Postuar më parë nga
RaPSouL
Feja dhe transformimi shpirtëror i shqiptarëve në vitet gjashtëdhjetë. Historiani Tadeusz Czekalski i cili ka në proces Historinë e Shqipërisë në gjuhën polake është për një lexim të kujdesshëm të marrëdhënieve që vendosi diktatura sidomos me kultet
Sacrum et profanum
Tadeusz Czekalski (Tadeush Çekalski) erdhi në Shqipëri pas përvojës në distancë që i kishte dhënë leximi i shënimeve të udhëtimit të jezuitit polak Marcin Çerminjskit. "Albania" (1893) mbetet i pari punim i plotë për Shqipërinë në gjuhën polake.
100 vjet më pas, Czekalski gjeti po atë Shqipëri që përshkruante Çerminjski i cili duke marrë shkas nga misionet fetare në këtë vend të Ballkanit, kishte arritur në përfundimin që ky ishte një popull fetar, por jo dhe aq praktikant.
"Po ajo Shqipëri" që kish gjetur më 1993 historiani antropolog i Universitetit të Krakovit, do të thoshte se megjithë aksionin politik të diktaturës ndaj fesë, për këta njerëz nuk kishte rëndësi çatia e zotit, institucioni i kultit me gur a dru, nuk kishte rëndësi të shkoje apo jo në kishë.
Për ta Zoti ishte gjithkund dhe besimi ishte një nevojë shpirtërore.
Tek poetët shqiptarë të Rilindjes, është e njohur ideja e pranisë së gjithkundshme të Zotit, si panteizëm apo trajtimi i identitetit kombëtar si fe mbi fetë, këndvështrim krejt i ndryshëm nga fqinjët tek të cilët feja është shprehje më e lartë e identitetit nacional, gati një karakteristikë supremacie.
Besimtarin jopraktikant që Czekalski e gjeti në Shqipërinë e pasnëntëdhjetës - e gjen dhe sot e gjithë ditën - e ndeshim në kohën e komunizmit polak. Aty nga vitet gjashtëdhjetë, ishte i njohur termi "katolik jopraktikant".
"Nga pikëpamja fetare kjo është absurde", thotë historiani polak, autor i disa veprave për historinë e Shqipërisë.
Nëse do të flisnim me këtë gjuhë do të ishim në sferën e besimit filozofik. "Por po flasim për atë çka është fundamenti i fesë: çfarë është sacrum dhe çfarë është profanum."
I ndodhur në Tiranë për kërkime në Arkivën e Shtetit dhe si përfaqësues i Institutit të Historisë të Universitetit të Krakovit që do të nënshkruajë nesër një marrëveshje bashkëpunimi me Qendrën e Studimeve Albanologjike dhe Institutin e Historisë, Czekalski, ndalet tek kjo temë diskutimi sepse për të ka shumë rëndësi viti 1967, i shpallur si viti zyrtar i luftës kundër fesë.
Kujtojmë se së bashku me Jerzy Hauziński, ai ka në proces Historinë e Shqipërisë në gjuhën polake, botimi i dytë, që nga lashtësia deri në vitin 2005. Botimi i parë me autorë Jan Lesny dhe Jerzy Hauziński ishte bërë më 1992, ndërsa botimi në proces, që do të jetë në serinë "Historia e shteteve" në gjuhën polake, mendohet të jetë një vëllim me 600 faqe që do të botohet brenda vitit 2010.
Czekalski është përgjegjës për periudhën nga tanzimati deri në shekullin XXI. Ndërsa kolegu i tij Hauziński për periudhën osmane. Ai është autor i artikujve për Shqipërinë dhe i librave "Histori e shkurtër e krishtërimit shqiptar në vitet 1912-1993", "Shqipëria në vitet 1920-1939, shteti, ekonomia dhe kultura", "Shqipëria në vitet 1920-1924, aparati shtetëror dhe funksionimi i tij" me të cilën mbroi tezën e doktoraturës dhe "Shqipëria e shekullit të XX-të", Varshavë 2003.
Tema në fjalë, për kushtet politiko-shoqërore që çuan drejt ateizmit zyrtar të shtetit në vitin 1967 është nga çështjet e tij më të dashura. Kërkimi në Arkivën e Shtetit ka për qëllim ta trajtojë këtë temë nga burimet shqiptare sepse ai beson se janë materiale në bazë të të cilave mund të rindërtohet historia e sotme e Shqipërisë.
Në mënyrë krejt aksidentale kërkimi i historianit polak u takua me kërkimin tonë, të Gazetës "Shekulli" e cila po boton me këtë rast, për herë të parë, një relacion të vitit 1963 nga Nexhmije Hoxha, Ramiz Alia dhe Fadil Paçrami, "Relacion mbi luftën kundër paragjykimeve fetare dhe propagandën ateiste-shkencore".
