Moda dekonstruktiviste e znj-usha Rugoves

[dodoni]

JÁVA> #32> URBANIA>
urbania

Moda dekonstruktiviste e zojushës Rugova

Kur sopranoja Inva Mula duel sivjet para Mbretneshës britaneze, veshë e ka pas nji fustan të madhnuem, dizajnue e kepun prej dizajneres kosovare të modës Krenare Rugova. Zojusha Rugova asht tue e përfundue shkollën ma të njoftun të dizajnit në New York, Parsons School of Design. Kjo asht shkolla që i ka edukue e lansue edhe dizajnerat tjerë njujorkas si Donna Karan, Marc Jacobs, Isac Mizrahi, Anna Sui e nji kallabllak emnash ma pak të njoftun.

Krenarja asht vetëm njana prej dizajnereve të reja kosovare që po punojnë në modë. Urbania i ka përcjellë disa nga kreatoret që janë tue u etablue dhe tue krijue nji valë të re të modës kosovare. Asht fjala gati edhe për nji lëvizje që synon me e prue pak sharm në Kosovë. Çka asht ma interesante, këto çika (dhe nji djalë!) janë tue përdorë edhe elemente të veshëmbathjes tradicionale shqiptare në kreacionet e tyne. Moda e re kosovare nuk asht ma e reduktueme në rrobaqepëse që bajnë fustana për kanagjegje, po bazohet në këte valë të njizet-e-kusur-vjeçareve që po dizajnojnë fustana të shpërblyem nga Kenzo – me elemente të tenteneve e ornamenteve autoktone të rajonit të Dukagjinit. Kush janë pra çikat që po mundohen me na veshë për bukuri?

Me Krenaren bamë muhabet në nji kafeteri të Prishtinës. Erdhi e veshun për bukuri, po nji send e veçojke nga turma e baltosun dhe e mërdhimë prishtinase: këpucat e kuqe të dhezta. Kur e sheh Krenaren, s’ka se si mos me të shkue ndërmend Amelie franceze nga filmi që u shfaq para do kohe edhe n’ABC (dikush tjetër tha që po ja çon mallin e Lizës në botën e çudinave).

Urbania: Tregona diçka njihere për Parisin. Ke ndejtë atje nji vjet si pjesë e studimeve tuja. Qysh kalove dhe a e pe dallimin me New York’un?

Krenare Rugova: N’Paris e kreva vitin e tretë të fakultetit. Prej shkollës teme patën konkuru 200 studenta me shku atje, por vetëm 12 e kanë fitu stipendionin. Eksperienca asht krejt tjetër. N’Paris për çfarëdo ideja, profesoreshat m’kanë thanë “veç bone!”. Ndërsa në New York gjithmonë kqyrin se a shitet sendi – a ka vlerë komerciale. Po mundohna mos me e përcjellë ate linjën rigjide të New York’ut, po me ba diçka pak ma ndryshe. Teshat e mija m’kanë thanë që janë si skulptura, po n’anën tjetër edukatorët gjithmonë më kanë porositë se duhna me ba diçka “që asht e besueshme, dhe e mundshme”.

Urbania: E qysh asht me studiue modën në NYC?

Krenare Rugova: Mbasi që jam kanë n’Paris, qatëhere më ka ra n’mend dallimi. P.sh. kam mendu që New York’u asht vendi ma ideal me studiu, po tash po e shoh se sa asht ma ndryshe p’ej Parisit. New York’u asht qendër e krejt dizajnit, modës, dizajnit industrial, grafik dhe arkitekturës. Ambienti njujorkas asht shumë inspirues sepse kado shkon sheh shembuj të përkryem të dizajnit. Besoj se s’mundesh me ba dizajn mode pa mendu për ambient. Gjithashtu, New York’u thjesht asht vendi që vendos trendet botnore. Ma n’trend se New York’u s’ka kërkund.

Urbania: Në kreacionet tueja a ka elemente tradicionale kosovare? A e përdorë edhe Kosovën dhe teshat shqiptare si inspirim?

