Dekalogu i Pavaresise

[Albo]

Dekalogu i Pavarësisë

Nga Arbën Xhaferri

Kriza e thellë më se 20 -vjeçare, filluar nga 1981 e ka shtyrë popullin shqiptar që dhunshëm mbeti jashtë shtetit amë të merret me çështje dhe situata të skajshme, të përballet me kriza që dërrmojnë, jo vetëm emocionet, por edhe të gjitha projektet individuale, familjare dhe kombëtare. Kjo krizë, kjo situatë e jashtëzakonshme, ky dimension i jetesës në kushte të emergjencës ka zgjatur shumë. Të përfshirë nga kriza e thellë, nga dhimbjet që ajo shkakton, fatalisht të lidhur me abnormalitete të shumëllojshme të shkaktuara qëllimisht nga të tjerët, shqiptarët as që mbërrijnë të kundrojnë nga distanca fatin e tyre, katandisjen që s' ka të sosur. Deri më tani nuk është bërë asnjë analizë për koston e krizës, të asaj pjese që nuk shihet. Dimë sa na kanë vrarë, sa mijëra vjet na kanë dënuar me burg, sa shtëpi janë djegur, sa punëtorë janë pushuar nga puna, por nuk dimë sa kushton mohimi i së drejtës një populli që të ketë jetë normale, zhvillim të papenguar.

Kriza shqiptare në hapësirat ish- jugosllave nuk ka vetëm anën tragjike, që është rrëqethëse, që vërehet, por e ka edhe atë anë të heshtur ngulfatëse, që për pasojë ka përtharjen e pakompensueshme të potencialeve të një kombi. Pjesë e kësaj shkarjeje nga jeta normale janë karrierat e ndërprera, projektet e parealizuara, shkapërderdhja e një populli në tërë rruzullin tokësor, ndërprerja e krijimtarisë, e produktivitetit shoqëror, ngecja në vendosjen e standardeve, të shtetit ligjor etj. Sa është kostoja e kësaj krize, shkaktimit të qëllimtë të saj, të ngrirjes së energjive krijuese, prodhuese, të një populli të tërë mbetet të analizohet, në mos në rrafshin socio-ekonomik, atëherë gjithsesi në atë politik.
Këto që thuhen pra, i takojnë vetëm një pjese të vuajtjeve të popullit shqiptar jashtë shtetit amë që forcërisht është detyruar të jetojë nën sundimin sllav që nga mbarimi i Luftës së Parë Botërore. Kjo pjesëz e ngulfatjes, presionit sistematik që përdorej ndaj shqiptarëve të ish- Jugosllavisë i takon vetëm mbamendjes së gjeneratës më të re që do të jetë bartëse e proceseve në të ardhmen.

Kohët e fundit ky popull i shumëvuajtur sistematikisht, vazhdimisht, qëllimisht dhe me intensitet të papushuar, tash kur pandehet se ka ardhur fundi i kalvarit, është i ballafaquar me dy lloj kushtëzimesh të reja për t'u liruar nga zgjedha, kanosja, frika, kushtëzime që kanë të bëjnë me statusin përfundimtar të Kosovës. Kushtëzimi i parë shfaqet paksa në formë kanosëse, standarde e pastaj statusi, ndërkaq kushtëzimi i dytë nxit hapjen e dialogut në mes Beogradit dhe Prishtinës. Pala shqiptare duke mos ditur kah t'ia mbajë gjen një formulë kompromisi duke afirmuar tezat që këto dy procese duhet zhvilluar paralelisht.

