Perandori i parë

[Xhuxhumaku]

Perandori i parë

22/06/2009 Ekziston një legjendë për një luftëtar të madh dhe tiran të pamëshirshëm, i cili kishte një obsesion: të ndërtonte kombin më të madh mbi tokë. Kjo e çoi në marrëzi..., por vizioni u bë Kina

Një vështrim mbi jetën e Cin Shi Huang, perandori i parë i Kinës dhe krijuesi i Murit të Madh, si dhe çfarë na tregojnë sot zbulimet arkeologjike në varrin e tij dhe ushtrinë e Terakotave.

Legjenda

Ekziston një legjendë për një burrë që krijoi një komb. Ajo thotë se ai qe një luftëtar i madh dhe tiran i pamëshirshëm, i cili kishte një obsesion: të ndërtonte kombin më të madh mbi tokë. Kjo e çoi drejt marrëzisë..., por vizioni u bë Kina dhe ai ishte perandori i parë. Kur më në fund perandori shkoi të prehet, vijon legjenda, ai ishte shndërruar në njeriun më të fuqishëm mbi tokë. Për 30 vjet, e kish nënshtruar Kinën në fazën më të dhunshme e të përgjakur të historisë së saj, e megjithatë, ai kish arritur të pamundurën: kish bashkuar një popull, në numër 10 herë më të madh se sa populli i faraonëve të Egjiptit, përgjatë një perandorie, e cila do të rronte 1000 vjet më shumë se ajo e Romës. Dhe e fortifikoi me të strukturën e vetme më të madhe mbi Tokë: Murin e Madh.

Kur dyert e varrit të tij u mbyllën për herë të fundit, aty lindi edhe pjesa me fantastike e asaj legjende. Thuhet se sundimtari i madh u mbyll në një model të bronztë të botës së tij, rrethuar nga lumenj dhe dete me mërkur të rrjedhshëm.

Historia

Për më shumë se 2 mijëvjeçarë legjenda u ruajt, por se cili ishte me të vërtetë ky njeri dhe si ai e kishte themeluar këtë komb, këto qenë pyetjet që mbetën të mbështjella në mister. I vetmi informacion i detajuar erdhi nga një histori e shkruar 100 vjet pas vdekjes së perandorit: Shi-Zhi, kujtimet e “historianit të madh” Sima Cian.

Sipas profesorit Robin Yates të Universitetit McGrill në Shi-Zhi, “ne jemi në gjendje të rikrijojmë perandorin e parë nga këndvështrimi i zyrtarëve të tij të lartë dhe atyre që u përpoqën ta vrasin, e madje edhe nga këndvështrimi i njerëzve të zakonshëm në rrugë. Është një botë e tërë ajo që Sima Cian na ka dhënë. Por për 2000 vjet, gjithë sa kishim ishte ky tekst”.

Më pas, në vitin 1974, e gjithë bota u shastis kur arkeologët gjetën ushtrinë e Terakotave në Hsian, në qendër të Kinës. Ky zbulim, më i madhi i shekullit 20, ofroi për herë të parë thelbin e legjendës. Me zbulimin e ushtrisë, thotë profesor Yates, “ne nisëm të zbulojmë të vërtetën që fshihej pas historisë së Sima Cian. Është njësoj si të gjesh Kamelotin e vërtetë, përveçse, sigurisht, 10 000 herë më interesant, në mënyrë më të detajuar dhe më të mrekullueshëm”.

“Ajo që ne dinim nga tekstet historikë, nga këto legjenda, ishte rrëfimi për një person që dukej më i madh se vetë jeta, pothuajse pamundësish i madh si një figurë historike”, thotë profesor Jeffrey Riegel i Universitetit të Kalifornisë. “Por nëse dikush ka qenë përgjegjës për një kompleks varrimi të atyre përmasave, atëherë krejt papritur e gjithë kjo legjendë nis të tingëllojë e vërtetë”.

Mbreti i ri

Kur ishte vetëm 13 vjeç, perandori i ardhshëm i Kinës, Jing Zheng (260-210 Para Krishtit), u bë mbret i shtetit perëndimor të Cin pas vdekjes së të atit. E ëma, tashmë mbretëreshë kish një të dashur të kahershëm: Lu Buvei, këshilltar i mbretit të ndjerë. Për Lu, ky ishte shansi i përsosur për të shtirë më në fund duart në qeverisjen e vendit. Shtete si Cin ishin drejtuar gjithnjë si biznese familjarë feudalë nga njerëz si Lu Buvei. Por, një revolucion po afrohej, i cili do të hidhte në rërë gjithë këtë traditë, fillimisht në Cin dhe më pas në të gjithë Kinën. Një revolucion, i cili do të udhëhiqej nga akademiku i ri, Li Si.

