Beteja e Fushë-Kosovës në vitin 1389 në Drenicë

[fegi]

Me rëndësi të posaçme dhe saktësi të madhe për pjesëmarrjen e shqiptarëve në koalicionin e të krishterëve antiosmanë ofron kronika “Historia e generalogia della casa Musachia” e Gjon Muzakës, e shkruar në vitin 1510. Këtë e ndjek raguzani Ludovik Cerva Tubero në “Comentario de rebus quae temporibus eius...gestae funt”, e shkruar para vitit 1515, kurse e botuar më 1590 me titull: “...De Turcorum origjine...”. Ngjarjes së vitit 1389 në Kosovë iu kushtua edhe Benedikt Kuripeshiq në “Itinerarium der Botschaftstreise...”, më 1530, kurse më 1550 u botua në gjuhën gjermane kronika osmane e quajtur: “Girabi Tevarichi”. Ngjarjes në Kosovë, më 1389, do t’i përkushtohet edhe Francesco Sansouino në “Gl’ Annali overo le vite de’principi et singnori della casa Othomana”, botuar më 1571 si dhe udhëpërshkruesi Jean Palerne Forensien, i cili vizitoi viset e Dardanisë në vitet 90 të shek. XVI dhe regjistroi kujtesën historike shqiptare të ndritur për Skënderbeun dhe për Milo Komnenin (Milosh Nikollë Kopiliqin).

[fegi]

Monday, July 02, 2007
Nga: Jahja Drançolli
BETEJA E FUSHË-KOSOVËS (1389)

Nga: Jahja Drançolli


Çështja e pjesëmarrjes së shqiptarëve në Betejën e Fushë-Kosovës ka ngritur polemika, të cilat janë aktuale deri në ditët e sotme. Historianët serbë, të udhëhequr nga politika e ditës, p.sh., e përmendin pak ose anashkalojnë praninë e forcave arbërore në ushtrinë e koalicionit.

Suksesi i madh i turqve në Betejën e Maricës më 1371, zhbëri perandorinë mesjetare bullgare dhe nemanjide. Tashti si forcë në Ballkan, që mund të merret në konsideratë se do t'i pengonte sulmet turke ishin vetëm principatat arbërore dhe principatat serbe (e Vuk Brankoviqit dhe Lazar Grebelanit). Në këto kushte Kosova u bë së shpejti njëra ndër fushëbetejat vendimtare midis koalicionit të krishterë të udhëhequr nga Lazar Grebelani, e cila priste në Fushë-Kosovë (në vendin e bashkimit të dy lumenjve, Llap e Sitnicë), për t'i bërë ballë usntrisë osmane në krye me Sulltan Muratin I. Këtu më 15 qershor (sipas kalendarit të ri më 28 qershor), u zhvillua një betejë e madhe. Për këtë ngjarje janë ruajtur fare pak njoftime relevante të kohës. Këtej, me kalimin e kohës, duke u plotësuar kohë pas kohe ato nga anale, kronika e gjenealogji të mëvonshme, fatkeqësia e Kosovës vishet me të dhëna sa interesante, aq edhe subjektive të mitologjizuara. Pikërisht, është kjo arsyeja që historiografia ende nuk ka mundur ta dallojë Kosovën historike nga Kosova e mitologjizuar dhe legjendare.

Nga burimet historike të njohura deri më sot, numri i të cilave kapin shifrën afro 50-të, mund të provohet se beteja ishte shumë e ashpër dhe pati humbje të mëdha nga të dyja anët. U vra si Lazari, ashtu edhe Murati I. Aty mbeti i vrarë edhe kryezotëriu Theodori II Muzaka. Fitorja ishte e turqve. Çdo gjë tjetër ishte e pa sigurt. Këtej, janë të pasigurta njoftimet për pjesëmarrësit, numri dhe pozicionet e ushtrive ndërluftuese, mënyra e vrasjes së Lazarit dhe Muratit I.130 Lajmet për Betejën e Kosovës patën jehonë të madhe dhe u përhapen shumë shpejtë edhe jashtë Ballkanit. Mirëpo, lajme të këtilla shumë pak deri sot. Ndërsa, nga ana tjetër, dëshmitarët që përjetuan këtë mynxyrë jepnin version të vetë ngjarjes. Pa dyshim se burimi më i vjetër i ruajtur deri tani daton 12 ditë pas ngjarjes. Është fjala për lajme të shënuara në ditarin e murgut rus Injaci, të cilin atëbotë, duke shkuar në peligrinazh, ngjarja e zuri në territorin osman. Një lajm tjetër vjen nga Venediku dhe mban datën 23 korrik 1389. Nga konteksti i një letre, të cilën një misionar venedikas ishte dashur t´i dërgonte trashëgimtarit të Muratit I, mund të vërehet se gjashtë javë pas betejës, ngjarjet që pasuan nuk ishin të favorshme për osmanët. Disa ditë më pas, Tvrtkoja I, mbret i Bosnjës, Serbisë dhe Bregdetit, sipas dy letrave të adresuara në Trogir (l.VIII.1389 )dhe Firence (tetor 1389), Betejën e Kosovës e paraqet si ngadhënjim të vet.

Disa lajme pak më te vonshme njoftojnë se në Betejën e Kosovës patën humbje të dy palët ndërluftuese. Një epilog të këtillë e ndeshim në një kujtim për princ Lazarin, të shkruar para vitit 1402. Konstatim identik ndeshim edhe në "Analet e Raguzës" të shkruara nga një anonim nga gjysma e dytë e shek. XV. Nëse mbahen në mend të gjitha këto njoftime që u zune në gojë më lartë, të cilat dolën pak kohë pas betejë, mund të konkludohet se fitorja ishte ne anen e të krishterëve ose fitorja nuk i takonte asnjërës palë. Mirëpo, gjendja reale ishte krejtësisht tjetër. P. sh. trashëgimtarët e princ Lazarit kishin hyrë nën vasalitetin turk. Ndërkaq, disa principata dhe despotë të Ballkanit, në vargun e tyre edhe arbrit, qëndruan edhe më tej deri në gjysmën e dytë të shek. XV.

Lidhur me pozicionin dhe përbërjen e forcave nuk kemi dëshmi të drejtpërdrejta nga ndonjë pjesëmarrës. Dy letra, me sa duket, të shkruara nga Bajaziti I, nga ndonjë studiues trajtohen si falsifikim i dokumenteve. Sipas kronistëve turq, ushtria e koalicionit u rreshtua në fushën e luftimit, duke pasur në qendër Lazarin, djathtas Vuk Brankoviqin dhe majtas, kryezotin boshnjak Vlatko Vukoviq dhe kryezotin arbëror Dhimitër Jonima. Vëç kësaj disa kronistë turq i shohin arbërorët të rreshtuar si pjesëtarë në dy krahët e ushtrive. Forcat e arbërore të Kosovës, sipas gjitha gjasave janë pozicionuar në krahun e djathtë të forcave të krishtera. Arbrit kishin mbushur gjithashtu edhe radhët e shigjetarëve të forcave të koalicionit, të cilët ishin të parët që filluan betejën nën komandën e Gjergjit II Balsha. Në anën tjetër, përball ishte rreshtuar ushtria turke, të cilën e komandonte Murati I në qendër; trupat a e tij evropiane ndodheshin në anën e djathtë, të udhëhequr nga biri i tij më i vogël Bajaziti; ndërkaq biri i tij i madh Jakupi, në anën e majtë.