Mirëpo, nuk është me rëndësi gjithaq përmbajtja kushtëzimeve, e cila edhe ashtu nuk është përkufizuar, se sa motivi i tyre. Imagjinoni një situatë kur dikush duhet ta kthejë borxhin e kushtëzon atë me kërkesa të ndryshme. Ky lloj i kushtëzimit, nga njëra anë nuk është i drejtë dhe nga ana tjetër paralajmëron përcaktimin për zvarritje të këtij procesi.
Sado që duket arrogante, madje edhe lamentuese, megjithatë duhet thënë se borxhi ndaj shqiptarëve është krijuar që në Kongresin e Berlinit, ka vazhduar në atë të Londrës, dhe është shumëfishuar në konferencat ku është vendosur për modalitetet e shkapërderdhjes së Jugosllavisë. Dikush vendosi që ne të ndahemi nga trungu kombëtar, dikush me dekada toleroi dhunën mbi ne, shpërnguljet tona masive, margjinalizimin tonë ekstrem në shoqëri dhe të gjitha ato forma të trysnisë, të ngulfatjes që i përthanin potencialet tona kombëtare.
Kur dikush kushtëzon, është e qartë se synon të ndalojë një proces, aq më parë nëse kushti është absurd. Kushtëzimi i zgjidhjes përfundimtare të statusit të Kosovës është absurd në tri rrafshe:
Së pari, nuk dihet për cilat standarde bëhet fjalë, as afati për zbatimin e tyre. Përmenden standardet e Rezolutës 1244 që është kontradiktore me qëllimin e kosovarëve: pavarësia e Kosovës. Siç dihet kosovarët kërkojnë, madje u bënë shkrumb e hi për këtë, pavarësi ndërkaq Rezoluta në fjalë përmban norma të papërputhshme me aspiratën kosovare, si bie fjala trajtimi i Kosovës si pjesë e Jugosllavisë, ose kthimin e forcave jugosllave të sigurisë në Kosovë. Pra del se, nëse përmbushen standardet realizohet qëllimi, apirata serbe e jo ajo kosovare, pra del se shqiptarët në mënyrë të marrë duhet të punojnë për aspiratat serbe. Vetë, z. Shtajner ka dhënë një nomenklaturë tjetër standardesh që pasqyron një apsurd tjetër: ato standarde, që assesi nuk i refuzojnë kosovarët ka kompetenca t' i përmbushë administrata e tij;
Së dyti, kosovarët asnjëherë nuk kanë refuzuar miratimin e standardeve që imponohen nga komuniteti ndërkombëtar. Të gjithë këto standarde tashmë janë përfshirë në Kornizën kushtetuese kosovare. Në të parashikohen të drejta absolutisht më cilësore për minoritetet, veçmas për serbët, nëse ato krahasohen me të drejtat e shqiptarëve që ata i fituan me Marrëveshjen e Ohrit. Faktori ndërkombëtar të gjitha këto të drejta i sanksionoi pa mëdyshje dhe i zbaton pa zvarritje. Me to përcaktohen kuotat e deputetëve, gjykatësve, policëve, përdorimi i pasegreguar i gjuhës serbe etj. Imagjinoni ç'ëndërr e purpurt do të ishte për shqiptarët e Maqedonisë sikur komuniteti ndërkombëtar do t'ia impononte Maqedonisë respektimin e standardeve kosovare në Maqedoni. Ose t' i japim hov imagjinatës: çfarë ekzaltimi kolektiv dhe sa mirënjohës do të ishim sikur një komision i ngjashëm si ai i Badenterit apo vetë Kofi Anani do të kumtonte lajmin për njohje ndërkombëtare të pavarësisë së Kosovës, pikërisht ashtu si ndodhi me njësitë e tjera konstituive të ish- federatës jugosllave. Me gjasë dikush nuk do që t' i dalldisë shqiptarët me oferta idilike, por i vë ata në sprova kalitëse.

Këto standarde pra, duke filluar nga garantimi i drejtave të njeriut e deri te pasqyrimi i multietnicitetit në institucionet kosovare, pa as më të voglin reagim dhe rezistencë të faktorit të gjithëmbarshëm shqiptar, janë ngërthyer në konceptin e shtetit, në Kornizën kushtetuese dhe dita- ditës zbatohen në forma më të drejtpërdrejta, përmes dekreteve të përfaqësuesit të OKB-së. Së këndejmi shtrohet pyetja cilat janë ato standarde që kanë mbetur pa u plotësuar dhe nëse ka të tilla a thua pas implementimit të tyre do të njihet pavarësia e Kosovës?

Së treti, çfarë kushtëzimesh iu bënë Sllovenisë, Kroacisë, Bosnjës, Maqedonisë apo Serbisë dhe Malit të Zi kur faktori ndërkombëtar ua njohu të drejtën për pavarësi. Çfarë ishte pozita juridike dhe faktike e shqiptarëve të Maqedonisë kur faktori ndërkombëtar ia njohu asaj të drejtën për pavarësi? Ose, a është në gjendje Kosova, për shkak të stadit të zhvillimit, të inkoherencave juridike e të tjera t' i përmbushë objektivisht këto standarde

Pra, kushtëzimi nuk është një mekanizëm praktik që synon transformimin e shoqërisë kosovare që ata fare nuk e kontestojnë, por një preteks retorik që zvarrit vendimin për t'ia njohur të drejtën e një populli për vetëvendosje. Absolutisht më produktive do të ishte qasja që së pari t’u njihej e drejta për vetëvendosje të gjitha njësive konstituive të ish- federatës, e pastaj dhënia e asistencës së fuqishme, qoftë edhe në formë të një protektorati rigjid për zbatimin e standardeve perëndimore në shtetet e reja. Po të veprohej në këtë mënyrë me Kosovën, atëherë shqiptarët gjithsesi do të ishin më tolerantë dhe më kooperues me faktorin ndërkombëtar, por edhe me faktorin serb në zgjidhjen e problemeve të hapura. Kërkesa për implementim të standardeve pa e qartësuar statusin final të Kosovës, objektivisht nxit huti dhe frustracione masive, hap dyshime në shumë drejtime. Vonesa e njohjes së pavarësisë së Kosovës tashmë është bërë shkaktare e shumë proceseve degjeneruese.

