Arkeologjia kosovare

[fegi]

“Motelit Romak” afër Prizrenit në dorë të ekspertëve ndërkombëtarë
Publikuar: Sot, më 06 prill 2011

Prishtinë, 6 prill - “Moteli Romak” - i zbuluar në qershorin e vitit të kaluar dhe i mbuluar në dhjetor të po atij viti - është në pritje të ekspertëve ndërkombëtarë. Pas hallakamës që ishte bërë për të mbrojtur këtë lokalitet, në janar të këtij viti ishte marrë vendimi që të formohej një komision ekspertësh që do të hartohej një raport i detajuar për dëmet e shkaktuara nga kompania ndërtuese e autostradës, e cila e kishte mbuluar me zhavorr lokalitetin arkeologjik në Poslishtë, afër Prizrenit.
Por komisioni i paraparë të ketë në përbërje një përfaqësues nga Ministria e Kulturës, Rinisë e Sporteve, një nga Ministria e Transportit me vendim të së cilës ishte mbuluar lokaliteti, një nga Këshilli i Kosovës për Trashëgimi Kulturore dhe tre ekspertë të arkeologjisë, nuk është formuar kurrë.
Kjo, sherri i kërkesës së KKTK-së që dy nga tre ekspertët të jenë ndërkombëtarë. Dy ekspertëve ndërkombëtarë të arkeologjisë tash tre muaj nuk u janë bërë punët që të vijnë në Kosovë për të hulumtuar një lokalitet që i takon periudhës romake, përkatësisht shekujve II-IV.
Përderisa Ministria e Kulturës nuk ka komentuar asgjë, Xhejlane Hoxha, drejtoreshë ekzekutive e KKTK-së, ka thënë se një raport për gjendjen e lokalitetit nuk mund të bëhet pa eksperiencën ndërkombëtare. Për arkeologët vendorë një arsyetim i tillë është absurd.
Xhejlane Hoxha, e cila është caktuar ta përfaqësojë KKTK-në në komisionin e “Postlishtës”, thotë se ai asnjëherë nuk është formuar.
“Arsyeja ka qenë se ne si këshill kemi kërkuar që një ekspert i arkeologjisë të jetë nga Kosova, një me përvojë rajonale dhe një ndërkombëtare. Ai nga rajoni ka qenë nga Shqipëria, ndërsa tjetri ka qenë nga Sllovenia”, ka thënë Hoxha.
E këtyre të dyve nuk u janë bërë punët që të vijnë në Kosovë.
“Ata nuk kanë mundur të vijnë në Kosovë për shkak të agjendës së tyre të ngarkuar. Për probleme të tjera nuk e di nëse ka, pse nuk është funksionalizuar ky komision”, ka theksuar Hoxha.
“Ai nga Sllovenia ka thënë se do të vijë në fund të muajit prill”, ka shtuar ajo.
Por pohimi i Hoxhës, sipas së cilës përvoja ndërkombëtare është e gjithsesi e nevojshme që të përgatitet një raport i mirë detajuar, është kundërshtuar nga i pari i arkeologëve kosovarë.
Enver Rexhaj, drejtor i Institutit Arkeologjik të Kosovës, përpos që konsideron se janë lënë anash në “rastin Postlishtës”, thotë se IAK-u ka kapacitet të mjaftueshëm për këtë hulumtim.
“Arkeologët që janë në Institutit janë të doktoruar në Evropë. Kemi arkeologë të mjaftueshëm për të vlerësuar në fushën e arkeologjisë”, ka thënë Rexhaj. Sipas tij, për Postlishtën nuk ka nevojë që të priten dy ndërkombëtarë.
“Nuk kemi nevojë të presim, sepse është çështje e arkeologëve vendorë. Edhe nuk është çështje që duhet të vlerësohet nga ndërkombëtarët, por nga vendorët”, ka theksuar Hoxha.
Për Haxhi Mehmetajn, drejtor i Institutit të Monumenteve Kulturore dhe Muzeut Rajonal të Prishtinës, ky arsyetim është për turp.
“Kjo është marrëzi e llojit të vet”, ka thënë ai shkurt.
Sipas tij, përpos që pritja e tyre është banale, kjo tregon edhe për një injorim të ekspertëve vendorë.
“Ky është zhvleftësim i punës së arkeologëve vendorë”, ka theksuar ai.
Anash dhe pa informacion se çfarë mund të ketë ndodhur në Postlishtë është edhe arkeologu Shafi Gashi, i cili ka punuar për muaj të tërë në zbulimin e tij.
“Prej janarit na është thënë që do të merret një komision me Postlishtën dhe unë kam hequr dorë”, ka thënë ai shkurt, duke mos dashur të komentojë gjendjen e tanishme të lokalitetit.
“Nuk e di”, ka thënë ai prerazi.
Gazeta në ditët e para të këtij viti kishte raportuar për siç ishte thënë shkatërrimin e lokalitetit të Postlishtës në Prizren, që është në aksin e autostradës Morinë-Merdar. Kompania ndërtuese e autostradës, “Bechetel&Enka” kishte mbuluar me zhavorr lokalitetin me një vendim të Ministrisë së Transporteve, e cila kishte thënë që këtë vendim e ka marrë duke u bazuar në një raport të Institutit Arkeologjik të Kosovës. Ky i fundit e kishte mohuar se ka rekomanduar mbulimin duke thënë se krejt ajo çfarë ka kërkuar ka qenë ndërtimi i disa mureve mbrojtëse. Pas kësaj MKRS-ja kishte paralajmëruar se nëse do të gjendet se fajtor është kompania, kjo çështje do të shkonte në gjykatë. Ky lajm kishte bërë që Këshilli i Kosovës për Trashëgimi Kulturore të kërkonte një takim ndërmjet MKRS-së, Ministrisë së Transporteve dhe Këshillit. Pas takimit të mbajtur më 19 janar të këtij viti qe marrë vendim për formimin e një komisioni për Postlishtën për të nxjerrë dëmet dhe fajtorin. Pas kësaj të gjitha autoritete nuk kanë bërë asnjë hap në pritje të raportit.
Lokaliteti i Poslishtës ishte zbuluar pjesërisht në gusht të vitit të kaluar në trasenë e autostradës dhe ka gëlltitur me se 13 mijë e euro. IAK-u kishte paralajmëruar se në rast se lokaliteti duhet të rizbulohet, kjo do t’i kushtonte buxhetit të Kosovës mijëra euro.
Sipas arkeologëve, aty qenë zbuluar themelet e një objekti i përbërë nga një stacion rrugor, i cili ka shërbyer për qëndrim të karvanëve tregtarë, apo të luftëtarëve. Ai përbëhej nga disa vende të ndejës për njerëz dhe një stalle për kafshët udhëtuese, si dhe nga një termë apo banjë romake. Monumenti i takon periudhës romake, përkatësisht shekujve II-IV dhe ka qenë në shërbim të rrugës Naisum - Lissus (Nish - Lezhë), nga kanë kaluar karvanë të ndryshëm.
Arkeologët e kishin “pagëzuar” si “Motel Romak”.

