Tregime

[Mciri]

Lakrori me spinaq

Llazi është veteriner, që do të thotë doktor kafshësh, por me kohët që kanë arrdhur ai jeton më shumë duke i ngordhur ato se sa duke i shëruar. E kam seriozisht. Vërtet që shëron më të rrallë ndonjë mace apo ndonjë kone nga ato që mbahen në krevat, por më shumë ai fiton duke i sterilizuar ato apo dhe më tepër duke i ngordhur.
Po! Po! Ai e siguron jetën duke ngordhur qentë e rrugëve, për të cilët ka më tepër kërkesa. Helmet dhe barnat e tjera mjekësore ai i mban në një lloj barake që ka sajuar përfund shkallës së apartamentit ku banon, në katin e parë.
Aty e gjeta, ndërsa po kaloja, duke u kthyer nga furra me tepsinë e lakrorit në dorë.
– Tungjatjeta Llazi! – i them
– Oo..., tungjatjeta! Të paska bërë lakror gruaja?!
– E po ja..., si dit’e dielë.
– Me se e ka bërë?
– Me spinaq.
– E di ti që lakrori me spinaq shkon me verë?
– Jo, është hera e parë që e dëgjoj.
– Na, shiko këtu... – ai futi dorën diku në një qoshe dhe nxori një shishe të errët, pa etiketë. – Merre këtë dhe provoje. – dhe ma rrasi në dorë.
E pashë me mëdyshje shishen e pluhurosur, që s’kishte asnjë ndryshim nga shishet e tjera, të cilat i kisha përballë.
– Shiko, Llazi! Mos e ke ngatërruar dhe na çon atje ku çon qentë. – i them.
– Bjere ta shoh edhe një herë? – më thotë e ma merr nga duart, duke e kthyer shishen drejt dritës për ta kqyrur. – Jo, jo. Është më e çelët si ngjyrë. Verë është. Pije pa merak!
E mora shishen e verës, për të mos e ofenduar, ndonëse merakun e kisha përbrenda.
Sa hyj në derë të shtëpisë, u tregoj njerëzve të shtëpisë ngjarjen.
– Hape e merri erë një herë! – më thotë gruaja që po shtronte tavolinën.
Ashtu bëra. E hapa dhe e nuhata, por hundët i kisha të zëna nga gripi që sapo kisha kaluar kështu që s’ndjeva gjë. Edhe të tjerët po ashtu. Nëna mori pozën e atyre heronjve që kërkonin krëhër për tu krehur, para skuadrës së pushkatimit:
– Ma jepni mua ta provoj. Edhe po vdiqa, plakë jam.
– Ç’është ajo. Si do ta pish?!
– E ç’do më gjejë?
– Jo nëna, jo!... – këlthiste ai çerri im i vogël.
– E po, le ta pijë se fundja verë është – tha nusja.
E pashë shtrembër dhe iu përgjigja:
– Shiko, le ta pijë, po do ta ruaj edhe një filxhan verë për mamanë tënde.
Të gjithëve na kapi një gaz që s’tregohet me fjalë dhe ashtu, duke qeshur derdhëm disa gllënjka vere në lavoman për të parë se mos shkumëzonte. Aty, më së fundi, u ndje një aromë vere dhe ne u shtruam në tavolinë e mbushëm gotat.
Po, Llazi kishte të drejtë. Nuk ka gjë më të shijshme se lakrori me spinaq, i shoqëruar me verë të kuqe. Sidomos kur e ka prodhuar Llazi.

[Mciri]