Vetëm pak muaj pasi Jing Zheng u bë mbret, Li Si mbërriti në oborr në kërkim të një pune. Njeriu përgjegjës për marrjen në punë ishte Lu Buvei, tashmë Kryeministër. I mrekulluar nga mprehtësia e Li Si, ai shumë shpejtë e mori në stafin e tij, një vendim impulsiv për të cilin më vonë do të pendohej. “Sima Cian e përshkruan si një të varfër të ri në moshë dhe me ambicie të jashtëzakonshme”, thotë profesor Robin Yates, “një figurë makiaveliste, një person që dëshiron të sundojë të gjithë vendin dhe që asgjë nuk do ta ndalë për t’ia arritur kësaj”.

Kryeministri Lu Buvei e lejoi Li Si të takohet privatisht me mbretin e ri. Përmes Lisë, Jing Zheng kuptoi se pushtetin e vërtetë e kishte ai, se nëse do të përfitonte nga forca e Cin dhe dobësitë e armiqve të vet, atëherë mund të bëhej shteti më i fuqishëm në kontinent. Veç kësaj, me fuqinë që kishte në dispozicion, ai mundës, sipas Li-së, të asgjësonte tërësisht lordët feudalë, duke bashkuar botën nën një sundimtar.

7 shtete në luftë

Në atë kohë, ajo që më vonë do të bëhej Kina përbëhej nga shtatë shtete ndërluftues: Cin, Cu, Han, Vei, Ci, Zhao dhe Jan. Gjashtë prej të shtatëve ishin dobësuar nga luftërat e vazhdueshme, ndërkohë që i shtati vazhdonte të rritej në kurriz të të tjerëve, ky ishte Cin. Në një lëvizje grabitqare kundër shtetit Zhao, një dekadë pasi Jing kish ardhur në fron, ushtria e Cin zuri më shumë se 10 000 të burgosur. Atëherë, rregullat e luftës ishin eksplicitë: duhej treguar kujdes për të burgosurit. Por një gjë e tillë do të kish ngadalësuar fushatën e Jing Zheng, kështu që të gjithë të burgosurit e Zhao-së u ekzekutuan. Me këtë veprim, mbreti i ri përcaktoi edhe atë që do të bëhej rruga në kërkim të perandorisë, e përgjakshme, e pamëshirshme dhe tërësisht e varur nga ushtria.

Për 2000 vjet, askush nuk e dinte se si ishte në të vërtetë ushtria e Jing Zheng. Por sot ajo mund të shihet, e ngrirë në kohë: Ushtria e Terakotave. Ushtria e mirëstërvitur dhe shumë e motivuar e Cin, e pajisur me armë të precizonit të lartë dhe e udhëhequr nga një mbret ambicioz i pamëshirshëm krijoi makinerinë e përsosur të pushtimit. Brenda shtatë viteve, Jing Zheng kish kapur 13 qytete nga shteti Han si dhe 20 nga shtetet e tjerë.

Mbretëresha dhe eunuku

Ndërkohë që armiqtë rrugës asgjësoheshin lehtësisht, brenda oborrit të Jung, armiq të padukshëm komplotonin ta shkatërronin. Historia zyrtare shënon arritjen e moshës së pjekurisë prej tij si një moment përcaktues. Për të festuar këtë ngjarje, i gjithë oborri ishte mbledhur në pallatin mbretëror në Hsianjang. Megjithatë, vëmendja e mbretëreshës qe drejtuar jo nga i biri, por nga njeriu i saj i dashur: Markezi Lao Ai. Shumica e oborrit kish përshtypjen se Lao Ai ishte një eunuk, gjë që e bënte të çuditshme si zgjedhje për të dashur për një grua që kish një histori me dashnorë të rëndësishëm. Por ai nuk qe eunuk. Ai ish bërë tashmë baba i dy djemve prej mbretëreshës, të cilët po i rrisnin fshehtësish dhe ai synonte që njërin prej tyre ta sillte në fron. Por për momentin, po fitonte kohë, në pritje të një mundësie për të hequr qafe Jing Zheng.

