
Postuar mė parė nga
fehim
NĖ LIDHJE ME KONTESTIN E IRJ.MAQEDONISĖ ME GREQINĖ DEBATUESI DUHET
TĖ KETĖ NJOHURI TĖ MJAFTUESHME PĖR T'I DALĖ DEBATIT NĖ SKAJ. PĖR T'IA ARRIJT
NJĖ QĖLLIMI TĖ TILLĖ, MĖ LEJONI QĖ ME KĖTĖ STUDIM TĖ JAP NDIHMĖN TIME.
E VĖRTETA PĖR MAQEDONINĖ E MOĒME DHE ATĖ TĖ SOĒMEN
Ka vite qė Grekėt kontestojnė emrin e IRJ.Maqedonisė, gjė qė vjen duke u bėrė sa mė e nxehtė nė ditėt tona. Kontestimi i emrit tė IRJ. Maqedonisė, mė shum se Grekėve, u takon, pikėrisht, Shqiptarėve. Ja se pse.
Atorė tė shumtė profilesh tė ndryshme shkencore ia kanė vuė themelet
dijes se Shqiptarėt rrjedhin prej Ilirėve dhe Thrakėve.Dhe kjo nuk ka dyshim, ani se Sllavėt pėr qėllimet e tyre hegjemoniste, gjithmonė,ata konfirmime (vėrtetime) i
kanė mohua.dhe i mohojnė vazhdimisht.
Por dielli nuk mbulohet me shoshė, ani se Jugosllavėt, alias Sėrbėt, IRJ.-ėn jugore tė shtetit tė vet e emėrtuan Maqedoniė.
Emri-toponim Maqedoniė, pikėrisht, ka tė bėn shum shum me interesin na-
-cional shqiptar. Ja se si.
Pėr Maqedoninė Antike, emrin e tė cilės e kanė uzurpua Sllavėt,nuk ėshtė hulumtua sa duhet e si duhet, jo vetėm pse interesimi ka qenė i dobėt, por edhe
pse mungojnė dokumente nga e kaluara e saj e edhe ato pakė tė dhėna ekzistue-
se janė tė pamjaftueshme. Sa pėr njohje fillestare, diēka nga ato tė dhėna ėshtė
mjaft indikative pėr neė.
Caktimisht, Maqedonia Antike, para shek.tė VI e VII-tė tė para Krishtit as
nuk ka ekzistua si e tillė E pėr ndonjė farė populli maqedon antik as tė mos bėjm
fjalė.Homeri qė ka jetua e qė ka veprua nė sh.e VIII para Krishtit, nė Iliadėn e nė Odisenė e vet pėrmendėn Ilirė, Thrakė, Frygė, Edonė, Pajonė, Pellagonė, Dardanė, etj. por askundi nuk pėrmendėn Maqedonė.
Prej Epiri e deri nė Troadė, me gjithė Halkidikun e pjesėn veriore tė bregde-
tit Egje (Deti Thrakė), me gjithė ujdhesat, ėshtė shtriė teritori i madh i bashkėsisė sė madhe fisnore i EDONĖVE. Areali i gjėrė rreth derdhjes sė lumit Cėrna (Erigon)
nė lumin Vardar (Aksios), ėshtė quajtė MAQETIA (H.Bariq, Ilirske jeziēne studije.Za-
greb, 1948), derisa areali nė jug tė saj deri nė Detin Egje, ėshtė quajtė EMATHIA.
Kėto dyė zona nė tė dyja anėt e lumit Vardar kanė qenė enklava perėndimore tė
Edonisė.
Dijetarėt antikė helenė, teritorin e Edonisė e kanė quajtė herė Emathia her Edonia, ndonse emri i njė teritori tė ngushtė, si Emathia, nuk ka mundė t'i mvishej njė teritori aqė tė gjėrė, siē ka qenė Edonia.(pėr kėtė kemi fjalė mėtutje).
Simbas dijetarėve tė shumtė, lumejt Tisa, Morava e Vardari kanė shenjua kufirin natyror, por jo preras, ndėrmjet Thrakėve, nė lindje dhe Ilirėve (fiseve tė tyre) nė perėndim tė kėtyre lumejve. prej Veriu deri nė Detin Egje nė jug, ku,gjith-
sesi kanė popullua dhe Edoninė. "Ilirėt e Thrakėt"- thotė historiani gjermanm, J.
