dhe dolën kundër Hrushovit, në mbrojtje të vijës së Stalinit dhe të PK-së të Kinës. Sidoqoftë, numri i tyre ishte disa herë më i vogël në krahasim me ato Parti që mbështetën vijën hrushoviane menjëherë pas mbledhjes së 81 partive…
Pra, mbledhja e 81 partive e ndau lëvizjen marsiste-leniniste në dy kampe…
Pas këtij kuvendi historik, në gjirin e lëvizjes komuniste ndërkombëtare, u ekspozuan dy rryma politike, që shënuan çarjen e madhe që nga Lufta e Dytë Botërore. PPSH, përfundimisht mbeti e lidhur me ato parti që u pozicionuan në krahun tonë në mbledhjen e Moskës, ndërkohë që dhe marrëdhëniet me to nuk vazhduan kreshento deri në fund. Herë pas here u shfaqën kundërshti e debate të gjithfarllojta dhe u përjetuan situata konfliktuale për çështje e probleme të ndryshme…
A kishte shumë parti që u radhitën në ‘60-n kundër Hrushovit dhe mbështetën partinë tonë në mbrojtje të vijës staliniste?
Numri i tyre ishte i vogël, shumë i vogël. Në të bënin pjesë partitë e Koresë, Indonezisë, Malajzisë, Birmanisë, Vietnamit, Laosit, Kamboxhias etj. Pikërisht në këtë periudhë, është për t’u shënuar një nismë e PK të Kinës, e cila duke dashur t’i rrëmbente Moskës flamurin e lëvizjes revolucionare e antiimperialiste, u investua haptazi për inkurajimin dhe mbështetjen e grupeve dhe partive të ashtuquajtura marksiste–leniniste, të cilat dolën si fraksione më vete, nga trungu i partive të vjetra komuniste ose që u krijuan jashtë tyre.
Po pas prishjes së marrëdhënieve me PK të Kinës, si u konturuan raportet në lëvizjen revolucionare ndërkombëtare…
Divorci me Kinën e Mao Ce Dunit i përket vitit ‘76. Ai u zyrtarizua pak a shumë në kongresin e shtatë të Partisë. Kjo do të shënonte çarjen e dytë brenda lëvizjes komuniste ndërkombëtare. Në situatën e re, pjesa më e madhe e partive dhe grupeve marksiste–leniniste, ashtu si në rastin me Hrushovin, u bashkuan kundër PPSH-së. E gjendur në rrethana të disfavorshme, Partia jonë u angazhua energjikisht në mbështetjen e partive dhe grupeve m-l proshqiptare dhe antimaoiste dhe me krijimin e partive dhe organizatave të reja që do të mbanin ison e Tiranës. E veçantë ishte në këtë situatë shfaqja e PK-në e Brazilit dhe e disa grupeve të tjera në kontinentin aziatik…
Cili ishte interesi i këtyre partive e organizatave M-L që afroheshin me Partinë Komuniste të Shqipërisë?
Bashkëpunimi me Shqipërinë atyre ju interesonte për t’ju kundërvënë pjesës tjetër të organizatave të ashtuquajtura revisioniste. Një pjesë e këtyre partive e kishin zgjedhur vendin tonë si një tribunë të propagandës së ideve të tyre majtiste, kryesisht nëpërmjet Radio Tiranës, që në atë periudhë kishte një seksion të fuqishëm të destinuar për marrëdhëniet me jashtë. Disa të tjerëve u duhej Shqipëria si bazë mbështetëse për përgatitje ideopolitike, në disa raste edhe ushtarake, të militantëve të tyre. Përvoja e Partisë tonë vlerësohej si një model konkret në fushën e revolucionit dhe diktaturës së proletariatit. Ndërkaq, kishte parti dhe organizata me prirje majtiste që afroheshin me Tiranën për të përfituar ndihma financiare dhe donacione të ndryshme…
Pra, është e vërtetë që kemi financuar për parti e organizata komuniste të vendeve të ndryshme…
Kjo ka qenë e institucionalizuar me një vendim të veçantë
Sekretariatit të KQ të Partisë, i cili përcaktonte fondin përkatës, të quajtur “fondi i solidaritetit”. Çdo vit sipas kërkesave përcaktoheshin shumat e destinueshme për lëvizjen M-L. Fondin pastaj e lëvronte Sektori i Jashtëm i KQ të Partisë.
Si bëhej lëvrimi i këtij fondi, a kishte procedura zyrtare dhe kush merrej drejtpërdrejt me këtë proces?
Kishte norma katërcipërisht rigoroze në lëvrimin e fondit që përfitonin partitë komuniste të vendeve të tjera. Praprakisht sektori i jashtëm që unë drejtoja tërhiqte kërkesat për nevojat e ngutshme të partive simotra. Më tej procedura vijonte me shqyrtimin që ju bëhej këtyre kërkesave një për një në mbledhjen e Sekretariatit të KQ të Partisë. Përmbledhtaz do të thosha se ishte Sekretariati që miratonte si fondin vjetor, ashtu dhe sponsorizimin në veçanti…
Sa ishte kuota e këtij fondi që shkonte për të ndihmuar financiarisht partitë komunsiste?
Ka në arkiv dokumente të sakta për këtë. Me sa më kujtohet shifra nuk kalonte nga 100 mijë dollarë në vit.
Pra, 100 mijë dollarë në vit buxheti i shtetit i destinonte për lëvizjen komuniste ndërkomëtare…
Përtej bujës që mund të shkaktojë sot një lajm i tillë, ka nevojë për të saktësuar rrethanat e mënyrën si lëvrohej kjo shifër në favor të partive komuniste ndërkomëtare. Deri në vitin ‘60 sponsorizimi i Partive M-L bëhej nga PK e BS. Nga viti ‘61 e deri në fundin e viteve ’70, Partia jonë e tërhiqte këtë shumë nga Kina. Pra, dollarët që përdoreshin për këtë qëllim vinin nga Pekini. Prishja me Mao Ce Dunin na detyroi që sponsorizimin në vazhdim ta bënim ne. Për vetë kushtet e krijuara, kuptohet që fondi i solidaritet, tanimë do të rrudhej e nga 100 mijë dollarë, do të shkonte diku te 60 e më pak dollarë…
Si mund të besohet sot se lekët që merrnin nga Tirana partitë komuniste të vendeve të tjera vinin nga Pekini?
Unë jam dëshmitar okular i kësaj procedure zyrtare. Më ka qëlluar disa herë që të tërheq nga zyra e Ramiz Alisë, me cilësinë e Drejtorit të Marrëdhënieve me Jashtë, sasinë e dollarëve të ardhura nga Kina me destinacion fondin e solidaritetit. Me to pastaj zbatohej një procedurë rreptësisht rigoroze…
Sa mund të përfitonte një parti komuniste e një vendi tjetër nga fondi i solidaritetit që lëvrohej në Tiranë?
Në rastet e përgjithshme nuk kalonte shifrën e një mijë dollarëve. Kishte ndërkaq raste shumë të rralla që shkonte dhe 20 mijë dollarë.
A e ndiqnin në atë periudhë mënyrën si përdoreshin këto fonde dhe a kishte raste që përfituesit abuzonin me to?
Patjetër që e ndiqnim, madje shumë rigorozisht. Mbaj mend që Enver Hoxha ishte shumë i rreptë në këtë aspekt. Ai jo vetëm që e kontrollonte me imtësi përdorimin e atyre fondeve, por kërkonte dhe cilësinë e produktit që investohej me to. Duhet nënvizuar fakti që shuma e tyre nuk dilte nga buxheti i shtetit, por tërhiqej nga Kina…
Ka patur zëra vitet e fundit se disa krerë të partive të ndryshme me lekët e tërhequra nga fondi i solidaritetit janë angazhuar në biznese private…
Në asnjë mënyrë nuk ka ndodhur diçka e tillë. Financimi nga ana jonë nuk i bëhej çdo partie që paraqiste kërkesën në Tiranë. Kishte thashë një procedurë shumë rigoroze, që mbi të gjitha krijonte bindjen absolute për domosdoshmërinë e këtyre ndihmave rast pas rasti. Vendimmarrja për lëvrimin e tyre merrte për bazë edhe mendimin e partive të konsoliduara M-L. Me mënyrën si ishte organizuar kjo punë, nuk kishte mundësi që të përfitonte nga ky fond ndonjë parti e porsakrijuar, apo ndonjë grupim i dyshimtë që nuk konfirmonte veprimtarinë e vet në shërbim të kauzës së përbashkët. Përzgjedhja në këto raste bëhej gjithnjë në konsultim të vazhdueshëm me partitë besnike të partisë tonë. Njëra ndër to ka qenë p.sh. Partia Komuniste e Brazilit, e drejtuar nga Amazona, që mbeti nga fillimi në fund miku i afërt i Enver Hoxhës…
Si procedohej me pjesën e fondit të solidaritetit që nuk konsumohej?
Thashë që ky fond vjetor arrinte 100 mijë dollarë. Në fakt, çdo vit konsumohej vetëm gjysma e tij. Pjesa që mbetej i shtohej fondit të vitit pasardhës. Vit pas viti shuma e destinuar për solidaritetin internacionalist të PPSH-së shumëfishohej. Kjo shifër aty nga vitet ‘70 arriti diku te 5 milionë dollarë…
vijojn nesër