Mbretëresha, pasi mori një mesazh të fshehtë se dy djemtë e saj më të vegjël qenë sëmurë, krejt papritur u largua nga festimet për ditëlindjen e djalit të madh dhe nxitoi në pallatin e saj. Pa u menduar, Lao Ai e ndoqi pas. Pallati ishte larg nga oborri mbretëror, por gjithsesi brenda rrezes së shumë veshëve. Spiunët e Jing Zheng kalonin çdo copë informacioni, nga çdo burim...

Komploti

Teksa mbretëresha i thoshte Lao Ai se bijtë ishin mirë, çifti i paligjshëm kuptoi se kish rënë në kurth. Ajo kish mbajtur dy djemtë në fshehtësi prej vitesh, nën kujdesin e eunukëve, të cilët ajo besonte se ishin besnikë. Por besnikëritë ndryshojnë shpejt dhe tani me shumë gjasa, mbreti kish dijeni për ekzistencën e dy vëllezërve. Lao Ai bëri lëvizjen e tij. Duke kuptuar se ishte vetëm çështje kohe përpara se të arrestohej, ai vodhi vulat mbretërore që i jepnin autoritetin për të mobilizuar trupat. Tashmë, forcat e distriktit që ndodheshin nën komandën e tij iu afruan pallatit. Shansi i vetëm për të ishte të kapte mbretin të papërgatitur, ndërsa pallati mbrohej nga shumë pak ushtarë.

Kryeministri Lu Buvei, përgjegjës për sigurinë në pallat, kish zbuluar qëllimet e vërtetë të Lao Ai-së dhe informoi mbretin. Forcat e Lao nuk hasën rezistencë teksa i afroheshin pallatit, por, atëherë kur qe tepër vonë për t’u tërhequr, ata përparuan drejt e në kurthin e ngritur. U asgjësuan. Lao Ai u burgos.

Ekzekutimi i mëvonshëm i tij dërgoi një mesazh shumë i qartë, që do të pasohej shumë shpejt me vrasjen e çdo pjesëtari të familjes së tij, duke filluar nga më të rrezikshmit: vëllezërit nga nëna të Jing Zheng.

Rreziku i parë ndaj mbretërimit të Jing Zheng kish marrë fund. Kontrolli i pamëshirshëm u bë trajtimi standard për të gjithë, përfshirë edhe pjesëtarët e familjes. Në pritje prapa kuintave qëndronte i preferuari i Lu Buveit, Li Si, i cili qe tashmë pushteti prapa fronit. Ai kish përsosur një ideologji totalitare dhe ish i gatshëm ta vendoste tashmë në Kinën e bashkuar.

Pranë vdekjes

Deri në vitin 227 para Krishtit, Cin Kish aneksuar tre shtete të pavarur të Kinës “si një krimb mëndafshi që ha pangopësisht një gjethe”. Paniku nisi të përhapet para makinerisë së luftës. Popullsia e Jan, shteti i radhës në linjën e zjarrit, e dinte se do të ishin të pafuqishëm për të rezistuar. Një mision diplomatik u dërgua në oborrin e Cin-it, qëllimi i të cilit ishte të ndalte formacionin luftarak që po përparonte me shpejtësi. Ambasadorët sollën oferta për paqe tek Jiing Zheng. Njëra ishte një hartë e pushtimeve të Cin, e garantuar që do të kënaqte mbretin. Dhurata tjetër ishte koka e një gjenerali tradhtar të Cin, e rikthyer si shenjë që Jan nuk do të strehonte armiq të mbretit. Por, njerëzit që sillnin dhurata nuk ishin diplomatë, ata ishin vrasës profesionistë. Plani i tyre ishte që, njëri t’i tërhiqte vëmendjen mbretit me kokën e prerë, ndërsa tjetri të afrohej aq sa duhej për t’ia shpuar zemrën me një kamë. Asnjëri nuk priste të rikthehej nga ky mision.

Për shkak të përpjekjes për grusht shteti të Lao Ai, Jing kish dhënë urdhër që askush në oborr nuk do të lejohej i armatosur përveç atij vetë, dhe askush përveç atij vetë nuk do të mund të mblidhte trupat. Por, teksa vrasësit u përpoqën ta heqin qafe, u pa qartë se sistemi i ri i sigurisë kish dështuar. Teksa ministrat e tij mbetën të shtangur, pa lëvizur as edhe një gisht që ta mbronin, mbreti arriti t’i vrasë vetë të dy atentatorët. Pushtuesi i madh, mbreti i pamposhtur, kish qenë shumë pranë vdekjes, dhe ai vetë e dinte mirë.

