Vazoja

[Kryeplaku]

Ishte një muaj pas diplomimit kur më në fund vendi i lindjes më thërriste përsëri, aty ku krahët e fuqishëm të dashurisë më shtrëngonin fortë deri në mbytje. Plotë pesë vite studimi e shoqërishë temporale do bëheshin thërrmijë përpara mendimit të vendlindjes, aty ku gjeneratat ndoqën rrugën natyrale që shpiente tek mua. Një festë e vogël mbushur me bujari shqiptare më priste para se të ç’plodhesha…

Aty mes ahengut, urimeve dhe lëvdatave diçka më shtyente të largohem diku në qetësi. Qilari nga ana e mbrapme e shtëpisë ishte një rast i mirë. Nuk e mendova gjatë dhe u fsheva aty, mbase për të gjetur pak ç’lodhje por mbase edhe për të gërmuar një tufë kujtimesh. Aroma e lagështirës nuk mundej të thyente kujtimet që këto orienti mbanin. Faktikisht kujtimet nuk vdesin kurrë, ato vazhdojnë edhe pas vdekjes tonë fizike, herë në karakteristikat e fëmijëve tanë, herë tek emrat që kemi gdhendur mbi një pemë e herë tek plumbi që copëton zemrën pa pësuar vet asgjë. Akoma edhe kur ne flejmë personazhet e kujtesës shfaqen në ëndrrat tona ashtu duke i dhënë një zhvillim të ri universit të kujtesave. Në atë univers kujtesash bënte pjesë dhe ajo vazoja e kyçur në një sirtar prej xhami aty në qoshen e qilarit.

Diçka rrënqethëse ndjeva sapo konceptova praninë e asaj vazoje të mistershme pikërisht aty. Gjunjët vendosa mbi dysheme dhe me mëngën e trikos mblodha çdo grimcë pluhuri prej xhamit për ta parë atë vazo sa më qartë. Sipërfaqja e lëmuar ngjyrë qumështi mbulonte baltën, e pjekur mirë diku atje në Lindje... ku artizanati është kuptimi i të jetuarit. Në qendër të vazos trepëllëmbëshe pikturat e dy të rinjëve rrethoheshin nga zambakët e Edenit. Koka e asaj arnonte drejt mjekrës së atij sikur donte të mbështetej në gjoksin e të riut. Mbase për mungesë hapësire piktori i merituar nuk kishte shfaqur gjithë skenën e përqafimit. Ku i dihet, mbase ishte marifet që të mos dallohej se piktura ngrihej mbi një fotografi.

Zambakët e kaltër ishin vendosur në sfond lirshëm pa degëzime, kthjellësia e tyre koinçidonte me sytë e vajzës. Me petalet e hapura sikur kërkonin të shpërthenin nga dëshira e lirisë. Dhe ja aty më tutje ai djal i imët, me ato vetullat e holla mbi shikimin e mprehtë, ecte rrugëve të Vlorës atë Pranverë lirie.

***

Ishte Pranvera e 1945-ës, Pranvera e parë e lirisë. Hysniu ecte i rrëmbyer rrugëve së Çoles me një hap herë entuziast e herë të pezmatuar, tamam siç ishte edhe vetë ajo lloj lirie... që një popull e fiton pa ditur se ç’do bëj me të. Por jo, nuk e kishte fajin liria, as bëmat e Hysniut në ato kohë heroike. Ecjen e tij e mundonte ai takimi me atë vajzën.

“Këto vajzat e sotme ta këpusin shpirtin, tani na mësuan edhe modën italiane dhe na i kanë nxjerrur pulpat jashtë... ç’pulpa të mrekullueshme o Zot” mendonte, sikur të ishte hera e parë që vajzat të turbullonin mendjen e një djali. Mbase ishte hera e parë që vajzat zbulonin pulpat në qytetin e Vlorës por sigurisht që shumë mendje burrash turbullonin edhe atëhere kur dilnin të mbuluara kokë e këmbë. Ishin pikërisht këto kombinime, turbullimi i një burri nga vështrimi i një vajze apo rrënqethja e një vajze nga fjala e një burri që bënin detyrën e natyrës ketu e mijëra vjet deri në atë ditë kur Adami u njoh me Evën në atë kopshtin e mrekullueshëm të Edenit. Dhe jam i sigurtë se pa Evën ai kopsht do të ishte skëterrë për Adamin.

