Arsya pse ja bashkangjita kete tekste eshte se mund te kete ndonje anetare qe nuk e ka te qarte ēdo te thote Domen...
Sqarim lidhja qe shfaqet ne sondazh nuk dergon askunde kete vetem e mora si shembull
Faliminderit per mirkuptim
Do tė ishte e rendit qė Zyra ligjore e Kryeministrit, qė udhėheqet nga ish-“avokati numėr njė” i UNMIK-ut Aleksandėr Borg Olivier, sė bashku me zyrtarė nga MTTP dhe Ministrisė sė Tregtisė dhe asaj tė Punėve tė Jashtme, tė punojnė me zell qė Kosova 2009 ta pėrdorė pėr tė krijuar “infrastrukturėn simbolike” tė shtetit, duke pėrfshirė edhe domenin e Internetit.Domeni i pare .ks sipas nje informate kishte disa paknaqesi nga ana e Korese Jugore
Domeni i dyte .kv u propozua nga Qeveria amerikane me sakt Pentagoni ne momentin e njohjes se Kosoves inicialen e vendosi me KV
Domeni i trete rks eshte inicalja kryesore e Kosoves si ne : Pasaporte,Leternojfetim, Ēeritifikata, dhe ne Targen e re te automjeteve
Momentin kur kjo kolumne qė po lexoni postohet nė internet, ajo do tė dalė nė ueb-faqen e gazetės Express, qė pėrfundon me prapashtesėn tashmė universalisht tė njohur “.com”. Kjo shtojcė qė vendoset nė fund tė emėrtimit tė entiteteve dhe personave nė Internet, quhet domen i nivelit tė parė. Shtojca tė tilla janė edhe “.org” dhe “.net”.
Shtetet normale, qė tė gjitha kanė domenin e vet, qė mund tė pėrdoret pėr tė treguar prejardhjen e ueb-sajtit apo bazėn e entitetit nė fjalė. Qeveritė pėr shembull, pėrdorin ekskluzivisht domenin e shtetit tė vet, si Shqipėria http://www.keshilliministrave.al/ apo Mali i Zi http://www.gov.me
Kosova nuk ka domen tė vetin shtetėror. Ėshtė temė qė shpesh pėrmendet nė komunitetin e teknologjisė informative nė Kosovė, por qė ėshtė ēuditėrisht e injoruar nga Qeveria.
Ē’ėshtė e vėrteta, Ministria e Transportit dhe Telekomunikimit e ka pėrmendur ēėshtjet e domenit pėr Kosovėn nė strategjinė e tyre dhe raportet e punės, por kjo ēėshtje rėndom pėrshkruhet si e bllokuar pėr shkak statusit.
Njė studim pak mė i thellė tregon se gjėrat ndoshta nuk janė edhe aq keq dhe tė pa shpresė pėr pranimin ndėrkombėtar tė domenit Kosovar. Domenet e shteteve jepen nga njė organizatė ndėrkombėtare, e regjistruar nė SHBA qė quhet ICAAN. ICAAN ka rregulla tė qarta pėr pėrcaktim tė domeneve shtetėrore. Pėr ta ruajtur kredibilitetin si ndėrmjetėsues dhe pėrcaktues i “rendit” nė Internet, ICAAN nuk pėrzihet fort nė ēėshtje politike. ICAAN ka pasur politikė tė qartė qė dedikon domene tė nivelit tė lartė vetėm shteteve qė kanė tė aprovuar shkurtesėn zyrtare nga Organizata ndėrkombėtare pėr Standarde (ISO). ISO ka krijuar listėn zyrtare tė quajtur ISO 3166-1 tė shkurtesave apo “akronimeve” zyrtare tė shteteve, qė janė valide pėr komunikim postal, kode monetare, simbol gjeografik. ISO shton dhe heq shkurtesa nga lista, sipas urdhrave nga Zyra pėr Statistika e OKB-sė.
Mė herėt, shkurtesa e internetit te ne ka qenė “.yu “. Tani kjo shkurtesė ėshtė fshirė dhe ėshtė e zėvendėsuar me gjashtė tė reja si psh e Sllovenisė SI, respektivisht “.si”, Bosnjės “.ba” apo Maqedonisė “.mk”
Pasi qė Kosova nuk ėshtė e njohur nga OKB, Zyra pėr Statistika e OKB-sė nuk mund tė rekomandojė shtimin e shkurtesės pėr Kosovėn nė listėn e ISO’s. Rrjedhimisht edhe ICAAN nuk mund tė konsiderojė krijimin e domenit vetanak tė Kosovės nė Internet. Kosova nė tabela kerresh dhe pasaporta pėrdor shkurtesėn KS, por si e tillė, shkurtesa nuk ėshtė e pranuar ndėrkombtarisht dhe ėshtė vetėm shkurtesė joformale.
Nė blogun zyrtar tė ICAAN, pėrshkrimi i gjendjes nuk duket fort optimist pėr neve: “Momentalisht, Abkhazia, Kosova, Transnistria, Somaliland, Osetia dhe ca entitete tjera nuk janė nė standarde zyrtare tė ISO 3166-1, kėshtu qė ICAAN nuk ėshtė nė pozitė pėr tė aprovuar ēfarėdo domeni korrespondues pėr ta. Duke pėrcjellė strikt standardet e ISO, ICAAN mbetet neutrale ndaj politikes duke u bazuar nė standarde tė pranuara ndėrkombėtare.”
Pėrshkrimi duket i qartė edhepse debati nuk pėrfundon me kaq.
