Si i ndihmoi kultura Islame Evropës

[Sabriu]

Paraqet, Sabri Selmani

Si i ndihmoi kultura islame Evropës që nga periudha e mesjetës të kalojnë në periudhën e Renesancës …



Pikërisht shkenca arabe e zhvilluar me shekuj i mundësoi Kopernikut, Galileut, Njutonit, Ajnshtajnit dhe nxënësve të tyre që më vonë të zhvillojnë matematikën dhe kosmologjinë. Është ironike që Bagdadi kryeqyteti i Irakut i cili po shkatërrohet viteve të fundit në kontinuitet, është themeluar para vitit 1246 dhe shumë shpejtë u transformua në qendër kryesore ndërkombëtare të arsimimit intelektual.

Kalifi Ebu Xhafer el – Mensur, themelues i Bagdadit, ndërtoi bibliotekën e madhe në Bagdad, sipas modelit të bibliotekave të mëdha të mbretërve Persian. Kronikët arab më vonë lavdëruan mjeshtrin e tij në logjikë dhe drejtësi, si dhe interesimin e tij për astronomin dhe filozofinë. E konsideronin më të merituarin për organizimin e përkthimit në gjuhën arabe të shumë veprave të rëndësishme të filozofëve dhe shkencëtarëve grekë, persian dhe indian. Për shkencëtarët bagdadian ishte i rëndësishme tubimi i informacioneve nga e tërë perandoria në mënyrë që ato edhe më tutje të zhvilloheshin. Biblioteka e tij është quajtur Shtëpia e Urtësisë.

Arabët kanë adoptuar me efikasitet sistemin decimal indian me nëntë numra dhe zeron të cilën e përdorim sot. Në bazë të gjeometrisë së Euklidit dhe astronomisë së Ptolomeut, Arabët shpikën algjebrën dhe trigonometrinë, dhe vetë kanë krijuar opsertvatoriumet astronomike. Në kohën kur krishterët e Evropës besonin se toka është e rrumbullakët dhe kishin vështirësi në përcaktimin e datës për festën e Pashkëve, Arabët me ndihmën e rregullatorit të quajtur astrolab kryenin matje astronomike dhe tokësore dhe kështu zbuluan se toka ka formën e sferës, për më tepër ata patën mundësi në mënyrë precize të matnin madhësinë e tokës. Astrolabi ishte një instrument navigacioni me vlerë për përcaktimin e gjerësisë së tokës.

Arabët kanë qenë të njohur në zhvillimin e hartografisë, kimisë dhe medicinës në kohën kur kisha e krishtere i fliste ithtarëve të saj se sëmundjet janë dënim i Zotit për mëkatet e njerëzve. Kamxhikimi ishte njëra nga mënyrat e shlyerjes së mëkateve për të shpëtuar nga murtaja e cila bënte kërdi në Evropë.

Në secilën disiplinë shkencëtarët arab prinin. Ata gëzonin komoditet në prodhimin e letrës, përderisa ata pak shkencëtarë evropian që ekzistonin në atë kohë shkruanin në pergamenat e shtrenjta dhe të mundimshme. Në atë kohë bibliotekat islame përmbanin qindra mijëra ekzemplarë, përderisa librat në Evropë ishin gjë e rrallë.
Jonatan Lyons, autorë i librit "Shtëpia e Urtësisë: "Si e transformuan arabët kulturën perëndimore", përcjell ndikimin e Platonit, Aristotelit dhe Toma Akuinit tek arabët. Sot shumë njerëz e shohin teologjinë si armik ndaj progresit shkencorë, shkruan Lyons. Mirëpo, islami i hershëm haptazi ka nxitur dhe ka kultivuar kërkimet intelektuale të çfarëdo lloji. Vetë i Dërguari Muhammedi a. s. ka thënë: " Kërkoje diturinë, edhe sikur të ishte ajo në Kinë".

Për dallim nga kryqtarët të cilët egërsoheshin në Tokën e shenjtë në fillim të shek. 11, hasim shkencëtarë evropian krahas Adelarda von Bathit dhe Michel Scotit, të cilat udhëtuan në botën islame dhe nga atje kanë sjellë tekste arabe për t'i përkthyer në gjuhën latine dhe gjuhët tjera. Myslimanët në Sicili dhe Spanjë duke bartur diturinë kanë kontribuar për shkëmbimin kulturorë që ka lidhur Lindjen dhe Perëndimin.

Kiel, Gjermani