Rrjedha e luftës mund të rindërtohet vetëm sipas njoftimeve që dalin nga shekujt e mëvonshëm. Versionin më të plotë për këtë çështje e ofron kronisti turk Neshri, sipas të cilit të krishterët korrën sukses në luftë në anën e majtë të ushtrisë osmane, më pas u zhvillua një përleshje shumë e ashpër në qendër, dhe së fundi Bajaziti, i cili qëndronte në anë anën e djathtë," kur pa që punët shkonin keq dhe se për pak ushtria islame mund të shkatërrohej, u lëshua mbi armikun si vetëtimë" duke shkaktuar shpartallimin e komandës së forcave të krishtera dhe tërheqjen e tyre.

Njoftimet turke, të cilat me të drejtë konsiderohen si më të pasura se njoftimet serbe e bizantine, veçojnë dy qëndrime kryesore rreth pjesëmarrësve në betejë: në një grup përmendën pjesëmarrësit në mënyrë të papërcaktuar, duke thënë se krahas ushtrisë së Lazarit morën pjesë edhe shqiptarët, boshnjakët, vllehtë, çekët, hungarezët, polakët dhe frëngjitë; ndërkaq grupi tjetër midis pjesëmarresve në beteje përcakton drejtpëdrejt, si më kryesor, serbët, shqiptarët dhe boshnjakët, duke i dalluar këta nga forcat e tjera ndihmëse.

Në një kronikë që doli në Firence, ndoshta 17-vjet pas betejës, vënët në dukje prania e trupave "greke dhe të krishtera" në anën turke. Aty mes tjerash konstatohet se: "Murati ngadhënjeu në saje të angazhimit të 5.000 harkëtarëve të krishterë, të cilët ai i kishte marrë me pagë në mesin e grekëve dhe gjenovasve, si dhe të shumë kalorësve të tjerë". Pjesëmarrja e të krishterëve në ushtritë turke shihet sipas njoftimeve të shum-ta, jo vetëm në betejën e Kosovës, por edhe në inkursionet të tjera në Ballkan gjatë shekujve XIV-XV.

Një çështje shumë interesante që lidhet me këtë ngjarje është pjesëmarrja e shqiptarëve në Betejën e Fushë-Kosovës. Çështja në fjalë ka ngritur polemika, të cilat janë aktuale deri në ditët e sorme. Historianët serbë, të udhëhequr nga politika e ditës, p.sh., e përmendin pak ose anashkalojnë praninë e forcave arberore në ushtrinë e koalicionit. Nëse i referohemi njoftimeve burimore të kategorive të ndryshme, pjesemarJa e shqiptarëve në Betejën e Kosovës është e pakontestueshme. Është e pakontestueshme edhe nga rezultatet e ndonjë studiuesi serioz serb. Që këtej, në këtë ngjarje morën pjesë kryezoti i Arbërisë dhe i Zetës Gjergji II Balsha, zotërimet e të cilit shtriheshin edhe në Kosovë; Dhimitër Jonima, kryezoti i treves midis Lezhës dhe Rrëshenit. Kronikat osmane e quajnë Dimitri biri Jundit ose Levendoglu dhe e konsiderojnë për njërin ndër pjesëmarrësit kryesor të koalicionit; sundimtari i dhespotatit të Beratit, Theodorin Muzaka, i cili me vete kishte një ushtri të madhe arbërore dhe zotërinj të tjerë të Arbrit, në mesin e të cilëve ishte edhe Gjon ose Gjergj Kastrioti (babai ose gjyshi i Gjergj Kastriotit-Skënderbeut), si dhe zotërinjtë feudal arbërorë të Himarës dhe Epirit.

Ndonjë nga studiuesit, duke fiksuar pjesëmarrjen e kryezotërirrjve arbërorë, që u përmendën më lartë, aludojnë në arber që jetonin në kufirin hipotetik të Arbrit mesjetar, përkatësisht në trevën midis Tivarit-Prizrenit në Veri, dhe Vlorës-Ohrit në Jug. Këtu, duhet veçuar, sidomos prirjet instrumentalizuese të ndonjë historiografie ballkanike. Aludimet e tilla nuk kanë mbështetje shkencore, aq më parë kur dihet dhe është pranuar përgjithësisht vazhdimësia ilire-arbërorë edhe në trevën e Kosovës dhe pjesët e skajshme të saj, si dhe argumenti që pas zhbërjes së Perandorisë Nemanjide (1371), pjesa më e madhe e Kosovës i rikthehet kryezotërinjve arbërorë. Mirëpo, distanca e shkurtër kohore midis Betejës së Maricës (1371) dhe Betejës së Kosovës (1389), kohë e zhbërjes së formacioneve politike nemanjide, dhe ngritjes së forcës politike shqiptare në Kosovë, bëri që treva në fjalë të mbetet prapëseprapë edhe një kohë jashtë kuadrit të konceptit të Arbërisë. Në fakt, disa pena të kohës, si Filip de Meziër, spikatë shtrirjen e konceptit të Arbërisë edhe në trevën e Kosovës. Pikërisht, ishte F.Meziër i pari, i cili në veprën e tij të shkruar në tetor 1389 pohonte se beteja u zhvillua në pjesët e Arbërisë:"[...] po në këtë vit [Murati] pësoi disfatë të madhe në pjesët e Arbërisë; ndërkaq ai dhe i biri së bashku me disa udhëheqës eminent turq, u flijuan në fushën e betejës". Njoftime interesante të kësaj natyre, sjellin edhe "Analet e Forlit", të cilat vendin e fushëbetejës e vendosin në trevën e Durrësit. Analet në fjalë i hartoi në vitin 1482 një autor anonim. Këto ofrojnë, përveç ngjarjeve që dalin nga historia italiane, edhe ekspeditën e sulltan Muratit I në qershor të vitit 1389. Sipas tyre turqit shkatërruan rrethet e Durrësit që atëbotë ishte qendër e kryezotit Karl Topia. Është e qartë se këto anale, inkursionin e Muratit në qershor të vitit 1389 e vendosin në një pjesë të Arbërisë. Kjo e dhënë burimore është e shkurtër dhe e përkthyer lirishte do të thotë kështu:" Në vitin e njëjtë është fjala për vitin 1389-J.D., muaji qershor, te Durrësi, Murati, mbret i turqve, i plaçkiti viset e Greqisë dhe të Dalmacisë, i shkretoi të gjitha, kështu që zhvilloheshin luftëra të tmerrshme kundër të krishterëve; por kundër "turqve ishin përbetuar disa nga besimtarë të Rashës, mbreti i Hungarisë, princi Lazar dhe zotëri Ivani me kryqtarët, kështu që u vra vetë Murati, por si njëra ushtri ashtu edhe tjetra mbetën megjithatë në betejat në masakrën më të madhe".

