Balli Kombetare dhe alternativat e kohes

[Apolloni31]

Ne historine e Shqiperise ka shume ngjarje dhe fenomene, qe shpesh jane bere tema debati rreth historianesh e specialist te fushes. Pike kyce ne histori eshte edhe aktiviteti i levizjes se Ballit, levizje qe rolin e saj shume personazhe e interpretojne ne menyra te ndryshme.

Mendova qe te hapim nje debate per rolin e kesaj levizje ne kohen qe ka vepruar, ne raport me partin komuniste.
Une i insistoje idese se Balli duhet te kishte luajtur nje rol te forte opozitare qe ne Shqiperi te mos ishte instaluar sistemi gjakatar komunist.
Pasi pas formimit Balli ishte ne te vertet nje opozite ne vend.

Pse Balli Kombetare e la luften pas ardhjes se Gjermaneve ne Shqiperi dhe nje pjese e mire e antereve te keaj levizje kaluan me okupatorin?

A kishte ardhur koha qe ne Shqiperi te perqafoheshin idete e Sami Frasherit ne vepren Shqiperia "ceshte cka qene dhe cdo te behet"

A ishte levizja e Ballit nje levizje progresiste?

A do te vendosej sistemi i Hoxhes ne vend po qe se balli do te kishte punuar me forte kunder P.K?

Ju lutem te zhvillojme nje diskutim me fakte dhe argumenta.

Diskutim te kendshem.

[Apolloni31]

Prof. Xhelal Gjeçovi

Lufta Antifashiste Nacionalçlirimtare, që u zhvillua në kuadër të Luftës së Dytë Botërore, është ndër ngjarjet më të mëdha e më të rëndësishme në historinë e popullit shqiptar.
Këtë vend në histori, luftës ia japin rrethanat e ndërlikuara në të cilat ajo u zhvillua, e sidomos problemet e mëdha që zgjidhi. Lufta çoi në çlirimin e vendit nga okupatorët nazifashistë dhe në rivendosjen e pavarësisë kombëtare, të shpallur në 1912-ën dhe të mohuar e të shkelur brutalisht më 7 prill 1939.

Lufta Nacionalçlirimtare nisi në ditët e vështira të prillit 1939, kur agresorët fashistë italianë sulmuan dhe pushtuan Shqipërinë.
Shqipëria ishte ndër viktimat e para të agresionit fashist në Europë, por dhe ndër vendet e para që nisi luftën me armë kundër tij.
Në atë kohë, Lufta e Dytë Botërore ende nuk kishte filluar, por tërë Europa jetonte në ankth për shkak të zhvillimeve të turbullta që po dukeshin në horizont, të cilat paralajmëronin rreziqe të mëdha për njerëzimin.

Në rrethana të tilla nisën përpjekjet për organizimin e Luftës kundër pushtuesit fashist italian, e cila do të ishte shpëtimtare për fatin e vendit, një domosdoshmëri për çlirim e shpëtim kombëtar.