[EuroStar1]

Mos germoni shum se po ju dalin edhe juve varreza Serbesh, se na dolen deri ne Tirane varrezat e Grekve dhe hajde gjeje se ku kemi jetuar ne Shqipet

[kutje]

Serbija e kishte bamur menjiher kish.Po shihet qe ashte vendi,per pike kontroli qe ashte pague ruga.Kurfare vlere nuk ka pore dikund afer duhet te jet ndonji qytet ose katund,ma i madhe.Kurgja tjeter vetem nji post ose ndrimi i kuajve.

[fegi]

Reshtan, 25 maj – Gërmimet arkeologjike në Reshtan të Therandës kanë rezultuar me gjetjen e një vendbanimi të periudhës së mesme dhe të vonë të Neolitit, shkruan sot “Koha Ditore”. Arkeologët kanë hasur në shumë elemente që dëshmojnë se kjo zonë ka qenë e populluar dhe mjaft e zhvilluar në këtë periudhë parahistorike.

Gërmimet arkeologjike të nisura muajin e kaluar nga Instituti Arkeologjik i Kosovës, në bashkëpunim me Universitetin e Prishtinës, atë të Tiranës dhe të Tetovës, kanë pasur karakter shpëtimi të këtyre vlerave arkeologjike, pasi që mu mbi këtë vend ka nisur të ndërtohet rruga Therandë-Studençan.
Udhëheqësi i gërmimeve në këtë lokacion, Shafi Gashi, nga Instituti Arkeologjik i Kosovës, ka bërë të ditur se kjo është një ndër qendrat më të mëdha të Neolitit të mesëm.
“Qëllimi është që në këtë pjesë të kryhet gërmimi me karakter shpëtimi dhe të njëjtën kohë të bëhet një kurs i studentëve të arkeologjisë, që të përfitojnë në aspektin metodik e shkencor”, ka thënë ai. Gashi ka bërë të ditur se gjer tani kanë arritur të evidencojnë tri horizonte të banimit, të Neolitit të mesëm dhe të vonë dhe shumë gjurmë arkeologjike të kësaj periudhe, me dysheme, vatra dhe me shumë objekte të lëvizshme.
“Synimi është që i gjithë materiali të analizohet dhe në fund të vitit me këtë do të botohet një monografi për vendbanimin parahistorik të Reshtanit”, ka bërë të ditur ai.
Adem Bunguri, specialist në Institutin e Arkeologjisë të Shqipërisë, ka theksuar se vendbanimi i Reshtanit ka qenë njëri nga më të rëndësishmit në parahistorinë e Kosovës dhe Ballkanit Qendror.
“Ky vendbanim në literaturën arkeologjike është bërë i njohur që në vitin 1979. Ka nisur fushata e gërmimit nga arkeologët serbë, në vitet 1967, megjithatë botimi i plotë i materialit nuk është realizuar”, ka potencuar ai.
Bunguri ka thënë se në Reshtan mbizotëron elementi apo komponenti kulturor Danilik apo adriatiko-mesdhetar. Sipas tij, një nga tiparet e kësaj kulture - përpos poçarisë të dekoruar me metoda dhe teknika të larmishme dekorative - janë edhe ritonet e kultit, të cilat i kushtoheshin kultit të gjallesës.
Sadat Baraliu, profesor në Universitetin e Prishtinës, ka bërë të ditur se Theranda është një ndër zonat më të pasura arkeologjike në territorin e Kosovës, por ka theksuar se regjimi i kaluar disa prej tyre i ka shkatërruar gjatë ndërtimit të vreshtave.
“Deri më tani gjurmët datojnë që në Neolitin e mesëm, që është pikërisht lokaliteti i Reshtanit. Gjithashtu kemi Hisarin, që është një territor shumështresor që ka vlera arkeologjike. Pastaj kemi Tumat e Shirokës, varreza të periudhës së hekurit. Por ato varreza gjatë ndërtimit të vreshtave të asaj kohe shumica janë shkatërruar. Pastaj kemi Hisarin e Kostercit, gjithashtu janë kryer gërmime vitin e kaluar. Aty kemi një kala të antikitetit të vonë. Gjithashtu kemi lokalitete të tjera që nuk është arritur të gërmohen, por janë evidencuar dhe shpresoj që në të ardhmen do të gërmohen”, ka thënë Baraliu.

