Facebook, si njė filial i CIA-s
Autori i Lajmit: Vilma Filaj
Thomas Reintjes/Vilma Filaj
Le tė supozojmė se takoni njė njeri krejt tė panjohur: nė kafene, nė metro, nė njė bulevrad. Ky i panjohur ju pyet, se ku banoni, a jeni i fejuar apo i martuar, apo ēfarė bindjesh politike keni. "E ē“ju duhet juve kjo?" - do tė pėrgjigjeshit ju, si person real. Por pėr shumė persona qė depozitojnė profilet e tyre nė internet, njė gjė e tillė konsiderohet mė se normale, si p.sh. nė rrjetin Facebook. Kthehemi 25 vjet mė pas, nė fillim tė viteve 80. Qeveria gjermane planifikoi asokohe numėrimin e popullsisė. Pėr kėtė qytetarėve iu shtruan disa pyetje personale:
Jetoni nė apartament apo nė shtėpi? Keni telefon? Ēfarė profesioni keni?
Miliona qytetarė e quajtėn njė gjė tė tillė si ndėrhyrje nė sferėn private dhe krijuan qindra iniciativa qytetare kundėr kėsaj nisme tė qeverisė. Kėto lėvizje patėn sukses: mė 15 dhjetor 1983 Gjykata Kushteteuese Gjermane e ndaloi numėrimin e popullsisė, nė mėnyrėn se si ishte planifikuar tė kryhej ai. Gjykata e argumentoi kėtė me tė drejtėn themelore mbi privatėsinė e tė dhėnave personale: Ēdo qytetar ka tė drejtė tė vendosė vetė mbi publikimin dhe pėrdorimin e tė dhėnave personale.
A jeni beqar? Ku banoni? Ē numėr konfesioni keni?
Sot jemi nė vitin 2009: E drejta pėr privatėsinė e tė dhėnave personale vazhdon tė jetė nė fuqi. Ēdo njeri mund tė vendosė vetė se ēfarė tė dhėnash dėshiron tė publikojė. Vetėm se sot miliona njerėz nuk ruhen mė pėr tė publikuar tė dhėnat personale, pėrkundrazi, nė internet ata e bėjnė kėtė vullnetarisht, nė tė ashtuquajturat rrjete sociale ose komunitete online. Kėto janė portale interneti, nė tė cilat kushdo mund tė paraqesė profilin e vet, me fotografi, me tipare tė karakterit dhe listėn e miqve. Nė mbarė botėn llogaritet qė nė tė tilla rrjete sociale tė jenė regjistruar njė gjysmė miliardė njerėz. Facebook-u ėshtė njėri prej mė tė mėdhenjve me 200 milionė anėtarė. Pothuajse secili prej tyre i lejon tė tjerėt qė tė kenė akses nė tė dhėnat e veta.
Ēfarė lexoni ju? Cilat janė bindjet tuaja politike? Ēfarė lloj marrėdhėnieje keni?
Nė internet qarkullon njė link pėr njė video, pėrmes sė cilės satirizohen praktikat e rrjeteve sociale si Facebook-u. Njė folėse lexon me zė tė akullt kushtet e sipėrmarrjes Facebook-ut: "Pėrmes paraqitjes sė pėrmbajtjeve nė faqe ju i garantoni autmatikisht Facebook-ut tė drejtėn e parevokueshme, tė pėrhershme, tė transferueshme, joekskluzive, gratis dhe mbarėbotėrore pėr pėrdorimin, kopjimin, prezantimin, realizimin, riformatimin, pėrkthimin dhe pėrhapjen e pėrmbajtjeve ose pėr pėrpunimin e pėrmbajtjeve derivate, apo inkorporimin e tyre nė tė tjera pėrmbajtje dhe pėr dhėnien nėn licencė tė pėrmbajtjes paraprirėse." Imazhet qė shoqėrojnė videon janė fabrika, nė tė cilat nga njėra anė depėrtojnė tė dhėnat e pėrdoruesve dhe nga ana tjetėr fluturojnė pėrmes oxhakut kartėmonedha simbolike dollarėsh. Mė pas filmi vendos edhe njė lidhje mes investuesve tė Facebook-ut dhe shėrbimit sekret CIA. Teori komplotesh konspirative ose jo, fakt ėshtė qė Facebook-u mbledh sasi tė mėdha tė dhėnash. Tė dhėna me vlerė dhe tė dhėna, ndaj tė cilave sipėrmarrja i siguron vetes tė drejta masive. Shumė ofrues tė tjerė, qė janė tė varur prej kreativitetit dhe kontributeve tė pėrdoruesve, kanė kushte tė ngjashme. Juristėt, megjithatė, kanė dyshime, nėse delegimi kaq masiv i tė drejtave ndaj tė tretėve ėshtė i lejueshėm tė paktėn sipas ligjit gjerman njė gjė e tillė ėshtė me pikėpyetje. Pėrdoruesit nuk e vrasin shumė mendjen pėr kėtė. Nė muajin shkurt Facebook-u donte t i ashpėrsonte kushtet e pėrdorimit. Si reagim ndaj kėsaj pati protesta dhe Facebook-u pėrpunoi njė projekt tė dytė, pėr tė cilin pėrdoruesit duhet tė votonin deri nė fund tė prillit. Pjesėmarrja nė votim ishte 0,3 %.
Ky lajm ėshtė publikuar: 06/05/2009
ballkan.
Krijoni Kontakt