Profesor Popa, kryediplomati i Komitetit Qendror

Ka qenë jashtë sistemit zyrtar të diplomacisë, pavarësisht se ka ëndërruar të bëjë ambasadorin. Me një diplomaci tjetër ka patur lidhje misioni i tij. I përzgjedhur nga Enver Hoxha në korpusin e të kualifikuarve jashtë shtetit, i është besuar detyra e kryenegociatorit për marrëdhëniet e KQ me grupet dhe partitë komuniste të vendeve të ndryshme. Profesor Agim Popa erdhi në këtë detyrë pas një jetëshkrimi dinjitoz për kohën. Në rininë e vet u shkollua në Liceun Francez të Korçës dhe Normalen e Elbasanit, për të vijuar me studimet në Fakultetin e Filozofisë të universitetit “Lomonosov” të Moskës. Vitet e para të punës i kreu në Shkollën e Partisë “V. I. Lenin” si shef katedre dhe zëvendësdrejtor i saj. Në vitin 1958 u emërua në aparatin e KQ në sektorin e luftës kundër “revizionizmit modern”, ku punoi për tre vjet pa shkëputje. Në vazhdim kontribuoi në Institutin e Studimeve M-L pranë KQ. Përvoja në sektorin ideologjik do bëhej garanci për t’i besuar detyrën e kryeredaktorit të “Zëri i Popullit”, të cilën e drejtoi nga viti 1976 deri në vitin 1980. Që këtej deri në vitin 1990 ushtroi detyrën e Drejtorit të Drejtorisë së Jashtme të K.Q. Me fillimin e proceseve demokratike ishte nga të parët funksionarë të lartë të partisë që dha dorëheqjen dhe u angazhua me partitë opozitare që u krijuan pas rrëzimit të komunizmit në Shqipëri.


Ilegalëve që vinin në Tiranë: Borgjezia rrëzohet me armë!

Asnjë kompromis me borgjezinë dhe revizionistët! Rrëmbeni armët dhe hidhuni në kryengritje të armatosur! Ndryshe kauza jonë është e dështuar. Ky ishte kryemesazhi që merrnin pjesëtarët e grupeve ilegale që vinin nga të katër anët e globit për të marrë përvojë e mësime në Tiranë. Në ditarin e Agim Popës ka me dhjetëra faqe ku pasqyrohet ky merak i Enverit për shokët e të njëjtit ideal…
25 maj 1973
Takim me shokun Forutan të organizatës ilegale “Tufan”
Shoku Forutan shpjegoi se organizata e tyre ka 6 vjet që vazhdon në ilegalitet. Tani për tani pjesëtarët e saj janë jashtë shtetit. Ai sqaroi tre objektivat e kësaj organizata. Objektivi i parë, sipas tij, ishte krijimi i një partie M-L proletare në Iran. Objektivi i dytë është lufta kundër imperializmit dhe regjimit iranian, pjellë e tij. Dhe objektivi i fundit kishte të bënte me luftën kundër revizionizmit. Duke shpjeguar situatën në Iran, Forutan vuri në dukje: “Irani është shembull i kolonizimit kolektiv… Regjimi i Shahut është absolutisht i korruptuar, i shitur etj... Shahu si çifligari dhe kapitalisti më i madh i vendit mbron interesat e shtresave të lidhura me imperializmin. Prandaj ai nuk mund të ndjekë një politikë kombëtare dhe progresive. Pikërisht për këtë kemi si synim krijimin e një fronti të gjerë çlirimtar dhe organizmin e kryengritjes së armatosur. I porositëm miqtë e Tufanit të zgjerojnë lidhjet me masat dhe të gjejnë armë për kryengritjen e armatosur. U rekomanduam literaturën e nevojshme…
14.06.1973
Takim me shokët e “Aksionit Popullor” të Brazilit
Shokët e “Aksionit Popullor” vunë në dukje se diktatura po merr gjithnjë e më shumë karakter të theksuar fashist. “Ne jemi shprehur, theksuan ata, për një revolucion nacionalist nëpërmjet luftës popullore. Pati fillimisht ndonjë gabim dogmatik të marrë nga përvoja kineze. Bartës i gabimeve dogmatike ishte shoku Dorival, i cili më vonë kaloi në të majtën ekstreme, kritikonte Stalinin, ndërkohë që filloi të përqafonte maocedunidenë. Ai që zëvendësoi Dorivalin, Juani, kishte një pozitë kontradiktore: Ishte për një parti krejt të re, por jo mauiste…
26 maj 1973
Takim me katër shokë të PK të Spanjës
Për arsye klandestiniteti, shokët spanjollë shpjegojnë se nuk kanë shpallur emrat e të zgjedhurve në kongresin e fundit, por vetëm karakteristikat e tyre. Detyra kryesore që u vendos në kongres: Të fillohet nga përgatitja e grupeve të armatosura të mbrojtjes. Shokët spanjollë na kërkuan që Radio Tirana të shtojë emisionet në spanjisht. Ndërkaq ata shtuan se Radio Tirana mund dhe duhet të shërbejë si tribunë solidariteti me të burgosurit që po torturohen egërsisht për diskriminimin e regjimit gjakatar frankest.

panorama

[projekti21_dk]

O rregulloje pak teknikisht o lëre fare.
E paske bërë lëmsh.
As u merrka vesh kush pyet, as kush përgjigjet,madje edhe shtjellimi qenka pak si përçart. Nga 4-5 rreshtat e parë sa pata durim të lexoj, ndoshta, kuptova se më në fund pas 25 vitesh qenka zbuluar edhe një ditar i fshehtë!!
"Zulues" i dobët paska qenë ky. Një shkrimtar për një vit shkruan 2-3 romane, e ky, iu paskan dashur 25 vjet për të trilluar një ditar!!