Tunman - "kanė qenė dy popuj tė ndryshėm, por se kanė qenė tė afėrt nga gjaku
njeni me tjetrin, andaj fiset e tyre shpeshhere janė kėmbye. ata dy popuj edhe janė pėrzie nė kohė tė vjetra njeni me tjetrin."
Thunmanni, Shqiptarėt i konsideron trashgimtarė tė Ilirėve, por, thekson,
se nė formimin e tyre si popull, ka edhe komponentė thrake. Shum dijetarė, si Va-
smer-i, Ribezzo, Tagliavini, e sidomos, N.Jokl-i kanė pasė ardhė nė pėrfundim se
"gjuha shqipe ėshtė shum e afėrt si me ilirishten ashtu edhe me thrakishten".H.
Bariq-i, nė veprėn e cituar, thekson tri shtresa nė gjuhėn maqedonishte (siē thotė ai) : shtresėn mė tė vjetėr parahindoevropjane, shtresėn iliro - thrake dhe shtre -
sėn mė tė re, shtresėn helene, gjė qė,simbas tij, presupozon njė teritor homogjen
gjuhėsor tė maqedonishtes sė lashtė parė nė sinkroniė."As zėvendsimi i likuidėve sonantė hindoevropjanė"- thotė Bariq-i mėtutje, "nuk e ndajnė gjuhėn maqedo - nishte nga ilirishtja"(op.cit.fq.36). "Paraqitja simultane - shton ai, edhe e labializi-
mit tė labiovelarit edhe e sonorizimit tė tingullit S, si nė gjuhėn maqedomishte
ashtu edhe nė gjuhėn ilirishte, nė tė vėrtete, konfirmon dhe argumenton njė bashkėsiė tė vėrtetė gjuhėsore".Kurse dijetari Pissani, miksoglotinė e tillė e kon-
sideron si njė vijė diakronike tė maqedonishtes antike.H.Bariq-i i bie mė drejtė kur thekson se "ilirishtja ėshtė fisi mė i afėrt i maqedonishtes".
Kurse Millan Budimir-i (tė dy kėta ish-profesorė tė mitė nė Univerzitet tė Beogradit), nė veprėn e vet Grci i Pellasti.Beograd, 1950, fq.41 thotė:"I jemi mirėnjoftės P.Kreēmer-it qė ligjrimin e Maqedonėve Antikė e hek prej greqishtes
e ia bashkangjitėn grupit tė ilirishtes".Budimir-i, mėtutje, thotė: Ilirėt, nėpėrmjet
tė Pajonėve dhe tė Maqedonėve, kanė qenė tė lidhur, jo vetėm me Thrakinė, por edhe me Fryginė e me krahina tė Anadollit Perėndimor".Linguisti Somssen, bile,
krejt trrollin e Pajonėve, nė bazė tė dhėnash gjuhėsore, e konsideron tokė ilire.
Po kėshtu e kanė konsiderua edhe Herodoti (VII.73),Stefan Bizantini, etj.(vazhdon
"Pėrkrahim pikėpamjet e N.Jokl-it, tė Vll.Georgijev-t e tė ekspertėve tjerė"
- shton M.Budimir-i "se duhet pasė parasysh edhe hindoevropjanėt johelenė, atė shtresė mė tė vjetėr se invazioni helen nė Balkanin Jugor"(M.Budimir,op.cit.fq.20)
Simbas studimeve tė linguistėve dhe tė historiianėve tė ndryshėm, mund tė kup - tojmė se nė EDONINĖ ose THRAKINĖ JUGORE ANTIKE kanė jetua mė shum fise thrako-ilire-pellastike parahelene.
Emri MAQEDONIĖ. "Prejardhja e emrit Maqedoniė ėshtė e paqartė"- thot
historiani sėrb,Zhivko D.Pekoviq nė librin e vet Stara Makedonija,fq.4; kurse nė fq. 7 ai thotė:"Pėr Maqedonėt e lashtė, tani pėr tani nuk dihet kurrgjė.Homeri as nuk
pėrmendėn Maqedonė, por pėrmendėn Pajonė nė bregjet e Vardarit tė Poshtėm.