[Dar_di]

Zbulime arkeologjike

Naser Shatrolli | 30-05-2011

Drejtori i Institutit të Arkeologjisë të Kosovës, Enver Rexha, për veprimtarinë e këtij instituti përgjatë vitit paraprak dhe këtij viti, ndër të tjera, shpjegon për disa hulumtime arkeologjike që janë bërë nga institucione të specializuara vendore në bashkëpunim me Institutin Arkeologjik të Frankfurtit.

Këto ndërmarrje institucionale kanë vazhduar me hulumtime arkeo-botanike (flora, fauna) të së kaluarës, ndërsa për peizazhet arkeologjike dhe gjeoarkeologjike, (formacioni e shtresave gjeologjike, veprimet njeri natyrë), e cila hyn kuadër të lashtësisë janë të angazhuar ekspertë nga Haidelbergu i Gjermanisë.

Hulumtimet e fundit janë zhvilluar nga ekspertët gjermanë si: Dr. Bubenzer, Dr. Felix Teichneir, pohoi Rexha. Sipas tij, ky projekt është vazhdim i punëve nga viti 2010, dhe rezultatet janë të kënaqshme. Njëra prej përparësive nga ky bashkëveprim i ndërsjellë është se janë mostrat për analiza, ku me metodën “Radiokarbon c14” do të vlerësohen datimet e sakta të së kaluarës ndërshekullore.

Rezultatet priten nga raportet shkencore të marra nga instituti gjerman. Po ashtu, në muajin mars të këtij viti janë zhvilluar hulumtime “survei arkeometalurgjike”, në prapatokën e Ulpianës, që kap një radius prej rreth 30 km. Në Shashkoc, Veletin, liqeni i Badovcit dhe deri tek lokaliteti Surçin i komunës së Ferizajt.

Pra të gjitha këto hulumtime janë zhvilluar nga institucionet vendore në bashkëpunim me Muzeun e Minierave Antike të Bochumit të Gjermanisë, (DAI) Franfurt am main. Shkencëtarët e këtij instituti si Dr. Gabriele Koerlin, Dr. Guntram Gasmann dhe Felix Teichner kanë bërë një punë të mirë. Ndërsa, nga stafi vendor kanë marrë pjesë Kemal Luci, Milot Berisha, dhe Enver Rexha.

Rezultatet janë evidente, për faktin se kanë arritur të gjejnë dëshmi materiale që lidhen me periudhën e epokës së metaleve (periudha e bronzit) që për trevën tonë janë shumë të veçanta dhe karakteristike, sqaron Rexha. Paraprakisht, me këto hulumtime është vërtetuar se xehetaria vendore është zhvilluar që nga kohët e hershme. Pra, ky projekt do të karakterizohet për marrjen e mostrave që do të zhvillohen më tutje në institucionet gjermane, për faktin se institucionet e Kosovës nuk i kanë këto mundësi teknologjike, pohon Rexha.

Incizimet gjeofizike janë bërë me metodën “Elektrorezistiviti” (aparatura më bashkëkohore për hulumtim). Këto hulumtime janë zhvilluar nga muaji mars 2011, në kuadër të institucioneve të lartpërmendura. Rezultatet e këtij bashkëpunimi janë dëshmitë nga parahistoria, antika, periudha romake, antikiteti i vonë, mesjetë e hershme dhe ajo e vonë, që nënkupton kontinuitetin e veprimtarisë dhe banimit në këto treva.

Veprimtaria e institutit arkeologjik karakterizohet edhe me gërmimet arkeologjike që janë duke u gërmuar në lokalitetin Reshtan Suharek, ku punimet po udhëhiqen nga Shafi Gashi, i cili vjen nga Instituti Arkeologjik i Kosovës dhe nga Prof. Dr. Adem Bunguri, Tiranë ku është bërë gjetja e një vendbanimi i kohës së Neolitit.