Krenare Rugova: Në New York tana sendet as mësohen dhe as bahen me rregulla të caktueme të pandryshueshme. Si dizajnere e New York’ut, duhet me e respektu formulën e dizajnit të New York’ut. Natyrisht, kjo vlen nëse don me pas sukses në “fashion industry”. Ata që quhen “small designers”, që janë në mahallën SoHo, s’bajnë shumë pare se e mbajnë stilin e veçantë, edhe shiten vetëm te njerëzit që jetojnë n’SoHo. E kanë veç nji butik – janë të vocërr po janë ma unik, ma “hip”, nuk përcjellin komercializmin. Këta artista në New York janë shumë të paktë. Edhe une ma shumë i kam sendet e inspirume p’ej Parisit dhe Kosovës/Shqipnisë, që d.m.th se ato nuk hijnë në treg. Une muj me qenë dizajnere e varfun p’ej kusheteve finansiare – se këso sende nuk blehen. E n’Paris e ruen idenë që punojnë me nji fustan edhe nga tre muej. Punimi asht “piece of art” edhe konsiderohet qashtu – e n’New York çdo gja asht komercializue. Nëse e kepi nji bluzë me nji mangë ma të gjatë, menjihere më thojnë ”kjo s’asht atraktive”, se nuk i besojnë shumë dekonstruktimit. N’Paris tanë janë avangardista dhe quhen “deconstructivists”. Kisha përmend se momentalisht emnat që po bajnë boom me lëvizjen e dekonstruktivizmit në modë janë Hysein Chalyan nga Turqia, Sophia Kokosalaci nga Qipro, Martin Margiela nga Belgjika, Shpija e modës Comme des garçon, anglezi Alexander McQueen e Veronique Bronquino.

Urbania: Qitash na fute n’konfuzion. Te na, zakonisht, kur folim për kreatorë të modës mendojnë ma shumë për shpijat alla Gucci, Versace, Armani? Kush janë këta që i përmende???

Krenare Rugova: Hmmm.. ky asht problem i kësaj rrethine se pritojmë me ju hy sendeve ma thellë. I dijmë gjithnji sendet esenciale, por nuk hyjmë kurrë në nji nivel pak ma të sofistikuem. Pa i dijtë qita emna që i përmenda, diqysh të mungojnë shumë informata, shumë referenca kulturore të randësishme. Këta janë propaguesit e nji lëvizje të re të njoftun si “Belgian deconstructivists” (dekonstruktivistët belgë).

Urbania: Ke me diplomue së shpejti (në maj) me nji parakalim mode me tesha nga koleksioni yt. Çfarë tesha ke dizajnu dhe çfarë plane ke?

Krenare Rugova: Du me i përpunu elementet etnike që me i perdorë teshat autoktone të “modernizueme”, qashtu që edhe Bjork, për shembull, me i veshë. Por, duhet me pasë kujdes nëse s’je inventive – bahesh tepër teatrale. Du me ardhë këtu definitivisht mbas diplomimit. Po du me ardhë këtu – po du m’u vendosë diku, me e hapë nji shitore pak ma të veçantë, mirëpo me i ruejt dhe me i përdorë tanë kohën edhe kontaktet që i kam ba në New York dhe Paris.

Urbania: Çka po thu për çikat e Prishtinës që po merren me dizajnim të teshave? A po të duket se asht nji mini-revolucion në modën kosovare, se po krijohet nji rreth i ri i dizajnereve kosovare?

Krenare Rugova: Në fillm duhna me thanë se nuk asht qaq me randësi me krye shkollë të modës për m’u marr me dizajnim. Armani e ka t’krymun mjeksinë. Ferre asht arkitekt. Çka po e vërej si mangësi këtu asht mungesa e komunikimit dhe informimit me senet që ndodhin jashtë. Kemi kontakte të shumta që munden me u shfrytëzu. Po e përmendi vetëm Fadil Berishën, për shembull, i cili asht mjaft i njoftun në New York dhe i cili m’patë ofrue me ja dizajnu Inva Mulës dy fustana (të cilat ajo përfundimisht edhe i patë veshë në nji koncert që e ka pasë para Mbretneshës Elizabeta).

Ma shume për këte çashtje:

www.style.com, www.parsons.edu

Numrin e ardhshëm:

Intervistë me dizajneret kosovare Njomza Luci, Vlora Hajdini dhe Rudina Xhaferi

Ju kerkoj ndjese lexuesve (atyre qe flasin toskerishten) per shkrimin ne gegerishte, sepse ky artikull eshte marre nga nje reviste qe perdor, ruan dhe kultivon edhe dialektin tone gege si nje pasuri kulturore me shume e gjuhes dhe kombit tone.
Per te gjithe te interesuarit e modes.

[Mina]

Nje stilist shqiptar ka stiluar nje fustan per Ledi Dianen. Ajo e konsideroi dhuraten e tij si gje te cmuar!