Banania


– Të kujtohet çasti, kur ke ngrënë bananen e parë? – e pyet ai vajzën simpatike që ka përballë në tavolinë.
Ajo e sheh me mëdyshje nëse duhet ta marrë këtë pyetje si një provokim. Ai ka qenë gjithmonë i sinqertë me të dhe kurrë nuk ka shfaqur synime për të kaluar cakun e një shoqërie të pastër midis një mesoburri dhe një vajze.
– E kam sinqerisht, a e mban mend?
– Nuk e kuptoj pyetjen. – thotë e çorientuar ajo.
– Sigurisht. Unë e kuptoj pështjellimin tënd, sepse ti nuk mund ta kuptosh që brezi im nuk dinte deri vonë se ç’është një banane. Bile mund të të duket absurde po të të them se ministri që bëri të mundur të vinin bananet e para në Shqipëri përfundoi në burg për shkak të tyre.
– Vërtet e ke?
– Po, vërtet. Unë e kam të fiksuar mirë bananen time të parë. Atëbotë isha pesëmbëdhjetë vjeç. Më vjen një shok i ngushtë dhe më tregon diçka të mbështjellë me letër alumini. Kur ai zbuloi pak kokën e asaj gjëje gjatoshe të mbështjellë, unë pashë diçka të ngjashme me një kastravec, prandaj i thashë “Atë shpështille mirë dhe fute në b...!” Por ai qeshi dhe, pasi i hoqi letrën e aluminit, ma tregoi duke, më thënë “Shiko, budall’, kjo është banane. Do ta hamë bashkë. E gjeti mamaja ime me mik dhe ma fali mua, por meqenëse të kam shok të ngushtë do ta hamë bashkë.”
– Si? Këtu? Është gjynah ta shpërdorojmë. Këtu nuk na sheh askush.
– Po ku ta hamë?
– Shkojmë te “Dajti”. Atje mund të na shohë ndonjë i huaj. Ta marrin vesh dhe ata që edhe ne hamë banane.
– Mir’e ke.
Dhe ashtu bëmë. Shkuam e zumë vend para hyrjes së hotel “Dajtit”. Për dreq atë ditë aty s’po vinte asnjë i huaj. Kaluan dy orë e ndërsa po errësohej, asnjë i huaj nuk po kalonte aty pari. Neve po na sosej durimi.
– Ndaje ta hamë! – i thashë shokut tim.
Ai e ndau, duke më dhënë gjysmën time. Unë e mora në dorë pa ditur ç’të bëja me të, ndërkohë që shpresëhumbur shihja mos vinte ende ndonjë i huaj për të qenë dëshmitar i kësaj ngjarje të rrallë. Shoku im po ashtu. Pa e marrë vesh ne filluam të kafshojmë pjesët që na kishin rënë për hise dhe pas disa çastesh në duar nuk na kishin mbetur veçse lëmizhdat e fishkura të lëkurës së bananes.
– Çfarë shije kishte? – më pyeti shoku im.
– Nuk e di. – u përgjigja dhe në atë çast e kuptova se më kishte shpëtuar pa përjetuar ai moment i rrallë i jetës time.
– As unë.
Por ne nuk kishim më një banane të dytë për të provuar se çfarë shije kishte. U desh të shembej sistmi politik që bananet të bëheshin pjesë normale e ushqimit tonë dhe ne më në fund të kuptonim shijen e bananes.

[Mciri]

Dashuri !?...

Ajo zbriste me hap të lehtë ato katër-pesë shkallaret e katit të parë të një ndërtese të rënuar nga koha, për të shkuar në takim. Por, ku është parë e dëgjuar që një plakë mëse tetëdhjetë vjeçare të bjerë në dashuri?!...
Po bëhej gazi i botës dhe s’e kuptonte. Dritaret e gjashtë apartamenteve hapeshin thuajse njëkohësisht dhe mëse dymbëdhjetë sy e ndiqnin nga pas, ndërsa ajo hynte vjedhurazi te kafja më e afërt, ku e priste “jarani”.
“Jarani” e priste me buzëqeshjen e zakonshme dhe një lule të freskët, që kamarieri nuk harronte kurrë t’ua vendoste në një gotë qelqi mbi tavolinë, dhe porosiste dy kafe. Ajo ulej përballë tij, e shihte në sy e lumturuar dhe gjerbte gjithë lezet llumin e trashë të kafesë turke.
Ja kjo ishte lumturia e saj, të ulej aty e të bisedonte, duke kujtuar kohët kur ishte edhe ajo e re. Ua kishte hedhur përsëri nipërve e mbesave, si prindërve dikur, vite e vite të shkuara.
Ah, po. Ishte dhe një puthje e dhënë nxehtësisht në faqe, fshehtazi atje te shkallët, kur i pati dhuruar kujtim kasetat me muzikë italiane të viteve shtatëdhjetë.
Edhe sot e kësaj dite nuk e kuptoj se ç’ekuilibër prishnin ndjenjat e rigjallëruara të një plake, që shkonte në takim me freskinë e shpirtit të një adoleshenteje...
Galja. Nuk di pse ky emër më krijon përfytyrimin e zogjve shtegëtarë e kryesisht të lejlekëve. Mbase ngaqë ata kanë ngelur ashtu, në përfytyrimin tim, me një këmbë të ngritur, në majë të disa pullazeve tepër të lartë, të largët e të afërm njëkohësisht, me vështrimin e tretur hapësirave të pafund dhe moçalishteve ku gjallonin bretkosat. Mbase ngaqë ajo kishte sjellë me vete imazhin e stepave të pafundme të Siberisë dhe ngrohtësinë e ujrave mesdhetare.
Gjithçka filloi rastësisht, kur grumbullit të madh të grave, vajzave dhe kalamajve, që po shkonin bashkarisht në plazh, iu ngjit edhe plaka. Sigurisht, ajo nuk kishte fuqi as për të njomur këmbët te valëzat që pllaquritnin mbi rërë, sepse ishte kock’e lëkurë, por shkoi ashtu thjesht, “për klimë” e për të pirë një kafe atje në breg të detit. Dhe meqënëse nuk kishte me kë ta pinte kafenë, u ul me të vetmin mashkull që i shoqëronte, shoferin, një burrë rreth të dyzetave. Ishin parë edhe më parë, por nuk kishin muhabet, sepse mendonin se qëndronin me mijëra vjet drite larg.
Po ja, atje, në breg të detit, nën dritën e qashtër të diellit mëngjezor dhe hijen e pishave, kafja e pirë në shoqëri, edhe të rastësishme, kishte tjetër shije. Dhe aty, si pa e kuptuar, ata filluan të flisnin në gjuhë të huaja, të cilat s’i kuptonte askush dhe ashtu, si pa kuptuar, midis tyre u krijua një intimitet i çuditshëm. Ajo i tregoi atij ngjarrje që mbase i kishte harruar edhe vetë e që dukeshin sikur i përkisnin periudhave të lashtësisë së tokës, të cilat ai i dëgjonte me ëndje. Me sytë e mendjes ai shihte atë kapitenin e ri të ushtrisë të Vrangelit, që kishte përshkuar stepat e pamasa dhe gjithë kontinentin plak, për tu dashuruar me atë vajzën e njomësht të brigjeve të Iskias, për të marrë së bashku arratinë drejt tokave të Illiricumit, ku po ringrihej dimensioni i perandorive romake, dimension që përfundoi në përmasat e një medalioni me numur, të varrosur në llohën e pamëshirshme të kohës. Rrudhat u shndruan në një maskë veneciane mbi fytyrën e vajzës së re, e cila e rriti pjellën e rusit të bardhë në një tokë të ashpër e armiqësore. Larg njerëzve të zemrës, ajo provoi punën në ndërtim dhe me djersë ndërtoi atë jetë normale, nëse mund të quhej normale jeta e vështirë që bënin njerëzit e kësaj ane të tokës në atë periudhë. Dhe kujtimet flinin brenda saj, për të shpërthyer një ditë në brigjet e Adriatikut, sikur të mos mund të varroseshin të gjalla në këtë anë të tij. Ndërsa ai e dëgjonte i befasuar dhe e kishte zili për ndjenjat e fuqishme, për dramat që s’i ranë kurrë për pjesë, por që ashtu, të dëgjuara nën rrezet e diellit mëngjezor, kishin forcën e kryeveprave klasike.
Që nga ajo ditë takimet e tyre u bënë periodike. Ajo i rikthehej, rijetonte rininë e saj, ndërsa ai pasuronte dhe ridimensiononte shpirtin njerëzor.