Por këto vajzat e lirisë kishin diçka më tepër, këto kishin vetbesimin e shtuar në një kohë kur maskilizmi nxorri flucka atomike gjaku dhe kur gruaja u thirr të marr mbi supe rolin që kaq kohë i ishte mohuar. Pikërisht ky takim me këtë vajzën e lirë trembte Hysniun, se me të vërtet ai mund të ishte bashkëluftëtar me vëllain e saj por në këtë kohë lirie edhe ajo duhet të jepte një aprovim. Ashtu i tmerruar nga ky takim gjigand zemrash filloi të shikonte përreth për të hequr vëmendjen. Fundja si do mundej dikush të mendohej vetëm për dashurinë kur për brijë ti një botë e re luftonte për të zëvendësuar një botë të rrënuar nga vjetërsia e saj e hershme. Dhe luftra të tilla mbase duan më shumë përkushtim se sa një dashuri, jo sepse dashuria ka më pak vlerë por sepse dashuria është natyrale dhe e thjeshtë kurse për këtë zëvendësim botërash kerkohet një emancipim i gjërë njerëzor, mbase edhe një betejë vendimtare.

Ishin ato djersë burrash atë Pranverë lirie që ta mbushnin zemrën me gëzim. Materiale dhe vullnetarë me nga një vegël në dorë shfaqeshin çdo ditë në këtë qytet. Shikimi i tyre i vrarë ishte domethënës. Aq i vrarë e i ashpër ishte ai shikim sa edhe buzëqeshja e lirisë nuk mundej ta fshinte. Ky popull nuk donte kompromise por kërkonte ndryshimin me çdo kusht. Mbas kaq vjetësh marrëzirash në këtë qytet trazirash këta burra të trondisnin me mundimin e tyre për ndërtimin e një botë të re e të lirë. Po ashtu si ai plaku, që po në atë qytet ngriti flamurin me ngjyrat e dashurisë dhe të vdekjes që kaq shumë do i shkonin çdo lloj populli në çdo cep të kësaj toke.

Për brijë këtyre ngjarjeve rruga e Hysniut vazhdonte drejtimin natyral, që çon tek përplasja gjigande e zemrës së mashkullit me atë të gruas. Megjithëse i habitur nga punët dhe fletushkat e vulosura me drapër-çekanin që e rrethonin, ai nuk rreshti. As që mendonte në ato çaste se si do mundej të jepte një dorë ndihmë. “Burri pa gruan nuk është burrë, pra mjaft më me këto ndrydhjet.... ti po shkon atje që t’i’a shkoqitësh muhabetet, sot është dita e duhur.... vajte 22 vjeç shumë prite” i’a përsëriti edhe një herë vetes dhe disi më i vendosur e shpejtoi hapin.

Më në fund arriti tek qoshja e takimit, numëroi “një, dy, tre...” dhe drejtoi sytë nga ana tjetër e trotuarit që të shikonte për vajzën. “E marrtë dreqi” përcolli nëpër dhëmbë kur shikoi karrocën me mushkët përpara. Mënjanoi qafën djathtas për të pasur një shikim më të kthjellët por e kotë, dhitë ishin vendosur nga mbrapa dhe pas karrocës vinin disa punëtorë të armatosur me vegla, dërrasa, hekurishte dhe çdo gjë tjetër që mund të nevrikoste një djalosh me këtë shikim të orvatur.

Vuri gjoksin përpara, me një guxim si ai që merte në kohën e betejave, dhe vendosi të çante turmën për të dalur në anën tjetër të rrugës. Diku aty mes punëtorëve, veglave, kafshëve dhe pluhurave diçka filloi të kapi shikimi i tij këmbëngulës. Fillimisht një shami kafe mbi flokun e drejtë, pastaj një hundëz e vogël saqë mezi dallohej. Pastaj vegla punëtorësh dhe më tej buzët e fryra si ajo gonxhja disa çaste përpara shpërthimit të saj në lule. Hysniu i pushtuar nga kureshtja papritmas u gjend në rolin e koleksionistit i cili mbledh me kujdes e pasion çdo copë të zbulimit të tij.