Ca dashamirė tė Kosovės kanė protestuar ndaj ICAAN duke kėrkuar shpjegime pse Katalonia dhe Taivani kanė domene tė nivelit tė lartė (“.cat” dhe “.tw”)? As njėra as tjetra nuk janė shtete tė pranuara ndėrkombėtarisht?
ICAAN shpjegon se nė rastin e Taivanit, ky entitet ėshtė i standardizuar qė moti pasi qė deri nė vitet e shtatėdhjeta, ėshtė konsideruar si bartėse e shtetėsisė kinezė dhe ka qenė anėtare e OKB’sė deri vonė (prej nga ėshtė pėrjashtuar me insistimin e Kinės).
Ndėrsa Katalonia nuk ka domen gjeografik por kulturor dhe gjuhėsor sepse pėrdoret jo nga organe parashtetėrore por nga entitete kulturore qė mund tė shtrohen nė Spanjė, Itali, Francė dhe Andorrė, ku ka katalanė.
Mu kėtu edhe qėndron edhe shpresa e Kosovės. ICAAN deri nė fund tė 2009 do tė hapė procesin e lėshimit tė domeneve tė larta duke relaksuar rregullat e emėrtimeve. Kohėve tė fundit janė shtuar domen tė reja si “.tv”, por sė shpejti edhe entitete private apo komunitete distinktive do tė mund tė aplikojnė pėr domene tė nivelit tė lartė. ICAAN ėshtė momentalisht duke zhvilluar debate publike nė tėrė globin pėr tė krijuar njė platformė shumė mė tė gjerė tė emėrtimeve nė Internet.
Kosova do tė ketė mundėsinė tė aplikojė pėr domenin “.ks” apo “.kos” duke insistuar qė ėshtė rajon distinktiv me karakteristika tė veēanta qė vlen tė emėrtohen me domen specifik nė Internet. Por, po kėto domene mund t’i kėrkon, themi Kisha Ortodokse Serbe, kėshtu qė ėshtė esenciale qė njė ekipi juristėsh nga Qeveria e Kosovės t’i rrinė gati kėsaj pune me dokumentacion qė do tė dorėzohet i kompletuar, argumentuar dhe jo i stėrvonuar.
Fakti qė ICAAN do ta liberalizojė sistemin e emėrtimeve nė Internet ėshtė lajm i mirė, por problem do tė mbetet emėrtimi zyrtar nė listėn e ISO, pa tė cilėn Kosova nuk mund tė pėrdor ndonjė shkurtesė qė ėshtė obligatorike pėr tė gjitha shtetet, si ato qė na kanė pranuar, ashtu edhe ato qė na bojkotojnė. Pa njė shkurtesė zyrtare, bizneset kosovare do tė kenė probleme nė komunikim, sistemet e interaksionit informativ me botėn nė baza multilaterale dhe bilaterale do tė jetė i komplikuar, ndėrsa insistimi ynė pėr shkurtesėn KS nuk do tė ketė kurrfarė rėndėsie reale as te shtetet “mike” as te ato “armike”.
Pak studim dhe diskutim me ISO na rrėfen qė gjėrat nuk janė pa rrugėdalje as nė ISO. Ėshtė e vėrtetė se kjo organizatė e OKB’sė nuk mund tė na fusė nė listėn e shteteve tė pranuara, por ekziston njė birė nė sistem qė kemi dėshtuar ta pėrdorim deri tani.
Pika 7.2 e rregullores sė ISO 3166-1 thuhet se “ shtimi i listės sė shteteve dhe shkurtesa tė standardizuara tė tyre bėhet nė bazė tė informatės qė dėrgohen nga kreu i OKB-sė, apo me kėrkesė tė shteteve anėtare tė ISO’s. Nė rastin e dytė, ISO 3166 do tė vendosė pėr shtesė nė bazė tė justifikimit juridik pėr tė krijuar shkurtesė pėr shkėmbim ndėrkombėtar. Elementit e kodit do tė jepen pas shqyrtimit”.
Kėshtu ISO mė 2006 ėshtė njoftuar nga BE’a (sipas RČGLEMENT (CE) No1833/2006 DE LA COMMISSION du 13 décembre 2006 relatif ą la nomenclature des pays et territoires pour les statistiques du commerce extérieur de la Communauté et du commerce entre ses États member) qė ka filluar tė pėrdorė shkurtesėn XK pėr tė emėrtuar Kosovėn nė statistikat tregtare.
Pas njė shkėmbimi me emaila me menaxherin teknik dhe redaktorin e emėrtimeve nė ISO Mary Lou Pelaprat, ISO mund tė dėrgon rekomandimin e tyre qė kodi joshtetėror alfanumerik XK apo, nėse Kosova dėshiron XKS, tė jetė shkurtesa zyrtare kosovare nė shkėmbin komercial, komunikim zyrtar dhe mbajtje statistikash.
Do tė ishte e rendit qė Zyra ligjore e Kryeministrit, qė udhėhiqet nga ish-“avokati numėr njė” i UNMIK-ut Aleksandėr Borg Olivier, sė bashku me zyrtarė nga MTTP dhe Ministrisė sė Tregtisė dhe asaj tė Punėve tė jashtme tė punojnė me zell qė Kosova 2009 ta pėrdorė pėr tė krijuar “infrastrukturėn simbolike” tė shtetit, duke pėrfshirė edhe domenin e Internetit.
Mundėsi tė vogla port ė rėndėsishme ekzistojnė nė sistem, ndėrsa ne duhet t’i pėrdorim nėse duam qė kolumnet tona, vendimet qeveritare ofertat kulturore apo komerciale tė origjinojnė nga .ks e dashur.
Pėrgjigju Duke Cituar
Postuar mė parė nga xhamia
.
Krijoni Kontakt