[Brari]

nje her e nje kohe.. pekini dhe tirana ishin si meka te ketyre levizjeve marksisto-leninisto-stalinoiste-maoisto-enveriste..
sidomos mbas niksonit ne kine.. ka mundesi qe tirana ti kete afruar keta si me e betuar ne marksizmo-mu.toizem.. e keshtu tirana te ishte si meka e vetme e ketire levizjeve.. qe thame..


me von shum nga keto levizje stalinoiste.. ose u shkrine ose u revizionuan ne vendet perendimore ose u bene te fuqishme ne vendet latino-re.. kurse ne vendet afrikano-arabo-irako iranor-e etj.. kaluan ne islamizmo talibanore.. ajatullaore e muhaxhedin-ore.. bile deri ne kabilo-kanibalore..

ka mundesi..hipotez e imja kjo.. qe kjo miqesia e cuditshme gjinushore edvinore.. klosore caushore.. mariz linore limprehto-vidhersore.. -efbi aj e cia-ore.. te ket per baze pikerisht.. interesin e ciaj-eve.. per dosjet e ppsh-se qe patjater i ka te sakta.. mbi keto levizjet stalinore maocedunore latino-re e envero marksisto-ore e arabo-re e talibanore.. e plus dosjet e sakta dhe bagazhin njohes te ketyre agim popa-istave te enverit..
pra kq i ppsh-se do ja ket ofruar me kohe cia-ese keto sherbime.. e me kto lloj sherbimesh.. pra me kto lloj spiunlliqesh ppsh ka marre garanci nga cia-aj eja qe.. te mos trembet nga ndonje ndeshkim per krimet 50 vjecare..

jo me kot vidhersi u bëti tym kur do dilte ligji dosjeve..
jo me kot linoja.. ishte komisarja e vertete mbas rexhep mejdan caushove te 97 tes..

e ndoshta jo me kot ki m.uti tani u nis per amerike..

http://www.gazeta55.net/index.php?ka...artikulli=7590


eshte e vertete shprehja dhopullore..politika eshte karahurve..

nejse..te shohim cdo thote ki kaqoli afrim mbi zbulimin" e ditareve te "fshehta" te zotit Popaj..





--

[mesuesi_1]

te shohim ne javet ne vijim se c'corbe eshte gatuar ....

e vertete eshte (se te gjithe e dime) qe te pakten ne vitet 80 shume marks-leninista kane vizituar vendin .....
dhe nuk ma merr mendja se kane ardhe me motivin per me mesu se si gatuhet tava dheut ....
pune m*ti mo ....

[Brari]

--


Ditari i përkthyesitebatet e Hrushovit me Enverin dhe Mehmetin gjatë vizitës në Tiranë
» Vendosur: 03/08/2009 - 07:50



•

Afrim Imaj

“E prisnim vizitë historike, por nuk rezultoi e tillë. Sjelljet e dyzuara të mysafirit nga Moska, na zunë në befasi që në kontaktin e parë. Na duhej të bënim të pamundurën për t’i fshehur opinionit situat-ën e trishtë, por nuk na shkoi mbarë deri në fund…
Sidoqoftë, bisedimet e udhëheqësit të Bashkimit Sovjetik në vendin tonë në verën e vitit ‘59, nuk çuditën vetëm shqiptarët” Agim Popës, njeriut që përktheu bisedimet e Hrushovit me Enverin në Tiranë në verën e ‘59-ës, i është dashur t’u rikthehet disa herë misterit dhe të papriturave të ngjarjes së bujshme. Në morinë e shqipërimeve për krerët e kupolës komuniste, ato të mesazheve të liderit të Moskës për kolegët shqiptarë, kanë qenë të veçanta dhe tejet të vështira. Në një rrëfim për gazetën “Panorama” ish-funksionari i lartë të KQ të Partisë, pranon të zbulojë një pjesë të debateve të panjohura dhe të deklaratave provokuese të ish-udhëheqësit të Bashkimit Sovjetik Nikida Hrushovi gjatë vizitës në vendin tonë në vitin 1959. “Mjaft syresh, shpjegon profesor Popa, i kam konsumuar për herë të parë me shkrimtarin e shquar Ismail Kadare gjatë kohës që përgatiste botimin e romanit “Dimri i vetmisë së madhe”. Gjithsesi, rrëfimi i tij mbetet interesant për mjaft dëshmi e detaje që në atë periudhë historike në pragun e divorcit të madh konsumoheshin pas kuintave…
Zoti Agim! Ju keni qenë përkthyesi i Enver Hoxhës gjatë bisedimeve me Hrushovin në Tiranë. Si u përzgjodhët për këtë detyrë të rëndësishme?
Kur jam thirrur për të bërë përkthimin e bisedimeve të Enverit me Hrushovin kur isha duke mbyllur studimet pasuniversitare në Moskë dhe punoja për shqipërimin e materialeve të muzeut “Lenin Stalin”, që ishte duke u hapur në Tiranë. Lajmërimi ishte zyrtar dhe kuptohet shkova menjëherë. Funksionarët e KQ më njohën me axhendën e vizitës së kreut të Kremlinit dhe pas disa porosive të rastit më thanë të filloja menjëherë nga puna. Nuk e di kush më rekomandoi dhe mbi çfarë motivesh u mbështetën që më përzgjodhën për këtë detyrë delikate. Ndoshta rezultatet e larta që kisha siguruar gjatë kualifikimit në Bashkimin Sovjetik, ishin bërë shtysa e kësaj përzgjedhje…
Kishit përkthyer më parë për Enver Hoxhën?
Unë asnjëherë nuk kam ushtruar detyrën e përkthyesit si profesion. Madje, Enver Hoxha nuk kishte përkthyes permanent. Kur e kërkonte nevoja, thirreshin për të shqipëruar specialistë të ndryshëm sipas gjuhëve përkatëse, pavarësisht vendit të tyre të punës. Në të gjitha rastet, bëhej kujdes i jashtëzakonshëm për të afruar jo vetëm profesionistë të aftë, por edhe njerëz të garantuar për nga besnikëria politike…
Çfarë mbani mënd nga çastet e para të përballjes me Hrushovin në Tiranë?
Ishin ditët e fundit të majit të vitit 59 kur Hrushovi mbërriti në vendin tonë. Në Rinas kishte dalë për ta pritur Enver Hoxha bashkë me disa nga udhëheqësit e lartë të Partisë. Unë ju bashkëngjita grupit të tyre qysh në çastet e para dhe nisa nga puna që në kontaktin e parë midis dy krerëve të delegacioneve të larta. Bashkë me kreun e Kremlinit ishte dhe ministri i Mbrojtjes i Bashkimit Sovjetik, marshalli Malinovski. Prej aty pastaj do të vazhdoja për të shqipëruar bisedimet e ndryshme me mysafirin nga Moska...
Flitet se mjaft nga mesazhet e atyre bisedimeve nuk u bënë të njohura për opinionin publik. Çfarë fshihej pas kësaj censure?
Padyshim që propaganda e Partisë së Punës nuk mund t’i zbardhte për publikun mesazhet e paqarta dhe opinionet e Hrushovit që binin ndesh me vijën e saj. Ishte pragu i divorcit historik me Moskën, ndërkohë që përplasja kishte nisur më herët. Në këto kushte, së paku, nga krerët e lartë pritej që udhëheqësi i Bashkimit Sovjetik të konsumonte edhe çështje që nuk i vinin për shtat profilit të politikës së tyre. Dhe në fakt ato u shfaqën qysh në kontaktin e parë…
Mbani mënd çështjet për të cilat Hrushovi me Enverin ndanin mendime të ndryshme?
Përplasjet nuk ishin klasike, fol njëri e kundërshto tjetri, por të tërthorta. Në të gjitha rastet nismëtar I mendimeve të kundërta, I mesazheve befasuese, bëhej mysafiri nga Moska, I cili me ndërhyrjet e ndryshme e vinte shpesh herë në pozitë të vështirë Enverin…
Të vijmë te episodet që e gjetën të papërgatitur Enverin…
Episodi i parë u konsumua që në takimin e mirëseardhjes në Aeroportin e Rinasit. Hrushovi sa u takua me Enverin dhe pjesëtarët e tjerë të delegacionit, i porositi për mos ta përmendur fare emrin e Jugosllavisë dhe Titos gjatë vizitës së tyre në Shqipëri. Ndërkohë që për mua kjo ishte e papritur, nuk ishte e tillë për zyrtarët e tjerë, të cilët ishin njohur me të më herët se Hrushovi të mbërrinte në Tiranë. Kreu i Moskës i kishte paraprirë fluturimit për në Shqipëri me ultimatumin e prerë:
“Në qoftë se gjatë vizitës në Shqipëri, ndonjë nga udhëheqësit shqiptarë do të flasë kundër Jugosllavisë dhe Titos, ne menjëherë do ta ndërpresim gjithçka dhe do të kthehemi në Bashkimin Sovjetik(!)” Nuk diskutohej në atë situatë të guxonte dikush e mos t’i përmbahej kësaj porosie urdhëruese. Porosia në këtë rast shkoi nga kreu i kupolës deri te çdo zyrtar që ishte parashikuar për t’u takuar me drejtuesin e Bashkimit Sovjetik. U pranua pa kushte ky kompromis dhe deri te kontakti i fundit Hrushovi nuk e dëgjoi emrin e Titos dhe të Jugosllavisë. Nëse ky ishte episodi i parë, të tjerë, madje edhe më tronditës do të vazhdonin në ditët në vijim…
Thuhet se Hrushovi ka ironizuar për disa nga çështjet ekonomike të vendit…
Udhëtonim një ditë nga Tirana për në Durrës dhe Hrushovi i përqendruar në pamjen e plepave të shumtë anës rrugës, gjeti rastin dhe fare pa takt qortoi haptas për mbjelljen e tyre pa kriter. “Pse mbillni pemë të padobishme, shqiptoi ai me ton autoritar, kur në këtë hapësirë mund të kultivoni fare mirë qershi, fiq etj. Një rekomandim të tillë bëri edhe gjatë vizitës në Shtojë të Shkodrës. Pasi soditi fushën e mbjellë me hardhi dhe kodrat e zhveshura përqark, nuk vonoi duke tërhequr vëmendjen nga pozicioni i udhëheqësit të madh dhe specialistit të gjithanshëm: “Nuk ka arsye ta mbillni tokën bujqësore me hardhi, kur mund ta shfrytëzoni për misër. Hardhitë mbillini në kodrat djerra”. Të pranishmit bënë ç’është e mundur për t’i shpjeguar se fusha aty kishte një strukturë të tillë, ku veç pemëve nuk mund të kultivohej gjë tjetër. Po ai këmbëngulte në të tijën. Madje vuri bast se misrit aty po t’i bëheshin shërbimet e duhura, arrinte deri në dy metra. “Po të rritet misri këtu, u hodh aty për aty Mehemt Shehu, unë pres kokën me dorën time”. Sakaq, Hrushovi vuri buzën në gaz e duke i zgjatur dorën mbi supe Mehmetit, ja ktheu me shpoti: “Mos u nxito për të prerë kokën shoku Mehmet, se nuk të rritet më. Sa për kokën e misrit unë të garantoj se bëhet përsëri!”…
Diku është folur për shakanë e Hrushovit gjatë vizitës në Sarandë, ku rekomandoi për të mbjellë agrume në vend të grurit, pasi sipas tij aq miell sa na duhej e konsumonin minjtë në hangarët e Moskës…
Gjatë udhëtimit për në Butrint, Hrushovit i tërhoqi vëmendjen pamja e arave të mbjella me grurë dhe iu drejtuan Mehmet Shehut: “Nuk e keni menduar mirë. Kjo tokë e mrekullueshme mund të prodhojë agrume, portokaj e ullinj për të cilat tregu ka shumë nevojë” “Mirë, mirë, ia ktheu kryeministri, por mbi të gjitha ne kemi prioritet prodhimin e bukës në vend” “Buka, buka”, belbëzoi me nënqeshje mysafiri nga Moska. “Bukë do të thotë sovranitet! Grurë për bukë, pra…”, shtoi Mehmeti me një gjuhë patetike.
“Grurë ju japin ne sa të doni, ju mbillni agrume, sa më shumë agrume”, vazhdoi Hrushovi dhe me një xhest ironizues u kujtoi të pranishmëve se aq grurë sa i duhet Shqipërisë për një vit konsumohet nga minjtë në hangarët e Moskës”. Këtu biseda ngeci për një çast dhe Mehmet Shehu, që nuk i pëlqeu reagimi i udhëheqësit të Bashkimit Sovjetik, preferoi të ndërrojë bisedë. Kur jam ulur e kam rrëfyer për Kadarenë këtë dialog, mbaj mënd që ai u befasua jashtë mase dhe këmbënguli për t’ia përshkruar imtësisht çdo pasazh të tij.
Si vlerësoheshin këto ndërhyrje të Hrushovit nga liderët e partisë dhe pse fshiheshin për opinionin e gjerë?
Fakti që Hrushovi do transmetonte mesazhe të papritura, dihej që më parë, sidomos nga krerët e lartë të KQ. Divergjencat midis dy partive tona edhe pse nuk ishin shpallur publikisht, ishin shfaqur më herët. Në këto kushte, funksionarët që bisedonin me Hrushovin duhej të raportonin rregullisht për çdo detaj të deklaratave të tij. Çdo mbrëmje, në Sekretariatin e KQ në një rreth të ngushtë diskutohej imtësisht për domethënien e tyre dhe për mënyrën si mund të reagohej për to. Karakteri fyes e provokues i mjaft mesazheve të Hrushovit, kushtëzonte censurën për konsumin publik. Kjo sidomos ishte pjesa më delikate e çështjes. Bindja ishte që ato në asnjë rrethanë mos të transmetoheshin. Si mund t’i thoshim popullit atëherë që ai na këshillon për të mos mbjellë grurë, pasi atë do na i sjellë Moska e Madhe. Çfarë shije mund të krijonte te njerëzit ironia e Hrushovit për sasinë e grurit që konsumojnë minjtë e Moskës. Apo pallavrat për problemet e mbrojtjes dhe ato të sigurisë që ishin përçmuese…
Çfarë keni parasysh me deklarata përçmuese për problemet e sigurisë?…
Pikërisht për ato ndërhyrje që vinin në diskutim jo thjesht sovranitetin, por edhe dinjitetin kombëtar. Për këto çështje Hrushovi kishte marrë me vete “kompetentin” ministrin e Mbrojtjes marshallin Malinovski, i cili ishte katapultuar në këtë detyrë menjëherë pas shkarkimit të Zhukovit. Marshalli që gjatë bisedimeve të ditëve të para bëri dëgjuesin, kur mbërritëm në Pashaliman dhe Butrint u gjallërua papritur. Befasia e parë do vinte prej tij në bazën e Vlorës. “Që këtej, thoshte triumfshëm Malinovski, Moska mund ta kontrollojë si në pëllëmbë të dorës krejt Mesdheun”. Ndërkaq, në të gjitha rastet ai nuk harronte të përmendte fjalët “nëndetëset tona”, “bazat tona”, “detashmentet tona të Mesdheut”. Ndërhyrjet e tij jo vetëm gjenin miratimin e Hrushovit, por herë pas here ishte ky i fundit që mundohej t’i argumentonte dhe më tej opsionet e marshallit…
A ndruhej nga prania e Enverit Hrushovi gjatë deklaratave të tilla?
Në përgjithësi Hrushovi mundohej të ishte i kujdesshëm gjatë komunikimit me Enverin, duke u përpjekur për të fshehur një lloj cinizmi e shpërfillje në sjelljen ndaj tij. Kur gjente rastin, nuk harronte të demonstronte edhe mjetin e presionit. Gjatë vizitës në Korçë, madje doli hapur kundër Enverit. “Keni një të keqe ju shqiptarët, u shpreh gjatë takimit me kuadrot atje, i lavdëroni njerëzit që i doni deri në marrëzi. Harroni që ata nuk janë të përjetshëm. Ja kishim ne Stalinin, bëri boll për Bashkimin Sovjetik, bile sa rrallëkush, por nuk do jetonte gjithmonë. Iku ai e erdhëm ne të tjerët. Jeta vazhdon normalisht. Pas nesh do vijnë të tjerë, më të rinj që do ta bëjnë punën edhe më mirë. E tillë është dialektika e jetës…” Mesazhi ishte i drejtpërdrejtë. Hrushovi fliste që ta dëgjonte Enveri. Ai duhej të bënte atë që i diktonte mysafiri nga Moska. Përndryshe do të s’postohej me forcën e tij…
vijon nesër


Dokumentari që zbuloi makthin e Enverit
Njerëzit që hodhën në celuloid vizitën e Hrushovit në Shqipëri, ishin të parët që konstatuan se gjërat nuk kishin shkuar kreshendo. Të paktën çfarë dallohej nga vështrimi i tyre në pamjet e bisedave të kreut të Kremlinit me miqtë shqiptarë, i bënte të besonin se kishte pasur fërkime e mosmarrëveshje. Agim Popa, njeriu që bëri përkthyesin gjatë këtyre bisedimeve, e ka dëgjuar nga afër këtë opinion të kineastëve sovjetikë. I ngarkuar me detyrën e konsulentit për filmin dokumentar që u përgatit në Moskë, i është dashur të dialogojë gjatë sidomos me regjisorin e tij. “Ishte një moment kur në studio montoheshin çastet e përcjelljes së Hrushovit nga Rinasi, kujton Popa dhe montazhieri kishte fiksuar me stop kamera pamjen e vrazhdë të Enverit, duke hequr dorën nga supet e Hrushovit. Shikoje, shikoje me vëmendje, më thoshte regjisori. Për një çast u përqendrova aty. Ishte vërtetë një pamje delikate. Prej aty Enveri dukej sikur thoshte “Më në fund shpëtova!” Për kineastët kjo ishte e qartë. Zbulimi i makthit të Enverit në çastet e përcjelljes me Hrushovin, do të shoqërohej më vonë me deshifrimin e mjaft të panjohurave nga vizita, që për ironi të fatit në dokumentar u cilësua si vizitë historike. Këmbëngulja e Enverit në besnikërinë ndaj Stalinit, solli çarjen e madhe