Ata sytë e vajzës ishin pa dyshim triumfi i zbulimit. Ngjyrën e tyre Hysniu nuk do mundej ta specifikonte kurrë, për shkak të diskromatopsisë së tij. Ai shikim dhe ata sy nuk mund të përcaktoheshin nga një emërtim i thjeshtë ngjyrash. Aty fshiheshin Parajsa, Xheneti dhe Nirvana bashkë. Aty fshihej dhembshuria që të ngjall njeriu, kënaqësia që të ngjall fëmija, revoltimi që të shkakton jeta dhe epshi që të nxit vajza... aty fshihej një grua.

“Më në fund sose” murmuriti Gjika dhe i hodhi një përqafim të ngrohtë bashkëluftëtari duke goditur përkëdhelazi shpatullat e Hysniut. “Eh po ja...” vazhdoi Hysniu diskutimin e shkurtër me mikun e vjetër duke mos e kthyer aspak shikimin nga vajza që ishte bërë shkaku i këtij takimi. Ishte një zakon shqiptar që burrat mos shikonin nga gratë gjatë bashkëbisedimit. Nderi i detyronte burrat në këtë gjest, por kishte edhe raste që hezitonin të shikonin femrat nga një ndjenjë e çuditçme që i ngjante frikës. Kështu mund të shpjegohen edhe fjalët e matura mirë apo të qendisura bukur që burrat shumë herë zgjedhin në parninë e femrave pavarsisht se nuk e çojnë shikimin drejt tyre.

Faktikisht, ky lloj takimi nuk i përputhej kodit të nderit të deriatëhershëm ku zakoni kërkonte djaloshin të vizitojë shtëpinë e vajzës me njerëzit e tij më të afërm për të provuar kafenë e mikpritësve që zakonisht përgatitej dhe shërbehej nga vetë vajza e cila kishte radhën për t’u martuar. Gjika dhe motra e tij e kishin humbur shtëpinë nën flakët e Italianëve kurse Hysniu jetim ende nuk e dinte se si kishte vajtur fati i dy motrave dhe vëllait të tij që i kishte lënë fare të vegjël në Pezë kur ai vendosi t’i bashkohet forcave partizane. Ajo luftë, me veprat dhe rezultatet e saj, do e ndryshonte jetën dhe psikologjinë e njerëzve për gjithmonë, jo vetëm në Shqipëri por mbi gjithë planetin.

“Kjo është motra ime që të pata folur” do thoshte Gjika “e quajnë Polena” vazhdoi ai pasi kishte marrë mbi supe peshën e prezantimit. “Po, sigurisht... e njojta me të parën” i’a ktheu Hysniu dhe tentoi pa sukses të kafshojë gjuhën e vet nga frika se me fjalët e tij diçka kishte prishur. “Gëzohem” u përgjigj Polena dhe uli kokën poshtë sërisht. Shikimi i saj i shtangur e i turpshëm mbulonte mendjen e saj lozonjare ku mendimet rrjeshtoheshin e ndroheshin radhazi ashtu si trafiku i makinave në qytetet amerikane. Faktikisht ajo veç të tjerash po pyeste veten nëse ky Hysniu me këtë ballin dhe hundën e çuditçme përbënte burrin ideal të ëndrrave të saj të gjata. Pas një shikimi të dytë vjedhacak morri një vetkomandë që të seriozohet dhe të shikojë realitetin, për të nuk kishte më shpresë tjetër. Aq më tepër tani që apo i afrohej moshës njëzetë e tre vjeçare.

Hysniu nga ana tjetër mundohej te gjejë lidhje midis Polenës dhe Helenës së Trojës.... “ç’koinçidencë” mendoi “Polena, tamam si Helena”. Pastaj abstraksioni i tij arriti deri sa të hedhë poshtë Helenën përpara Polenës. “Jo” do të vazhdonte ai, “nuk ka nxjerrur ndonjëherë Greqia një vajzë kaq bukuroshe e bardhoshe sa Polena”. Me një sens realiteti filloi të korrigjojë pikëpamjen e tij rreth Polenës, “dhe unë kisha frikë se do më hante kjo vajza e lirisë... mbase liria po mbulon gjithë Europën e Vlorën” mendoi “por nuk e paska prekur ende këtë vajzën himariote”. I zhytur në këto mendime ndjeu një si keqardhje duke parë atë bukuri të radhë femërore të mbuluar kokë e këmbë me ngjyra të errëta. “Jo, nuk është e mundur” burburonte ai “do i blej një fustan të bukur me lule e pak tantellë dhe një palë çorape të bardha, që të ndriçoj si Hëna”. Sigurisht që as kaloi në trurin e tij mendimi që Polena t’i ngjante disa vlonjateve të asaj kohe që kishin filluar të nxirrnin pulpat jashtë. Ai donte të mirën e Polenës, donte t’a ç’lironte dhe t’a moderonte atë, por kjo zemërgjerësi e tij dhe ky lloj lëshimi ngjante me një moderim fshataresk.