Kërkesa e dytë, po aq absurde për hapje të dialogut në mes të Beogradit dhe Prishtinës është poashtu në funksion të zvarritjes së vendimit për zgjidhjen definitive të statusit të Kosovës. Nëse hapet ky dilaog atëherë objektivisht do të legjitimohet Jo-ja e madhe serbe kundër pavarësisë së Kosovës, do të amnistohej fajësia shekullore serbe që me projekte reale, konkrete kanë synuar zhdukjen, shfarosjen e shqiptarëve, projekte këto të hartuara në vazhdimësi nga institucionet më të larta shkencore dhe shtetërore. Në këtë dilaog do të konstatoheshin pozitat e kundërta të dyja palëve, do të relativizoheshin të drejtat, ndërkaq faktori ndërkombëtar do të kërkonte kompromisin. Nuk do shumë mend që të konstatohet se kompromisi do të bëhej në dëm të shqiptarëve, me çka serbët do të riktheheshin në skenë, të lehtësuar nga fajësia me kërkesa gjithnjë më lodhëse.

Dihet mirëfilli se shqiptarët më se një dekadë ofruan dialog për çfarëdo statusi të Kosovës, duke filluar prej Peticionit të 215 intelektualëve që kërkonin të ruhet statusi i Krahinës Autonome të vitit 1974, vazhduar me ofertën për krijim të një republike në kuadër të federatës jugosllave e përfunduar në Konferencën e Rambujesë. Të gjitha këto oferta, pala serbe me arrogancë i refuzoi, ngaqë nuk e kishin qëllim dialogun, kompromisin, por shfarosjen e shqiptarëve. Kundër këtij argumenti sot përdoret fakti i ndërrimit të pushtetit në Serbi, zëvendësimi i qeverisë diktatoriale të Milosheviçit me një qeveri demokratike. Por, ky ndërrim konjuktural i personelit, nuk e ndryshoi fare politikën hegjemoniste dhe ekspansioniste të Beogradit ndaj Kosovës. Më se një shekull serbët, duke filluar nga Garashënini, Cvijiçi, Çubrilloviçi, Andriçi, obrenoviçët e karagjorgjeviçët e deri te Milosheviçi, Shesheli, Koshtunica e Çoviqi kërkojnë të njëjtën gjë: Kosovën nën Serbi ose serbizimin e Kosovës. Këtë nuk a arritën për një shekull, përkundër dëmeve të shkaktuara nga presioni sistematik dhe i dokumentuar. A thua vallë duhet t'u jepet shans edhe për një shekull të ardhshëm?

Janë një varg argumentesh të forta që flasin në të mirë të idesë së pavarësisë së Kosovës. Do t'i përmendim vetëm disa:
1. Jugosllavia ishte sajuar mbi bazat e një kontrate të lidhur mes tetë njësive federale, qoftë në Konferencën e Jajcës, apo në vazhdimin e saj në Prizren më 1945. Pjesë e kësaj kontrate ishte edhe Kosova;
2. Jugosllavia u shthur për shkak të ndërrimeve të njëanshme të kontratës nga faktori serb dhe në situata të tilla, rëndom tërhiqen hiset. Në Konferencën e Prizrenit, Kosova u pyet formalisht a do të jetë pjesë e Jugosllavisë dhe natyrisht, tani kur nuk ekziston ajo më, duhet të pyetet ku dëshiron të shkojë;
3. Kosova historikisht gjithmonë ka qenë entitet i veçantë, administrativ dhe kulturor që nga koha e antikës dhe deri në ditët e sotme;
4. Në periudhën e Jugosllavisë së dytë u përcaktuan kufijtë e Kosovës, madje në dëm të saj, kështu që me rastin e pavarësisë së saj nuk mund të përmendet argumenti i ndërrimit të kufijve, ashtu si nuk u përmend në rastin e pavarësisë së entiteteve të tjera konstituive të ish- federatës jugosllave;
5. Struktura etnike e popullatës është homogjene, ku më se 90% e popullatës janë shqiptarë.Ky popull ka origjinë, gjuhë dhe kulturë tjetër nga sllavët dhe me referendum është përcaktuar për shkëputje. Referendumi i vitit 1992 ka presedencën e vet në Konferencën e Bunjajt ku u vendos për bashkim të Kosovës me Shqipërinë. Nga aspekti gjeografik Kosova është homogjene me hapësirat e tjera shqiptare;
6. Në Kosovë ka filluar historia e përpjekjeve shqiptare për krijim të shtetit modern shqiptar si bie fjala Lidhja e Prizrenit, ndërkaq në këtë hapësirë nuk është zhvilluar asnjë projekt me rëndësi historike për serbët për krijimin e shtetit modern serb;
7. Me pavarësinë e Kosovës, vendoset drejtësia, stabilizohet ajo vetë, por edhe Serbia dhe i gjithë rajoni dhe e kundërta, me rianeksimin e Kosovës nga Serbia vendoset padrejtësia, dhunohet një realitet, sfidohet lufta dhe destabilizohet rajoni;
8. Nuk ka asnjë argument gjeo-politik kundër pavarësisë së Kosovës, ngaqë ajo mëton të jetë pjesë aktive e proceseve demokratike, si dhe pjesë përbërëse e Unionit Evropian dhe NATO-s;
9. Po kështu nuk ka asnjë argument gjeo-strategjik që mund të përdoret edhe nga vetë pala serbe kundër pavarësisë së Kosovës,meqë ajo nuk pengon fare komunikimin serb me Malin e zi dhe Detin Adriatik, si dhe me Maqedoninë, Greqinë dhe Detin Egje;
10. Mbajtja me dhunë e Kosovës në kuadër të Serbisë kundër vullnetit të popullatës shumicë paraqet shkak lufte, që jo vetëm do ta destabilizojë rajonin, por do të ketë në rend të parë pasoja të rënda ekonomike. Serbia nuk ka kapacitete ekonomike për një fushatë të re për aneksim të Kosovës. Me pavarësimin e saj serbët lirohen nga një barrë e rëndë ekonomike, ndërkaq shqiptarët fitojnë një nxitje për zhvillin më të hovshëm ekonomik që do të ndikojë në transformimin ekonomik të tërë rajonit .