Koncepti Arbëri në kontekst me Betejën e Kosovës zuri vend edhe në një kronikë hebraike. Sipas saj në betejë morën pjesë:" dhe disa princër nga Arbëria...]". Krahas apelativave: Arbëria, Rasia, Sclavonia, që përdoreshin për trevën ku u zhvillua Beteja e Kosovës, shpesh ndeshim edhe konceptet, Dardania dhe Mysia, koncepte që gjatë antikitetit përfshinin tërë trevën e Kosovës dhe pjesët e skajshme të saj, ku gjatë mesjetës jetonin pasardhës të popullsisë së vjetër të ilirëve dardanë. Të tilla njoftime i ndeshim te humanisti arbëror, Martin Segoni, i cili si novobërdas dhe ipeshkëv i Ulqinit e shikonte nga afër realitetin historik. Më pastaj, te Marin Beçikemi, një humanist tjetër arbëror. Apelative identike ofron edhe humanisti i Raguzës Aloysius Cerva Tubero, i cili Lazarin e quan për mbret të Dardanisë. Përkatësi dardane sipas këtij humanisti, ka edhe heroi i betejës Milosh Kopiliqi. Në këtë aspekt edhe Tubero, sikur edhe disa humanistë të tjerë të kohës kishte parasysh shqiptarët e Kosovës, pasardhësit e dardanëve të antikitetit. Më i drejtpërdrejtë rreth identifikimit të Dardanisë me Arbërinë është një kronikë greke, në të cilën pohohet i pjesëmarrja e shqiptarëve të Kosovës në betejë:" [...] luftëtarët nga dardanët 1 e Arbërisë". Vargu i njoftimeve të i këtilla është bukur i gjatë. Këtej, kjo lënë vend që të kuptohet drejtë karakteri arbëror i Kosovës edhe në kohën kur u zhvillua beteja, aq më parë kur dihet se, koncepti gjeografik parimisht nuk e përjashton konceptin etnik. Meqë, çështja e pjesëmarrjes së arbërve të Kosovës në betejë është çështje që diskutohet, roli tyre në mynxyrën e Kosovës vetiu riaktualizon edhe përkatësinë etnike të Milosh Kopiliqit. Pikerisht, fatosi kosovar ishte ai, i cili ngriti Betejën e Kosovës në ngjarje të madhe, e cila gjeti vend të merituar edhe në letërsinë evropiane të shek. XV-XVII. Pjesëmarrjen e arbërve të Kosovës në betejë e dëshmojnë edhe një varg të heronjve shqiptarë që dalin nga këngët epike serbe, malaziase, boshnjake, kroate, bullgare, si, p.sh. Ivan Kosançiqi, Musa Arbanasi, ban Strahiniqi (Gjergj Balsha-J.D), Lek Dukagjini (fundi i shek.XIV), djaloshi dukagjinas, Lutë Bogdani (një paraardhës i Pjetër Bogdanit-J.D), e ndonjë tjetër. Është gjë e ditur se historia e mirëfilltë nuk mund të ndërtohet sipas njoftimeve të traditës popullore. Mirëpo, me rastin e Betejës së Kosovës për të cilën ngjarje mungojnë burimet, eposi popullor, si dhe tradita plotësojnë ndonjëherë boshllëqet burimore. Në këtë aspekt një këngë popullore autoktone e Kosovës dëshmon pjesëmarrjen e shqiptarëve të Kosovës në këte betejë. Kjo këngë është një poemë me një lëndë origjinale, me tipare dalluese nga ato të këngëve epike serbe për këtë ngjarje. Në te nuk i këndohet princ Lazarit por Milosh Kopiliqit, heroit kryesor të betejës. Rezultatet shkencore rreth varianteve të ndryshme të këngës në fjalë, ofrojnë njoftime të qarta se, personat nga të cilët ato i mblodhën këngët, të gjithë janë nga Kosova. Këtej, mund të përfundohet se, kënga lindi në Kosovë, meqë popullsia e saj mori pjesë në Betejën e Kosovës. Vargjet e fundit të këngës epike shqiptare, flasin edhe për mërgatën e një pjese të popullsisë shqiptare nga Kosova pas mynxyrës së Kosovës. Drejtimet e mërgimtarëve morën kahe të ndryshme. Burimet e kohës që dalin nga zyra e Raguzës, provojnë se, të tillë u vendosën edhe në Raguzë. Këtej, që në vitin 1390 në këtë qytet jetonin pjesëtarë të familjes Kopiliqi.

Nuk janë ruajtur informacione të sigurta as për numrin e përgjithshëm të forcave ushtarake. Në këtë aspekt, sipas Neshriut ushtria e Lazarit ishte jashtëzakonisht e madhe. Më pastaj, shton se, në këtë ushtri " kishte tamam 500 princa të famshëm dhe 500.000 ushtarë. Një ushtri të tillë prej kalorësish e këmbësorësh nuk kishte parë askush". Ndërkaq, Oruçi (shek. XV), një kronist i hershëm turk, shkruan se ushtria e Muratit kishte 60.000 ushtarë. Që të dy kronistët në fjalë ofrojnë shifra të ekzagjeruar. Është e njohur se, derisa kronikat osmane, për ta arsyetuar fitoren e madhe japin shifra fantastike për numrin e ushtrive kundërshtare, në anë tjetër, burimet tregimtare serbe, gjithashtu i paraqesin forcat osmane me numër të stërmadhuar. Të kësaj natyre janë edhe rezultatet e historiografisë së vjetër. Historianët ushtarak të sotëm, ndërkaq i kanë kundërshtuar përpjesëtimet e të dyja anëve, duke i zvogëluar shifrat. Sipas tyre del se: Murati I ka pasur rreth 27-30.000 ushtarë, kurse Aleanca e krishterë kishte 15-20.000 ushtarë. Kur mbahen në mend kushtet demografike, struktura sociale e popullsisë, potenciali ekonomik dhe formacionet politike të anëve ndërluftuese, ky vlerësim lidhur me numrin e përgjithshëm të ushtrive është pranuar përgjithësisht nga historiografia e sotme.

Posted by Rugovapress at 13:51:42 | Permanent Link | Comments (0) |
<< previous post home next post >>

Comments

Write a comment
Comment:

[Kreksi]

Keto te gjitha i kemi lexuar, perveç atij raguzianit. Me intereson te gjeja nje burim tjeter ky latin i cili Millosh Kopiliqin e quan Milosa di Kobilitchi një trim dardanien !
Sie tham edhe me siper, ka rendsi burimi i ketyre dokumenteve prandaj posa te kemi kohe, Humanisti, fegi, une apo ndonje tjeter te grumbullojmi nje Bibliografi vetem per kete ngjarje pra qe i kushtohet betejes se kosoves, me libra te ndryshem te autorve te huaj e pastaj edhe analizat e autorve shqiptar.
Nese organizohemi mire do arrijmi qe te perpilojmi nje enciklopedi te vogel per kete betej, nje bashkepunim ne mes forumistve qe do na mundesoje te njohemi me saktesishte se ku dhe si u zhvillua kjo betej.

Duke pare se asnjeri vesion nga nje autor ne tjetrin nga nje burim latin apo osman nuk ngjajne fare pra shifet se autoret e mesjetes kane dashur te marrin pjes ne kete evenment me shkrimet e tyre, disa me vite pas betejes disa me shekuj pas por te gjithe shprehen si duket vetem se ne kete betej kan vdekur dy sundimtar, dy personazhe tjera enigmatiek siç ishin prici Jakob dhe trimi Milosao, gjithesejt mbeten 4 personazhe te medha se ketu nuk hyn numri i madh apo i vogel i ushtarve por vete kjo tragjika ka ndikuar qe emri i kesaj beteje te mbetet aqe i madh.

