Ebu Hanifeja dhe kijasi


Feja islame i ka dy burimet kryesore dhe ato jane
Libri i All-llahut - Kur’ani dhe
suneti i tė dėrguarit tė All-llahut, Muhamedit, sallallahu alejhi ve sel-lem.
Gjeneratat e para, si sahabet (shokėt e pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem), pėr ēėshtjet e fesė bazoheshin nė kėto dy burime.
El-Makreziu ka thėnė: - Asnjėri prej tyre nuk ėshtė argumentuar pėr njėshmėrinė e Allahut dhe pėr pohimin e pejgamberisė (profetėsinė) e Muhamedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, me diē tjetėr pėrpos me Librin e All-llahut …
Prej aty u kanė buruar informatat nė lidhje me Allahun, melekėt, Librat, pejgamberėt, Ditėn e fundit, Kaderin, etj. Nė kėtė metodologji kanė vazhduar tabi’inėt dhe etbau tabi’inėt e prej tyre edhe Ebu Hanifeja.
Kur’ani dhe suneti, te Ebu Hanifeja kanė qenė dy burimet themelore pėr ēėshtjet e fesė nė pėrgjithėsi dhe pėr akide (besim) nė veēanti. Transmeton Ibėn Abdul-Berr nė veprėn “El-Intika’ė’” nga Ebu Hanifeja, thotė: - E kam dėgjuar Ebu Hanifen duke thėnė: - Unė marrė nga Libri i Allahut e nėse nuk e gjej aty, atėherė nė sunetin e tė dėrguarit tė Allahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, e nėse
nuk e gjej nė Librin e Allahut dhe as nė sunetin e tė Dėrguarit, sal-lallahu alejhi ve sellem,
marrė nga thėniet e sahabėve. Nė transmetim tjetėr thotė: “ …nuk dal nga thėniet e tyre nė tjerė, mirėpo kur arrin ēėshtja te Ibrahimi, Sh’abiu, Ibėn Sirini, Haseni, Atau, Seid Ibėn Xhubejr (ka pėrmendur dijetarė), atėherė bėj ixhtihad siē ata kanė bėrė ixhtihad. Radhitja e argumenteve te Ebu Hanifeja janė si vijon:
1. Kur’ani
2. Suneti i vėrtetė
3. Thėniet dhe veprat e sahabėve nė sqarimin e ēėshtjeve tė fesė nė pėrgjithėsi dhe tė besimit (akides) nė veēanti.
Nuk ka dalur prej thėnieve tė tyre e tė merr thėniet e tjetėrkujt nga gjeneratat qė kanė ardhur pas tyre (sahabėve) sepse ata kanė qenė tė pastėr nga devijimi, bidati (risitė nė fe) dhe poashtu kanė qenė me qėllime tė ēiltėra dhe kanė dėshmuar dhe pėrjetuar, zbritjen e Kur’anit. Me gjithė kėtė ėshtė pėrhapur nė mesin e njerėzve se imam Ebu Hanifeja (kinse) e kundėrshton hadithin e tė Dėrguarit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, dhe i jep pėrparėsi logjikės dhe kijasit para sunetit dhe etherit apo shkurt thėnė logjikės para teksteve. Ebu Hanifeja e ka demantuar kėtė shpifje me thėnien:
- Kanė gėnjyer, Vall-llahi, dhe kanė shpifur ndaj nesh ata qė kanė thėnė se ne i japim pėrparėsi kijasit para tekstit e a ka nevojė pas tekstit pėr kijas?!
Gjithashtu ka thėnė:
- Asnjėrit nuk i takon tė thotė sipas mendimit tė vet para Librit tė Allahut tė Madhėruar e as para sunetit tė tė dėrguarit tė All-llahut dhe as para asaj pėr tė cilėn sahabėt kanė qenė unanim (kanė pasur ixhma).
I ka thėnė Muhamedit, tė birit tė Aliut, tė birit tė Husejnit - Allahu qoftė i kėnaqur me ata - duke iu pėrgjigjur pėr akuzėn e bėrė:
- Allahu mė mbroftė nga ajo qė unė tė bėj diē tė tillė.
