Ēfarė ėshtė kombi?
Nėse themi bashkėsi e gjuhės, kjo mund tė vlejė pėr amerikanėt, turqėt, grekėt, qė janė njė kazan racash, por bie ndesh me shqiptarinė. Kombi shqiptar sado qė ka gjuhėn shqipe tė shenjtė, nuk mund tė pėrjashtojė nga gjiri i tij, gjithė ata shqiptarė qė nuk dinė shqipen por shumė herė kanė kontribuar sikur ēdo shqiptar tjetėr pėr ēėshtjen kombėtare.
Pra kėtu vlen kriteri racor.
Por nėse marrim parasysh kriterin racor, atėherė bie ndesh me shumė kombe tjera, nė radhė tė parė me amerikanėt qė i pėrmenda sipėr por edhe me italianėt, bizantinėt, turqtė, rusėt, etj. Sikur kėta popuj tė merrnin pėr kriter kalsifikimi racėn, atėherė do tė ndaheshin nė shumė kombe tė reja.
Nėse marrim shembull zvicrėn, kombi zviceran, nuk definohet pėr kah raca sepse aty ka Keltik, Nordik, Dinarik etj. Nuk definohet as pėr kah gjuha sepse fliten 4 gjuhė, gjermanisht, frangjisht, italisht, retoromanisht. Pra kėtu kombi definohet si njė bashkėsi e njerėzve qė jetojnė nėn tė njėjtėn qeverisje. Mendėsi kjo qė ka tendenca tė pėrhapet edhe nė rajone tjera, si psh nė rastin e Kosovės, ku zyrtarisht veē ėshtė formuar kombi "kosovar", nė tė cilin pėrfshihen tė gjithė ata qė jetojnė nė Kosovė, pavarėsisht nga raca, gjuha, prejardhja etj.
Nė bazė tė kėtij kriteri deri dikund definohen edhe amerikanėt, sepse amerikanė nuk mund tė jetė dikush pse flet anglishten, e cila flitet edhe nga britanezėt, australianėt etj, megjithėse anglishtja ėshtė e domosdoshme pėr tė qenė pjesėtar i kėtij kombi, pėrsėri edhe kombi amerikan definohet sipas kriterit tė shtetėsisė. Pra amerikan ėshtė ai qė jeton nė SHBA nėn qeverisjen e kėtij shteti.
Pra me komb (ashtu siē e nėnkuptojnė tė tjerėt) nėnkuptohet njė bashkėsi skllevėrish modernė qė e kanė skllavopronarin (qeverinė) e pėrbashkėt.
Psh kombi anglez ėshtė ajo bashkėsi skllevėrish qė punojnė natė e ditė pėr mbretėreshėn Elizabet. Kėta "anglezė" mund tė jenė me prejardhje nga Mongolia, Zullulandi, xhunglat e Amazonės, stepat e Siberisė. Mund tė flasin nė shtėpi ēfarėdo gjuhe qė kanė dėshirė, mund tė mbajnė cilėndo fe, kulturė etj. Por pėr arsye praktike skllavopronarėt e kanė bėrė tė detyrueshme anglishten, sepse ndryshe skllavi nuk mund t'i kuptojė urdhėrat e skllavopronarit.
Drejtuesit e shumė prej kėtyre shteteve, nuk u intereson ruajtja e materialit tė vet biologjik, ngaqė qė nga fillimi kėto shtete u krijuan mbi baza fetare, duke u kurorėzuar mbretėrit e tyre tek Papa. Me rėndėsi ishte feja, dhe shumė mė vonė pas renesansės dhe reformacionit, u fut gjuha si pjesė e identifikimit kombėtar. Ashtu siē e kanė nisur ashtu edhe janė duke vazhduar, por tash edhe me pėrzierje me specie tjera (zezakė, arabė, mongolė).
Nė kėto kombe asgjė nuk ėshtė e natyrshme. Humbet ose bėhet e pavlerėsueshme gjenalogjia e njė race apo kombi tė vėrtetė, pėr shkak tė pėrzierjes. Nė anėn tjetėr duke qenė se shtetet mund tė ndėrrojnė kufi, ose tė bashkohen me shtete tjera, ose tė krijohen shtete tė reja, kjo shkakton jo ndonjė gjė tjetėr, veēse krizė identiteti. Psh njė kosovar me krizė identiteti (qė nuk ia ka haberin se ēka ėshtė raca), thotė se jam 'kosovar', prindėrit e mi ishin "jugosllavė", stėrgjyshėrit ishin "otomanė", dhe kishin prejardhje nga "katolikėt" etj. Njė njeri qė nuk merr vesh fare nga raca, nuk mund ta gjejė dot se cila gjė i bashkon kėta breza, "kosovarin" "jugosllavin" "turkun" qė nė fakt kurrė nuk kanė qenė tė tillė.
Ai qė e di se ēfarė do tė thotė racė, ēfarė do tė thotė gjak, e din se gjithė ata breza nga djalė mbas djali ishin "shqiptarė". Dhe ajo qė na bashkon ėshtė raca, pėrkatėsisht gjaku. Kurrsesi gjuha. Sepse shqipen e flasin edhe magjypėt, shqipen mund t'a mėsojnė tė gjitha ato specie tė ēuditshme nėpėr Azi e Afrikė. prandaj nuk mund tė mbėshtetemi nė gjuhė. Sepse nė kėtė rast asimilimi do legalizohej nga vetė ne, dhe ata zezakė, magjypė, kinezė etj. tė asimiluar, jo vetėm qė do tė fusnin tek ne elemente biologjike tė panevojshme, por pėrzierja e tillė do tė shkaktonte degradim shpirtėror tė kombit/racės. Pastaj a nuk do tė ishte ironi qė njė pėrzierje zezako-kineze qė flet shqip, tė tundte flamurin shqiptar e tė thoshte: "Unė mburrem se kam prejardhje nga Mbretėresha Teutė" ?
Pra, natyra na krijoi specie tė ndryshme. Ajo qė mė sė shumti na bashkon ėshtė numri i barabartė i kromozomeve, e qė mundėson pėrzierje. Por tė jetė diēka e mundur, nuk do tė thotė qė ėshtė e lejueshme. Jo gjithēka e mundur ėshtė e lejueshme dhe e mirė. Njeriu mund tė bėjė panumėrim lloje veprash tė kėqija. Por kjo nuk do tė thotė qė duhet tė bėjmė.
Njė racė apo specie, ka numėr tė mjaftueshėm familjesh, sa tė shtohen vetėm me njėra tjetrėn, dhe tė mos bėhet "prishje gjaku" pėr shkak tė farefisnisė. Kėshtu qė nuk ka nevojė pėr pėrzierje me zezakė, kinezė, taljonė etj Na mjafton vetvetja.
E kombi (definicioni natyral), ėshtė grup endogamik (qė martohen vetėm mes vete), qė i pėrket njė race, ka njė prejardhje dhe flet njė gjuhė (nėse mundėsojnė rrethanat, pra shteti shqiptar i vė vetes pėr detyrė tė mundėsojė mėsimin dhe pėrdorimin e gjuhės shqipe tek shqiptarėt kudo qofshin).
Krijoni Kontakt