Fernando Pessoa

[Syku]

Duhantoria.

Nuk jam asgje.
Nuk do jem kurre asgje.
Nuk mund te dua te jem asgje.
Perveç kesaj, kam brenda vetes te gjitha endrrat e botes.

Dritaret e dhomes sime,
te dhomes se njerit nga miliona ne bote qe askush nuk di kush eshte
(e po ta dinin kush eshte, çfare do dinin?),
shfaqen mbi misterin e nje rruge vazhdimisht te pershkuar nga njerez,
mbi nje rruge te padepertueshme per te gjitha mendimet,
reale, pamundshmerisht e sigurte, e qarte, panjourisht e qarte,
me misterin e gjerave nen gure e nen qenie,
me vdekjen qe sjell lageshtire ne mure e floke te thinjur tek njerezit,
me Fatin qe drejton karrocen e gjithçkase ne rrugen e asgjese.

Sot jam i mundur sikur te njihja te verteten:
Sot jam i kthjellet sikur te isha duke vdekur
e mos te kisha vllazerim tjeter me gjerat
perveç se nje leje, dhe kjo shtepi, dhe kjo ane e rruges te beheshin
rreshti i vagonave te nje treni dhe nje nisje e fishkellyer
brenda kokes sime, e nje shkundje te nervave te mia me nje kercitje te kockave ne nisje.

Sot jam i shtangur sikur dikush qe ka menduar, gjetur e harruar.
Sot jam i ndare mes besnikerise qe i duhem
duhantores nga ana tjeter e rruges, porsi gje reale nga perjashta,
dhe ndjesise qe gjithçka eshte enderr, porsi gje reale nga perbrenda.

Kam deshtuar ne gjithçka.
Por meqe nuk kisha asnje synim, ndoshta gjithçka ishte asgje.
Nga mesimet qe me kane dhene,
kam sbritur nga dritarja pas shtepise.
Kam shkuar ne fshat me synime te medha,
por aty kam takuar vetem barishte e peme
dhe kur kishte, njerezit ishin njelloj me te tjeret.
Ngjitem nga dritarja, ulem ne kolltuk. Per çfare te mendoj?
Ku di se çfare do jem, une qe s’di se çfare jam?
Te jem ajo çka mendoj? Por mendoj te jem shume gjera!
Dhe shume mendojne te jene e njejta gje qe s’mund te jene kaq shume!
Gjenì? Ne kete çast
njeqind mije mendje konceptohen ne enderr gjenì ashtu si une
dhe historia nuk do zbuloje, kush e di sa?, asnje,
nuk do kete tjeter perveç plehit me te shumtat arritje te ardhshme.
Jo, nuk besoj ne vetevete.
Ne te gjithe manikomet ka te çmendur me shume kthjelltesi.
Une qe nuk zoteroj asnje kthjelltesi, jam me i shendoshe a me i manget?
Jo, as ne mua…
ne sa mansarda apo jo mansarda te botes
mendojne per vete se jane gjeni?
Sa frymezime te larta, fisnike dhe te kthjelleta
e ndoshta te realizueshme,
nuk do dalin kurre nen driten e diellit real dhe as do te gjejne mbeshtetje.

Bota eshte e atij qe lind per ta pushtuar
dhe jo e atij qe enderron per ta pushtuar, edhe nese ka te drejte.

Kam enderruar me shume se Napoleoni ka realizuar.
Kam shtrenguar hipotetikisht prane gjoksit me shume njerzillek se Krishti.
Kam krijuar segretisht aq filosofi qe asnje Kant nuk ka shkruar,
por jam e do jem gjitmone ai i mansardes,
edhe pse nuk e banoj;
do jem gjithmone ai qe nuk ka lindur per kete;
do jem gjithmone ai qe zoteronte ca cilesi;
do jem gjithmone ai qe ka pritur t’i hapnin deren perpara nje muri pa dere
dhe ka kenduar kengen e Ameshimit ne nje kotec,
dhe ka degjuar zerin e Zotit ne nje pus te mbyllur.
Te besoj ne mua? Jo, dhe as ne asgje.

Le te perhape natyra mbi koken time perveluese
diellin e saj, shiun e saj dhe eren qe gjen floket e mi,
pjesa tjeter le te vije nese vjen apo duhet te vije, ne te kundert te mos vije.
Skllever zemerak te yjeve,
kemi pushtuar gjithe boten para se te ngrihemi nga krevati;
por jemi zgjuar dhe ai eshte i zymte,
jemi ngritur dhe ai eshte i huaj,
kemi dale nga shtepia dhe ai eshte e tere toka,
plus sitemin diellor, Rrugen e Qumeshtit dhe Pafundesine.

