Te marret nuk besojne Zotin, por televizorin
Nga Umberto Eco
Njė herė ata qė mendonin se ishin tė braktisur nga pjesa tjetėr e njerėzimit, gjetėn ngushėllim nė fak-tin se ishte i Plotfuqishmi, tė paktėn ai ishte dėshmitar i pėrditshėm i pikėllimin tė tyre. Por, sot ky rol padyshim ka zėvendėsuar hyjnoren me shfaqjen televizive.
Dje isha nė Madrid dhe mėngjesin po e haja me mbretin tim. Nuk dua tė mė keqkuptojnė, duke qenė se jam krenar pėr ndjenjat e mia republikane, dy vite u emėrova Udhėheqės i Mbretėrisė sė Redonda-s (me titullin Duka i Ishullit tė Dia de Antes) dhe kėtė nder prej Duke e ndaj sė bashku me Pedro Almodóvar, Susan Byatt, Francis Ford Coppola, Arturo Perez-Reverte, Fernando Savater, Pietro Citati, Claudio Magris, Ray Bradbury dhe disa tė tjerė, tė gjithė nė njė farė mėnyre, qė janė sė bashku vetėm pėr njė qėllim, se mbretit u duken simpatikė.
Kėshtu, ishulli i Redondės ėshtė nė Indinė Perėndimore, ėshtė tridhjetė kilometra katrorė (sa njė shami) ėshtė tėrėsisht e pabanuar, dhe besoj se asnjė nga mbretėrit e saj nuk ka shkelur atje. Mateu Doudi Shiell, bankier, e bleu mė 1865, i cili i kishte kėrkuar mbretėreshės Viktoria, qė ta konsideronte si mbretėri e pavarur dhe mbretėresha zemėrgjerė e bėri menjėherė dhe me lehtėsi njė gjė tė tillė, duke parė se kjo nuk do ti hapte probleme perandorisė britanike. Gjatė dekadave, ishulli njohu disa mbretėr, disa prej tė cilėve e kishin shitur titullin disa herė, duke shkaktuar grindje mes pretendentėve (dhe nėse doni ta dini tė gjithė historinė me shumė dinasti tė kėtij ishulli mjafton tė kėrkoni nė Wikipedia). Mė 1997 mbreti i fundit kishte hequr dorė nė pėr ti bėrė njė favor shkrimtarit tė njohur spanjoll Javier Marias (i pėrkthyer gjerėsisht nė Itali), i cili filloi tė emėrojė Dukė sa majtas sa djathtas.
Ja kjo ishte e gjitha, qė tė ngjan pak si histori e ēmendur, por gjithsesi, tė bėhesh Dukė nuk ėshtė njė gjė qė ndodh pėrditė. Por mė e rėndėsishmja nuk ėshtė kjo: gjatė bashkėbisedimit me Marias, ky i fundit tha diēka qė ia vlen tė reflektosh. Diskutohej nė lidhje me faktin qė sot njerėzit janė tė gatshėm tė bėjnė letra tė falsifikuara vetėm e vetėm qė tė dalin nė televizor, qoftė edhe si i marrė, i cili bėn si i tillė dhe thotė vetėm mirupafshim, mirupafshim pas shpinės sė tė intervistuarit.
Sė fundmi nė Itali, vėllai i njė vajze, e cila ishte vrarė nė mėnyrė brutale, pasi doli nė tė gjithė titujt e kronikės nėpėr gazeta, shkoi te Lele Mora qė ti kėrkonte qė tė shkonte nė ndonjė emision qė ta pėrdorte pėr fitime personale dhe pėr njohje nė publik historinė e tij tragjike, dhe e dimė se pėr tė dalė nė faqet e para tė gazetave njerėzit janė tė gatshėm ta quajnė veten gomarė, impotent apo hajdut, gjė qė ėshtė nuk ėshtė e panjohur pėr psikologėt kriminalė se ajo qė i lėviz mė sė shumti vrasėsit serial ėshtė dėshira qė tė zbulohet nga autoritetet dhe tė bėhet famshėm.
Po pse e gjithė kjo ēmendur, bėhet pyetja? Marias e ēon mė tej hipotezėn e tij qė kur kjo gjė ndodh sot varet nga fakti qė njerėzit nuk besojnė mė nė Zot. Njėherė e njė kohė njerėzit ishin tė bindur se ēdo veprim i tyre tė kishte tė paktėn njė Spektator, qė ėshtė nė dijeni tė tė gjithė veprimeve (dhe mendimeve), Spektator qė mund ti mirėkuptonte, ose qė mund ti dėnonte, nėse ishte e nevojshme. Mund tė ishe i dėbuar, njė njeri kot fare, njė humbės qė injorohet nga tė ngjashmit e tij, qė menjėherė pas vdekjes do tė jetė i harruar nga tė gjithė, por tė paktėn ekzistonte bindja se Njėri mund tė dijė gjithēka pėr ne.
Njė Zot e di atė ēkam hequr, thoshte gjyshja e paralizuar dhe e braktisur nga nipėrit. Zoti e di qė jam i pafajshėm, ngushėllohej njėri qė ishte dėnuar nė mėnyrė tė padrejtė, Zoti e di se ēkam bėrė pėr ty, i thoshte nėna fėmijės mospėrfillės, Njė Zot e di se sa tė dua, thoshte dashnori i braktisur, Zoti e di se sa kam kaluar unė, ankohej maskarai qė askush nuk pyeste pėr fatkeqėsitė e tij. Pra thirrej gjithnjė Zoti, syrit tė tė cilit nuk i shpėton asgjė, vėshtrimi i tė cilit i jepte kuptim edhe atij qė kishte njė jetė gri dhe tė pakuptimtė.
Ēfarė mbetet nėse ky Dėshmitar i kudogjendur zhduket, spostohet? Syri i shoqėrisė, syri i tė tjerėve, pėr tė cilėt duhet tė shfaqemi pėr tė mos pėrfunduar nė vrimėn e zezė tė anonimitetit, nė vorbullėn e harresės, edhe me ēmimin pėr tė bėrė si i marri i fshatit, qė del nė mbathje dhe vallėzon nė tavolinėn e tavernės. Pamja nė ekranin e madh ėshtė zėvendėsimi i vetėm dhe mė i pėrsosur, dhe ky zėvendėsim ėshtė pėr tė kėnaqur oreksin e tė gjithėve: dukesh (tė shohin) nė botėn e pėrtejme, por nė kėmbim tė kėsaj tė gjithė shohin kėtu, e ndėrsa kėtu jemi edhe ne, mendoni pak se ēfarė avantazhi, tė shijosh tė gjitha avantazhet e imoralitetit (edhe pse e shpejtė dhe e pėrkohshme) dhe nė tė njėjtėn kohė tė kesh mundėsinė qė tė festosh nė shtėpinė tėnde (pra kėtu nė tokė) pėr supozimin tonė tė Mbretėrisė sė qiellit.
Problemi qėndron nė faktin se nė kėto raste vihet nė dyshim kuptimi i dyfishtė i njohjes. Tė gjithė duan qė tė njihen meritat, sakrificat, apo tė ēfarė do cilėsie tė mirė qė kemi: por kur, pasi shfaqemi nė ekran, dikush tė sheh nė kafe dhe thotė e pashė dje nė televizor, ai thjeshtė tė njeh ty, ose tė paktėn fytyrėn tėnde, qė nė tė vėrtetė ėshtė diēka krejt tjetėr.
Krijoni Kontakt