Në këtë relacion krejt burokratik duket që ky ishte shteti i cili synonte të thante nevojat shpirtërore të njerëzve apo të bllokonte rrugën e padukshme të mendimit me botën sacrum. Qëllimi ishte që edhe ata që do të lindeshin të mos kishin shteg takimi me Zotin:
"Shkolla ka për detyrë që me punën e saj të bëjë që fëmijtë tanë të rriten ateistë. Prandaj, me anë të vetë procesit mësimor me anë të punës së përditshme edukative të mësuesve dhe me anën e punës të organizatave të rinisë, duhet të bëjnë që brezi i ri të çlirohet nga paragjykimet fetare. Kjo është plotësisht e mundshme në qoftë se do të punohet mirë. Fshatarin, gratë dhe pleqtë, është e vështirë t'i bindësh se "nuk ka zot" apo si "bie shiu" etj. Kurse me nxënësit kjo duhet arritur medoemos."
Ishte një aksion që do të shpallej 4 vjet më vonë, më 1967 me revolucionin kulturor, ndërsa organet e sigurimit e bënin të vetën ditën dhe natën, pa qenë nevoja e urdhrave, deri në kultivimin e një zelli të vetvetishëm përgjimi dhe raportimi.
Czekalski nuk e beson atë që rëndom thuhet se "feja s'ka pasur ndonjë rol për shqiptarët". Sipas tij, pyetja çfarë dhe si ka qenë viti 1967 hap një diskutim delikat që bie ndesh me thënien e mësipërme.
Nëse në vendet e Lindjes komuniste njihej ateizmi praktik, në Shqipëri ai ishte futur me ligj (në kushtetutë shpallej që Shqipëria është një vend ateist). Analizimi i ndalimit të fesë ka për qëllim të shohë pasojat, se si funksionoi mekanizmi i transformimit të shpirtit njerëzor, i vizionit të mendimit, ndërsa shqiptarëve u lejohej hyrja vetëm në një botë profane, sepse ç'ishte sacrum, ishte "opium për popullin".
"Nëse në traditën perëndimore feja ka qenë më shumë etikë, dije dhe sacrum, feja në Ballkan shihet si një simbol integrues, ilaç, emocion",- thotë historiani polak. Edhe për këtë ai mendon se komunizmi shqiptar, megjithëse mekanizmi i komunizmit në Evropën Lindore ishte pothuajse i njëjtë, duhet parë në distancë.
Ai është për analiza historike të natyrës antropologjike, pra që më tepër se "homo politicus" e sheh njeriun si qenie sociale. "Vetëm duke shkuar në zemër të shoqërive do mund të kemi një ide të qartë për sistemet politike."
Leximi në këtë mënyrë i emocioneve të shoqërisë shqiptare, vlen edhe kur merret në analizë vitin 1997, që për Czekalski-n është viti më i rëndësishëm, më interesant në historinë e shqiptarëve.
97, është një extremus, është viti kur Shqipëria ndodhet në ekstremin e problemeve shoqërore, "viti kur njerëzit humbën lidhjet me shtetin".
Ai bën një paralele me shtetin shqiptar në vitet 1920-1924, para ardhjes në pushtet të Ahmet Zogut: kemi një elitë të vogël dhe populli që nuk kupton: a është ky shtet për popullin; si është mekanizmi i shtetit, si është diferenca midis shtetit tonë dhe atij osman.
Me fjalë të tjera, ajo që ndodhi në vitin 1997 erdhi nga kushtet e një populli që ndodhet nën influencën e emocioneve politike. Historiani ynë e quan specifik leksionin e vitit 1997. Ngjarjet prodhuan një frikë e cila "për paradoks duhet parë edhe si një faktor progresiv, sepse është një faktor frenues, bllokues.
Nëse nuk do të kuptojmë emocionet e asaj kohe nuk do të kuptojmë çfarë ka ndodhur",- pohon Çekalski. "Në një situatë ku dominon analfabetizmi politik, sidomos në shoqëritë postkomuniste, frika është një faktor vendimtar.
Tjetër faktor që vepron në një terren të tillë është miti si histori artificiale. Kështu kemi në Shqipëri idenë e kombit të vogël por madhështor." Ai thotë se që të krijohet një mendim i ri ndër to, shoqëritë postkoministe kanë një detyrë të vështirë: të vetëveprojnë. Vlerësimi i të mirave dhe i gabimeve: ky do të ishte vetëveprimi i një shoqërie.
Si historian polak ai nuk e sheh me shumë optimizëm të ardhmen e profesionit të tij. Ku është vendi për historianin? Tadeusz Czekalski e ka fjalën për historinë antropologjike e cila synon të ketë në fokus të saj mendimin dhe të jetuarit në kohën e kaluar. Është si të takosh një njeri që vjen nga ajo kohë dhe në takimin me të, të gjesh përgjigje për kohën e sotme.
Shekulli
Përgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt