Ndjekja e një Shkolle Juridike Islame

[Explorer]

H. Jusuf Zimeri

Ndjekja e një Shkolle Juridike Islame - Medh'hebi

Të gjithë ata të cilët kanë lexuar dhe studjuar diç nga shkenca "Bazat e së drejtës islame" - Usuli Fikhu, i kanë të njohura edhe shkaqet e ngjarjes së mendimeve të dijetarëve islam dhe themelimin e shkollave juridike islame. Që nga shekulli i dytë hixhrij, ku edhe kjo shkencë zuri fillet e veta e deri më sot, ka pasur dhe do të ketë pretendime dhe akuza të drejtuara në korriz të këtyre shkollave juridike islame. Doemos duhet theksuar faktin se muslimanët e Bllkanit si dhe muslimanët shqipfolës janë ndjekës të shkollës juridike Hanefij, e në këtë, pa mëdyshje ka ndikuar fakti se depërtimi i Islamit në këto troje është nga Osmanlinjët të cilët po ashtu ishin ndjekës të medh'hebit Hanefij.

Ky parim shumëshekullor i muslimanëve të Ballkanit, kohëve të fundit ballafaqohet me disa pretendime nga një grup njerëzish të quajtur "selefist" të cilët maksimalisht bëjnë orvatje t'i bindin muslimanët tonë se ndjekja e një shkolle juridike Islame – medh'hebi qenka bidat dhe devijim i Islamit. Andaj, jo rrallë herë vërejmë se nëpër xhamitë dhe xhematet tona krijohet një huti e pa paramenduar sepse falja e namazit sipas të ashtuquajturve selefist nuk qenka në rregull. Para se të themi diç në lidhje me këtë dukuri negative, kemi për obligim që lexuesit dhe xhematit t'i sqarojmë se ç'është selefizmi dhe kush kanë qenë selefistët.

Dijetarët islam nëpër kohë kanë dhënë definime të shumta rreth nocionit selefizëm, por vlenë të theksohet se dallimet mes definicioneve të tyre i përkasin më shumë çështjes formale se sa asaj esenciale. Në këtë kontekst dijetari i famshëm dr,Muhamed.S.R. el Buti, në veprën e tij "Selefizmi periudhë kohore e begatshme, e jomedh'heb Islam" në faqen nr.9 thotë: "Me nocionin selefizëm nënkuptojmë tre shekujt e parë nga jeta e Umetit Islam. Në këtë kontekst edhe dijetari i famshëm dr.Abdulhamid Mahmudi në veprën e tij "Selefizmi, thirrje e shejh Muhamed Abdulvehabit", thotë: "Të gjithë dijetarët janë unik se me nocionin selef kanë për qëllim të gjithë sahabet, tabiinët dhe tebei tabiinët." Këto dy definicione dhe shumë definicione tjera të pa theksuara në këtë punim, fundament të definimit të tyre kanë hadithin e Pejgamberit a.s. ku thuhet: "Njerëzit më të mirë janë në shekullin tim, pastaj ata që pasojnë pas tyre, pastaj ata që pasojnë pas tyre."

Nga kjo që u tha nënkuptojmë se me nocionin selef në kuptimin e sinqertë nënkuptojmë tri gjeneratat e para të muslimanëve, e patjetër të theksohet se në ato tri gjenerata përfshihen edhe dijetarët islam që në emrat e tyre janë emruar edhe shkollat jurdike islame – medh'hebet. Mirëpo, me nocionin selefist në kuptimin bashkëkohorë nuk përfshihet ky lloj selefi, por ka për qëllim dalje në skenë të një grupi njerëzish në shekullin e katërt hixhrij, nga medh'hebi Hanbelij të cilët pretendonin se mendimet e tyre përfundojnë te Imam Ahmed bin Hanbeli i cili rehabilitoi platformën selefiste dhe hudhi poshtë çdo gjë tjetër. Pas tyre, kjo ide u ripërtëri në shekullin e shtatë të hixhretit përmes shejhul islam ibni Tejmiut. Më vonë, kjo lëvizje përsëri u ripërtëri në shekullin e dymbëdhjetë nga Muhamed ibn Abdulvehabi.