– Mama, nuk të bën mirë kjo. Janë emocione tepër të fuqishme për moshën tënde. – i tha mbesa një ditë.
Dhe vërtet, mbesat kishin të drejtë, sepse pas pak kohësh ajo zuri shtratin e më pas, spitalin.
– E lajmëruat atë që jam sëmurë? Pse s’po vjen?
Por ata ishin tepër të vegjël, për t’i dhënë shëlbimin e fundit asaj qënie që kishte ardhur nga ana e anës, duke sjellë aq shumë dashuri në këtë tokë të ashpër. Në këmbim të çfarë gjëje? Në këmbim të asgjëje, nëse mund të quhen asgjë internimet dhe punët e vështira të ndërtimit. Ose, mbase, në emër të ekzistencës universale, që e zgjedh krejt rastësisht vendin ku mbjell farën. Dhe nga gjithë farat, fara e dashurisë është më e paçmueshmja, sepse rrezaton edhe përmes lotëve, gjakut e baltës... mbase edhe përtej vdekjes.

Banania


– Të kujtohet çasti, kur ke ngrënë bananen e parë? – e pyet ai vajzën simpatike që ka përballë në tavolinë.
Ajo e sheh me mëdyshje nëse duhet ta marrë këtë pyetje si një provokim. Ai ka qenë gjithmonë i sinqertë me të dhe kurrë nuk ka shfaqur synime për të kaluar cakun e një shoqërie të pastër midis një mesoburri dhe një vajze.
– E kam sinqerisht, a e mban mend?
– Nuk e kuptoj pyetjen. – thotë e çorientuar ajo.
– Sigurisht. Unë e kuptoj pështjellimin tënd, sepse ti nuk mund ta kuptosh që brezi im nuk dinte deri vonë se ç’është një banane. Bile mund të të duket absurde po të të them se ministri që bëri të mundur të vinin bananet e para në Shqipëri përfundoi në burg për shkak të tyre.
– Vërtet e ke?
– Po, vërtet. Unë e kam të fiksuar mirë bananen time të parë. Atëbotë isha pesëmbëdhjetë vjeç. Më vjen një shok i ngushtë dhe më tregon diçka të mbështjellë me letër alumini. Kur ai zbuloi pak kokën e asaj gjëje gjatoshe të mbështjellë, unë pashë diçka të ngjashme me një kastravec, prandaj i thashë “Atë shpështille mirë dhe fute në b...!” Por ai qeshi dhe, pasi i hoqi letrën e aluminit, ma tregoi duke, më thënë “Shiko, budall’, kjo është banane. Do ta hamë bashkë. E gjeti mamaja ime me mik dhe ma fali mua, por meqenëse të kam shok të ngushtë do ta hamë bashkë.”
– Si? Këtu? Është gjynah ta shpërdorojmë. Këtu nuk na sheh askush.
– Po ku ta hamë?
– Shkojmë te “Dajti”. Atje mund të na shohë ndonjë i huaj. Ta marrin vesh dhe ata që edhe ne hamë banane.
– Mir’e ke.
Dhe ashtu bëmë. Shkuam e zumë vend para hyrjes së hotel “Dajtit”. Për dreq atë ditë aty s’po vinte asnjë i huaj. Kaluan dy orë e ndërsa po errësohej, asnjë i huaj nuk po kalonte aty pari. Neve po na sosej durimi.
– Ndaje ta hamë! – i thashë shokut tim.
Ai e ndau, duke më dhënë gjysmën time. Unë e mora në dorë pa ditur ç’të bëja me të, ndërkohë që shpresëhumbur shihja mos vinte ende ndonjë i huaj për të qenë dëshmitar i kësaj ngjarje të rrallë. Shoku im po ashtu. Pa e marrë vesh ne filluam të kafshojmë pjesët që na kishin rënë për hise dhe pas disa çastesh në duar nuk na kishin mbetur veçse lëmizhdat e fishkura të lëkurës së bananes.
– Çfarë shije kishte? – më pyeti shoku im.
– Nuk e di. – u përgjigja dhe në atë çast e kuptova se më kishte shpëtuar pa përjetuar ai moment i rrallë i jetës time.
– As unë.
Por ne nuk kishim më një banane të dytë për të provuar se çfarë shije kishte. U desh të shembej sistmi politik që bananet të bëheshin pjesë normale e ushqimit tonë dhe ne më në fund të kuptonim shijen e bananes.

[pranvera bica]

Tregime te bukura te shkruara thjesht dhe mbreselenese...puna e bananes tamam si puna e kanaceve me cola qe i vinim ne bufe per ekspoze...aq dinim. Suksese.

[Mciri]

Hija


