Me ardhjen e Islamit, te drejtat e gruas u rikthyen ne vendin e duhur...
Ne Agim te Islamit
Simbas islamit burri dhe gruaja kanė tė njėjtat tė drejta pėr edukim dhe arsimim.
Nė agim tė Islamit ndryshoi krejtėsisht perceptimi i tė drejtave qė gėzonte njė grua, ai i dha zė asaj pėr tė kėrkuar atė ēka ligjshmėrisht i pėrkiste, nė tė njėjtėn kohė i paisi me njė liri tė pa parė ndonjė herė.
Historia ėshtė plot me shėmbuj se si gratė trajtoheshin si qytetare tė dorės sė dytė, herė dhe si pronė private tė cilės i mungonin madje edhe tė drejtat themelore. Pėrgjat shekujve, nė qytetėrime si ai i Egjiptit, Romės dhe Greqisė sė lashtė tė cilat mund tė numėrohen si civilizimet mė tė zhvilluara tė epokave tė tyre, femrat vareshin pėr gjithēka nga vullneti i burrave tė tyre.
Filozofėt antik grek besonin se femrat ishin tė afta pėr emocjone tė thella por kishin njė mėndje tė dobėt dhe tė kufizuar, pėr kėtė arsye duhet qė t’i mbronin prej vetes sė tyre. Gratė ndaheshin nė bashkėshorte dhe gra qė mbaheshin vetėm pėr marėdhėnie jasht martesore. Tė parave u duhej tė sillnin nė jetė trashėgimtarėt e bashkėshortit, ndėrsa tė dytat ishin thjesht mjet kėnaqėsie pėr meshkujt.
Nė Romėn e lashtė, mendohej se femrat ishin, pėr sa i pėrket inteligjencės, nė njė gradė pak mė tė lartė se ajo e fėmijėve. Nuk kishin tė drejtėn e trashėgimisė dhe as tė drejtėn e pronėsisė. Bashkėshortja ishte pronė materjale e burrit tė saj prej tė cilės ai mund edhe tė arrinte pėrfitime materjale. Baballarėt apo bashkėshortėt e tyre kishin tė drejtė ti shisnin ato kujt tė deshironin. Bashkeshortet trajtoheshin si objekte dhe u jepeshin nė trashėgim djalit tė madh (nėse ajo nuk ishte e ėma).
Nė Egjiptin e lashtė tė gjitha tė mirat materiale tė burrit, ndėr tė cilat numėroheshin edhe bashkėshortet e tij, varroseshin me tė. Femra varrosej nė mėnyrė qė burri tė shoqėrohej nga njė qėnjie delikate dhe e pėrhershme nė botėn e pėrtejme.
Nė shkrimet e hinduve, njė “ femėr e mirė” pėrshkruhej si njė qėnie “ fjalet, trupi dhe mėndja e sė cilės qėndronin nė njė gjėndje nėnshtrimi”, me pak fjalė, nė pozicjon tė ulėt dhe pa mundur tė bėj asgjė. Njė nga praktikat mė tė pėrhapura tek praktikantėt Hindu ishte dhe praktika Sati, praktikė sipas sė cilės femrat tė cilave u vdes i shoqi duheshin tė vdisnin edhe ato nė turrėn e drruve nė tė cilėn trupi i tij do tė digjej.
Teorikisht kjo praktikė duhet tė kishte qėnė vullnetare, por dėshmitė historike na tregojne qartė se kėto femra detyroheshin me dhunė pėr t'u sakrifikuar nė kėtė mėnyrė. Nė 1987 u regjitstrua njė sakrificė e detyruar Sati nė rajonin indian tė Rajasthan.
Nė Britaninė e Madhe, e drejta pėr pronėsi femrės nuk ju garantua gjer nė vitet e fundit tė shekullit XIX.Nė disa vende arabe, akoma sot nuk iu ėshtė garantuar e drejta e votės gjinisė femėrore.
Profeti Muhamed (a.s) e quante lindjen e njė femre si njė bekim nga Zoti, dhe si njė shenjė e pėrkujdesjes Hynore ndaj prindėrve tė tė sapo lindurės. Profeti (a.s) ia puthte dorėn vajzės se tij dhe quante atė si njė dhuratė Hynore. Ai (a.s) thoshte se dashuria prindėrore veēanėrisht pėr sa i pėrket bijave, ishte njė mjet pėr t'ju afruar Zotit.
Kur'ani i pėrshkruan vajzat si njė bekim dhe si njė simbol i amanetit tė Zotit. Prindėrit kanė pėr detyrė tė kujdesen pėr kėtė amanet qė iu ėshtė dhėnė, ndėrsa lumturia e fėmijėve ėshtė pėrmėndur si njė nga kushtet pėr tė hyrė nė Xhennet. Pėr mė tepėr, simbas Islamit, vėshtrimi nė fytyrėn e nėnės konsiderohet si njė nga mėnyrat e pastrimeve prej gjynaheve.
Duke pasur parasysh faktin qė egzistojnė shumė diferenca midis femrės edhe mashkullit, Kur'ani na tregon se mėshira ėshtė i vetmi kriter i superjoritetit midis njėri-tjetrit, dhe jo gjinia.