Punimet rreth këtij projekti kanë filluar në prill të këtij viti, dhe do të vazhdojnë edhe më tutje hulumtimet. Po ashtu, në këtë muaj, sipas Rexhës, kanë filluar gërmime arkeologjike në lokalitetin antik Zllatar të Ferizajt, të cilat do të zhvillohen nga Luan Gashi, arkeolog i Institutit Arkeologjik të Kosovës.

Po kështu gjatë muajit maj 2001 ky institut, në bashkëpunim me institutin rajonal të Prishtinës, me arkeolog Haxhi Mehmetaj, dhe në bashkëpunim me Agron Islamin dhe Klejdis Zguro, dy restauratorë të Institutit Kombëtar të Konservim-restaurimit të Shqipërisë, kanë zhvilluar veprime në lokalitetin Ulpiana, me qëllim të hartimit të projektit për konservim restaurim për lokalitetin e Ulpianës.

Pra, konkretisht do të ketë konservime në lokalitetin Ulpiana përgjatë këtij viti.

ZËRI

[fegi]

Dëshmi stralli për periudhën mezolitike
Publikuar: E diel 19 Qershor 2011,
Projekti për përpilimin e Hartës Arkeologjike të Kosovës ka dhënë rezultate, duke bërë të mundur pasje në një vizioni mbi vendbanime dhe lokalitete të vjetra kosovare. Një ndihmë të madhe në këtë drejtim ka dhënë Institutin Arkeologjik i Frankfurtit të Gjermanisë, i cili në bashkëpunim me Institutin Arkeologjik të Kosovës është duke bërë incizime të rëndësishme për të zbuluar vendndodhjen e lokaliteteve antike. Rezultat i Projektit të Hartës Arkeologjike dhe në veçanti i bashkëpunimit të Institutit gjerman dhe atij kosovar, gjatë vitit 2008, është zbuluar edhe një lokalitet antik në komunën e Ferizajt. Lokaliteti gjendet në fshatin Zllatar, në veri-lindje të Ferizajt, pjesë ku sot shtrihet Baza Amerikane “Bonstill”. Ky është një ndër territoret më të pasura arkeologjike në Kosovë. Një gjë të tillë e kanë bërë të ditur vetë drejtuesit dhe shkencëtarët e Institutit Arkeologjik të Kosovës. Në një prononcim për “Kosova Sot”, antropologu i IAP-së, Luan Gashi është shprehur se gjatë përnjohjes së fshatrave në komunën e Ferizajt, në kuadër të përpilimit së Hartës Arkeologjike të Kosovës, gjatë vitit 2008 në këtë fshat është një vendbanim parahistorik që i takon periudhës neolitike. “Me gjasë, bazuar në disa artefakte stralli, kemi edhe indikacione të periudhës mezolitike, periudhë shumë e rrallë dhe diskutabile”, ka pohuar Gashi. Në lokalitetin e përmendur, në një sipërfaqe rreth 2 km, sipas tij janë gjetur fragmente qeramike të kohës parahistorike si dhe gur e vegla stralli të periudhës antike. Po më 2008, në bashkëpunim me Institutin Arkeologjik të Frankfurtit, arkeologët kosovarë kanë incizuar një sipërfaqe prej 70 arë me gjeoradar, me ç’rast si rezultat është fituar një pamje grafike-magnetike me shumë struktura dhe anomali ovale të cilat rezultojnë me një vendbanim të periudhës neolitike me gjithë infrastrukturën siç janë, kasollet e banimit, punëtoritë etj. “Gjatë këtij viti, nga muaji mars, filluam disa gërmime-sondime me qëllim të identifikimit të hapësirës, vendbanimit dhe sqarimit të elementeve si shtrirja hapësinore e vendbanimit, përcaktimit kronologjik, kontinuitetit kohor, statusit të këtij vendbanimi, nivelit të zhvillimit dhe raportet me vendbanimet e kësaj periudhe”, ka thënë Gashi, duke shtuar se nga materiali i lëvizshëm arkeologjik zbuluar në gërmimet-sondazhet e ndërmarra dolën në dritë gjurmë banimi apo një vendbanimi të përkohshëm parahistorik në kontinuitet e që vazhdoi të jetë aktiv edhe gjatë Mesjetës. Sipas tij, një vend të vlefshëm në mesin e gjetjeve e zë qeramika. Nga pikëpamja e teknikes së punimit të qeramikës duhet theksuar punimi tipik i periudhës neolitike në rajon. “Qeramika e zbuluar këtu është shumë e fragmentuar dhe mjaft e dëmtuar dhe kryesisht i përket periudhave parahistorike (neolit, eneolit, duke mos e anashkaluar faktin e gjetjeve fragmentare që u takojnë periudhave të tjera si bronz, hekur e në disa raste antikë dhe Mesjetë e hershme”, ka thënë Luan Gashi, arkeolog-antropolog në Institutin Arkeologjik të Kosovës.