Më kujtohet një ditë e nxehtë gushti e vitit 1991, kur përmes vapës zhuritëse udhëtoja drejt periferisë së Athinës, për të shkuar në fshatin Levsina. Komshiu im, pasi përfundoi shkollën e lartë, kishte gjetur punë dhe strehim në këtë fshat dhe donte t’i çonte familjes së tij në Tiranë, ku unë do të kthehesha pas pak ditësh, disa dhurata. Isha i vetmi pasagjer që zbriti nga autobusi në mes të fshatit, i cili nën rrezet përvëluese të diellit mu duk i pabanuar. Duke mos ditur ku të drejtohem, u futa në të vetmin klub që ndodhej aty, për të pyetur: një sallë e vogël paksa më komode nga lokalet e fshatrave tiranase, e boshatisur. Nga pas banakut u shfaq si hije një plak i moshuar.
– Ti thelis? – më pyeti.
U mundova t’i shpjegoj me ato pak fjalë që kisha mësuar gjatë qëndrimit tim në Greqi qëllimin e vizitës time, por ai nuk më la të vazhdoja.
– Shqiptar? – më pyeti përsëri.
– Ne – iu përgjigja.
– Edhe unë shqiptar jam, arvanitas – mu përgjigj me një gjuhë të vjetruar, që të kujtonte gjuhën e kalabrezëve të Italisë. – Ulu, ulu të pimë ndonjë gjë freskuese! Bën shumë vapa.
I lehtësuar që mund të komunikoja lirshëm me të e duke kujtuar se donte të përfitonte nga i vetmi klient që po i shkelte në prag atë ditë, u mundova t’ia pres shkurt:
– Nuk kam nge. Jam për rrugë.
– Po ulu, ulu! Merr frymë njëherë e të çmallemi pak se jemi një gjak.
– Unë një gjak me ty?... - ndërsa me mend shtova - Grek i pabesë!
– Po, po. Një gjak jemi. Arvanitas ju, arvanitas ne.
– Keni kohë që keni ardhur në Greqi? – e pyeta, i intriguar nga insistimi i tij për të biseduar.
– Si keni kohë!? Këtu kemi qenë gjithmonë, denbabaden.
– Domethënë, keni ardhur që në kohë të Skënderbeut apo në kohën e Ali Pashë Tepelenës? – u mundova t’i tregoj se diçka dija nga historia dhe unë.
– Që përpara, që kur s’mbahet mend.
– Sikur po e tepron paksa, xhaxho, sepse edhe familjet më të shquara shqiptare nuk e ndërtojnë dot pemën gjenealogjike përtej kohës së Skënderbeut.
– E ç’na duhen pemët neve. Këtu kemi pasur gjithmonë nga të gjitha: portokalle, fiq, ullinj, mandarina...
– Kështu thotë edhe tezja ime që nuk ka bërë gjysmë shekulli qëkurse ka ardhur në Athinë, por s’do t’i shohë me sy shqiptarët.
– Kabim e ka, se ju keni vuajtur pa jeni bërë kështu.
– Si jemi bërë “kështu” ?
– Po ja, ca si të egër. S’para ngjitni me këdo.
– Ne nuk ngjitim me ata që s’na duan – ia ktheva gjithë mllef.
– Po, po. Kini vuajtur shumë, me diktaturë. Shumë keni duruar.
– E ç’të bënim? Donin të jetonim, prandaj duruam.
– E po edhe durimi ka kufi. Duhet të kishit rrëmbyer armët. T’i kishit shporrur ata komunistët e kuq.
– Oh!? Kaq kollaj qenka? Po ju pse nuk rrëmbyet armët kundër kolonelëve të zinj në gjashtëdhjeteshtatën?
– Nuk bëhej ajo punë se kishin inglizin dhe amerikanët prapa ata.
– Po ata të kuqtë, si kujton ti, nuk kishin njeri nga prapa, që rrinin në pushtet?
– Nuk e di. Mbase ke të drejtë. Pastaj ju kishit dhe atë sigurimin e tmerrshëm të shtetit që s’ju linte të bënit xhap.
– Po ti, nga i di gjithë këto gjëra, sikur ke jetuar në Shqipëri!?
– Po ja, nga shokët e tu. Kanë ardhur dhe të tjerë shqiptarë këtu dhe na kanë treguar plot gjëra. Ne kemi qenë më me fat, se kemi demokraci. E kemi të vjetër demokracinë ne. E di ti që demokracia këtu në Elladhë ka lindur?
– Eh! Atë e kemi mësuar që në klasë të parë, prandaj erdhëm këtej, për ta parë.
– Ta shihni posi dhe të mësoni. Ta bëni Shqipërinë si Greqia, ... jati o llaos dhen kseri tipota...
Befas plaku vazhdoi të fliste vetëm greqisht dhe unë nuk po kuptoja asgjë. Të krijonte përshtypjen se nuk kishte ditur kurrë shqip. Ai vazhdonte të fliste e të fliste greqisht, ndërkohë që, pas shpine, ndjeja një hije.
Ktheva kokën dhe pashë: ishte thjesht një klient që kishte hyrë në lokal për të blerë cigare.