Aty ku mendimet e dy të rinjëve ndroheshin si një trafik makinash, Gjika vendosi t’i lëj pak çaste vetëm me pretekstin se po shkonte të takojë një shok. “Po shkoj pak tek Koçoja se banon këtu përballë” pëshpëriti ai duke goditur njëkohesisht shpatullat e dy të rinjëve me një ledhatim sikur donte t’iu jepte kurajo dhe zemër. Hysniu, përtypi kafen me rrëmbim duke marrë guximin për të thënë fjalët magjike. “Të ka thënë Gjika si janë punët, t’a ka rrëfyer dëshirën time” do shprehej ai dhe më tej u vu në pritjen e përgjigjes magjike. “Po” i’a ktheu Polena e skuqur nga turpi dhe vështirësia për t’u shprehur. “Edhe...” do pyeste Hysniu me një zë të pezmatuar. “Besoj se nuk është mendim i keq” ishte përgjigja magjike e Polenës.

Gëzimi i Hysniut tashmë nuk fshihej më, ai nga një këmbëzvarritur i mëngjesit ishte kthyer në triumfuesin e mbasdites. Ai ndjehej si princ tashmë, i gasthëm për beteja dhe aleanca të reja. Faktikisht kishte filluar një luftë brenda tij, ajo midis njeriut tradiconal e modest dhe ajo midis të riut të revoltuar dhe emocionuar që kërkonte me çdo kusht të gjente një mënyrë se si t’i afrohej kësaj vajzës së ndrojtur. Dhe nuk kishte rëndësi për të që vajza ishte e ndrojtur, ai donte t’i afrohej asaj sa më afër sikur ta njinte prej vitesh... ai mbase do donte edhe ta puthte njëçik atë, mbase edhe ta ledhatonte.... ndjenjat e tij ishin të paqarta.

Ishte kjo një dashuri e shikimit të parë për këtë vajzë të mrekullueshme me të cilën Hysniu besonte se ndante të njëjtat ndjenja në ato çaste... biles mendja e tij shkonte aq larg saqë ishte i sigurtë se Polenën vetëm turpi dhe morali e ndalonin që të mos i hidhej Hysniut në qafë. Pavarsisht se përgjigja e Polenës jo që nuk ishte magjike por ishte një rezultat i ngjashëm me ato produktet e metalurgjikut, që do ndërtohej disa vite më vonë. Fillimisht nxirrej si mineral në Krastë, pastaj u ngarkonte në kamiona për të vajtur në Elbasan, pastaj u sitonte mirë për tu pastruar nga balta dhe dherat, pastaj u hidhte në kalda për t’u ndarë metalet midis tyre, më tutje dilte një material i cili më vonë digjej e saldohej sërisht sipas porosisë dhe në fund eksportohej jashtë Shqipërisë me tjetër emërtim dhe markë.

Hysniu kishte të drejtë kur mendoi se “liria nuk kishte prekur ende këtë vajzën himariote”, por ai nuk kishte të drejtë kur mendoi se vlonjatet e tjera që kishin nxjerrur pulpat jashtë ishin të lira. Pikërisht kjo mungesë lirie shtynte vajzat e asaj kohe të jepnin kësisoj “përgjigjesh magjike” me këtë nivel shpejtësie. Dhe nuk dukej kjo mungesë e lirisë tek konfrontimi i përgjigjes së Polenës me shijet e saj rreth ballit dhe hundës së Hysniut, se fundja fundit nuk do i merrte më shumë se një javë që ta shikonte me tjetër sy pamjen e Hysniut... ai ball do të tregonte çiltërsi kurse ajo hundë do tregonte xhentilesë dhe personalitet... po fundja ç’rëndësi do kishte balli edhe hunda e Hysniut përpara shikimit të tij pushtues kundrejt Polenës.