Sipas komentimeve dhe sqarimeve që i bënë Muhamed ebu Zehre, konstatohet se të ashtuquajturit selefistë bashkëkohorë, janë një grup nga medh'hebi Hanbelij dhe kanë metodologjinë e tyre në veçanti në çështjet thelbësore të Akaidit dhe nxjerrjeve të dispozitave të sheriatit Islam. Thuhet se janë grup nga medh'hebi Hanbelij, e jo ithtarët e medh'hebit Hanbelij, këshut ngase Imam Ahmed ibn Hanbeli nuk kishte ndonjë metodologji të veçantë nga Ehlus-suneti, që nënkupton se vet ai ishte nga Ehlus-sune vel xhemaati.

Kjo rrymë bashkëkohore e quajtur selefizëm, e ngjyrosur me petkun islam, sulmet më rigoroze që bënë në drejtim të shkollave juridike islame dhe ithtarëve të tyre është se "ndjekja e medh'hebeve është risi (bidat) që zanafillën e saj e ka pas shekullit të tretë, dhe se kjo ndjekje pamëdyshje shpien në humbje dhe humnerë. Ata që ndjekin një medh'heb janë ndjekës të verbërt, dhe se ata janë që bëjn grupacione dhe përçarje në fe. Njeriu praktikimin e fesë duhet ta mbështesë në Kur'an dhe Sunet, sepse vetëm këto dy burime janë të pa gabuara, kurse ndjekja e ndonjërës nga këto medh'hebe, nënkuptonë largim nga dispozitat e Kur'anit dhe Sunetit në ndjekje të verbërt të një dijetari i cili mund të jetë i gabuar."

Nga kjo ide e gjymtë, qartazi del në shesh injoranca dhe mosnjohja e burumeve të sheriatit dhe rregullave juridike për nxjerrjene dispozitave praktike të sheriatit islam dhe në të njëjtën kohë nxjerrin në skenë urrejtjen, xhelozinë, kokfortësinë dhe paaftësinë e tyre për të pranuar argumentet autentike, tekstuale dhe racionale. Ata, jo që harruan realitetin se dijetarët në emrin e të cilëve emërohen edhe medh'hebet nuk kanë praktikuar teoritë filozofike greke apo hinduse, por kanë sqaruar dhe komentuar burimet islame, pra, Kur'anin dhe Sunetin, por në këtë u bënë të verbërt dhe të paaftë për të hulumtuar në metodologjinë shkencore të tyre për nxjerrjen e dispozitave juridike islame. Do të ishte turp historik sikur dikush ti akuzonte se muxhtehidët e tillë kanë devijuar islamin, ngase e tërë përpjekja e tyre ka qenë e përqëndruar në drejtim të sqarojnë argumentet e sheriatit islam, andaj shtrohet pyetja, athua ndjekësuit e dijetarëve janë përçarës dhe coptues apo ata të cilët ndjekin ata që nuk dinë vlerën e diturisë. Vallë tërë muslimanët që janë ndjekës të këtyre katër medh'hebeve që zanafilla e tyre është në shekullin e dytë janë përçarës, apo të dytët që veten e quajnë selefistë e që zanafilla e historisë së tyre fillon në shekullin e shtatë të hixhretit, athua, cilët janë ata që i përfshinë ky ajet Kur'anor ku thotë:

"Kush i kundërvihet të dërguarit, pasi që është bërë e qartë e vërteta dhe ndjek rrugën tjetër nga ajo e besimatrëve, Ne e lëmë në ate që e ka zgjerdhur në kët botë dhe e fusim në xhehenem. Përfundim i keq është ai."

Vërtet të tillët nuk pajtohen me katër medh'hebe, por kërkojnë që çdokush të bëjë ixhtihad sipas logjikës së tij dhe në mënyrë direkte të nxjerrë dispozita nga Kur'ani dhe Suneti. Sikur të ndodhte kjo, shtrohet pyetja, sa medh'hebe do të egzistonin atëherë!? Është fakt i pakontestueshem se ixhtihadi është çështje e ligjëzuar sipas parimeve islame, por vetëm për ata të cilët i plotësojnë kushtet e ixhtihadit, e nuk lejohet për çdokend të bëjë ixhtihad sipas hamendjes së tij dhe sipas asaj që i duhet atij.