Ha çokollate, vogelushe, ha çokollate.
Shiko se nuk ka tjeter metafizike ne bote perveç çokollatave.
Shiko se te gjithat fete ne bote nuk mesojne tjeter perveç pastiçerise.
Ha vogelushe e ndyre, ha!
Sikur te mund te haja une çokollate me te njejtin konkretizim qe i ha ti!
Por une mendoj se pasi t’i heqi letren e argjendte, qe eshte alumini,
do e hidhja te gjithen per toke, ashtu siç kam bere me jeten.
Por te pakten mbet pak thartesire mbi ate qe kurre s’do jete
kaligrafia e shpejte e ketyre vargjeve,
portik i shkare mbi te Pamunduren.
Te pakten i konsakroj vetvetes nje perçmin pa lot,
fisnik te pakten ne gjestin e plote me te cilin flak tutje
rrobat e pista qe une jam, pa liste, ne ecurine e gjerave
dhe rri ne shtepi pa kemishe.

I afrohem dritares dhe shoh rrugen me qartesi absolute.
Shoh dyqanet, shoh trotuaret, shoh veturat qe kalojne,
shoh qeniet e gjalla te veshura qe nderthuren,
shoh qenjte qe edhe ata egzistojne
dhe e gjitha kjo me rendon si nje denim ne azil,
dhe e gjitha kjo me eshte e huaj si çdo gje.
Kam jetuar, studjuar, dashuruar, madje edhe besuar,
e sot nuk ka shites qe une nuk e kam zili vetem per faktin se nuk eshte une.
Te gjitheve u verej leckat, plaget dhe genjeshtrat
dhe mendoj: ndoshta nuk kam jetuar kurre, as studjuar, as dashuruar dhe as besuar
(sepse mund te krijohet realiteti i gjithe kesaj pa bere asgje nga e gjitha kjo);
ndoshta ke thjesht egzistuar, sikur hardhuca qe i presin bishtin,
dhe qe bishti eshte bisht i terbuar edhe pa hardhucen.

Kam bere me mua ate qe nuk kam ditur
e ate qe do kisha mundur ta beja nuk e kam bere.
Zoterimi qe kisha veshur ishte i gabuar.
Me njohen menjehere per ate qe nuk isha e nuk kundershtova dhe u humba.
Kur desha te heq masken
ishte e ngjitur me fytyren.
Kur arrita ta heq e te veshtrohem ne pasqyre
tanime isha i plakur.
Isha i dehur, nuk dija me te vishja zoterimin qe kisha hequr.
E flaka masken dhe kam fjetur ne raft,
si nje qen i lejuar nga mbikqyresit,
sepse i pambrojtur
dhe shkruaj kete histori per te treguar qe jam i arritur.
Ajka muzikore e vargjeve te mia te kota,
sikur te mund te me takoje si diçka e bere nga une
e te mos rrija perhere perballe duhantores ketu perballe,
duke shkelur ndergjegjen e ekzistences,
si nje tapet mbi te cilin nje i dehur pengohet
apo nje rregoste te vjellur tek romet e qe s’vlente asgje.

Por i zoti i duhantores doli ne dere e aty qendroi.
E shikoi me bezdine e kokes se palosur keq
dhe me sikletin e shpirtit qe po kupton.
Ai do te vdese dhe une do te vdes.
Ai do te lere gjurme, une do te le ca vargje.
Pas ca kohesh do zhduken gjurmet, edhe vargjet.
Pas disa kohesh do te vdese rruga ku u enden gjurmet
dhe gjuha ne te cilen u shkruan vargjet.
Do vdese pastaj planeti qe sillet, ne te cilin e gjitha kjo ndodh.
Ne satellite te tjere ne te tjera sisteme diçka e ngjashme me njerezit
do vazhdoje te beje gjera te ngjashme me vargjet, duke jetuar mbi gjera te ngjashme me gjurmet
gjithmone njera gje perballe tjetres,
gjithmone njera gje e kote po aq sa tjetra,
gjithmone e pamundura, idiotesi porsi realja,
gjithmone misteri i thellesise se vertete porsi gjumi i misterit te siperfaqes,
gjithmone kjo apo diçka tjeter, ose as njera e as tjetra.

Por nje burre hyri ne duhantore (per te blere duhan?)
dhe realiteti i merituar papritur me bie mbi shpatulla.
Ngrihem energjik, i bindur, njerezor,
me synim per te shkruar keto vargje per te thene te kunderten.
Ndez nje cigare nderkohe qe mendoj t’i shkruaj
dhe shijoj tek cigarja lirine nga çdo mendim.
Ndjek tymin sikur te kishte nje drejtim te qarte
dhe shijoj, ne nje moment te ndjeshem dhe te vlefshem
lirimin nga te gjitha spekullimet
dhe nga vetdija se matafizika eshte nje pasoje e te qenit te pagatshem.