Pushtimi i vendit kishte çuar në humbjen e pavarësisë, dhe tani rrezikonte dhe ekzistencën tonë si popull e si komb, pasi synimi i pushtuesit ishte shkombëtarizimi dhe fashistizimi i vendin. Në rrethana të tilla, lufta, duke qenë e vetmja rrugë shpëtimi, do të ishte dhe gurë prove për çdo shqiptar e për çdo forcë politike në vend.
Në procesin e saj do të shfaqej gatishmëria dhe patriotizmi i popullit shqiptar, por dhe falsiteti e kalbësia e klasës së vjetër politike.
Kështu, disa figura të njohura, kundërshtarë të Zogut, pjesëmarrës në Revolucionin e Qershorit të vitit 1944, të sapokthyer në vend, u pajtuan me pushtimin dhe u integruan në administratën që ngriti pushtuesi, duke pranuan postet që u ofroi ai.
Të njëjtën gjë bënë dhe një numër funksionarësh të Zogut, të cilët nuk e patën të vështirë të distancoheshin e të dënonin mbretin dhe regjimin e tij, i cili siç deklaronte Xhafer Ypi, e kishte çuar vendin në buzë të greminës, për t'u vënë menjëherë në shërbim të një fuqie të huaj, siç ishte Italia fashiste.
Ndërkohë, pushtuesi fashist u përpoq t'i ruante formalisht institucionet që ekzistonin para pushtimit, për të krijuar përshtypjen se Shqipëria do të vazhdonte të ishte e pavarur edhe nën kurorën e Mbretit Viktor Emanueli III.
Megjithatë, shumica dërmuese e shqiptarëve nuk u pajtuan as me demagogjinë e pushtuesit dhe as me qëndrimin kolaboracionist të atyre figurave, qofshin partizanë apo kundërshtarë të Zogut, që u pajtuan me okupatorin dhe u integruan në institucionet e ngritura prej tij.
Madje, një numër patriotësh, nga të gjithë krahët e nga të gjitha krahinat, shfaqën hapur mospajtimin me pushtuesin e me regjimin që ai instaloi në vend, duke iu kundërvënë atij dhe me veprime të armatosura. Por, veprimet e tyre të shkëputura, të veçuara, të pakoordinuara, ndonëse e shqetësonin pushtuesin, nuk mund t'i jepnin fund pushtimit.
Në rrethana të tilla u ndje nevoja e një force të organizuar, e një shtabi që ta udhëhiqte rezistencën që po rritej në të katër anët e vendit. Kësaj nevoje nuk qenë në gjendje t'i përgjigjeshin as nacionalistët demokratë dhe as zogistët.
Mospranimi i pushtimit dhe shqetësimi për fatet e vendit, nuk u shoqëruan prej tyre me veprime e me iniciativa konkrete për organizimin e rezistencës në vend. Ata, përgjithësisht, u treguan të ngathët, pa iniciativën e pa kurajën e duhur.
Pikërisht plogështia që ata treguan në ato momente të rënda, u dha mundësi komunistëve që të mbushin vakuumin e krijuar në vend. Në situatën e krijuar, komunistët, që deri atëherë bënin pjesë në disa grupe rivale, klandestine, lanë mënjanë mosmarrëveshjet dhe, në nëntorin e vitit 1941 themeluan Partinë Komuniste të Shqipërisë.
Megjithëse PK-ja u formua si një parti marksiste, programi i saj nuk ishte as komunist e as marksist, por kombëtar e demokratik.
Në të nuk parashikohej as kryerja e revolucionit socialist dhe as vendosja e rendit socialist, por çlirimi i vendit, rivendosja e pavarësisë kombëtare dhe ndërtimi i një rendi demokratik dhe ato do të realizoheshin përmes organizimit dhe mobilizimit të masave popullore në luftën me armë, në kryengritje të armatosur, si e vetmja rrugë në kushtet e krijuara që do të bënte të mundur dëbimin e pushtuesve të huaj. Siç shihej, këto detyra mund t'i pranonte çdo forcë patriotike, pavarësisht nga orientimi ideologjik.
Në këtë mënyrë, me thirrjen për "luftë patriotike" në vend të revolucionit socialist dhe me parullën "për një Shqipëri demokratike", në vend të një Shqipërie socialiste, PKSH-ja arriti të fitojë mbështetjen e disa figurave të njohura nacionaliste, që kishin influencë në zona të caktuara, si M.
Peza, H. Lleshi, M. Xhani, A. Kupi, M. Ujaniku, etj., dhe në disa nga çetat që ata komandonin, të dërgonte dhe përfaqësuesit e vet, me cilësinë e komisarit politik. Në rrethana të tilla u përgatitën kushtet për thirrjen e konferencës së parë nacionalçlirimtare, e cila zhvilloi punimet në Pezë, më 16 shator 1942.