Mandej vjen edeh tek vendi i betejes, asnje autor nuk e thote vendin e saket perpos se beteja u zvillua ne kosove, fushen e mllinjave, si te themi sot ne republiken e kosoves mirepo disa e thojne se ndodhi ne Mesie, tjeret ne mes bosnjes e Albanise, tjeret thojne se lufta u zhvillua ne mes tribalve qe iu printe Lazari i servise, disa thone se ndodhi ne daradani...
Arsyeja qe mbroj kete ide se beteja e vitit 1389 ka ndodhur ne Drenice e jo ne fushe te mllijave eshte se keto dy fusha jane afer njera tjetres, vetem malet e Qiqavices i ndajn keto dy fusha me nje distanc prej me pake se 10 kilometra dhe se te dy keto fusha kane nga nje shtrat te njejt te lumit qe kalon paralel dhe i ndan keto dy fusha perveç se njera eshte me e vogel dhe tjetra me e madhe...
Mandej kemi Kronin e mretit qe eshet simbol i drenices ne kenget per betejen e kosoves thuhet se aty sulltan murati ka pi uje dhe se ai e ka hapur kete krua pra eshte argument numer nje ku pastaj edhe autoret tjere latin e permendin fushen e betejes si Antonio Bofinii, (bofinius) e thote se aty ishte nje fushe e vogel e rrethuar me male dhe se perveç drrenices asnje fushe tjeter nuk i pergjigjet ketij pershkrimi.
Vertete kjo fusha e drenices ka tri burime qe jane te domosdoshme per nje betej per te dy ushtrit. Eshte pra kroni i Mretit, Burimi i Krajkoves dhe Vrella e Baices qe kjo e fundit shtrihet ne nje terren teper strategjike, mu ne hyrje te trevave qe i perkisnin Millesh Kopiliqit. Posa te vizitoje hulumtuesi kete vend dhe ti shofi varrezat e panumerta afer ketij burimi menjehere te shkon mendja se ketu eshet bere ndonje lufte e madhe ne te kaluaren. varrezat jane te vjetra, disa mbajn edhe mbishkrime te alfabetit turke te vjeter por krejt pake ne mesin e tyre jane varreza te vendasve duke marrur parasysh se ky fshat paar 30 vite ksihte vetem 150 shtepi e ne kohen e betejes se kosoves nuk kishte me shume se 20 shtepi, po aqe kishte edhe fshati Kopiliq ne kohen pas betejes se kosoves me 1473 ...
tani mund te krahasojmi varrezat e Kopiliqit me ato te Baices dhe keshtu te vertetohet se a jane keto varre nga ndonje lufte apo varreza te vendasve, pra eshet shume lehte te zbulohet, nevoitet te jemi ne terren se pas te gjitha ketyre postimeve ska mbetur tjeter te shtohet perpos kerkimeve ne vende te permendura ne keto fashatra te drenices.

[fegi]

Në dokumente perëndimore dhe osmane të shek. XIV-XV për qytetet e Shkupit, të Manastirit, të Kosturit, të Janinës etj., si dhe për Fushë-Dardaninë shprehimisht është shënuar se ato ishin "në Shqipëri" apo "në tokat shqiptare". Në vitin 1386 osmanët pushtuan Nishin. Knjazi serb i Rashës, Llazari Hrebelanoviçi mori nismën dhe ftoi sundimtarët e tjerë ballkanas që të bashkonin forcat e tyre për të ndalur marshimin osman. Thirrjes së tij iu përgjigjën disa prej sundimtarëve shqiptarë, si Gjergji II Balsha, sundimtar i Shkodrës, Teodor II Muzaka, zot i Beratit dhe i Myzeqesë, Dhimitër Jonima, zot i trevave përgjatë rrugës tregtare Lezhë-Prizren, Andrea Gropa, zot i Ohrit dhe i rajoneve rreth tij, sundimtarë të Shqipërisë së Poshtme etj. Me ta u bashkuan edhe sundimtarë të tjerë ballkanas si dhe sundimtari i Kosovës Vuk Mlladenoviqi, që zakonisht njihet me mbiemrin Brankoviçi (Vuk Brankoviçi). Zotërimet familjare i kishte në pjesën veriore të Drenicës dhe të Fushë-Dardanisë. Trupat shqiptare kishin një peshë të rëndësishme në forcat e koalicionit ballkanik. Kronikat osmane, që përshkruajnë këtë ngjarje, theksojnë numrin e madh të ushtrisë së Gjergjit II Balsha dhe e cilësojnë atë si njërin prej tre sundimtarëve kryesorë të koalicionit antiosman,http://209.85.129.132/search?q=cache...&hl=sq&ct=clnk

[Kreksi]

Refrimet e gabueshme te Schmitt duke u mbeshtetur tek autoret serbe ne librin "Skenderbeu"


Nga burimet e autorit te njohur francez, Alfons de Lamartinë ne vepren e tij "Historia e perandorise turke" ai ekpozon per mrekulli portretin e Skenderbeut, heroizmin e tij qe nga mosha e re kur miret pengë nga pushtuesit turq, mandej pershkruan edhe epizoden e famshme kur Skenderbeu vendos te kthehet ne atedhe.

Një kapitull i tere i kushtohet Skendebeut ku autori perveç se i ngrit vlerat e heroit ai edhe pershkruan heroizmin ne pergjithesi te populllit shqiptar i cili mendon se ka periardhej nga Alba longa, fiset para romake..;por cek se "ALB" do thote"Alpe" te larta, njashtu si edhe per albanin e kaukazit...
Mandej kthehet tek Skenderbeu se si e kishte pergatitut kthimin ne Kruj, se bashku me nipin e tij Hamzai i cili ishte i biri i motres se madhe te Skenderbeut por i ftuar nga Skenderbeu qe te shoqeronte ate gjithnje ne lufta.
Autori Lamartine e ceke se derisa Skenderbeu luftonte per llogarin e sulltanit ne viset e azisë ai ishte i knaqur dhe i qendronte besnike atij mirepo pas vdekjes se te atit te tij kishte deshiren qe te kthehej ne tokat e te atit te tij mirepo nuk e gjente rastin asnjehere. Mandej shton autori se Skenderbeu e kishte veshtire qe tani te luftonte kunder vllezerve te tyre krishtere ne ballakn pasi qe Sulltani kete here, ne vitin 1443 i dha komanden qe te luftonte kunder despotit serbë Brankoviç mirepo ketij ne ndihme i shkon Ladisllasi i hungarisë me ne krye komandantin e famshem Jan Huns, Hunijadin kurse sulltan Murati dergon pashajn e rumelisë nder komanden e Skenderbeut qe e shoqeronte edhe Hamzai, nipi i tij...dhe vendë betejen e zgjedhin afer Nishit ku Morava i ndante dy ushtritë.

Te gjithe autoret cekin se para kesaj beteje Skenderbeu permes personave te infiltruem ne kampin e tij kishte lidhur marrveshje me Hunijadin por edhe me perfaqsues shqiptar te derguar sigurishte nga kruja per te bindur Skenderbeun qe te kthehej ne Atdhe.
Hunijadi me ushtin e tij kalon lumin Moravë dhe sulet kundet ushtrise turke ne befasi, te shpartalluar turqit marrin arratin, nder ta gjoja se edhe Skenderbeu e Hamza...kthehen mbrapa.

Menjehere Skenderbeu mbledhe rrethe vetes disa ushtare shqiptare te cilet se bashku baktisin ushtrine turke dhe ne muajin tetor kthehen ne Krujë.