Jo, nuk gjendej aty burgosja e një gruaje. Faktikisht nuk mund ta quash burgosje këtë natyrën femërore.... është diçka tjetër, është një ndjenjë e fortë për të dashuruar akoma edhe kur dashuria dhemb, është një ndjenjë për t’u bërë nënë edhe kur ke tre fëmijë por do edhe një akoma, është një ndjenjë për t’u bërë grua edhe kur kjo kërkon durim a pse jo edhe nga një shuplakë fytyrës, është një moral për të qënë nusja e vjerës, është një detyrim për të qënë motra e vëllait... është një universitet pa diplomë, është një karrierë pa krye.... dhe në fund.... çfarë fiton në fund?

***

Të nesërmen u shtruam të hajmë drekën. Një drekë e majme që asnjë lidhje nuk kishte me ushqimin tim në Itali, dukej sikur gjithë ato vite eksperience të nënës në kuzhinë ishin derdhur pikërisht mbi atë tryezë. Ç’është e vërteta u ndjeva disi i pavolitshëm me mendimin se duhet të rrufisja gjithë ato pjata. Mbase nuk kisha dëshirë për asgjë në ato momente, ishte një brengë brenda meje. Një mister i pazgjidhur që rrethonte atë vazon vegimtare po më shqetësonte.

Si është e mundur, njëzet dhe tre vjet, një jetë e plotë... i lindur dhe i rritur në këtë shtëpi dhe nuk e di ç’përmban ajo vazo... as nuk e mbaj mend nëse unë e gjeta vazon në këtë shtëpi apo vazoja erdhi pas lindjes time.... dhe pse duhet kjo vazo gjithmonë të jetë e mbyllur mirë në atë dollap dhe atë qoshe të fshehur të qilarit. E pata pyetur mamin para se të iki në Itali dhe më tha “kur të kthehesh do të them”, e kisha pyetur edhe para se të shkoj në gjimnaz dhe më kishte thënë se do ma tregonte kur të mbaroj gjimnazi... e kisha pyetur edhe në klasën e shtatë dhe mu përgjigj se isha ende i vogël, një herë biles u mundova të vjedh nga gardëroba e saj çelsin e atij dollapi dhe më zuri brenda momentit dhe nervat e saj mezi fshiheshin. Jo s’është e mundur... gjithë kjo betejë për një vazo, duhet ta zgjidhja këtë mister se ndryshe do më mbysnin vegimet e ëndrrat që pak ndryshim kanë nga fiksimet.

“Të lumshin duart, na kënaqe për Zotin” provova një herë lajkat, që me të vërtet i meritonin duart e asaj gruaje aq të lidhur me gatimin. “Uh ç’është kjo modesti... sat’ëme po i flet” ma ktheu me një buzëqeshje e shikim të thjeshtë që brenda fshinte një zemër sa një mal, mbase edhe më të madhe. “I’a bleva mendjen”, mendova në atë çast dhe u hodha direkt e në sulm... “Po atë qilarin kur do e pastrojmë ?” ishte pyetja ime. “Po prit more derëbardh se sa proftase, shplodhu një herë” mu përgjigj prerazi. Po unë nuk mund ta lija muhabetin për gjysëm, nuk duroja më vegullitë dhe misteret e vazos... ky muhabet duhej të zgjidhej një herë e mirë. “Jo për gjë” i thash “por ai dollapi kishte zënë pluhur dhe është vjetërsuar aq shumë dhe nuk e di pse e mbajmë akoma.... edhe atë vazon brenda pse nuk e vendosim diku këtu në dhomën e pritjes, në çdo shtëpi antikat i vëjnë në dhomën e pritjes... nuk i fshehin nëpër qilarë”.