[Mciri]

Reminishencë
Natë. Errësirë e thellë.
Befas, të ndriçuara nga drita e hënës, u dukën retë që vraponin si kuaj me perçe të shkalafitura. Të habiste ky vrap i çmendur resh, ky sforcim për të arritur diku, sikur nguteshin, për të kryer ndonjë punë, e cila duhej mbaruar shumë kohë më parë; thua se nuk e gjenin atë vend mbi të cilin do të derdhnin ngarkesën e tyre të lëngshme në formën e stuhisë, që shkatërron çdo gjë, apo të shiut të lehtë pranveror, që ringjall gjithçka: edhe ndjenjat e varrosura prej kohësh.
Dalëngadalë ato filluan të shpërndahen, duke krijuar boshllëqe me forma të çuditshme, nëpërmjet të cilave nisën të depërtojnë rrezet e hënës. Dukej sikur qielli kishte ndezur disa projektorë viganë dhe ia kishte drejtuar tokës, për të parë se çfarë ndodhte mbi të.
Asgjë e gjallë. Asnjë lëvizje. Vetëm njollat e mëdha, të argjendta, të dritës së hënës, zhvendoseshin mbi rrugën automobilistike. Mbi rrugë një makinë. Edhe ajo nuk lëviz. Pranë saj, ulur në anë të asfaltit, një njeri. Vezullimi i cigares, që herë ndriçon fort e herë zbehet, tregon se nuk kemi të bëjmë me ndonjë përmendore buzë udhës.
Mendohet? Ku ta dish... Gjithçka duket enigmatike në një natë të tillë. Njeriu kthen kokën nga makina, e cila tashmë duket qartë nën dritën e hënës, duke e ngulur shikimin mbi makinerinë që prehet mbi të. Një turbinë hidrocentrali. A mund ta bëjë ajo jetën më të lumtur?!...
Në çast, ai ngrihet gjithë hov, shkel me këmbë cigaren e pambaruar dhe fillon procesin e ndërrimit të gomës së prapme të makinës.
Nuk ishte punë e lehtë, me atë ngarkesë mbi shpinë që kishte kamioni, por nuk thonë kot se luga mbaron detin: pak me të fishkëllyer e pak me të shara, goma vajti mirë.
Duke fërkuar duart me leckat e lagura me benzinë, ai u ul në timon, i fshiu edhe një herë pas pantallonave dhe, pasi ndezi një cigare, u nis. Nga kabina hëna nuk dukej më, porse mullarët e barit që ndodheshin në fushë nga ana e djathtë dukeshin disi të shtrembëruar; përpara, mbi asfalt, reflektohej drita e saj verbuese.
Tisi i natës po zhdukej. U dukën së pari siluetat e maleve të lartë në të dy anët e rrugës dredha-dredha, kurse lart, në qafën ku kalonte rruga automobilistike, filloi të purpuronte agimi. Ngjyra e kaltër në blusaks e qiellit, në kontrast me sfondin e errët të maleve krijonte ndjesinë e jashtëzakonshme se kishe të bëje me një zgjim pranveror, porse thëllimi i ftohë i mëngjesit, që depërtonte nga të çarat e vogla të makinës, i kujtonte se dimri ende nuk kishte dalë. Gjithçka dihaste në ato çaste. Degët e pemëve fërgëllonin. Gradualisht sendet filluan të paraqitin format e tyre të plota, ndërsa ajo bukuri e pakapshme, që endej pak çaste më parë, u zhduk si eteri i derdhur në një vazo të tejdukshme.
Pas një kthese u duk koka e një ariu, që dilte nga një mur gurësh. Nga goja e ariut derdhej ujë. Ishte një krua mali. Makina ndaloi dhe prej saj zbriti shoferi, duke mbajtur ndër duar një peshqir të ndotur aty këtu me njolla vaji. Fytyrë e rregullt dhe sy të buhavitur shoferësh. Këto ishin shenjat e veçanta, se nuk mund të quash shenjë të veçantë xhupin prej lëkure, të cilit vende-vende i kishte dalë boja e as pantallonat prej stofi pesëqind-e-njëzetë lekësh. Duke turfulluar, ai i hodhi dy tre grushte ujë fytyrës, gurgulloi edhe nëpër dhëmbë ujin e ftohtë disa herë dhe u drejtua përsëri te makina, duke fërkuar fort qafën me peshqir.
Rruga nuk kishte ndryshuar aspak; po ai asfalt, po ato pemë e ato male, por tani nuk ekzistonte më nata, që i vesh me romantizëm sendet. Tani janë hallet e përditshme:
“Dreqi ta hajë! Do të verë vetulla njeriu dhe nxjerr sytë. Përpiqet burr’i botës të arrijë më shpejt dhe i del më ters. O do dalë ndonjë ngatërresë me magazinierët ose defekt, kur s’e pret. Mos plas po deshe! Thonë se pa këtë makineri nuk vjen drita...”
Në të djathtë të rrugës u shfaq një grumbull të rinjsh. Disa duar u ngritën njëkohësisht. Makina bëri edhe disa metra përtej tyre dhe ndaloi.
- Nuk ju marr dot të gjithëve. – po mundohej t’i shpjegonte një djaloshi, që po përpiqej t’i mbushte mendjen t’i merrte të gjithë në karroceri. – Tre vendet që kam para ejani.
Dy vajza u shkëputën nga grumbulli. Ai e ndihmoi atë që shkoi nga krahu i shoferit të fuste çantën fillimisht, pastaj i dha dorën të ngjitej edhe vetë.
- Për ku?
- Në Arrëzë. Jemi mësues. – u përgjigj djaloshi që kishte zënë vend përkrah tij.
“Ehu, mësues! Sikur nuk e dija.”
Sa mësues kishte transportuar ai dhe shokët e tij. I gjeje kudo, nëpër kthesa, ditëve të hëna në mëngjes apo të shtunave pasdite. “Stacionet e arsimtarëve” u thoshin. I ishin mërzitur bisedat e tyre; sidomos kur fillonin muhabete leksionesh seminaresh, nuk duroheshin fare. Për fat të mirë, këta të sotshmit kishin qëlluar të urtë, prandaj u zhyt në mendimet veta.
Befas nga prapa dëgjoi një zë të njohur, që e tronditi thellë. Kujtonte se e kishte harruar, por jo... Hodhi shikimin në pasqyrë, për tu bindur... Po! Ishte ajo... Sa vjet kishin kaluar?...
Biseda ishte ndërprerë, por lëmshi, që i ishte mbledhur në grykë, nuk po i lirohej. Donte ta dëgjonte përsëri atë zë, por si t’ia bënte?... Filloi të fishkëllente nëpër dhëmbë një melodi, që i dukej sikur e afronte me të dhe, ndërsa me dorën e majtë mbante timonin, me tjetrën rregulloi pasqyrën për ta parë më mirë. E ngulën shikimin në sytë e njeri tjetrit dhe, për disa çaste, nuk ishin në gjendje të hiqnin sytë nga pasqyra. Pastaj shikimet morën drejtime të ndryshme.
Mendimet, si fluturat e natës, mbushnin kabinën; të shpejta, të thella, të paqëndrueshme. Tani e kuptoi ai se gjithmonë kishte pasur nevojë për atë zë, ndonëse ishte munduar t’i mbushte mendjen vetes se nuk ia vlente të vrisje mendjen për vogëlsira.. dhe, përsëri, mundohej të justifikohej:
“Sa budalla që bëhem! Në fund të fundit, ne nuk na lidh asgjë. Se mos kam pasur vetëm atë shoqe shkolle... Nuk paska ndryshuar fare. T’i flas?... Më mirë, jo. Nuk i kam folur atëhere kur duhej... Pse t’i flas tani?... Ajo, ndoshta, nuk dëshiron as të më shohë... Si nuk e vura re që në fillim?... Nëse nuk do të kishte folur, nuk do ta kisha venë re as kur të zbriste...”
Nuk i rrihej pa e parë. U kthye përgjysmë, në një vend ku rruga ishte më e drejtë,dhe e vështroi drejt në sy, si atëhere, shumë vjet përpara. Pastaj u kthye dhe e nguli shikimin mbi asfaltin që rrëshqiste poshtë rrotave të makinës, të cilën e drejtonte mekanikisht... Gjithçka u zhvendos në kohë e në hapësirë. Nuk po udhëtonte më drejt kantierit, ku e priste e ardhmja dhe as e dëgjonte më zhurmën e rregullt të motorit.
Tani ai ndodhet në klasë. Qetësi. Dëgjohet vetëm e folura monotone e mësuesit, ndërsa gjithë vëmendja e tij është përqendruar tek nishani i veçantë që ndodhet mbi fytyrën e saj. Ja, pothuajse kështu qëndronin edhe atëhere; midis tyre ndodhej banga, me po ato të gdhendura brisku e maja pene që kishte edhe mbulesa e ravijëzuar e motorit. Vështronte me vëmendje transformimet e shenjës së saj mbi buzë, si zgjatej e shkurtohej, kur fliste ajo. Pastaj e shihte në buzë, pa menduar kurrë se ato buzë aq të bukura mund të putheshin, por me një farë habie. Si dilnin fjalë aq tingëlluese prej tyre, aq melodioze?...