Perseri pas 5 vjete mblidhet ushtria e kerishtere ne Kosovë ne vitin 1448 qe e komandon perseri Hunijadi e qe duhej te priste patjeter ndihmen e Skenderbeut me 20 000 kalores mirepos si duhet nga te gjitha kronikat, despoti serbe prap i tradhton, nuk i hap udhe Skenderbeut per tu bashkuar me Hunjadin ne Kosovë...deh nga lkrenaria e tij Hunijadi e fillon luften pa ndihmen e Skenderbeut;
Ne kete lufte masakrohet e tere ushtria hungareze, me se 20 000 te vrare, gjaku rrjedhe si uji qe i barte kufoma dhe kuaj lumi Sitnica...
Skenderbeu me ne fund arrine ne Kosove por vone shume, nga malet per rrethe vren vetem mjerim, ketu e mallkon Hunijadin pse e kishte filluar luften pa te.



Me e keqja ishte se Hunijadi ne mbremjen e 18 Nentorit, pasi e tere ushtria vllahe ia kthen shpinen dhe i bashkangjitet sulltan Muratit te dytë e duek pare vehten te humbur ne mbremje me disa gjenerale tjere e lene ushtrine ne vend te betejes qe te shpetoje koken, per kete ligeshti Skenderbeu e mallkoi.
Poashtu edhe vendi i betejes eshte i diskutueshem. Edhe pse autoret te gjithe permendin se kjo betej eshte zhvilluar ne Kosovë po ne te njejtin vend ku u zhvillua beteja e pare e vitit 1389, pra 60 vite më parë, ku autoret e pershkruajne kete terren nje fushe teper e vogel, e gjerë nja 6000 hapa dhe e gjatë 7000, e rrethuar me male rrethe e rrotull ku te dy ushtrite i ndante lumi Sitnica.
Ketu ka diçka qe nuk perputhet me referimet e autorve edhe pse permendet emri i lumit Sitnicë qe ndodhet ne Fushë kosovë por qe nuk eshte e rrethuar me male siç cekin autoret, perkundrazi, kjo eshet nje fushe e hapet, teper e madhe, e gjere se paku 15 km e e gjatë 30 km...
Mirepo kur i analizojmi keto te dhena atehere del se i vetmi vend qe i prshtatet sot ketyre pershkrimeve te autorve, sipas mendimit tim, ky vend duhet te jete Lugina e Drenices.
Te gjitha pershkrimet perputhen me terenin q njohim sot. Poashtu edhe lumi i kesaj lugine ne kete stinë te muajit tetor me te reshura qe ishte ku beteja zgjati tri dite e dy nete pa nderprere, tere kohen ka rene shi, lumi ka dalur prej shtrati si gjithemon ne kete lugine, perate edhe quhet Lumi i shirave, poashtu derdhet en lumin Sitnicë duke kaluar permes kodrave ne vije gjarperore ne drejtim te veriut dhe derdhet ne Sitnicë...
Tjetra mbeshtetje eshte se ne fshatrat per rrethe dhe ne ara, sidomos rrenzë malit Kosmaç, e pa mujtur eshte te mos gjendet ne dhjet metra katrore një heshte ose nje maje shigjete aqe deshmohet se lbeteja e dyte e kosoves eshtë zhvilluar ne kete luginë.
Mandej, autoret permendin se kur arrijti Skenderbeu në Kosovë nje ditë apo dy ditë pasi qe kishte perfunduar beteja,do thote me 19 ose 20 tetor ai nga çukat e maleve te Drenicës kishte vrejtu atje poshtë per rrethe lumit kufomat dhe kuajt te mbytur qe i barte uji i lumit te vershuar te drenicës.
Pra, një sken te tile kurresesi njeriu nuk do te kete mundesi ta shofi nga asnje koder tjeter per rrethe lumit Sitnica, perveç se ne Luginen e Drenices ku ne te dy anet kjo lugine eshte e mbyllur me male njashtu si e pershkruan humanisti italian Bofini(Antonius Bofinius) i cili ishte bashkekohes i Hunijadit dhe se kjo deshmi perputhet me terrenin e sotem te drenices e kurrsesi te fushe kosoves, ku lirishte syri i njeriut mund te vreje njeriun ne 3000 hapa largë nga çukat e maleve te grykes se Llapushnikut...
Mjerishtë se kete tablo autori zvicran Schmitt tek libri i "Skenderbeut" e tejkalon si te parendesishem, gati se e injoron duke nxjerrur si argument deshmie autorin serbë Radoniçin i cili jep nje mendim te tije personal apo me mire te themi si i konvenonte nacionalizmit serbe ku thote se "Skenderbeu erdhi me vones ne afersi prej 10 kilometrash para vendit te fushebetejes" qe saktesishte i bie ne fushen e drenicës nese llogarisim distancen nga fusha e kosoves fjalet e Radoniçit jane egzakte mirepo vendi i betejes afrohet ne favor te Skenderbeut me qka mund te themi qe kjo betej u zhvillua ne drenicë.
Deshmi tjeter eshte se ne vjeshtë lumi drenica vertete eshte i pakalueshem ku nga shirat e medhaja ato dite si pershkruan Bofini, tri dite ka renë shi pa nderprerë, pra kete pamje qe e pershkrun edeh Lamartine ne librin e tij "histroria e perandorise osmane" deshmon që Skendrbeu ishte ne distance sa vrene syri i njeriut trupat e mbytur ne lumin e vershuar te drenices, e jo siç e thote Schmitt ne distancë prej 10 kilometrash, ketu rrefimi i tij i mbeshtetur ne referimet e autorit serbe tregon vetem se pasaktesi pa e verifikuar mirë Bofinin, me shkurte, per mendimin tim me bindese do ishte te marri autor largë trevave ballkanike ku do iu ikte dyshimeve te mbajtjes se kahjes ku do ishte me e drejte te merrte si referim Lamartinin si autor francez se sa një autor serbë.
Me nje fjalë, se ne nje menyre edhe vete Radoniçi bie ne kurthe te tij sepse kete fushe te betejes e falcifikon me qellim, por ne kete rast eshte ne favor te Skenderbeut dhe tonin, se te dhenat e Bofinit ku thote "një fushë e vogël" kurse Radoniç e shendrron ne nje fushe te madhe duke aluduar sipas pershtatjes serbe ne fushe kosoven, tregon se ketu edhe Schmiti ka ndihmuar apo eshte mashtruar nga referancat e pa vlefshme te autorit serbë ku shkenca nuk lejon keto fallcifikime haptas ne nje liber si ky mbi Skenderbeun.
Ne kete deshmi autori Schmit nuk ka bere verifikimet e duhura nga libri i Radoniçit por i beson atij gjoja se ky ishte i saket nga keto referanca te meparshme te marrura nga Iriçek, (Gjiriçeku) i cili eshte mbeshtetur edhe ai nga burimi i dores se pare tek Bofini por qe te dy si Radoniçi, gjireçeku dhe tani me ne fund Schmit ne librin e tij "Skenderbeu" japin deshmi te gabueshme per mos te thene te falcifikuara qe me kembengulje une si lexues i ketij libri, ne emer te lexuesit shqiptar e demontoj kete te pavertetë dhe kerkoj nga Schmit ne te ardhmen qe te permiresoje keto gabime trashanike per nje ribotim ne te ardhmen.

[fegi]

Holberg të Skenderbeut


Publisher: Bjoern Andersen, Sociologist Botues: Bjoern Andersen, Sociologu


Contact: post@bjoerna.dk Kontaktoni: post@bjoerna.dk




Scanderbeg is one of the greatest generals ever - wrote the famous historian Ludvig Holberg in 1739 Skenderbeut është një nga belatë më të mëdha gjeneralët ndonjëherë - shkruante e famshme të historianit Ludvig Holberg në 1739


A viewpoint from Copenhagen Një këndvështrim nga Kopenhagen


By Bjoern Andersen [ 1 ], May 2003. Nga Bjoern Andersen [1], maj 2003.