Që nga ai moment, Jing Zheng u bë gjithnjë e më paranojak, dhe në pjesën e mbetur të mbretërimit të tij, imazhe të vdekjes nuk e linin rehat në ëndrra. Ai nuk u trembej aq shumë aktit të vdekjes, më shumë se sa faktit që po e mbushte botën e shpirtrave me njerëz që vetë kish sakrifikuar, shpirtra që, sapo ai të vdiste, do të kërkonin hakmarrjen e tmerrshme. Dhe vetëm një gjë do ta mbronte atë në botën e përtejme: një ushtri shpirtrash.

Që nga momenti kur ish bërë mbret, Jing Zheng kish bërë plane për vdekjen e tij. Ndërkohë po ndërtohej një varr gjigand që, sipas traditës, do të përmbante riprodhime të pronave të tij më të vyera, duke përfshirë ushtrinë. Ajo traditë do të vazhdonte, por në një shkallë që askush nuk e kish parë deri atëherë. Jing Zheng kish frikë jo vetëm nga shpirtrat e armiqve të tij të vdekur. Ai ofronte armaturë të gurtë edhe për çdo ushtarë të vdekur hakmarrës...

Lindja e Kinës

Në 223 para Krishtit, Jing Zheng ishte në prag të plotësimit të ëndrrës së tij të madhe: bashkimit të Kinës. Ai kish pushtuar të gjithë shtetet ndërluftues, përveç dyve, ku më i madhi, Chu, ishte çmimi i madh që duhej fituar. Megjithatë, makineria pushtuese kish ngecur. Ushtria e Chu kish shkatërruar ushtrinë e parë pushtuese të Jing Zheng dhe ata ishin më se gati ta bënin sërish. Tani, gjysmë milioni ushtarë Chu kërcënonin t’i jepnin fund ëndrrës së tij perandorake. Në një përpjekje të dëshpëruar për t’i mundur, mbreti i Cin kushtoi gjithçka që kishte: furnizime të reja, armë më të mira si dhe gjysmë milioni më shumë ushtarë. Tani, dy forca shumë të mëdha me përmasa të njëjta ndodheshin përballë njëra-tjetrës. Pezull qëndronte fati i Kinës.

Për gjeneralët e Chu, ushtria e Cin dukej e përgatitur për një rrethim të gjatë të Chu. Kjo bëri që gjeneralë të rimendonin pozicionin e tyre të avancuar dhe vendosën të tërhiqen në vija fronti më të mbrojtshme. Por fushimi i Cin kish qenë një iluzion. E gjithë forca e Jing Zheng ish në fakt me armët gati dhe e gatshme për të lëvizur dhe shumë shpejt ajo e mundi keqas ushtrinë e Chu.

Pengesa e fundit për ëndrrën perandorake të Jing Zheng më në fund ish kapërcyer. I vetmi shtet që mbetej i pavarur Chi, u dorëzua pa luftime. Në 221, ish plotësuar ëndrra. Cin ishte tashmë Kina dhe në moshën 34-vjeçare, Jing Zheng u kurorëzua me një kurorë yjesh që simbolizonin natyrën yjore të perandorit të parë të Kinës.

“Ai e quante veten Cin Shi Huang”, thotë profesori Jeffrey Riegel. “E përkthyer fjalë për fjalë, kjo do të thotë se ai ishte i pari zot i gushtit i Cin”. E konsideronte veten jo vetëm një figurë hyjnore, por edhe një iniciator, një krijues, një njeri që po niste një linjë të gjatë. Dhe kështu, me ndihmën e ministrit të tij kryesor Li Si, perandori i parë Cin Shi Huang, krijoi një sistem qeverisjeje që do të vazhdonte edhe shumë kohë pas tij.

Li Si, që kish mbërritur si një akademik i ri në moshë kur perandori kish hipur në fronin e Cin, ishte tashmë pushteti real. Në 20 vitet e fundit, ai kish përsosur një sistem, i cili do të zhdukte krejtësisht të kaluarën feudaliste të Kinës. Por edhe pas bashkimit, jo të gjithë ishin gati për revolucionin. Ishte pritur që rendi feudal do të vazhdonte, ku pushteti dhe privilegjet do t’i merreshin armiqve të perandorit dhe do t’i jepeshim familjes dhe miqve të tij. Vetëm Li Si kish lexuar në mënyrën e duhur klimën e re politike, sepse e kish krijuar vetë.