[fegi]

1. lloj Statu e gjetur ne Prishtin 5 mijavjeqarin para.e.son.
2.Figur Kentauri e gjetur ne Zveqan ne Iber 5 mijavjeqarin para eres son.
(te ngjajshme me kulturen Vinqes afer Beogradit)

1-Pamje e Zeusit ne kete statu

[fegi]

Shtyhet kthimi i eksponateve

Publikuar: 26.06.2011 -
Prishtinë, 26 qershor - Raundi i fundit i bisedimeve ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit nuk pritet t’i sjellë në shtëpi, 1.247 artefaktet që mbahen tash e 13 vjet në Serbi, raporton KTV. Derisa pritet që në takimet e ardhshme ndërmjet dy shteteve të vendoset për kthimin, ministri Krasniqi është shprehur kritikë ndaj rrënuesve të objekteve kulturore dhe fetare.

[fegi]

Territori i Prishtinës ishte i banuar para 7000 vjetësh
Nga mr. Qazim Namani
Qyteti i Prishtinës në mileniume dhe shekuj (1)
Gjatë punimeve të rastit në qytet janë hasur gjurmë të qytetërimit që nga kultura e neolitit të vjetër: Kompleksi i spitalit të Prishtinës, Glladnica te Graçanica.
Prishtina shtrihet në mes të lumenjve të vegjël Prishtinës dhe Vëlleshës, që rrjedhin nga kodrinat xehetarie në anën perëndimore të malësisë së Gallapit. Në anën jugore dhe perëndimore Prishtina kufizohet me kodrina të vogla që lëshohen në tokat pjellore të Fushës së Kosovës. Lartësia mbidetare sillet prej 585m , 640, 670 dhe rreth 700 m lartësi mbidetare në disa lagje të qytetit.
Studimet shkencore për etimologjinë e emrit Prishtina ende nuk e kanë dhënë një përfundim të qëndrueshëm, por shumë studiues emrin e Prishtinës (Pristina castra) e shpjegojnë nga gjuhët e lashta indoevropiane, që ka kuptimin i lashtë, i fazës fillestare, diçka e vjetër. Territori i qytetit të Prishtinës ishte i banuar që para 7000 vijete. Gjatë punimeve të rastit në qytet janë hasur gjurmë të qytetërimit që nga kultura e neolitit të vjetër: Kompleksi i spitalit të Prishtinës, Glladnica te Graçanica. Kultura e neolitit të ri: te tjerrtorja, Bërrnica, Matiçani. Kultura materiale e bronzit: Fusha e Badocit, Bërrnica e Poshtme, Kolovica, Grashtica, Keqekolla. Periudha e hekurit: Badoc, Matiçan, Tauk-Bahçe, Shkolla normale. Periudha romake: Ulpiana, Grashtica, Siqeva, Keqekolla. Periudha Bizantine- mesjeta e hershme: Matiçani. Nëpër qytetin e Prishtinës kanë kaluar shumë rrugë të rëndësishme, rrugët që vinin nga Bosna, rruga Naissus-Lissus, nga Scupi etj. Sipas Tabula Peutingeriana, stacioni rrugor Viciano i rrugës Naissus-Lissus ka qenë ndërmjet fshatrave Uglar dhe Çakllavicë, në afërsi të Prishtinës.
Diku rreth 7 km në juglindje të Prishtinës gjendet qyteti i madh antik Ulpiana. Si duket, Ulpiana e rrënuar dhe e plaçkitur në mesjetën e hershme, ia lëshon rëndësinë Prishtinës si lokalitet në afërsi të saj. Tokat pjellore në Fushën e Kosovës dhe trevat minerare në malësinë e Gallapit, ndikuan në përparimin dhe zhvillimin e këtij vendbanimi.
Shkrimet e para deri më tani të publikuara për Prishtinën si toponim, janë nga një dokument të knezit kroat, Mutimirit, të vitit 892, ku thuhet se me pallat ka qenë edhe Prishtina si shpatëmbajtëse.
Nga literatura dhe dokumentet tjera arkivore, Prishtina përmendet nga kontaktet e para raguzane me Prishtinën që i gjejmë të shënuara në fund të viteve të shtatëdhjeta të shekullit XIII. Në këtë kohë bujari raguzan me origjinë shqiptare Gregorius Marini de Petrana (1253-1280) emërohet konsull në Bërskovë. Për të arritur në Bërskovë Gregorius M. De Petrana kalon ndër vende tjera edhe nëpër Prishtinë. Në një dokument të lëshuar nga Prishtina në vitin 1325, ju kërkohet targa e Shën Mitrit dubrovnikasve.
Shkrimet e perandori bizantin Johan Kontaguzeni në vitin 1342