Muhamedi i ka thėnė: - E ke shėndruar fenė dhe hadithet e gjyshit tim nė kijas (analogji).
Pastaj ngritet Ebu Hanifeja para Ebu Xhaferit dhe i thotė:
- Ulu nė vendin tėnd ashtu siē edhe meriton dhe unė tė ulem nė vendin tim ashtu siē meritoj se ti tek unė ke pozitėn ashtu siē ka pasur gjyshi yt gjatė jetės tij te sahabėt. Ulet Ebu Xhaferi e pastaj ulet edhe Ebu Hanifeja i gjunjėzuar para tij. Pastaj i thotė Ebu Xhaferit unė do tė pyes tre pyetje e ti mu pėrgjigj:
I thotė e Ebu Hanifeja:
- A burri ėshtė mė i dobėt apo gruaja?
Gruaja, pėrgjigjet Ebu Xhaferi.
Ebu Hanifeja i thotė:
- Sa hise ka burri e sa hisa ka gruaja?
Dy hise ka burri dhe njė hise ka gruaja, pėrgjigjet Ebu Xhaferi.
Atėherė i thotė Ebu Hanifeja:
kėshtu ėshtė thėnia e gjyshit tėnd, se po ta kisha ndryshuar fenė e gjyshit tėnd, do tė duhej me kijas tė jetė njė hise pėr burrin dhe dy hise pėr gruan, sepse gruaja ėshtė mė e dobėt se burri.
Pastaj e ka pyetur a namazi ėshtė mė me vlerė apo agjėrimi?
Ai ka thėnė:
namazi ėshtė mė i vlefshėm.
Nė lidhje me kėtė Ebu Hanifeja i thotė:
kėshtu ėshtė qėndrimi i gjyshit tėnd, se po ta kisha ndryshuar fenė e gjyshit tėnd, me kijas do tė ishte qė kur tė pastrohet gruaja nga menstruacionet, tė bėn kaza namazin e mos tė bėn kaza agjėrimin.
Nė vazhdim e pyet Ebu Xhaferin cila ėshtė mė e fėlliqur, urina apo sperma?
Ebu Xhaferi i thotė: - Urina ėshtė mė e fėlliqur.
Pastaj Ebu Hanifeja i thotė:
Po ta kisha ndryshuar fenė e gjyshit tėnd me kijas, do tė kisha urdhėruar tė bėjnė gusėll pasi tė urinojnė, e tė marin abdest pas daljes sė spermės (ejakulimit) . Por …Allahu mė ruajtė qė unė ta ndryshoj fenė e gjyshit tėnd me kijas.
Pastaj ngritet Ebu Xhaferi dhe e pėrqafon. Ebu Hanifeja i ka dhėnė pėrparėsi hadithit mursel dhe daif para kijasit dhe ka qenė i mendimit se nuk lejohet tė pėrdoret kijasi nė prezencėn e tyre. Akuzėn qė ia kanė bėrė Ebu Hanifes, ia kanė demantuar shumė nga dijetarėt bashkohas tė tij dhe tė mė vonshėm.
Prej tyre: Sufjan Theuriu i cili ka thėnė: - Ebu Hanifeja shumė mirrej me dituri, i mbronte ndalesat e Allahut qė dikush ti ndryshon e ti bėn hallall. I pranonte hadithet sahih qė i bartnin transmetuesit e pėrpiktė nga i dėrguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, dhe atė qė e kanė arritur dijetarėt e Kufės, e pastaj tjerėt e kanė akuzuar, Allahu na faltė neve dhe ata.
Zufer ibėn Hudhejl nxėnėsi i Ebu Hanifes ka thėnė:
Mos ia vėni veshin fjalėve tė kontradiktorėve se Ebu Hanifeja dhe pjestarėt tanė nuk kanė shkoqitur ndonjė ēėshtje pa u u bazuar sė pari nė Librin e Allahut, nė sunet dhe nė thėniet e sahabėve e pstaj kanė bėrė analogji (kijas).
