Ortodoksėt janė mė pak nga ē'mendohet, se nė mesin e tyre ka dhe grekė, vlleh, bullgarė, dhe serbėt e Vrrakės.Kristianizmi nepermjet katolicizmit dhe ortodoksise perfaqeson nje pjese te vogel te popullsise diku me pak se 20%.
Por edhe ortodoksėt edhe katolikėt edhe sunitėt edhe bektashitė, kanė elemente paganizmi qė i kanė ruajtur nė traditėn familjare.
Kėto elemente paganizmi janė baza e restaurimit tė paganizmit. Njė kombinim i elementeve tė jetės shpirtėrore ilir me ato tė sotme shqiptare, krijon fenė e re.
Por unė nuk thėrras pėr njė fe tė mirėfilltė qė t'u shpėrlajė trurin robėve. Ajo qė mė intereson mua ėshtė kultura, veprimet (ritualet), simbolika, e cila shėrben pėr identifikim kombėtar dhe pėr forcim tė natyrshmėrisė.
Vidasi, Thana, Medauri, nuk ėshtė e thėnė tė jenė po ajo gjė qė ėshtė Allah tek muslimanėt, apo Jehov te krishterėt. Kėto perėndi ilire mund tė jenė mė shumė si njė simbolikė e fuqishme, simbolikė qė zhvillon shpirtin ekologjik (Vidasi e Thana), luftarak (Medauri), shoqėror (Mikoni), etj.
Pėr me shpjegue konkretisht, Perėnditė mund tė kenė njė rol tė ngjashėm me atė tė flamurit ndonėse jo ngjashmėri qind pėr qind, por gjithsesi bėhet fjalė pėr simbolikė. Ose bie fjala kemi njė perėndi nė disa forma: Vizatim (swastikė), Njeri (Helios, Apollon), Planet (Dielli), etj.
Krejt kjo bart njė simbolikė tė fuqishme, se Dielli ėshtė ai qė sheh pėr ēdo ditė nė qiell, pėrkatėsisht perėndia konkrete nė trupėzim fizik, Njeriu apo antropomorfi ėshtė Heliosi apo Apolloni, qė me veprimet qė bėjnė' nė mitet dhe legjendat e tyre japin njė mesazh se cilat veprime janė tė mira e cilat tė kėqija, njė funksion moral qė e kanė edhe pėrrallat popullore, dhe simbolika e tretė swastika qė shėrben kryesisht nė festat pagane si identifikim i grupit me simbolet e tij me fenė e tij.
Krijoni Kontakt