Për Prishtinës ka shkruar edhe perandori bizantin Johan Kontaguzeni në vitin 1342, i cili një atë kohë ka dhënë disa të dhëna të rëndësishme për lokalitetin. Sipas shkrimeve të Johan Kontakuzenit thuhet se në Prishtinë ka pasur pallat me oda të mëdha, për tubime shtetërore, për procese gjyqësore, për solemnitete dhe gostitje. Prishtina e kishte edhe kalanë, të cilën e kishte rrënuar Sulltan Mutati I gjatë rrethimit të qytetit në vitin 1389. Këtë e pohon edhe Evlija Çelebiu në vitin 1662 kur shkruan se kalanë e Prishtinës të ndërtuar nga mbreti Millutin e rrënoi Sulltan Murati I pas hyrjes në Prishtinë. Sipas burimeve serbe pallatin e ka ndërtuar mbreti Millutini në mes të sahat kullës së sotme dhe xhamisë së çarshisë. Një qytetar gjatë bartjes së dheut pas hapjes së një themeli afër entit të statistikës dhe xhamisë së gurit (çarshisë), nga ky vend kishte bartur edhe disa gurë të mermertë. Gurët kanë plastikë gurore dhe të rrethuara me kanelyra dhe sipas ekspertëve janë të punuar në periudhën antike. Se a janë bartur nga Ulpiana apo ndonjë lokalitet tjetër mundë të vërtetohet vetëm pas vëzhgimit të gërmimeve për ndërtime në atë hapësirë. Bazuar nga të dhënat e cekura më lartë për vendin e ekzistimit të kalasë ndërmjet sahat kullës dhe xhamisë së çarshisë, mundë të pohojmë se këto të dhëna janë të vonshme pas ndërtimit të xhamisë dhe sahat kullës. Këtu kur bëhet fjalë për xhaminë e çarshisë duhet pasur parasysh xhamin e Llukaqit që ishte e ndërtuar te teatri, afër çarshisë së mbuluar të Prishtinës.
Sido që të jetë për vendin ku thuhet se ka ekzistuar kalaja e qytetit dëshmojnë edhe këta gurë të zbuluar që lënë të kuptohet se Prishtina e kishte kalanë e saj që nga periudha romake apo bizantine e hershme. Kjo mbetet të vërtetohet vetëm pas gërmimeve arkeologjike në këtë lokalitet.
Po ashtu gjatë bartjes së dheut nga ndërtimet në Prishtinë gjatë vitit 1997, është gjetur një bazament shtylle në të cilin janë të skalitura pranë njëri tjetrit simboli i kultit të diellit dhe kryqi. Vërehet se ky guri i punuar me llaç gëlqeror dhe i përzier edhe me qeramikë të bluar është ka edhe shenja të djegies çka lenë të kuptohet se kemi të bëjmë me një shtyllë të ndonjë objekti të kultit që përveç kryqit ka edhe simbole astrale të periudhës së paganizmit e i cili edhe është djegur. Vend gjetja e këtij guri nuk dihet por është gjetur i hedhur në greminën e hapur nga fabrika e tjegullave në Prishtinë. Gjetje e këtij guri është edhe një dëshmi tjetër për të besuar se Prishtina ishte vendbanim para mesjetar.
.Prishtina gjatë mesjetës u bë seli e rëndësishme
Prishtina gjatë mesjetës u bë seli e rëndësishme. Para betejës së Kosovës Prishtina ishte bërë kryeqytet i provincës dhe si i tillë mbeti edhe shumë kohë pas kësaj beteje.
Përveç ndërtimeve në Prishtinë në afërsi ndërtohet mbi themele të një kishe më të hershme, manastiri i Graçanicës, si monument i kulturës me rëndësi të veçantë.
Shihet se Prishtina me rrethinë në atë kohë kishte shumë monumente, dhe prania e këtyre monumenteve të kulturës siç është manastiri i Graçanicës, për nga vlerat artistike hynë në krijimtarinë më të përsosur të Evropës dhe Botës.
Për zhvillimin e Prishtinës flasin edhe faktet e vendosjes së tregtarëve të huaj edhe dubrovnikasve në vitin 1387. Po këtë vit dubrovnikasi Marko Zvizdic, i cili jetonte në Artanë, me vullnetin e tij me 9 nëntor 1387 ka dhënë 5 dukatë për mirëmbajtjen e kishës së Shën Marisë në Prishtinë. Kjo tregon se Prishtina ishte qendër e zhvilluar tregtare edhe para betejës së Kosovës. Përveç kishës së Zojës Mëri, në vitin 1421 në regjistra të këshillit të vogël raguzan, përmendet edhe një kishë tjetër pa emër.
Në Prishtinë në vitin 1426 e kishte edhe konsullatën dubrovnikase. Në Prishtinë, në shekujt XIV dhe XV, vepronin një numër i madh i tregtarëve dubrovnikas, të cilët bënin tregti me qytetet më të zhvilluara në rajon. Tregtarët dubrovnukas, gjenovas, hebrenj etj kryesisht merreshim me metale fisnike si ari argjend dhe gllamë. Pas pushtimit osman, në Prishtinë u ndërtuan disa objekte sakrale dhe profane të stilit oriental si xhami, hamame, teqe, tyrbe, shtëpi qytetare etj. Sipas regjistrimit të sanxhakut të Vushtrrisë nga viti 1477, Prishtina në këtë kohë i kishte 9 mëhallë, të cilat sipas emrave tregojnë se kishte vetëm popullsi të krishterë. Gjatë shekullit XV në kazanë e Prishtinës përfshiheshin disa xeherore të njohura për kohën. Në këtë kohë nga Prishtina kanë dalë edhe dijetar të shquar si Mesihi Prishtina i cili me veprat tij “Mesihi Divani” edhe pse e shkruar me vjersha në gjuhën turke ka vlera të mëdha letrare dhe historike. Mesehi Prishtina vdes në Bosnje në vitin 1512. Në shekullin e XV Prishtina i kishte gjithsejtë 20 lagje. (vijon