Ludvig Holberg. Ludvig Holberg. The original painting is at the Soroe Academy, a copy can be found at »Tersloesegaard« - the mansion of Holberg near Soroe - and another one in Oslo, Norway. Click the image to enlarge it. Origjinali është pikturë në Akademinë e Soroe, një kopje mund të gjenden në »Tersloesegaard« - e feudali e Holberg pranë Soroe - dhe një tjetër në Oslo, Norvegji. Kliko imazhin për të zgjeruar atë.


Professor Ludvig Holberg was the major character in Danish and Norwegian literature at the time of the Enlightenment - and he is still much admired. Profesor Ludvig Holberg ishte në karakterin e mëdha daneze dhe norvegjeze letërsisë në kohën e sqarim - dhe ai është ende shumë admired.

He was born in Bergen in Norway, went for England for some years in his youth - and then settled in Copenhagen. Ai lindi në Bergen në Norvegji, shkoi për Angli për disa vjet në rininë e tij - dhe më pas u vendos në Kopenhagen. At that time Norway and Denmark was a dual kingdom, and some Norwegians went to Denmark and vice versa. Në atë kohë Norvegjia dhe Danimarka ishte një mbretëri të dyfishtë, dhe disa Norwegians shkoi në Danimarkë dhe anasjelltas. Later on he travelled some years in France and Italy. Më vonë ai udhëtoi për disa vjet në Francë dhe Itali.

Holberg was promoted to the chair of public eloquence at the University of Copenhagen (est. 1479); some years later he was promoted to the chair of history - and he was a Rector and a Treasurer for some years, too [ 2 ]. Holberg u promovua në karrige e gojëtari publike në Universitetin e Kopenhagenit (est. 1479); disa vjet më vonë ai u gradua me karrige e historisë - dhe ai ishte rektor i Thesarit dhe një për disa vjet, shumë [2].


The writings of Holberg E shkrimet e Holberg

Holberg was a great scholar and a highly productive and versatile writer. Holberg ishte një shkencëtar i madh dhe shumë produktiv dhe shkrimtar me dhunti të shumta. His writings were on natural law and natural rights, history and philosophy, but he also made up scathing satires and vivid comedies that are performed even today. Shkrimet e tij ishin të ligjit natyror dhe të drejtat natyrore, historinë dhe filozofinë, por ai gjithashtu i përbërë satires ashpër dhe i gjallë comedies që janë kryer edhe sot. Some of the comedies are »The Political Tinker« , »Erasmus Montanus« and »Jeppe of the Hill« [ 3 ] . Holberg wrote against haughtiness and false wisdom - in the comedies and in his essays. Disa nga comedies janë »Të Politike kallajis«, »Erasmus Montanus« dhe »e Jeppe Hill« [3]. Holberg shkruante kundër arrogancë dhe rreme urtësi - në e tij në comedies dhe esesh.

In the essays - the 'Epistles' - he discussed many problems of contemporary importance; like other European writers of that time he - for instance - grappled with the insoluble theodicy-problem [ 4 ]. Në ese - e 'Epistles' - ai diskutoi me shumë probleme të sotëm rëndësinë; tjera evropiane, si shkrimtarë e asaj kohe ai - për shembull - grappled me-problem i pazgjidhshëm theodicy [4].


Great Heroes Great heronjve

In 1739 Holberg published 'The Achievements of Great Heroes' [ 5 ]. Në 1739 Holberg botuar 'Të arriturat e Madhe heronjve [5]. He had taken inspiration from the ancient Greek writer Plutarch, who once compared outstanding Greek and Roman figures. Ai kishte marrë frymëzim nga shkrimtari Plutarch lashtë grek, i cili dikur greke krahasuar pazgjidhura dhe shifra romake.




'The Achievements of Great Heroes'. 'Të arriturat e Madhe heronjve. Click the image to enlarge it. Kliko imazhin për të zgjeruar atë.


Holberg wrote about 12 pairs: Zoroaster and Mohammed [ 6 ], Sulla and Caesar, Socrates and Epaminondas - and Zizka [ 7 ] and Scanderbeg. Holberg shkruante rreth 12 palë të tjera: Zoroaster dhe Mohammed [6], Sulla dhe mbret, Sokrati dhe Epaminondas - dhe Zizka [7] dhe Skenderbeut. The figures were - as it appears - highly important figures from different times and different places. Shifrat janë - si duket - mjaft figura të rëndësishme dhe kohë të ndryshme nga vende të ndryshme.

One of the favourites of Holberg was Socrates, whom he highly appreciated because of his approach to knowledge and his moderation. Një nga të favorizuar Holberg ishte Sokrati, të cilin ai highly appreciated qasje për shkak të tij dhe të njohurive të tij moderim.


Scanderbeg Skenderbeut

Scanderbeg was appreciated as one of the greatest generals ever lived - and for his modesty. Skenderbeut ishte vlerësuar si një nga gjeneralët më të madh ndonjëherë jetuar - dhe për modesti tij. According to Holberg Scanderbeg never overrated his position, but stood up as an humble Christian Soldier [ 8 ] since he left the Ottoman army and abandoned Islam. Sipas Holberg Skenderbeut Overrated kurrë pozicionin e tij, por ishte si një ushtar i thjeshtë krishterë [8] që kur ai u largua nga ushtria otomane dhe braktisur Islamin.




One of the rare Holberg manuscripts (at the National Library in Oslo, Norway). Një nga Holberg dorëshkrime të rralla (në të Bibliotekës Kombëtare në Oslo, Norvegji). This page is from the story about Scanderbeg - and is written by a scribe of Holberg's. Kjo faqe është nga lajmi rreth Skenderbeut - dhe është shkruar nga një shkrues i Holberg's. Holberg himself wrote the draft - and the marginal notes in the final manuscript. Click the image to enlarge it. Holberg shkroi vetë projekt - margjinale dhe e vëren në finale dorëshkrim. Kliko imazhin për të zgjeruar atë.


Writing about Scanderbeg Holberg took the work of Marinus Barletius (or Barleti) [ 9 ] as a starting point, but he formed his own judgment. Duke shkruar rreth Skenderbeut Holberg mori punën e Marinus Barletius (ose Barleti) [9] si pikënisje, por ai formoi gjykimin e tij. Possibly, he had an aim of his own to pursue - to promote certain virtues and to discredit other ones. Ndoshta, ai kishte një qëllim të tij të ndjekë - virtytet caktuara për të nxitur dhe për të diskredituar të tjera ato.

Holberg realized that Scanderbeg - with limited support - was capable of holding his ground against the Ottoman forces. Holberg kuptuar se Skenderbeut - me mbështetje të kufizuar - ishte i aftë të mbajtjes së tij tokësore kundër forcave otomane. Even more, he fought the enemy vigorously, defeated him and often put him to flight. Edhe më tepër, ai luftoi energjikisht armiku, mundi atë dhe shpesh për të bërë atë fluturim.