Njė nga ligjet e para qė u paraqit nė ndihmė tė femrės nė Islam ishte ndalesa e varrosjes sė vajzave tė gjalla, veprim ky qė ishte e normės nė shumė rajonė tė arabisė para-Islamike.
Kjo praktikė u dėnua si e jashtė ligjshme dhe imorale. Ligjet e reja ndalonin abuzimet ndaj femrave, tė cilat gjer mė atė kohė kishin qėnė njė karakteristikė e kulturės sė mė parshme.
E drejta pėr arsimim nuk ėshtė e njėjtė nė shumė prej shoqėrive aktuale, por simbas Islamit femrat dhe meshkujt kanė tė njėjtėn tė drejtė pėr tė qėnė tė arsimuar. E bija e Profetit (a.s) nėn mbikqyrjen e babait tė saj dhe tė bashkėshortit tė saj, jo vetėm qė u kthye nė njė femėr tė ditur, por gjithashtu nė njė mėsuese pėr femrat e tjera. Mėsimet e saj studjohen edhe sot e kėsaj dite nga eruditet e Islamit.
Mendimi se ajo ēka njė grua posedon ėshtė prona e burrit tė saj ka qėnė e pėrbashkėt ndėr popujt qė kanė pėrshkuar hishtorinė. Pronėsia ėshtė njė e drejtė qė iu ėshtė mohuar femrės nė shumė kultura. Pa dyshim qė nė Islam, femrat kanė tė drejtėn e posedimit tė tė mirave materjale ndėrsa bashkėshortėt e tyre nuk kanė asnjė tė drejtė tė ndėrhynė nė to. Hadixha ishte njė ndėr femrat mė tė pasura nė gadishullin arabik kur Profeti (a.s) u martua me tė. Si bashkėshorte e tij, ajo vullnetarisht ja vuri nė dispozicjon atij tė gjithė pasurinė e saj, pėr ta pėrdorur atė nė mėnyrė qė tė fuqizohej Islami.
Nė Islam, njė bashkėshort e ka pėr detyrė qė ti krijoj kushte tė pėrshtatshme pėr jetesė bashkėshortes sė tij, tė paktėn tė jenė tė njėjta me kushtet qė ajo kishte nė shtėpinė e prindėrve tė saj. Simbas islamit, njė femėr nuk mund tė detyrohet tė punojė ne shtėpinė e bashkėshortiti tė saj, madje mund edhe tė kėrkoi para nė kėmbim tė shėrbimeve qė ajo realizon nė tė.
Gjithashtu nė Isalm, gjėndet se femrat dhe meshkujt nuk kanė dallime pėr sa i pėrket tė drejtės pėr tė punuar. Femra duhet tė ēojė pėrpara aktivitete socjale dhe ėshtė e lirė tė zgjedhė profesjonin e saj.
Natyrisht qė nė Islam, njė femėr ka plotėsisht tė drejtė tė zgjedhė bashkėshortin e saj, ndėrsa prindėrit vetėm mund tė japin kėshilla pėr sa i pėrket zgjedhjes sė tij, pra nuk mund ta detyrojnė atė nė zgjedhje. Ligji Islam nuk bie aspak nė dakord me martesat e detyruara.
Profeti (a.s) i pat anulluar martesat e kryera pa pėlqimin e femrės si dhe pa lejen e saj.
Islami na vė nė dukje se ekziston nje marrėdhėnie e ngushtė midis njė burri dhe bashkėshortes sė tij, marrėdhėnie kjo, nė tė cilėn qė tė dyja apalėt janė tė barabarta nė vėmėndjen qė njėri duhet ti kushtoi tjetrit, dhe kjo, pa dyshim qė ėshtė njė gjė e rėndėsishme pėr forcimin e familjes. Pra kjo ėshtė mėnyra pėr tė zhvilluar njė jetė tė shėndetshme dhe mė tė mirė.
Njėra prej tė drejtave fillestare qė Islami i dha si mashkullit ashtu edhe femrės, ėshtė ajo e tė dhėnint tė kontributit tė barabartė nė vendimarrjet me karakter socjal, siē mund tė jetė nė ketė rast e drejta e votės. Tė gjithė inkurajohen tė marin pjesė nė kėtė obligim socjal tė rėndėsishėm.
E vėrteta rreth pikėpamjes se Isalmit pėr kėto ēėshtje, pa fatėkeqėsisht qė ka qėnė keq interpretuar prej qeverive, korporatave individėve nga e gjithė bota. Kjo mund tė jetė si pasojė e injorancės apo mungesės sė tė kuptuarit apo nė rastin mė tė keq dhe negativ, kjo eshte bere me qellimin e vetėdijshėm pėr tė fallsifikuar mėsimet Islame. Pėr disa, injoranca ėshtė shėndėrruar nė armėn mė tė mirė pėr kontrollin e masave, ndaj dhe mungesa e informacjoneve vjen nė ndihmė tė atyre qė kėrkojnė tė pengojnė popullaritetin nė rritje tė fesė.
Burimi:webislam.com
Nga spanjishtja: Vajada Keēi Manjani
Krijoni Kontakt