[fegi]

Prishtina u shkatërrua kur forcat serbe hynë në qytet më 1912
Nga mr. Qazim Namani
Qyteti i Prishtinës në mileniume dhe shekuj (2)
Gjatë mesjetës së vonë, në Prishtinë, kanë qëndruar dhe kanë shkruar shumë personalitete të njohura të kohës si; Jovan Kontaguzeni, mbreti hungarez Vlladisllavi II, Pjetër Bogdani, Haxhi Kallfa, Evlija Çelebiu etj. Pjetër Bogdani me origjinë shqiptare, kryeipeshkvi i Shkupit dhe Sofjes i raporton Vatikanit që Prishtina kishte 3000 shtëpi. Evlija Çelebiu shkruante në atë kohë për 2600 shtëpi të mëdha dhe të bukura duke veçuar sarajin e Allaj Begut dhe pallatin e gjyqit, dy hamamet e mëdha, mikpritjen dhe kulturën qytetare. Në Prishtinë ka 11 hane, ndër të cilët më me i njohuri në atë kohë ishte hani i Haxhi Beut. Bazuar në të dhënat në vitin 1689 që i jep Coronelli në “Iliricum”dhe në “Corso delli fiumi Drino e Boiana nella Dalmatia” në vitin 1689 Prishtina i kishte 4000 shtëpi. Në këtë kohë Prishtina i kishte 360 fshatra dhe një numër i tyre ishte djegur. Qyteti ka dy banja, njëra është banja e Fatihut në treg, e tjetra është banja e vjetër. Në një qoshe të banjës së Fatihut ekziston një shenjë, për këtë arsye kjo banjë quhet si e shenjtë dhe vizitohet shumë. Në Prishtinë ka 3000 dyqane që janë pak për këtë qytet, këtu ka rrush dhe dardha shumë të mira shkruajnë udhëpërshkruesit që e vizituan Prishtinën në shekullin e XVII.
Në vitin 1690 osmanët dhe tatarët dëmtuan rëndë vendni, veçanërisht rrethit të Prishtinës
Në vitin 1690 me ardhjen e osmanëve dhe tatarëve, pësoi rëndë krejt vendi, veçanërisht ai i rrethit të Prishtinës. Atje shumë katunde mbetën shkretë, shumicën e tyre i dogjën dhe i zhdukën turqit dhe tatarët. Prishtina u dobësua gjatë luftës austro-turke, kur Prishtina ishte bërë qendër e shtabit të gjeneralit austriak Pikolominit. Në mbarim të luftës austro-turke 1689-1690 trupat osmane dhe tatare hynë në Prishtinë dhe e bënë një hakmarrje të madhe ndaj shqiptarëve. Siç ka shkruar më vonë Gjergj Bogdani nipi i argjipeshkvit Pjetër Bogdani, edhe pse Pjetër Bogdani kishte vdekur dhe ishte varrosur, ai u zhvarros nga osmanët dhe u hodh si ushqim qenesh në mes të sheshit të Prishtinës. Prishtinën gjatë shekujve XVIII dhe XIX e kanë sunduar Gjinollët. Prishtinën e përmend edhe Feliks De Bozhur, sipas të cilit me 1812, Prishtina kishte dy panaire, të vjeshtës dhe të pranverës, ku merrnin pjesë shumë tregtarë nga lindja dhe perëndimi. N ë vitin 1822 rreth 3000 shqiptarë nga Kosova bënë përpjekje që të shkojnë në Stamboll për të kërkuar dorëheqjen e Maliq pashë Gjinollit i cili në atë kohë njihej si tiranik dhe e sundonte Prishtinën.
Në Prishtinë ishin të zhvilluara shumë zeje të lashta e ndër to ishte edhe zeja e hasrave. Përveç këtyre zejeve ishin të njohura edhe zejet e lëkur punuesve, kazangjijëve, punimi i enëve shtëpiake nga argjila dhe metalet, punimet e veshjeve tradicionale etj.
Prishtinës sot i mungon muzeu i qytetit, gjatë ndërtimeve në qytet nuk janë përcjellë gërmimet për hapjen e themeleve nga institucionet kompetente, andaj si rezultat i kësaj gjendje shumë eksponate të lëvizshme janë hedhur në gremina dhe janë mbuluar me dhe e mbeturina. Në vitin 1997 në greminën e fabrikës së tjegullave ku hidhej dheu gjatë gërmimeve në qytet janë gjetur edhe enë të emaluara me argentius-gllama. Reformat në Perandorinë Osmane filluan në vitin 1892 dhe komisioni i ri i reformave përbëhej nga persona të njohur dhe të respektuar me përkatësi shqiptare. Nga Prishtina ishte Danish Beu i cili më vonë u bë ministër i punëve të brendshme të Perandorisë.
Kryengritjet e Prishtinës në shekullin XIX