Gomulka në Moskë: Enveri foli si rrugaç

Enveri në mbrojtje të Stalinit! Menjëherë pas fjalës së përfaqësuesit të delegacionit shqiptar në mbledhjen e 81 partive në Moskë, është ndezur breshëria e goditjeve ndaj kreut të Partisë Komuniste të Shqipërisë. Në ditarin e përkthyesit të Enverit në atë kuvend historik, kanë mbetur të regjistruara vetëm një pjesë e fyerjeve që antistalinistët i adresuan atij menjëherë pas denoncimit publik për devijim të idealeve komuniste. Po çfarë ka ruajtur tjetër në ditar nga ato momente përkthyesi Agim Popa…
4 nëntor 1960
Mbërritëm në Moskë për të marrë pjesë në mbledhjen e 81 partive. Delegacioni zyrtar kryesohet nga shoku Enver Hoxha dhe në të marrin pjesë shokët Mehmet Shehu, Hysni Kapo e Ramiz Alia.
Në pjesën e këshilltarëve e përkthyesve bëjnë pjesë Foto Çami, Frederik Gjerazi, Mufit Mushi e Haxhi Kroi. Janë ndërkohë edhe zyrtarët e sigurisë.
7 nëntor 1960
Delegacioni i Partisë tonë mori pjesë në festimet madhështore me rastin e ditës së revolucionit. Ishin aty edhe studentët shqiptarë, që ndodhen me studime në Bashkim Sovjetik. Ishin ceremoni madhështore.
13 nëntor 1960
Në sallën Gjovgjeskaja ku bëhet mbledhja e 81 partive i jepet fjala përfaqësuesit të Partisë Komuniste kineze. Ten Sia Pini flet gjatë dhe shkakton debate në sallë. Menjëherë pas tij flasin krerët e partive që mbështesin Hrushovin dhe Partinë Komuniste të Bashkimit Sovjetik. Presim me padurim si do pritet fjala e shokut Enver…
16 nëntor 1960
Flet shoku Enver. Fjala e tij qysh në fillim irriton sallën që humbet qetësinë. Unë isha në kabinën e përkthimit në fund të sallës, bashkë me Frederik Gjerazin dhe bëmë përkthimin e fjalës së shokut Enver, duke e lexuar në rusisht. Që aty ndiqnim reagimin e sallës, sidomos lëvizjet ironike të Hrushovit.
17 nëntor 1960
Vazhdon diskutimi që kundërshton fjalën e shokut Enver. Tensioni rritet. Dolores Ibarruri e Partisë komuniste spanjolle është e papërmbajtur në epitetet e saj ironizuese. Vladaslov Gomulka i PK të Polonisë, e cilëson fjalimin e shokut Enver një fjalim rrugaçësh.