Konferenca themeloi Frontin Antifashist Nacionalçlirimtar, si një organizatë mbipartiake, në të cilën do të bashkoheshin të gjithë patriotët shqiptarë, të gjitha forcat politike që ishin të gatshme të ngriheshin në luftën e armatosur për t'i dhënë fund zgjedhës fashiste. Me krijimin e Frontit Nacionalçlirimtar, lufta jonë u bë pjesë e rezistencës Europiane dhe e luftës antifashiste botërore.
Konferenca e Pezës ushtroi ndikim të menjëhershëm në vend. Ajo vuri në lëvizje shtresa të gjëra shoqërore dhe patriotë nga i gjithë vendi.
Pas saj nisën të lëviznin dhe qarqet nacionaliste liberale, të cilët nuk qenë pajtuar me okupacionin fashist, por tani po shqetësoheshin dhe nga rritja e shpejtë e ndikimit të Partisë Komuniste në vend, ndikim ky që ishte rrjedhojë e angazhimit të saj dhe të Frontit Nacionalçlirimtar në luftën patriotike.
Në rrethana të tilla, nacionalistët demokratë me Mit'hat Frashërin në krye, themeluan në fundin e viti 1942 organizatën e Ballit Kombëtar.
Programi i Ballit shtronte zgjidhjen e tri detyrave: rivendosjen e pavarësisë së Shqipërisë, vendosjen e një regjimi demokratik dhe bashkimin e Kosovës më Shqipërinë. Por, në program nuk dilte qartë si do të realizoheshin këto detyra, pasi nuk bëhej fjalë dhe hë për hë nuk shtrohej detyra e angazhimit të forcave në luftën me armë kundër pushtuesit.
Në rrethana të tilla, gradualisht do të ndryshonte orientimi politik i kësaj organizate dhe synimi e preokupimi kryesor i saj do të bëhej jo pushtuesi, por Fronti Nacionalçlirimtar dhe Partia Komuniste, kurse lufta për mënjanimin apo dhe likuidimin e tyre nga skena politike ishte objektivi kryesor strategjik i Ballit. Për adaptimin e një qëndrimi të tillë ndaj frontit dhe PK-së ishin dakord të gjitha forcat dhe rrymat që bënin pjesë në organizatën e Ballit Kombëtar.
Por, për sa i përket aspektit taktik, rrugës që duhej ndjekur për të mënjanuar apo dhe likuiduar PK-në nga skena politike, në organizatën e Ballit u përvijuan dy grupime me qëndrime të ndryshme. Njëra palë mendonte se ky synim mund të arrihej në qoftë se nacionalistët demokratë do të zhvillonin një luftë më të efektshme e më dinamike kundër pushtuesit.
Sipas tyre, vetëm kështu forcat demokratike do të akumulonin kapitalin e nevojshëm politik për të dobësuar mbështetjen që kishte fituar PK-ja, pikërisht në saj të luftës së armatosur.
Këtij krahu i përkisnin nacionalistët demokratë të njohur, si S. Muço, S. Bukta, H. Lepenica, A. Ermenji, etj. Tre të fundit kishin krijuar dhe çetat e para balliste në Kolonjë, në Vlorë e në Skrapar.
Pala tjetër, përkundrazi, ngulte këmbë që tani për tani, Balli Kombëtar nuk duhet të angazhohej në luftën me armë, por t'i ruante forcat për t'i hedhur në veprim në fundin e luftës, për të mos lejuar vendosjen e regjimit komunist në Shqipëri.
Në këtë krah bënin pjesë pjesëtarët e gardës së vjetër të nacionalistëve antizogistë, një pjesë e të cilëve ishin pajtuar me okupacionin antifashist, si A. Këlcyra, Q. Koculi, H. Dosti, K. Tromara, F. Quku, etj., me të cilët çuditërish u bashkua dhe Mit'hat Frashëri, i cili nuk e kishte pranuar pushtimin fashist.
Drejtimi i Ballit Kombëtar ra pikërisht në duart e këtij grupimi, i cili shpalosi qysh në fillim flamurin e pritmërisë, me arsyetimin se nuk kishte ardhur koha për të luftuar më armë kundër pushtuesit.
Me gjithë mospajtimet për mjaft çështje të rëndësishme, përfshi edhe qëndrimin ndaj luftës së armatosur, midis Frontit Nacionalçlirimtar dhe Ballit Kombëtar, dy forcat më të mëdha politike në vend, ekzistonin dhe interesa të përbashkëta që mund dhe duhej t'i afronin e t'i bashkonin.
E tillë ishte, në radhë të parë, çështja kombëtare, një çështje që preokuponte të dyja palët e që figuronte në programet e të dy organizatave, pavarësisht nga rrugët e ndryshme që rekomandoheshin për zgjidhjen e saj.
Një tentativë serioze për të arritur në afrimin e pikëpamjeve e më pas dhe në bashkimin ose bashkëpunimin midis tyre, ishte Mbledhja e Mukjes, e zhvilluar në ditët e para të gushtit të vitit 1943.