Bisedat që bënte me të ishin nga më të ndryshmet, por më tepër i pëlqente ta dëgjonte. Kur ajo i tregonte diçka që ai nuk e dinte, fjalët e saj shndërroheshin në postulate. Ndërsa, kur ajo u kthye nga plazhi, ku kishte qenë me familjen e saj dhe i tregoi për detin plot me vaporë e kandila deti, që të djegin, ai nuk kishte të ngopur. Ajo e habiste me gjithçka dhe kur, pas dy vjetësh mundi të shkonte për pushime në breg të detit, e gjeti detin ashtu si e kishte përfytyruar nga përshkrimet e saj. Më vonë, deti i kujtonte atë, shoqen e paharruar të adoleshencës.
Ishin mbledhur shumë ngjarje ndër vite, prandaj kujtimi i saj i kthehej i zbehtë si ata diapozitivat e vjetër, të cilët fotografi kujtohet t’i lajë me vonesë. Por, ja, ky takim i rastit u dha ngjyrat që kishin pasur dikur.
Nuk ishte i vogël atëbotë. I kishte kaluar të pesëmbëdhjetat dhe kur e pyesnin “sa je?”, thoshte gjithmonë “gjashtëmbëdhjetë”. Dhe, gjashtëmbëdhjetë vjeç, njeriu bëhet burrë. Këtë e thotë edhe ligji. E megjithatë, kur e shihte, e harronte burrërinë e vet dhe e sodiste, e sodiste, pa u menduar. Kështu kishte ndodhur edhe kur kishte shkuar një mbrëmje në shtëpinë e saj, për t’i marrë detyrat. Ajo e kishte përcjellë deri te porta e jashtme dhe me kurmin e saj kishte zënë gjysmën e kalimit, ndërsa ai mundohej të mos e fshikte, duke u tkurrur e duke parë nishanin e saj, që ishte zgjatur në mënyrë të çuditshme drejt tij. Por ai nuk kishte guxuar. Gjoksi i tij, gjithsesi, kishte fshikur gjinjtë e saj, si ftonj të pjekur, ndërsa një goditje e fuqishme elektrike e kishte flakur tej në rrugë... Apo, mos vallë, gjithçka nuk ishte zhvilluar veçse në imagjinatën e tij të harbuar?...
Një ditë u grindën. E përse?... Nuk i kujtohej. Për mustaqet e Çelos, si thonë. E kishte prekur në sedër, kot së koti. U pendua menjëherë, kur pa sytë e saj që u mbushën me lot, u bë gati t’i thërriste e t’i kërkonte ndjesë, kur ajo u largua me vrap, por fodullëku fëminor ngriti krye: ia zuri fjalët në grykë.
Që atë ditë nuk i folën më njeri tjetrit. Po ai fodullëk nuk e linte t’i fliste i pari, ndërsa ajo ndjehej ende e fyer; priste t’i kërkonin falje. Pastaj jeta i ndau. Kaluan vite dhe ja, tani, si dikur, në të njëjtin vend, me të njëjtat dëshira, po aq të fuqishme.
- Në cilin fshat jeni mësuese? – e theu heshtjen ai, duke e parë nga pasqyra.
- Në Arrëzë. – u përgjigj ajo.
- Keni kohë që punoni atje?
- Po, gati tre vjet.
Këmbyen edhe disa fjalë të tjera dhe biseda e tyre aq e pat, si zjarri i dëllinjave, që përrr përrr bën dhe më shumë tym nxjerr se sa flakë. Diçka i pengonte të flisnin lirshëm si dikur. Ishte hendeku kohë dhe, sado të mira qofshin dëshirat, ai nuk mbushet dot në mënyrë artificiale. Iu kujtuan lulet e serave, pa aromë...
- Mbaje pak, të lutem! Këtu do të zbresim. – i foli djaloshi, që ishte ulur në ndenjësen e parë.
Pa u mbyllur mirë dera, makina u largua, duke lënë prapa një shtëllungë tymi të bardhë.
- Sa i çuditshëm! Nuk mori as lekët... – tha mësuesja tjetër.
Ndërsa Ajo, kishte shtangur e po shihte në drejtim të makinës, që po humbiste mes pishave, të cilët kryqëzonin degët mbi të, duke krijuar iluzionin sikur ajo pikë e lëvizshme atje larg po shkonte drejt një katakombe gjithë fshehtësira.
Atë mëngjes, edhe halat e pishave pikonin keqardhje.