Filozofi totalitare

Mbretërit e Cin kishin përballur nëpër shekuj luftëra të panumërta në duart e lordëve feudalë, por tani që zotët e luftërave ishin hequr mënjanë, ministrat e perandorit donin të krijonin më shumë të tilla, gjë që shkaktonte zemërimin e Li Si. Për Li-në, e vetmja forcë që kish qenë në gjendje të krijonte paqe prej 1000 vjetësh ishte fuqia hyjnore e perandorit, dhe për të ruajtur këtë paqe, kjo fuqi hyjnore duhej të mbetej e padobësuar prej lidhjeve familjare. Besnikëria duhej të ekzistonte vetëm ndaj perandorit dhe fuqia e tij hyjnore duhej ekzekutuar në mënyrën më eficiente të mundshme, përmes oficerëve që nuk kishin asnjë interes tjetër, përveçse të zbatonin urdhrat hyjnorë të perandorit. Nëse nuk bëhej kjo, do të rikthehej kaosi dhe lufta.

Filozofia totalitare e Li Si, që sot quhet “legalizim” nuk ishte e gjitha pa meritë. Ajo krijoi për herë të parë “sundimin e ligjit”, konceptin që ligji qëndron mbi çdo individ dhe që individët kanë autoritet vetëm për të administruar ligjin. Megjithatë, ka shumë prova që tregojnë sa i rrezikshëm ishte pushteti i regjimit të ri.

“Tentakulat e ligjit të Cin”

Dr. Roel Sterckx, profesor i historisë specializuar në studimet për Kinën në Universitetin e Kembrixhit, ka deshifruar një seri tekstesh ligjorë nga varri i një zyrtari të ulët të perandorisë së parë. Këta tekste përmbajnë rregullat që qeverisnin çdo pjesë të jetës së çdo qytetari, si dhe rendisnin ndëshkimet për çdo shkelje. “Nëse shihni ndëshkimet e sistemit ligjor të Cin”, thotë Dr. Sterckx, “ndëshkimet fizikë, që përfshinin sakatimin, tatuazhet në trup dhe fytyrë, prerjen e pjesëve të gjymtyrëve, ishin tradicionalisht ndër më të rëndët. Për shembull, ekziston një masë që thotë: “Nëse një mashkull dhe një femër bien në mëkat, ata do të dërgohen në azar”, gjë që është një mënyrë e sjellshme për të thënë se atyre do t’u priten kokat në sheshin e pazarit. Kështu që, edhe jeta private ishte e prekur nga tentakulat e ligjeve të Cin. Tashmë, ato zbatoheshin për këdo që ishte banor i kësaj bote të re që quhej perandoria Cin”.

Një mur dhe një varr

Në vitin 220 para Krishtit, perandori Cin Shi Huang vendosi të inspektojë perandorinë e tij, e cila për herë të parë ishte një vend i sigurt dhe paqësor. Ai synonte ta mbante të tillë. Perandoria ishte fituar, tashmë duhej siguruar. Për shekuj të tërë, skajet veriorë të Kinës së qytetëruar ishin sulmuar nga tribu nomadësh, por ndonëse qytetet kufitarë kishin mure mbrojtës, kish gjithmonë shumë të çara atje. Tashmë kjo do të ndryshonte. Tashmë që luftërat e mëdha kishin përfunduar dhe miliona ushtarë ishin çmobilizuar, forca punëtore ishte e bollshme. Nisi kështu projekti më i madh i ndërtimit në botën e lashtë. Një pengesë e vetme e papenetrueshme për të mbyllur perandorinë: Muri i Madh i Kinës.

I ndërtuar me dhe të ngjeshur, ai ishte 10 metra i lartë dhe 5 mijë kilometra i gjatë. Në kulmin e ndërtimit, thuhet në të dhënat që kanë mbijetuar kohës, më shumë se një milion vetë u skllavëruan për ta ndërtuar, ndërkohë që ndoshta një e katërta e tyre do të vdisnin gjatë ndërtimit. Dhe kërkesat e perandorit për forcë punëtore vazhduan të rriten. Tashmë që perandoria ishte siguruar, ai ktheu sytë nga vizioni tjetër i madh që kishte: një varr të denjë për të parin sundimtar hyjnor të të gjithë Kinës.