Më hodhi një shikim të veçantë e keqardhës sikur të mendonte “ç’të duhet more i shkret me atë vazon” dhe unë pikërisht ngase e kuptova përmbajtjen e atij shikimi nuk ndalova dhe si manjaku që kërkon të dij se ku ndodhet droga e tij ngrita zërin “të lutem, më thuaj më ne fund çfarë ka ajo vazo, dua ta di çfarë fshihet aty brenda, jam edhe unë banor i kësaj shtëpie, anëtar i kësaj familje... a më kupton dot, kam nevojë të mësoj se ç’fshihet aty”. “Mjaft” më tha me një ton këmbëngulës, “mjaft më, egzistojnë gjëra që ty s’kanë ç’të duhen”. “Jo, nënë nuk është astu... unë jam rritur tashmë dhe duhet të di se ç’më rrethon.... jam bërë burrë dhe sa herë shikoj vazon më zën rrënqethja, një frikë e mistershme përshkon trupin tim... sikur të mos jem unë, sikur të jet dikush tjetër, sikur të jet një fëmi i vogël që përrallat me shtrigën e kanë matufepsur... kam nevojë ta di se ç’fshihet aty, a e kupton?”. “Aty fshihet vdekja” bërtiti ajo dhe hodhi për tokë mbulesën e tavolinës, “treten gjyshërit e tu aty” vazhdoi dhe e zunë të qarat.Sytë me lotë mu mbushën edhe mua pa kuptuar saktëkisht se ç’kishte ndodhur. Sa herë bëhet fjalë për vdekjen ndrydhet zemra e njeriut, akoma edhe burri më i fortë kthehet në foshnjen e trembur kur dëgjon për vdekjen aq më tepër për një vdekje brenda shtëpisë së tij, një vdekje që fshihet në qilarin e tij në një vazo vegulluese.

Megjithatë bëra ç’ishte e mundur që ta qetësoj. U ula për tokë, e përqafova për pak dhe pastaj i’a kapa gjunjët si për t’i dhënë kurajo... “Ne nuk kishim lekë atëhere i kishim humbur të gjitha tek piramidat” filloi ajo të tregonte me një zë po sa të ngjirur ashtu edhe të dridhur “as tokë nuk kishim që të preheshin prindërit e mi, ti ishe në klasë të pestë atëhere dhe nuk ishe në shtëpi dhe erdhën ata harbutët e komunales me një djal të ri nga bashkia dhe na thanë hajdeni merrni ata pleqt se ne nuk kemi më vend për të varrosur të rinjtë... çfarë pleqsh i thash se nuk e kuptova ku e kishin fjalën.... ata pleqt tek varrezat Sharrës, ka dalë lajmërimi tek TVSH-ëja këtu e shumë javë, duhet të paraqiteshit në zyrat komunale... gjejuni një vend sa më shpejt të mundeni se varrezat janë mbushur plotë dhe kërkojmë vende të reja, ligji bashkiak numër KL dyqind e njëzet e shtatë na autorizon që të ç’varrosim të gjithë ata që janë varrosur në një periudhë kohore prej dhjetë ose më shumë vjetësh, varimi i tyre bëhet çështje familjare ose përndryshe do digjen eshtrat e tyre me urdhër bashikak”. I’a fshiva lotët dhe e përqafova për t’i ndaluar ethet.... “ju jeni çmendur” vazhdonte rrëfimin “njeriu një herë varroset.... dhe ai shkurtabiqi më bërtiti, moj shoqe po vriten të rinjtë çdo ditë nuk kemi vend për babagjyshët e kalbur, hajde merri vet mos të t’i hedhim në Erzen... aty u acarova aq shumë e nuk durova më, këta qelbësirat e partive edhe me vdekjen e popullit tallen nuk lash fjalë pa i’u thënë.... ju e vratë popullin ju qelbësirat e kalbura me dhembët e gjakosura për pushtet, ju po hiqni pleqt nga varret, ju po vrisni rininë, dhe ata që i latë të gjallë i syrgjinosët aq larg... i’a u pretë dashuritë në mes ju vampirat e ndyrë... politika juaj e ndyrë na i ka kthyer sheshet e Kombinatit në përkujtimore... aty ku dje loznin fëmijët sot i prihet lapidari i bukur nga shoqëria... ikni mu zhdukni qelbësira”.

U indinjova aq shumë nga rrëfimi i mamas time sa që në ato momente mendoja edhe unë për këta qelbësira që qelbësinë e tyre e fusnin gjithandej. Kalbësia e tyre duket në fjalimet e tyre dhe shtrihet mbi çdo institucion shtetëror, mbulon radiot e televizionet, shtrihet në biznes apo mafie, shtrihet në muzikë, art edhe sport, infekton çdo aspekt të jetës dhe krijon krimba të vegjël që çajnë çdo organ të trupit duke e kalbur, tamam siç kishte kalbur varri ata të dy pleqtë.