Këto janë realitete që nuk mund të zhbëhen me asnjë retorikë politike.

[Beqari002]

Pasqyra e shtypit të Koosvës


Agim Zogaj / Prishtinë


"Kryeministri i Kosovës i gatshëm të bisedojë me Zoran Gjingjiqin, nëse pajtohen instituicionet dhe politikanët e vendit. Presidenca dhe Kuvendi kundër bisedimeve Rexhepi - Gjingjiq pa prezencën ndërkombëtare". Është ky kryetitulli i madh hapës i gazetës"Koha Ditore" e cila në vijim vë në dukje se:" Kryeministrin i Serbisë, Gjingjiq, në deklaratat e dhëna kohëve të fundit, i ka bërë thirrje Prishtinës për bisedime të drejtperdrejta me Beogradin rreth statusit final të Kosovës, madje duke përmendur si datë të mundshme të këtyre bisedimeve fundin e janarit". Ndërkohë, nënvizon në vijim gazeta " Para disa ditëve ai madje ka dhënë deklaratën në të cilën ka përmendur mundësinë e pavarësimit të Kosovës nëse ndryshojnë kufijtë rajonal, vetëm për ta korigjuar këtë deklaratë ditë më vonë". Kyeministri Bajram Rexhepi ka përshendetur faktin që në gjithë këtë, në Beograd ambicjet për Kosovën e pavarur tash më shihen si realitet. Por, ai ka mbetur i përmbajtur rreth mundësive të bisedimeve të drejtpërdrejta midis tij dhe Gjingjiqit.

"Koha Ditore" më tej aspostrofon se:" Muhamet Hamiti zëdhënës i presidentit të Kosovës, Ibrahim Rugova dhe Ramush Tahiri, këshilltar politik i kryetarit të Kuvendit të Kosovës, Nexhat Daci, i kanë deklaruar gazetës në fjalë se bisedimet e drejtpërdrejta me Beogradin nuk vijnë në konsiderim". Hamiti citohet të ketë thënë se :" Biseidime për statusin e Kosovës mund të ketë vetëm në nivelin ndërkombëtar, ndërsa vendimin për këtë mund ta marrë vetë populli i Kosovës nëpërmjet referendumit". Ramush Tahiri, ndërkaq poashtu ka potencuar se:" Bisedime të drejtperdrejta nuk ka. Ato nuk mund të bëhen pa prezencën ndërkombëtare, në veçanti ne kërkojmë pjesëmarrje dominante të palës amerikane".

Gazeta "Bota Sot" gjithnjë në temën e bisedimeve për Kosovën citon Fatmir Sejdiun, anëtar i Kryesisë së Kuvendit të Kosovës i cili ka deklaruar se:" Nuk ka subjekte që mund të negociojnë për çështjen e Kosovës jashtë vullnetit të popullit të Kosovës".
-----------------------------
---------------------------------
Oj sharki e lehete si era , a ka ardhur ne Shqiperi pranvera?