Ibėn Tejmijje ka thėnė:
Kush mendon pėr Ebu Hanifen apo pėr dijetarėt tjėrė qė i kanė prirė besimtarėt se ata qėllimisht kanė dashur ta kundėrshtojnė hadithin sahih pėr shkak tė kijasit apo gjėje tjetėr, ka gabuar ndaj tyre. Kėshtu ata kanė menduar me dilemė dhe hamendje …
Ibėn Kajjim ka thėnė:
Pasuesit e Ebu Hanifes - rahimehull-llah - janė unanim se medhhebi i Ebu Hanifes ka qenė i atillė qė i ka dhėnė pėrparėsi hadithit daif para analogjisė dhe mendimit. Nė kėtė bazė e ka ndėrtuar medhhebin e tij. Pastaj Ibėn Kajjim i ka pėrmendur disa shembuj, prej tyre:
Ebu Hanifeja ka ndaluar prerjen e dorės pėr mė pak se dhjetė dirhem pėr tė cilėn hadithi ėshtė i dobėt. E ka pėrcaktuar kohėzgjatjen e hajzit dhjetė ditė, ndėrsa hadithi ėshtė daif. E ka kushtėzuar pėr faljen e xhumasė vendin, kurse hadithi ėshtė daif. I ėshtė larguar kijasit krejtėsisht nė ēėshtjet e burimeve sepse ka pasur nė disponim ethere (thėnie nga sahabėt) edhe pse ato nuk kanė qenė tė pėrcjellura nga i Dėrguari, sal-lallahu alejhi ve sel-lem. (dmth. I ka respektuar thėniet e sahabėve para kijasit).
Mirėpo duhet pasur parasysh se te Ebu Hanifeja dhe Imam Ahmedi me hadith daif nėnkuptohet ajo qė ėshtė hasen te mė tė vonshmit.
Reagimin ndaj akuzės qė i ėshtė bėrė Ebu Hanifes e pėrfundojmė me thėnien e Ebu El- ‘Iz-it i cili ka thėnė:
ėshtė obligim t’i thuhet atij qė thotė pėr Ebu Hanifen se e ka kundėrshtuar Zotriun e tė dėrguarve (Muhamedin, sal-lallahu alejhi ve sel-lem). Kjo thėnie ėshtė gėnjeshtėr dhe shpifje dhe nėnēmim ndaj kėtij imami eminent. Ai qė bėn kėsi shpifje pėr tė duhet tė ketė qortim …
Derisa ka thėnė:
…pėr Ebu Hanifen edhe pėr dijetarėt tjerė nė ēėshtjet kontradiktore duhet tė thuhet ose nuk i ka arritur teksti (argumenti), apo nuk i ėshtė shfaqur ndonjė argument pėr gjykimin pėrkatės apo i ėshtė paraqitur atij ndonjė argument tjetėr apo arsye tjera.
Ebu Hanifeja - rahimehull-llah - ka qenė i pėrpikėt nė dituri, prandaj kur vėrtetohej (verifikohej) ndonjė lajm (hadith) nga i Dėrguari, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, nuk e linte e tė kalon nė thėnien e tjetrit.
Transmeton Ibėn Abdul-Berr me senedin e tij nga Ebu Hamza Es-Sukeri se ka thėnė: e kam ndėgjuar Ebu Hanifen duke thėnė:
kur tė vjen hadith me isnad sahih nga i Dėrguari, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, e pranojmė dhe nuk ngurojmė. Poashtu ėshtė e njohur te ymeti mysliman se Ebu Hanifeja ėshtė thėnėsi i fjalės: Hadithi i verifikuar sahih ėshtė medhhebi im. Kjo thėnie ėshtė e regjistruar nė librin “Hashijetu Ibėn Abidin” 1/67.
Ali Shaban Tanusha
Marrė nga libri: “Usulud-din indel-imam Ebi Hanife" Dr. Muhamed ibėn Abdur-rahman El Humejjis