Por mami im më në fund kishte gjetur mundësinë që të shfryhej diku dhe të nxirrte dhimbjen e gjithë këtyre viteve dhe askush nuk e ndalonte më tregimin e saj. “Por ata ndyrësira që me sistemin e tyre më kollaj shkatërronin se sa ndërtonin nuk ma bënë të gjatë, brenda javës më erdhi një idiot dhe me arrogancën më të madhe me tha, hë moj ti, ty do të pres unë dhe më la në dorë kutinë me hirin e dy prindërve të mi... unë e pash atë kuti të zezë e të ndryshkur dhe e kuptova se diçka e keqe ishte brenda... truri im u stakua për një çast, një hije e zezë ma mbuloi shikimin e dritën, o Zot i madh mendova, ç’bëra, i lash këtyre ndyrësirave të pabesë e pashpirt të djegin eshtrat e prindërve të mi...o Zot më fal, më fal o Zot që u bëra bashkëpunëtore e tyre, u ndjeva me të vërtet fajtore se dikur edhe unë e lash babin tim vetëm... mbase do duhej të këmbëngulja që ta prekja pak botën e tij dhe kur ai qeshte hipokrizisht e më thoshte shko se ke foshnjen për të parë unë duhet të këmbëngulja, të rija aty e mos të lëvizja këmbë, vdekja e mamasë e kishte vrarë në shpirt dhe e vrau edhe fizikisht”.

“Si ishte puna” e pyeta unë pasi mu rit kureshtja dhe kuptova se ai çifti që rrethohej nga zambakët tek vazoja ishin dy gjyshërit e mi, Hysniu dhe Polena. “Po ja ai vdiste për mamanë, akoma edhe në atë moshë të kaluarë ai e shikonte atë sikur të ishte një vajzë e re që me pasion e gjimonte nga mbrapa, i rinte aty ditët e fundit të jetës dhe nuk qante si ne kalamajtë, jo nuk qante fare, i fliste asaj sikur nuk kishte ndodhur gjë, sikur nuk ishin në spitalin ushtarak por sikur ishin ulur aty tek kopshti i tyre i vogël tek rruga Petraq Leka... po Lena, patjetër Lena, sigurisht Lena... përgjigjej në çdo kërkesë të saj, e ushqente dhe i’a mbështeste kokën mbi krahët e vet me kujdesin më të madh sikur po mbante një zog të vogël dhe jo atë grua që dikur nga nervat e tij e shtrëngonte prej krahu me forcë... por edhe nëna në ato çaste të vështira e kuptoi se sa shume ai e kishte dashur një jetë, se si një jetë ai e kishte parë si vogëlushen e vet dhe për të gjitha këto ajo nënë me atë shpirt sa një mal i’a falte Hysniut të vet çdo mëkat”. Me këto fjalë të nxjerrura nga goja e mamit mu mbushën sytë me lotë përsëri, nuk më trembte më hiri i vazos në atë cep të qilarit, as që e kisha mendjen aty, unë doja të dëgjoj më tepër për gjyshërit e mi.