Holberg took an interest in Scanderbeg because of his great military achievements against the Muslims. Here we have to bear in mind the Ottoman attack on Vienna in 1683 [ 10 ] - and the Habsburg attack on Kosova and Macedonia in 1689 [ 11 ]. Holberg mori një interes në Skenderbeut shkak të arriturat e tij të madhe ushtarake kundër muslimanëve. Këtu duhet të ketë parasysh Osmane sulmi në Vjenë në 1683 [10] - Habsburg dhe sulmi në Kosovë dhe Maqedoni në 1689 [11]. At the time of Holberg the Ottomans still were to be considered a dangerous neighbour. Në kohën e Holberg të Ottomans ende janë të rrezikshme të konsiderohet një fqinjit.




From Marinus Barletius: »Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum Principis« . Click the image to enlarge it. Nga Marinus Barletius: »Mjete vetjake de Vita et gestis Scanderbegi Epirotarum Principis«. Kliko imazhin për të zgjeruar atë.

True, the Ottomans had to give up against Vienna, but the Habsburgs had to withdraw from Kosova too, and that with the Patriarch Arsenije and many Serb followers. Vërtetë, të Ottomans kishte të heqin dorë kundër Vjenë, por Habsburgs kishte të tërhiqen nga Kosova tepër, dhe se me Patriarku Arsenije shumë serbë dhe ndjekësit.


The clashes between the Albanian princes and the role of Scanderbeg Përplasjet midis princes shqiptare dhe roli i Skenderbeut

Barletius - and Holberg - is telling about the clashes between the Albanian princes; we understand that Scanderbeg was the leading Albanian prince who could-and-would fight the Ottomans; he united the Albanian princes, but he was not followed unanimously, and some of the princes - from time to time - allied themselves with the Ottoman Sultan. Barletius - dhe Holberg - është thënë në lidhje me përleshjet mes Albanian princes; ne e kuptojmë se Skenderbeut ishte udhëheqës shqiptar i cili mund të princ-dhe-i do të luftojë Ottomans; ai e bashkuar princes shqiptare, por ai nuk ishte ndjekur njëzëri, dhe disa prej e princes - kohë pas kohe - aleate me veten Osmane Sulltan.

Scanderbeg therefore also had to make alliances with foreign magnates - the Pope in Rome and the King of Naples. Skenderbeut prandaj gjithashtu kishte të bënte aleanca me të huaj manjatëve - të Papës në Romë dhe mbretit të Napolit. Scanderbeg was an outstanding general, but a master in political manoeuvring as well - and had to be, to uphold his stand. Skenderbeut ishte një e pazgjidhura të përgjithshme, por në një master-politike si edhe manoeuvring - dhe është dashur të jetë, për të mbajtur qëndrimin e tij. When he passed away in 1468, the Ottomans profited greatly - politically and militarily. Kur ai vdiq në 1468, e në masë të madhe Ottomans profited - politikisht dhe ushtarakisht.


Reading Holberg today Leximi Holberg sot

Reading Holberg today is quite feasible for Danes - because of the precise language [ 12 ] - but difficult too, for it is not possible to adopt the political and theoretical standpoints. Leximi Holberg sot është krejt e mundur për danezëve - për shkak të gjuhës të saktë [12] - por shumë e vështirë, sepse ajo nuk është e mundshme për të miratuar politike dhe teorike standpoints. Some of his most important stands on common matters - on the other hand - remain valid. Disa e tij më e rëndësishme qëndron në çështje të përbashkët - në anën tjetër - të mbeten të vlefshme. His critical approach has been an important inspiration for the posterity, but many of his conclusions have been abandoned - and his historical scepticism has been further developed. Qasja kritike e tij ka qenë një frymëzim i rëndësishëm për brezat, por shumë nga konkluzionet e tij kanë qenë të braktisur - historike skepticizmin e tij dhe është zhvilluar më tej.

Today, the conflicts in the Balkans are not the same as in the time of Scanderbeg, nor as in the time of Holberg. Sot, të konflikteve në Ballkan nuk janë të njëjta si në kohën e Skenderbeut, si dhe as në kohën e Holberg. The Albanians do not fight the Turks, on the contrary they cooperate in the military field. Furthermore, Albania is not involved in a religious or ideological strife between Muslims and Christians. And now, the agenda is to unite the European nations in the European Union for their common good - not to separate them. Shqiptarët nuk luftën e turq, në të kundërtën ata të bashkëpunojnë në fushën ushtarake. Për më tepër, Shqipëria nuk është përfshirë në një grindje ideologjike apo fetare mes muslimanëve dhe të krishterëve. E tani, është e rendit të ditës për të bashkuar të vendeve evropiane në Bashkimin Evropian e tyre të përbashkët për të mirë - jo për t'i ndarë ato.



Notes Shenimet

1) MA in Danish Philology & Cultural Sociology (Cph.). 1) MA në danisht filologjisë & Sociologji Kulturore (Cph.). An editor of an electronic weekly and the author of some books about Albanian matters (in Danish), cf. http://bjoerna.dk . Një redaktor i një elektronike javore dhe autor i disa librave në lidhje me çështjet shqiptare (në danisht), Cf. Http://bjoerna.dk.

2) At that time the University met severe problems. 2) Në atë kohë u takuan në Universitetin e problemeve të rënda. Most of the buildings and libraries were destroyed by a great fire in 1728 - and for some years the research and education stagnated. Shumica e ndërtesave dhe biblioteka u shkatërrua nga një zjarr i madh në 1728 - për disa vjet dhe e kërkimit shkencor dhe arsimit ngecje. Holberg analysed and criticized the institution. Holberg analizuar dhe kritikuar këtë institucion. Some years later - in 1788 - a radical reform was carried out. Disa vjet më vonë - në 1788 - një reformë rrënjësore u krye. Holberg supported the foundation of the Soroe Academy, a modern institution compared with the University. Holberg mbështetur krijimin e ndërmarrjes së Soroe Akademisë, një institucion modern në krahasim me Universitetin.

3) English editions are available at the internet, cf. http://www.ibiblio.org/gutenberg/etext04/cmdhl10.txt . 3) anglisht botimet janë në dispozicion në internet, Cf. Http://www.ibiblio.org/gutenberg/etext04/cmdhl10.txt.

4) There is, many were thinking, an fundamental inconsistency between a world predominated of agony and misery - and the postulate of an almighty, all-merciful and omniscient God. 4) Nuk është, shumë janë duke menduar, fundamentale një mospërputhje në mes të një botë predominated e agoninë dhe mjerimit - dhe një postulat i plotfuqishëm, i mëshirshëm dhe të gjithë-gjithëdijshëm Perëndisë.

5) Published in Danish. 5) Publikuar në danisht. It came out in German too at the time of Holberg. Ajo doli në gjermanisht shumë në kohën e Holberg.

6) Holberg turned on against Mohammed and Islam, since he found a discrepancy between Islam and a rationalistic approach - which he himself supported. 6) Holberg ndezur kundër Mohammed dhe Islamit, pasi që ai gjeti një mospërputhje në mes të Islamit dhe një qasje racionalist - të cilat ai vetë i mbështetur.

7) Jan Zizka (John Zizka) was a Bohemian General who fought with the Roman Emperor, Sigismund, in the Hussite wars in the 15th century. 7) Jan Zizka (John Zizka) ishte një bohem Përgjithshëm që luftuan me të perandorit romak, Sigismund, në Hussite luftrave në shekullin e 15.

8) Possibly, Holberg would not have appreciated the Greek inscription at the seal: Emperor of Rome and King of the Albanians, the Serbs and the Greek. 8) Ndoshta, nuk do të ketë Holberg appreciated greke mbishkrim në vulë: perandor i Romës dhe mbreti e shqiptarët, serbët dhe grekët.