Në 219 para Krishtit, varri i perandorit ishte në prag të përfundimit, por njeriu që ish menduar të prehej aty pati krejt papritur një ndryshim mendjeje. Ideja e një jete të përtejshme të përhershme, sado e madhe, nuk mjaftonte më.

Cin Shi Huang doli edhe një herë në inspektim. Ai nuk besonte më në sigurinë e oborrit të tij dhe kish nisur të ndërmerrte hapa praktike për të zgjatur jetën e tij. Doktorët e tij i kishin rekomanduar doza të diçkaje që prej kohësh besohej se rriste jetëgjatësinë, seksin me shumë partnere. Por mjeku i ri në oborrin e tij, Ksu Fu i sugjeroi një substancë, karakteristikat e përjetshme të së cilës nëse konsumoheshin, do ta mbanin pafundësisht perandorin jashtë nekropolit. Kjo substancë mistike ishte mërkuri.

Perandori kish dëgjuar gjithashtu për legjendën e ishujve Peng Lai, ku thuhej se qëndronin përgjithmonë të pavdekshmit. Thuhej se ata kishin dy lloje eliksirësh për të mbajtur të pacenuar pavdekësinë. Tani, Cin Shi Huang i dha urdhër Ksu Fusë që të gjente ishujt, të siguronte eliksirët dhe t’i sillte në oborr.

Ksu Fusë iu dha një ushtri shumë e vogël, me të cilën duhej të pushtonte vdekjen. Mijëra të rinj e të reja u dërguan bashkë me të për të kërkuar ishujt. Ndërkohë, perandori nisi të përdorë pilulat e para të mërkurit. Ato do ta ndihmonin të sprapste vitet deri sa të gjendeshin eliksirët.

Shkrime të djegura

Sundimtarët rrallë vdesin nga shkaqe natyrore, dhe pas një zjarri që ra në karvanin e tij, Cin Shi Huang u bë gjithnjë e më paranojak. Pak rëndësi kishte se cili qe shkaku i vërtetë i zjarrit. Për perandorin, do të kishte gjithmonë armiq, armiq të padukshëm, armiq të brendshëm, dhe ai nisi të tërhiqet e të mbyllej gjithnjë e më shumë brenda botës së tij. Kishte nga ata që ishin më se të lumtur që të qëndronte aty. I ngritur në postin e Kryeministrit tashmë, Li Si ishte i lirë të zgjeronte shtetin e tij totalitar përtej rregullave të zakonshëm të jetesës, ai vendosi që tashmë ishte e domosdoshme të kontrollohej mendimi. Dhe hapi më i mirë për këtë ishte të ndërpritej furnizimi i ideve.

Librari të tëra me shkrime në bambu u dogjën, një fatkeqësi kjo për kulturën dhe dijen që është e njëjtë me djegien e librarisë së Aleksandrisë 17 vjet më vonë. U zhdukën të gjitha shkrimet historike dhe të llojeve të tjera përveç atyre zyrtarëve të Cin. Veç kësaj, afro 400 studiues konfucianë që kishin qenë kundërshtarë të perandorit, u grumbulluan dhe u dogjën të gjallë.

Marrëzia e mërkurit

Perandori ishte tashmë gjithnjë e më i shkëputur nga realiteti, i ndihmuar edhe nga konsumi i pakontrolluar i mërkurit. Gjatë pesë viteve të ardhshëm, ai merrte doza gjithnjë e më të mëdha teksa dëshira e tij për pavdekshmërinë bëhej gjithnjë e më e madhe dhe eliksirët nuk po gjendeshin gjëkundi. Por mërkuri nuk po i zgjaste aspak jetën, madje po shkaktonte të kundërtën. Mërkuri i lëngshëm njihej për alkimistët kinezë si e vetmja substancë që mund të shkrinte floririn e përjetshëm të paprishur. “Për mendjet e të lashtëve”, thotë dr. John Emsley i Universitetit të Kembrixhit “duhet të jetë konsideruar një substancë pothuajse mbinatyrore. Prirja e natyrshme ishte që të mendonin se kishte një lloj fuqie, që ndoshta nëse e fusje në trupin tënd, do të ta kalonte këtë tipar të magjishëm tek ti dhe madje do të të ndihmonte për të zgjatur jetën”.

Por jo në formën e lëngët, mërkuri i pastër nuk mund të përthithet nga trupi. Kështu që, alkimistët kinezë përgatitën përbërje që ata mendonin se ishin të tretshme. Mendohet se pikërisht këtë mori për vite të tërë perandori.