Në gjysmës e parë të korrikut të vitit 1844, ushtria turke në krye me serasqerin valiun e Rumelisë dhe Omer Pashën hynë në Prishtinë për ta shuar kryengritjen e shqiptarëve. Selia e serasqerit u bë Prishtina. Kryengritësit u tërhoqën në malet e Prishtinës. Omer Pasha i kishte deklaruar konsullit anglez se 7000 shqiptar kryengritës ishin tërhequr në malet afër Prishtinës. Osmanët bënin regjistrimin e myslimanëve të Prishtinës të cilët refuzonin të jepnin rekrut për nizam. Më 8 mars 1845 konsulli anglez në Selanik njoftoi se shqiptarët e rrethinës së Prishtinës nuk do të japin rekrut pa forcë. Nga plaçka që bënë ushtarët osman gjatë shuarjes së kësaj kryengritje u pasuruan shumë.
Konsulli austriak shkruan se kryengritësit shqiptar e pushtuan Prishtinën në Pranverën e vitit 1844. Prishtina ra në duar të kryengritësve në mars të vitit 1844, kur Abdyrrahman Pasha i Prishtinës u largua në Prizren te miku i vet Izet Mehmet Pasha. Izet Pasha i kishte dhënë 6000 njerëz për ta kthyer Andyrrahman Pashën në Prishtinë, por kryengritësit e ndalën këtë sulm dhe e mbanin në kontroll Prishtinën. Në Prishtinë, në qershor e gusht të vitit 1837 çdo ditë vdisnin nga mortaja 80-140 persona.Në vitin 1846 Maliq beu vendosi që të gjithë kryeparët e familjeve shqiptare katolike ti dërgoi në një vend të rrethuar në Prishtinë. Ë gjithë të burgosurit i futen në pranga të rënda në duar dhe në këmbë, me një zinxhirë të rëndë për mjedisi dhe të lidhur për një këmbe. Kjo ishte një peshë prej 40 okësh turke, përafërsisht 5o kg. Jashar Pasha i Prishtinës këta të burgosur i mbylli në një burg edhe më të rëndë dhe urdhëroi që në burg të lëshohet edhe uji. Këta të burgosur nga Prishtina u transferuan në Shkup dhe përmes Selanikut u dërguan në Azi të vogël.
Në Prishtinë janë kultivuar, lojëra fisnike në fushën e quajtur Poteçishtë. Këto gara janë organizuar çdo vit të ngjashme me hallkën e Sinjit-vetëm me një dallim në vend të hallkës është përdorur dorëza, të cilën kalorësit e kanë pasur për detyrë ta qëllojnë me shpatë, shigjetë ose topuz. Në Prishtinë janë mbajtur edhe bejlege (dyluftime) të ndryshme. Prishtinën e kapluan dy zjarre të mëdha më 1859 dhe 1863. Sipas banorit Gamer, Prishtina është qyteti më i madh që gjendet mes Selanikut dhe Sarajevës. .Në vitin 1874 selia e Vilajetit të Kosovës kalon në Prishtinë dhe 3 vite më vonë filloi të botohet revista në gjuhën turke “Kosova”. Në Prishtinë në vitin 1887 u hap konsullata serbe, dhe në vitin 1890 u vra konsulli serb Lluka Marinkoviq. Sipas Cvijiqit, Prishtina në fillim të shekullit XX kishte 4000 shtëpi.
Prishtina e kishte edhe çarshinë e vjetër të mbuluar. Nga monumentet publike në Prishtinë, veçohet objekti ku është sot Muzeu i Kosovës, objekti ku është vendosur Akademia e Shkencave dhe Arteve të Kosovës, Hamami i Madh, Kulla e Sahatit, Kompleksi i Emin Gjikut etj. Nga objektet sakrale veçohet xhamia e Çarshisë, Xhamia e madhe, Xhamija e Jashar Pashës etj. Në Prishtinë ekziston Teqja e Prishtinës dhe Kisha evangjeliste. Në periferi të Prishtinës , në fshatin Shkabaj ekziston tyrbja e vogël dhe në fshatin Mazgit është tyrbja e sulltan Muratit.
Sylejman Kylqe (studiues turk), shkruan se në telegramin e 29 mars 1910 është organizuar kryengritja prej 2000 vetë nga populli i kazave të Prishtinës dhe Vushtrrisë dhe i okupuan rrugët e Llapit dhe Gallapit duke i ftuar popullatën të ju bashkoheshin. Kryengritja ishte bërë për heqjen e taksës së otrovës (taks në administratën osmane).
Në telegramin e datës 19 prill 1910 njoftohet se para kryengritjes së Llapit dhe Gallapit, Jahja Efendiu nga Prishtina në dyqanin e Kafexhi Rifatit i ka varur në qafë një fletë kalendari pulës që një shqiptar po e sillte për ta shitur në tregun e Prishtinës, duke kërkuar taksë prej tij. (vijon)