[Plot]

Se ra fjala e perkthyesve. Mua me ka dhene mesim ky Frederik Gjerazi qe permendet ne artikullin qe solli brari. Ky ka pase perkthyer fjalimin e Enver Hoxhe Efendise ne Moske.

Pastaj, nuk e di c'kishte bere ky Gjerazi dhe e kishte marre rrokopujen, pastaj nga fundi e kishin vene mesues diku, dhe i eshte dashur deri te merret me studente si puna ime qe s'ia mesonim lenden fare. Por edhe ai e dinte. Mbante kapele republike dhe kishte nje cante dore diplomatesh. Dukej shume burre i mire. Kishim respekt per te.

ps : brar, ma thuaj me dy fjale, c'ka bere ky Popaj, eshte personazh pozitiv apo negativ, qe mos t'ia lexoj shkrimin kot.

[POKO]

Keshtu putheshin vellezerit e nje gjaku e te nje ideali nje kohe...lavdi komunisteve internacional shqipetare,me ne krie kryepederasin shkerdhaten enver djalli.

[flora57]

Me duket se dhe sot keshtu puthen mos harroni ligjin qe po pregatitet, ne kohen e ketij qe po shani sguxonte kush me na shit e ble.

[Brari]

plot..
ky Agimi Pop e ka pas koken plot..
pra ka qen nji punonjes i kulturuar i komitet qendrorit te ppsh-se qe merrej me ceshtje te jashtme.. e se me cfar..lexo me lart..

pra jo vetem ishte i shkolluar por dhe vjen nga nje familje e kulturuar elbasanllije me nam te mire..
me nje fjal ..ja vlen te lexosh se cthot prof Popa..
mirpo problemi eshte se.. a don popa me fol si burrat apo do te vazhdoj me ramizoizem e nexhmizem envero-zp-ist..
..
e kjo eshte ne dor te tij..
azemi hajdar u a dha krejtve lirine me u tregu burra nji her..

tjeter.. keto problemet e vjetra i trajtojne neper ekrano-gazetat e socme sa ka.rabushë e k.arabushesha si puna ketij gazetarit lart etj si qy..kur thon myzeqaret.. pra cunaker e cunesha.. qe jan shum te manget ne te diturit e atyre koheve..
e kjo i ul vlerat ketyre shkrimeve..e emisioneve per ato kohra..

del psh ki dudushi top chanallit e ben koopetentin ne kto tema..
ai eshte shum i pa kulturuar shum i palexuar..shum gjysmak..
e si ai dhe tjeret..
mirpo keta jan..


flor.. oj enveristja e kupit te qoses se veselit te ferrave..
ngo oj qik injorante..
nji popull te len ne fukarallek..e blen kushdo per 5 dollar..
e ky eshte krimi i enver hoxhes.. dhe vazhdon ta vuaj kombi krimin e tij..

..

[Plot]

brari, faleminderit per skjarimet. Pertoj shume t'i lexoj keto pallavrat e atyre koheve. Kur ka nxjerre liber edhe Bona e Hoxhe Topuzit, lere pastaj me andej. Si thu ti, a humbet koha me llogjet e Inverit duke kolopocuar Bonen? Hiqju kesaj pune se ska bereqet.

Une s'para lexoj shkrime qe i shkruajne mosha 60 e lart. Ne kazan te plehrave te gjithe. Por as te ketyre qumeshtoreve qe thua ti, laperave qe jane rritur me banane dhe kivi. Me qene me lexu ndonje hallexhi qe i ka kalu nja 20 vjet ne burg, edhe ia lexoj. Por edhe ky, po filloi me shkru me prapamendime qe te bjere ne sy e te zere nje vend pune te mire, s'ia vlen.

Kemi nevoje per njerez te drejte, te sinqerte, e qe iu dhemb shpirti. Sa kohe qe gjyshi kujdeset ende qe te mos ndyje emrin e nipit apo mbeses, s'kemi gje ne vije. Edhe sa kohe qe nipi apo mbesa rrejne si maskarenj, thjesht per te marre nje puthje nga gjyshi, edhe kjo s'ben.

Duam njerez o brar, njerez me kryqe.