“Sa më shumë që merrte”, thotë dr. Emsley, “në çfarëdolloj forme që e merrte, aq më e rrezikshme do të bëhej. Ndërkohë që gjithmonë e më shumë mërkur përthithet nga trupi, ai nis të atakojë sistemin nervor. Shumë shpejt pëson në goditje dhe kjo përkeqësohet. Por dëmi më i madh i shkaktohet trurit. Si fillim, bëhesh shumë llafazan; më vonë, bëhesh pak agresiv; më pas, bëhesh një tip shumë konfrontues. Obsesionohesh, të duket se të gjithë të shohin, dhe më pas bëhesh totalisht paranojak”.

Dhe sigurisht që Cin Shi Huangun e mbërtheu paranoja. Çdokush që zbulonte vendndodhjen e tij dënohej menjëherë me vdekje, bashkë me të gjithë familjen. Shtatë vjet pasi perandori ish vënë në kërkim të pavdekësisë së tij, mërkuri nisi t’i helmojë trupin dhe mendjen, mes të tjerave, nisën t’i dëmtohen veshkat. Ai e dinte se koha e tij mbi tokë po përfundonte dhe për të shpëtuar kish mbetur vetëm një vend. Në 212 para Krishtit, Cin Shi Huang nisi një tjetër tur perandorak, por ky do të ishte ndryshe.

Vdekja e një hyjnie

Kina kish qenë dikur një komb i fuqishëm dhe i përparuar. Tashmë po kalbej. Mungonte forca punëtore për shkak të projekteve të mëdha të perandorit, kudo mbretëronte uria dhe askush nuk bënte dot gjë. Në sistemin legalist të Li SI, urdhrat vinin nga lartë. Kur Cin Shi Huang kish qenë racional, Kryeministri kishte zbatuar me një eficientë të pamëshirshme vizionin e tij, por tani, teksa vizioni shndërrohej në çmenduri, ai nuk kish opsion tjetër përveçse ta trajtonte po njësoj.

Argëtimi më i fundit i perandorit ishte një meteor që kish rënë mbi tokë në një provincë të largët. Për Cin Shi Huang, kjo qe shenjë që thirrja e tij drejt qiejve ishte dëgjuar dhe se ai mund të bëhej i pavdekshëm.

Ndërkohë, misioni i Ksu Fu-së për të gjetur ishujt Peng Lai dhe eliksirët e pavdekshmërisë kish dështuar. Ai nuk ish kthyer kurrë në oborrin perandorak, dhe kur perandori dërgoi spiunë për ta gjetur, ata ishin rikthyer duke thënë se rruga u ish bllokuar nga një racë peshqish gjigandë. Dhe pasi perandori kish parë një ëndërr për një hyjni detare në formë njeriu, që besonte se ishte ai vetë, ai urdhëroi armëpunuesit e tij që të krijonin një hark special me të cilin do të gjuante peshqit.

Të dhënat historike tregojnë se në muajin e 10 të vitit 210 para Krishtit, perandori mbërriti në ishullin Zhifu në bregun e Kinës, ku thuhet se gjuajti peshq gjigandë me harkun special. Realisti i madh ish bërë tashmë imun ndaj realitetit. Sundimtari hyjnor dhe mbreti luftëtar kish ikur një herë e mirë dhe në vend të tij ishte tashmë një i marrë çdo tekë e të cilit, sado e çuditshme, duhej plotësuar.

Ndërkohë që perandori luante në një botë të tijën, këshilltarët e tij nisën të planifikojnë se çfarë duhej të bënin me perandorinë pasi trupi i tij i helmuar t’i kish shkuar pas mendjes së helmuar. Djali më i madh i perandorit, Fu Su ishte pasardhësi i tij natyror, dhe ai njihej si një njeri me një vullnet po aq të fortë sa i ati. Por bashkë me krye-eunukun Zhao Kuo, Li Si ia kish vënë syrin një prej djemve më të vegjël të perandorit, Hu Hai.

Duke nxituar për t’u rikthyer në kryeqytetin e tij që nga bregdeti, Cin ShiHUang u sëmur. Rrugës, ai i shkroi Fu Su-së, duke i thënë se duhej të ishte ai pasardhësi i tij si perandor i dytë. Por, vargani perandorak nuk mbërriti kurrë në shtëpi. Kish marrë fund kështu kërkimi i perandorit për përjetësinë. Perandoria e madhe kish humbur krijuesin e saj, në moshën 50-vjeçare, Cin Shi Huang kish vdekur.