Në Mukje u arrit të kapërceheshin, për momentin, divergjencat midis dy palëve, çka bëri të mundur dhe marrjen e vendimeve të rëndësishme, të cilat ishin në të mirë të unitetit e të bashkimit kombëtar, e sigurisht dhe të fuqizimit të luftës kundër okupatorit.
Ndër vendimet e marra në Mukje, ai që shkaktoi diskutime e që do të çonte dhe në anulimin e marrëveshjes, pa u tharë ende boja e nënshkrimit të saj, ishte vendimi për krijimin e Komitetit të Shpëtimit të Shqipërisë, organizëm me përfaqësim të barabartë që do të drejtonte luftën dhe pas saj do të organizonte zgjedhjet e lira në vend.
Mirëpo, zhvillimet pas mbledhjes morën papritmas një kthesë të paparashikueshme, për shkak të hapave jo në drejtimin e duhur që hodhën të dyja palët. Hapin e parë jo në drejtimin e duhur e hodhi PK-ja, duke anuluar marrëveshjen. Arsyet e këtij hapi kanë qenë objekt diskutimi të vazhdueshëm.
Ka autorë që anulimin e marrëveshjes e lidhin me ndërhyrjen e jugosllavëve, respektivisht të përfaqësuesve të PKJ-së. Në fakt, udhëheqja e PKSH-së nuk kishte nevojë që ta mësonin jugosllavët për ta kuptuar se vendimi për krijimin e Komitetit të Shpëtimit, siç deklaronte Mustafa Gjinishi në Konferencën e Dytë Nacionalçlirimtare, vinte në rrezik pozitat e Frontit Nacionalçlirimtar, të cilët duhet pranuar që ishin arritur me luftë, me gjak e me sakrifica.
Marrëveshja çonte në ndarjen e pushtetit me Ballin, të cilën PKSH-ja ishte e vendosur të mos e lejonte. Në rrethana të tilla, me iniciativën e saj, Fronti Nacionalçlirimtar e anuloi marrëveshjen, por ai e vazhdoi luftën me të njëjtën vendosmëri, sidomos kundër okupatorit të ri gjerman, që erdhi pas kapitullimit të Italisë.
Balli Kombëtar, nga ana e tij, nuk diti të përfitojë nga situata e krijuar për të fituar kapitalin e nevojshëm politik. Ky kapital nuk mund të fitohej vetëm me fushatën e sulmeve kundër PK-së dhe Frontit Nacionalçlirimtar, nëse nuk do të shoqërohej dhe me luftën e armatosur kundër pushtuesit. Mirëpo deri këtu Balli nuk mundi të arrijë.
Madje, pas këtij momenti delikat, Balli dalëngadalë do të heqë dorë dhe nga ajo luftë e dimensioneve të vogla që kishin zhvilluar deri atëherë disa çeta balliste. Kjo qe një tërheqje e pajustifikuar, pasi Balli mund dhe duhet ta kishte vazhduar luftën pavarësisht nga fati i marrëveshjes së Mukjes dhe qëndrimi i PK-së ndaj saj.
Në këtë mënyrë, me lëvizjet që bëri dhe me qëndrimin që adaptoi mbas Mukjes, Balli tregoi se, pavarësisht nga zotimi i marrë aty, nuk kishte vullnetin e duhur politik për t'i dhënë fund qëndrimit pritës dhe për të angazhuar forcat në luftë. Kjo u pa qartë pas kapitullimit të Italisë dhe ardhjes së pushtuesve gjermanë, të cilëve Balli, në vend të luftës, do t'u ofrojë bashkëpunim.
Edhe Lëvizja e Legalitetit, e udhëhequr nga Abaz Kupi, me ardhjen e pushtuesve gjermanë, do të bënte gjithashtu një rrëshqitje të pajustifikuar, duke thelluar aleancën me Ballin Kombëtar e me forca të tjera, të cilat i qenë kundërvënë LANÇ-it e, krahas kësaj, duke shtuar dhe kontaktet me regjencën e me qeverinë kuislinge.


Produkt i këtyre lëvizjeve ishte përfshirja e disa personaliteteve të rëndësishëm të kësaj organizate në organizmat e ngritura nga gjermanët, përfshi dhe emërimin, me propozimin e vetë Kupit, të F. Dines, numrit dy të Legalitetit, në postin e Kryeministrit. Këto lëvizje do të kishin koston e tyre. Ato do të çonin në heqjen dorë nga kundërshtimi i regjimit gjerman të pushtimit.
Në qoftë se populli shqiptar do të kishte ndjekur rrugën që këshillonin krerët e BK-së e të Legalitetit për mos t'u angazhuar në luftë, apo dhe për të bashkëpunuar me pushtuesit, siç ndodhi në fazën e fundit të luftës, kjo do të kishte qenë me pasoja fatale për vendin.
Një pozicionim e qëndrim i tillë do ta kishte rreshtuar Shqipërinë në bllokun nazifashist, në vend të atij demokratik, anglo-amerikano-sovjetik, për rrjedhojë, Shqipëria do të pësonte të gjitha pasojat e një vendi të mundur, aleat i boshtit fashist.
Në rrethana të tilla, Shqipëria nuk do të dilte nga lufta me kapitalin e me sigurinë që të jep aleanca me fituesit, por me problemet e me rreziqet që do të vinin nga aleanca me të mundurit, me shtetet e bllokut nazifashist, të cilët do të ishin shfrytëzuar nga fqinjët tanë për të realizuar ambiciet e vjetra ndaj Shqipërisë.
Por, këto rreziqe u mënjanuan në sajë të pjekurisë politike të shumicës dërmuese të shqiptarëve, që të organizuar në Frontit Nacionalçlirimtar dhe në Ushtrinë Nacionalçlirimtare, iu bashkuan koalicionit anglo-sovjeto-amerikan dhe u angazhuan totalisht në luftën patriotike për të çliruar atdheun e tyre dhe për t'i kontribuar fitores së madhe të popujve mbi fashizmin.

Shekulli