“Dhe kur mamaja vdiq, i krehur dhe i rruajtur nën kostumin e zi dukej si një ëngjëll vdekjeje, në atë takim të fundit me Lenën e tij të dashur fshehu çdo njollë pikëllimi dhe çdo pikë ankthi, fytyra e tij dukej aq e bukur dhe e hijshme... sikur po shkonte në martesë dhe burrëria e tij e radhë tregonte një seriozitet, ky ishte takimi i tyre i fundit dhe ai ruajti seriozitetin më të madh, sigurisht që bëri ç’ishte e mundur t’i japi mamasë kurajo në udhëtimin e saj të gjatë, por kur balta mbuloi trupin e saj dhe u sigurua që Lena e tij nuk e shifte më atëhere ai shpërtheu në lotë e të qara sikur nuk ishte ai burrë që kaq bukur e luajti rolin e tij deri në fund, ai ish-kolonel u kthye tashmë në një foshnjë që e ndan nga gjëja që do më shumë, u mbyll qysh atëhere tek banesa e tij tek Petraq Leka dhe më kush nuk mësoi gjë për të, kalamajtë e lagjes e shikonin nganjëherë kur dilte për të mbledhur ndonjë domate tek baçja e tij dhe thërrisnin doli gogoli, por ai nuk dëgjonte thirrjet e tyre ai dëgjonte telefonin, e hapte dhe i thonin zoti Hysni, Polena është shumë mirë nesër do dali nga spitali, mezi priste kur shkoja unë dhe më thoshte do dali vogëlushja ime nga spitali, ai pothuajse e kishte harruar se ajo grua ishte pesëdhjet e nëntë vjeçe kur vdiq dhe ishte një vit më e madhe se ai, pastaj i thoja baba vajta i çova disa trëndafilë të bardhë tek varri dhe ai më thonte bravo të keqen babi duke mohuar brenda momentit atë lajm të mirë që sapo kishte dëgjuar në telefon, atë lajm e dëgjonte çdo ditë dhe bëhej gati duke zgjedhur kostumin e tij më të mirë që të dali të presi mamin ashtu si atëhere kur e priti në Vlorë, por në të vërtet asnjëherë nuk doli më nga ajo banesa e tij tek Petraq Leka përveçse atëhere kur i ra paraliza e parë, pastaj i ra një paralizë tjetër, pastaj i’u shpif kanceri në mushkri dhe çfarë mbeti nga ata të dy prindër, çfarë mbeti nga ajo bukuri e radhë e mamasë time.... ja, ajo vazoja që i’a u bëri dhuratë dajë Gjika kur u martuan dhe ai hiri që shtova unë më vonë, çdo gjë u bë hi o biri im”.

***

Polena kishte mbështetur kokën mbi kraharorin e Hysniut, qetësinë e kësaj nate të këndshme nuk mundej ta prishte askush. Hysniu thithte cigaren, me dorën e tij përshkonte flokët dhe shpatullat e Polenës dhe sa herë mbaronte thithjen apo fryrjen e tymit gjente ndonjë shprehje të bukur për t’ia dhuruar nuses së tij të re, dhe kur i mbaronin shprehjet e bombardonte me puthje, dhe kur mbaronin puthjet e përqafonte fortë.

“Ç’natë e bukur, sa mirë do ishte të mos mbaronte kurrë” pëshpëriti Hysniu me një zë të avashtë sikur nuk donte të prishte atë qetësi të mrekullueshme vere. “Po, vërtet” i’a ktheu Polena e mbushur me lumturi dhe shumë nostalgji dhe emocione. Ky muaj mjalti kishte qënë kampion në shfaqjen e ndjenjave, Polena ndjehej shumë e lumtur dhe e dashuruar me burrin e ëndrrave që më në fund ajo e kishte gjetur .... “ah, sikur të ishte edhe babai im këtu, të më shifte që u bëra edhe unë nuse, të më shoqëronte tek burri im dhe të na jepte këshilla prej babai dhe të na uronte fatmbarësi” mendonte Polena dhe pika loti ranë nga sytë e saj kur kujtonte të gjorin baba. “Pse të ikin njerëzit që duam, pse të mos i shikojmë çdo ditë, pse të vdesin?” do pyeste Polena Hysniun nën tysninë e atyre çasteve nostalgjike. Burri i saj u befasua nga ajo pyetje pak e pavend për momentin. Edhe ai jetim ishte por preferonte të mos mendonte gjatë për të tilla diskutime, u prek pak me melankolinë e Polenës por u mundua të mos i’a shtoj shqetësimin. “Dashuria jonë nuk do vdesi kurrë”, u përgjigj ai. Polena pas një psherrëtime të çastit i’a ktheu “mos ji naiv çdo gjë ka fund, një ditë vjen fundi për të gjithë edhe të gjitha... të them të drejtën kam kureshtje ta shikoj fundin me sy dhe ta pyes hë çfarë do, eja mere” Hysniu qeshi pak nga kjo mufka e nuses së tij dhe i tha “afroje pak veshin se mos na dëgjojnë fantazmat”, Polena nuk duroi dhe filloi edhe ajo së qeshuri... “hë afrohu mos kij frikë” vazhdoi Hysniu, Polena i hodhi një shikim të ëmbël dhe afroi veshin ngadalë për të dëgjuar se ç’do i thoshte burri i saj i dashur dhe ai nuk e zgjati shumë kishte gati një orë që donte t’i thonte ato fjalë dhe më në fund erdhi momenti “dëgjo shpirt” i thoshte “hajde të shkojmë tek dhoma lartë dhe të shijojmë një natë pa fund”.



nga Kryeplaku