Sipas idesë së selefizmit bashkëkohorë, ndjekja e një medh'hebi është veprim i ndaluar (haram), andaj muslimanët duhet larguar nga medh'hebet.

Në kontekst të drejtëkomentimit shkencor dhe islam e jo të përgjigjes ndaj tyre t'i përkujtojmë muslimanët se gjatë jetës islame shumëshekullore, historia islame për praktikuesin e dispozitave islame nuk njohi term tjetër përveç nocionit Muxhtehid dhe Mukalid.

Muxhtehid quhet personi i cili bënë përpjekje maksimale për nxjerrjen e dispozitave të sheriatit islam nga argumentet burimore, e që i plotëson kushtet e muxhtehidit.Kurse me nocionin Mukalid - imitues, nënkuptojmë personin i cili praktikon dispozitën islame pa qenë në gjendje gatishmërie për njohjen e argumenteve në detaje, por në bazë të asaj që ka sqaruar muxhtehidi. Nga ky koncept konstatohet se njeriu sipas normave islame ose duhet të udhëheqë dikë, ose duhet të udhëhiqet nga dikush, e sipas tyre, të udhëhiqesh nga dijetarët islam eminent që kanë qenë muxhtehidë qenka devijim! Sado që me pretendimet e tyre thonë se nuk janë ndjekës ata prapseprap nuk mund të dalin nga labirinthi i imitimit, për dallim mes tyre që veten e tyre e quajnë kinse selefistë, dhe mes muslimanëve që i takojnë një medh'hebi është vetëm ky se ata ndjekin njerëzit e devijuar kurse muslimanët ndjekin dijetarët e mirëfillt islam.

Se ndjekja e një shjkolle juridike islame nuk është veprim i ndaluar, mund të argumentohet me shumë asrgumente dhe ate si vijon:

- Allahu xh.sh. thotë: "Pyetni dijetarët nëse nuk dini."

Të gjithë dijetarët islam janë unik në mendimet e tyre se për çështjen të cilën nuk e dinë duhet drejtuar te dijetari i cili din sqarimin e hollësishëm të çështjes, e për këtë dijetarët e shkencës së Usulit janë dakord mes veti se të paditurit duhet të ndjekin të diturit në veprim.

- Konsenzusi i fukahave islam vërteton se të gjithë sahabët nuk ishin të barabartë në dituri, dhe se të gjithë nuk mundeshin të jepnin fet`va, por në mesin e tyre kishte dijetarë që jepnin fet`vatë e tyre e disa të tjerë ndjeknin atë në fet`vatë e tyre. Në këtë kontekst, Imam Gazaliu në vepren e tij "el Mustesfa" thotë: "I padituri (ai që nuk është në shkallën e muxhtehidit) patjetër ka ti imitojë (ndjek) të diturin. Ë Imam el Hatibiu thotë׃ "Fetëvatë e muxhtehidinëve, sa i përket xhematit, janë sikur argumentet e sheriatit islam për muxhtehidinët." D.m.th. ashtu si muxhtehidi nuk guxon të largohet nga argumentet e sheriatit edhe mukalidi nuk guxon të largohet nga fet`vatë e muxhtehidit.

Para se të përfundojë do të kisha thksuar se idetë e pabaza pavarësisht se nga vijnë, me vete bartin virusin përçarës për popullatën islame, e kjo është kundërshtim me parimet esenciale të islamit. Islami është i shëndoshë dhe i kapshëm për logjikën e shëndoshë por ate duhet mësuar nga burimi i shëndoshë. Për një veprim të tillë na e ka tërhequr vërejtjen edhe vet Pejgamberi a.s. në hadithin që Imam Muslimi e regjistroi nç koleksionin e tij ku thotë: "Vërtet kjo dituri ëshë fe, andaj keni kujdes prej kujt e merrni fenë tuaj."