Varri

Me shtetin pa timon, ky ishte pikërisht momenti që Li Si kish pritur. Ai vendosi të mbante të fshehtë vdekjen e perandorit, me qëllim që të fitonte kohë për të vënë në veprim planin e tij. Ai dhe Zhao Kuo e dinin që letra e perandorit dërguar të birit ishte shkruar, por nuk dinin nëse ishte dërguar ndonjëherë. Ishin me fat, letra nuk ishte dërguar ende dhe ata e zhdukën.

Duke mbërritur më në fund në varrin e tij gjigand, njeriu më i fuqishëm në tokë u dërgua të prehej, me sendet më të vyera të vendosura krah tij në thellësitë e varrit të tij gjigand si dhe me ritet formale që u ndoqën sipas amaneteve të tij. Perandori ishte gati për udhëtimin e fundit, por nuk do të ikte i vetëm.

Qindra prej grave të tij të preferuara do të qëndronin me zotin e tyre për të nisur një familje të re perandorake në botën e përtejme. Gjithashtu, ishte vendosur që, ashtu sikurse gratë dhe ushtria e Terakotave, perandori do të merrte me vete konstruktorët, arkitektët, inxhinierët dhe ndërtuesit, çdokush që dinte një rrugë për të hyrë do të detyrohej të qëndronte. Qindra të tjerë u mbyllën brenda varrit.

Beteja për pasardhësin

Ndërkohë, jashtë, në qytetin perandorak kish nisur një betejë për pushtet. Duke ndryshuar pasardhësin, Zhao Kao dhe Li Si kishin ulur në gjunjë perandorinë. Nga një zbulim i fundit pranë varrit të perandorit janë nxjerrë prova që tregojnë se familja perandorake po shpërbëhej. Pas ekzaminimit të një skeleti aty, profesori Juan Zhong-ji, kreu i ekipit të arkeologëve mendon se vdekja e këtij individi është e lidhur me betejën për pasardhësin pas vdekjes së perandorit. Një majë shigjete është e ngulur në pjesën e prapme të kafkës, prapa njërit vesh. Duket se ky person është qëlluar nga afër, gjë që sigurisht tregon se nuk qe aksident, ishte një vrasje.

Sipas traditës, pasardhësi duhej të ishte djali më i madh i Cin Shi Huang, Fu Su, por me ndihmën e Li Si, Zhao Kaos dhe anëtarëve të tjerë të oborrit, djali më i vogël, Hu Hai mori fronin. Pasi Hu u bë perandor i dytë, ai u sigurua që ata që e kishin kundërshtuar, vëllezërit, motrat, të afërmit e tjerë që ishin të gjithë anëtarë të familjes perandorake Cin, të vriteshin.

Por ndërkohë që ushtarët e ushtrisë së Terakotave qëndronin roja të perandorit të tyre, jashtë, ushtarë të vërtetë po luftonin beteja të vërteta. Dhe ka prova që tregojnë se sa larg shkoi rebelimi në zonën përreth varrit të perandorit. Armatura e gurtë e rezervuar për shpirtrat e ushtarëve të vdekur të perandorit tregon shenja të qarta të një zjarri të madh përreth vendit të varrimit. Shumica e figurave të ushtrisë së Terakotave ishin të thyera kur u gjetën, pasi ishin goditur nga protestues 2000 vjet më parë.

Trashëgimia

Cin Shi Huang kish shpresuar se dinastia e tij do të vazhdonte për 10 mijë vjet, por ajo zgjati në fakt vetëm dy breza. U përmbys nga një rebelim fshatarësh që nisi në vitin 209 para Krishtit dhe u udhëhoq nga Chen Sheng dhe Vu Guang, të cilët më herët ishin rekrutuar për ndërtimin e Murit të Madh.

Megjithatë, Cin Shi Huang la pas një trashëgimi të madhe:

• një komb të bashkuar për herë të parë, me një gjuhë të vetme të shkruar që përdoret edhe sot,

• një sistem administrimi që vazhdon edhe sot,

• një mur i madh që vazhdon të qëndrojë në skajet e perandorisë së tij.

Por më shumë se gjithçka, Cin Shi Huang krijoi idenë e Kinës, një popull dhe një vend, në një. Në fund të fundit, ndoshta dëshira e tij për përjetësinë u realizua.

metropol.