[zogu kosovar]

tregime me te vertet interesante vetem vazhdo keshtu

[Mciri]

Ju falenderoj, Zogu Kosovar, per inkurajimin.
Pershendetje, Mciri

[ajzberg]

Eeeeh Mcir,c na kujtove Fierzen dhe udhetaret e asaj rruge...............kane kaluar goxha vite....te pershendes......

[Mciri]

VETERANI

(Ngjarje e jetuar)

– Ja, mbeta vetëm. Unë jam i fundit...
Me këto fjalë në gojë, u ul në tavolinën tonë një plak i reshkur e kokoroç, që dukej se kishte edhe shumë vjet përpara.
– Po patë ndonjë që nxjerr librezën e veteranit në autobus, mos e besoni. E ka të falsifikuar. Është nga ata “trimat pas lufte”. – vazhdoi ai duke u rehatuar në karrige.
– Jo mor’ jo! Zotërote je nga ata trimat e para luftës ti, si duket. – e ngacmoi shoku që kisha në krah.
Nuk di pse, në atmosferat e përzishme është i mirëseardhur kushdo që krijon humor.
– E për trim nuk mbahem, po partizan kam qenë vërtet ama dhe as para e as pas lufte, po nga dyzetetreshi e në çlirim...
– Po ia ke bërë “bamp” ndonjëherë të paktën? – vazhdoi ta ngacmojë shoku im.
– Si nuk ia kam bërë?! Plot herë! Sa herë u zinim pusi autokolonave gjermane, zbraznim nga një batare fishekë dhe yrja-byrja, malit përpjetë. Nuk bëje dot luftë drejt për drejt me nemcen...
– Po ku e paski treguar trimërinë ju atëhere?...
– Trimërinë? Nuk thashë që kam treguar trimëri ndonjëherë unë. Trim, po! Trim ishte ky që përcollëm sot.
– E po, na trego ndonjë trimëri të tij atëhere.
– Tu tregoj? Po ç’tu tregoj më parë?... Ja më kujtohet: sa kisha dalë partizan. Italia fashiste kishte kapitulluar dhe ushtarët e saj ishin përhapur si zogjtë që s’kanë klloçkë. Një ditë kapëm dy ushtarë të rinj, fare të rinj. Ishin të telikosur dhe pa armë.
“Merri dhe pushkatoi!”, më urdhëron komandanti i çetës.
“Nuk kam zemër. Nuk i sheh, s’u ka dirsur mustaqja”.
“Zbato urdhrin, më thotë, çfarë partizani je ti, kur nuk vret dot dy armiq?”
Në atë kohë kaloi aty pari Ramizi.
“Si është puna?” pyeti.
“Ja, ky partizani i ri nuk zbaton urdhrin. Nuk pranon t’i vrasë këta robërit italianë”.
“Lere, se është i ri ky. E bëj unë atë punë... “
Kështu tha dhe i mori të dy robërit aty, pas një ferre.
Vetëm dy krisma u dëgjuan... dhe Ramizi doli nga ferra.
“Ja, kaq ishte” tha, duke fërkuar duart. “Po, ai ka qenë trim, jo unë!...”, e përfundoi rrëfimin plaku, disi i mallëngjyer.
Të gjithëve na kapi një trishtim i befasishëm, por e kishim të vështirë të kuptonim se kujt i përkiste trishtimi: Ramizit, të cilit po i hanim drekën, apo për robërve të rinj, eshtrat e të cilëve humbën skërkave errëta e të panjohura të historisë.