Pastaj zgjatem mbi karrige
dhe vazhdoj te tymos.
Deri sa fati te ma lejoje, do tymos.
(Po te martohesha me te bijen e shtepijakes sime
ndoshta do te isha i lumtur.)
Pasi marr ne konsiderate kete ngrihem nga karriga.
Shkoj tek dritarja.
Burri doli nga duhantorja (duke futur kusurin ne xhepin te pantollonave?).
Oh, po une e njoh: eshte Esteves pa metafizike.
(I zoti i duhantores doli te hyrja.)
Si per nje instikt hyjnor, Esteves, u kthye e me pa.
Me pershendeti me nje gjest, i therrita Mirupafshim Esteves!, dhe universi
m’u rindertua pa ideal dhe pa shprese dhe i zoti i duhantores buzeqeshi.

[Diabolis]

Shpresoj te kete qene nxitimi dhe jo padija qe temen "Fernando Pessoa dhe kompani", hapur me 26-06-2009, ja keni bashkangjitur temes "Perkthime nga D. D."

Fernando António Nogueira Pessoa, lindur me 13 Qershor 1888 ne Lisbone, Portugali eshte poet aq i madh sa jo vetem qe kerkon teme me vete, por kerkon disa te tilla, aq sa heteronime te ndryshme ai ka perdorur duke shkruar mjeshterisht.

Keshtu, lexues i nderuar, Alberto Kajero, Rikardo Reis, Alvaro de Kampos dhe Fernando Pesoa jane e njejta dore e te njejtit njeri; tre emrat e pare heteronimet qe ai perdori. Po ja bashkangjis kesaj teme, poezite e Fernando Pesoas dhe kompani.

Alberto Kajero

Kur unë

Kur unë s’të kisha
Dashuroja Natyrën si një murg i paqtë dashuron Krishtin.
Tani e dashuroj Natyrën
Si një murg i paqtë dashuron Virgjëreshën Mari,
Me besim, sipas meje, si më parë,
Por në mënyrë më të zjarrtë dhe intime.
I shoh më mirë lumenjtë kur shëtis me ty
Përmes fushave deri në brigjet e lumenjve;
Kur ulem pranë teje dhe shoh retë
I shoh ato më mirë-
Ti s’e ke nxjerrë Natyrën nga unë...
Ti e ke ndryshuar Natyrën...
Ti e ke sjellë Natyrën para këmbëve të mia.
Sepse ti je e shoh më mirë, po të njëjtën,
Sepse ti më dashuron e dashuroj po njëlloj, por më shumë,
Sepse ti më zgjodhe të të kem dhe të të dashuroj,
Sytë e mi e vështrojnë atë më gjatë
Se të gjitha gjërat.
Nuk pendohem për ç’isha më parë
Sepse jam po ai.

(Vetëm pendohem që s’të dashurova më parë.)*

* - Rreshti në kllapa gjendet në përkthimin e Riçard Zenithit në anglisht


Rikardo Reis

Ndiq fatin tënd

Ndiq fatin tënd,
Ujit lulet e tua,
Dashuro trëndafilët e tu.
Të tjerat janë hije
Pemësh të panjohura.

Realiteti
Është gjithmonë më shumë a më pak
Se ai që ne presim.
Vetëm ne jemi gjithmonë
Të barabartë me vetveten.

Ëmbël të rrosh vetë.
E madhërishme dhe fisnike
Të jetosh thjeshtë.
Lëre dhimbjen në altar
Si një ikonë për zotat.

Shihe jetën nga larg.
Asnjëherë mos e pyet.
S’ka asgjë
Të të thotë. Përgjigjja
Është përtej zotave.

Por qetësisht
Imito Olimpin
Në zemrën tënde.
Zotat janë zota
Sepse s’mendohen.


Alvaro De Kampos

Gjithë letrat e dashurisë janë qesharake

Gjithë letrat e dashurisë janë
Qesharake.
S’do ishin letra dashurie në s’do ishin
Qesharake.

Edhe unë në kohën time shkrova letra dashurie,
Si të tjerat,
Qesharake.

Letrat e dashurisë, në ka dashuri,
Duhet të jenë
Qesharake.

Por, së fundi,
Vetëm krijesat që s’shkruan kurrë
Letra dashurie
Janë ç’janë
Qesharake.

Të mund të shkoja në kohën që i shkruaja
Pa u menduar se
Letrat e dashurisë janë
Qesharake.

E vërteta është se sot
Kujtimet e mia
Të letrave të dashurisë
Janë ç’janë
Qesharake.

(Gjithë fjalët e çuditëshme
si gjithë ndjenjat e çuditëshme
janë natyrshëm
qesharake.)


Fernando Pesoa

Autopsikografi

Poeti është një mashtrues.
Që mashtron aq plotësisht
Sa mashtron dhe për dhembjen
E dhembjes që i therr në mish.

Dhe kush e lexon ç’ka shkruar
Në dhembje ndjehet rehat
Jo për ato dy që ka provuar
Por veçse për atë që s’e pat.

E kështu në shinat e udhës
Rrotullohet, arsyes ti bëjë qejfin,
Atë tren me zembrek
Që zemër ka emrin.