9) 1460-1512 or 1513. 9) 1460-1512 ose 1513.

10) Headed by the grand vizier, Kara Mustapha Pasha - a brother-in-law to Ahmed Köprülü from the Albanian Köprülü-family. 10) Kryesuar nga vezir i madh, Mustapha Pasha Kara - një kunat të Ahmed Köprülü nga Köprülü-familjes shqiptare.

11) Headed by the Habsburg General Giovanni [?] Piccolomini - and Georg Christian von Holstein, who was a relative of the Danish King. 11) i kryesuar nga Habsburg Përgjithshëm Giovanni [?] Piccolomini - dhe Georg von Holstein krishterë, i cili ishte një i afërm i Mbretit të danisht. Pius II - a pope at the time of Scanderbeg - was a Piccolomini too. Pius II - një papë në kohën e Skenderbeut - ishte një Piccolomini too.

12) But the style is old-fashioned and the meaning of some of the words have changed since then. 12) Por është e stilit të modës së vjetër dhe kuptimin e disa prej fjalëve të kenë ndryshuar që atëherë.



Literature and information Letërsi dhe informacioni

Scanderbeg Skenderbeut

Minna Skafte Jensen: A Heroic Tale: Marin Barleti's Scanderbeg between orality and literacy . Minna Jensen Skafte: Një heroike Tale: Marin Barleti e Skenderbeut midis orality dhe letrare. Cf.: http://miqesia.dk/Barleti-Scanderbeg.htm [this note has been added 17th March 2006] Cf.: Http://miqesia.dk/Barleti-Scanderbeg.htm [ky shënim është shtuar 17 Mar 2006]

The seal of Scanderbeg at the Danish National Museum. Vulë e Skenderbeut danisht në Muzeun Kombëtar. Information from Dr Peter Pentz. Informacion nga Dr Peter Pentz.

Peter Pentz: »Den store Albaner« . Peter Pentz: »Den dyqan Albaner«. An article about the seal and Scanderbeg in the »Sfinx« -magazine, March 2003. Një artikull në lidhje me vulë dhe Skenderbeut në »Sfinx«-revista, mars 2003. Cf. http://www.hum.au.dk/sfinx/TidsskriftetSFINX.html Cf. Http://www.hum.au.dk/sfinx/TidsskriftetSFINX.html

Information from Karsten Fledelius, Assoc. Informacion nga Karsten Fledelius, Assoc. Professor, the University of Copenhagen. Profesor, Universiteti i Kopenhagës.

Bjoern Andersen: http://bjoerna.dk/albansk-historie/S...Scanderbeg.htm Bjoern Andersen: http://bjoerna.dk/albansk-historie/S...Scanderbeg.htm

Bjoern Andersen: »Krudttoenden i baghaven« , Soeborg, Denmark, 1999 - the chapter on Scanderbeg. Bjoern Andersen: »Krudttoenden i baghaven«, Soeborg, Danimarka, 1999 - kapitullin mbi Skenderbeut. Cf. http://bjoerna.dk/albansk-historie/krudttoenden.htm Cf. Http://bjoerna.dk/albansk-historie/krudttoenden.htm


Ludvig Holberg Ludvig Holberg

'Epistles' and 'Memoirs' [ »Epistler«, »Moralske Tanker« and »Memoirer« ] . The annotated editions by FJ Billeskov Jansen. 'Epistles' dhe' kujtime '[ »Epistler«, »Moralske tanker« dhe »Memoirer«]. Botimet e annotated nga FJ Billeskov Jansen.

The chapter on Zizka and Scanderbeg in 'The Achievements of Great Heroes' [Danish scientific edition by Carl S. Petersen of the collected works of Holberg, vol. Ky kapitull mbi Zizka dhe Skenderbeut ne 'The Great Arritjet e heronjve [danisht shkencore edicionin nga Karl S. Petersen i mbledhur vepra të Holberg, vol. XI, Copenhagen 1931]. XI, i Kopenhagës 1931]. I have published the chapter in Danish - with some illustrations - at the internet: http://bjoerna.dk/albansk-historie/Holberg.htm . Unë kam botuar kapitullin në danisht - me disa ilustrime - në internet: http://bjoerna.dk/albansk-historie/Holberg.htm. Later on the chapter maybe could be translated into English and Albanian. Më vonë në kapitullin e ndoshta mund të jenë të përkthyera në gjuhën angleze dhe shqipe.

Comedies , cf.: http://www.ibiblio.org/gutenberg/etext04/cmdhl10.txt , introduction in English and three comedies translated. Comedies, Cf.: Http://www.ibiblio.org/gutenberg/etext04/cmdhl10.txt, futja në anglisht dhe në tre comedies përkthyer.

Readings of Professor, Dr FJ Billeskov Jansen (†). Lexime të Profesor, Dr FJ Billeskov Jansen (†).

Literary handbooks and encyclopaedia (in Danish). Letërsi handbooks dhe enciklopedi (në danisht).


The University of Copenhagen I Universitetit të Kopenhagës

Ole B. Thomsen: »Embedsstudiernes Universitet« vol. Ole B. Thomsen: »Embedsstudiernes Universitet« vol. 2, Copenhagen 1975. 2, i Kopenhagës 1975.


Vienna 1683. 1683 Vjenë. Kosova 1689. Kosova 1689. General Piccolomini and Georg Christian von Holstein Përgjithshëm Piccolomini krishterë dhe Georg von Holstein

Barbara Jelavic: »History of the Balkans« , vol. Barbara Jelaviç: »Historia e Ballkanit«, vol. 1, Cambridge 1983. 1, Cambridge 1983.

Noel Malcolm: »Kosovo. Noel Malkolm: »Kosovë. A short story« , MacMillan, London 1998. A short story «, MacMillan, London 1998.

Documents from the Holstein-family at Rigsarkivet (the Danish National Archives). Dokumentet nga familja-Holstein në Rigsarkivet (danisht e Arkivave Kombëtare).

Information from Kriegsarchive in Vienna. Informacion nga Kriegsarchive në Vjenë.
http://74.125.77.132/translate_c?hl=...aGmaZT8g0-rw#8

[Kreksi]

Barletin e ekmi shetitu mjafte, o fegi..;dhe keto ne anglishte une si kuptoj, maq spjego shkurtimisht, a ka diqka ne lidhje me temen apo jo ?

[Gordon Freeman]

kreksi a osht e vërtet që nkët betej Serbët dhan kontribut dhe ishin me Shqiptarët apo e kam ngatëruar! më thuaj shkurt e jo shënime te shumta....

FLM

[fegi]

http://books.google.se/books?id=0Sz2...sult&resnum=10

[Kreksi]

kreksi a osht e vërtet që nkët betej Serbët dhan kontribut dhe ishin me Shqiptarët apo e kam ngatëruar! më thuaj shkurt e jo shënime te shumta....

FLM

Po, serbet dhan kontribut te madh, u vra vetem një serbë, car Llazari, Vuk Brankoviçi e tradhtoi, mori anen e sulltanit, trupat boshnjake edeh ato me 22000 luftetar iken, mbeti vetem Kkazari dhe besniket e tij shqiptar e hungarez qe dhan jeten ne fushen e betejes...
Pra fillimi i betejes ishte i perbashket por qe perfundoi me tradhetin serbe, si ne betejen e pare poashtu edhe ne te dyten, ata bene dredhi...