"Ideja gjeografike Maqedoniė" - thotė historiani tjetėr sėrb,V.Gjeriq nė librin e vet Etnografija Stare Sėrbije i Maqedonije.Sremski Karllovci,1922,fq.5 - "du
het tė jetė bėrė e njoftur mbas themelimit e zgjėrimit tė shtetit maqedon".Stra-
bon-i qė ka jetua nė vitin 63 tė shek tė I-rė para Kr. e nė vitin 26 mbas Krishtit,
pėrmendėn njė emėr-toponim Maqedoniė.
Historiani sėrb,Zh.D.Petkoviq-ii, mėtutje tjotė: "...emri i saj (i EMATHISĖ),
padyshim, ka qenė emri i parė i Maqedonisė, ndonse pėr disa tė tjerė, si pėr E. Benoist dhe H.Goetcler (Nouveau dictionaire latin-franēais,fq.502) ka qenė emėr
i dytė i saj,dmth.i Emathisė.Strabon-i thotė nė Lib.VII,Frag.23 :"...Maqedonia mėsėpari ėshtė quajtė Emathia"...(siē tranzmeton dr.Gontscho Tzenoff nė librin e
vet,Goten oder Bulgaren.Leipzig,1915,fq.21).Ehe poetė tė ndryshėm latinė, si Ovidius, p.sh. siē pėrmendet nė fjalorin e Benoist-it - me emrin Emathius kanė shenjuar emrin Maqedon.Pėrndryshe, emri Emathius ka pasė edhe kuptim figurativ
- Aleksandri i Math.
Mėtutje, ky dijetar sėrbo-sllav, dmth.Zh.Petkoviq-i, thotė: "...nė shpreh - jen Emathia, simbas vlerės shprehjore, theksohet pjesa - MATH- qė i pėrgjegjet pjesės -MAQ- nė emrin Maqedonia, nė tė cilėn pjesė emri, shkronja e tretė she - njon njė tingull qė vėshtirė shqiptohet dhe shkruhet nė gjuhėn greke dhe latine. Megjithatė, shprehja MAT, MATH, pėrdoret nė gjuhėn arnaute , ku ka kuptim
'veliki,velika nė gjuhėn sėrbishte..Por, edhe siē pėrmendėn J.Hahn-i nė librin e vet
Albanesische Studien, fq.66.
Nė lidhje me atė,Dr.R.Fick thotė:"...nė sanskritishte shprehja MAHAT, gjithashtu, dmth. I MATH (Praktische Grammatik der Sanskrit Sprache).Pra,fjala sanskrite MAHAT ka jetua dhe jeton gjithnjė nė gjuhėn arbnore shqipe me formėn
dhe me kuptimin I MATH."Meqė Emathia"- thotė Zh.D.Petkoviq-i "ėshtė shtrirė nė tė dyja anėt e njė lumi tė math, siē ka qenė Vardar-i (Aksisos) qė edhe ky ka pasė kuptimin I MATH, LUM I MATH pėr nga sasia e ujit dhe e vlerės sė madhe qė
ka pasė e qė ka pėr jetėn e qenieve biologjike.Emri Aksios, pra, gjithashtu, ka pasė kuptimin I MATH" Nė Arbaniė (Shqipri) - shton Petkoviq-i mėtutje,- ekziston njė lum i math i quajtun MAT, Matja, tė cilit latinėt, si Vibius Sequester, etj.i kanė
thėnė MATIS, MATHIS, MATHIA, MATHIS FLUVIUS, me kuptimin LUM I MATH. Edhe
lumi Danub, dikur, ėshtė quajtur MATOAS, me kuptimin I MATH, LUM i MATH, emėr,
tė cilin Vasmer-i (REW.I.381) e krahason me lumin e me shprehjen shqip MAT.
Fjala arbnore e Kalabrisė, MAT, me kuptimin BREG-DETI (Fiamuri i Arbėrit.
II,nr.1, 1885,fq.3 - 4) dhe MAT, me kuptimin KUM-ZALLI nė Shqipri (Dr.E.Ēabej,
Studime gjuhėsore.I.1976,fq.333) kanė tė bėjnė me EDONINĖ Antike e jo vetėm me EMATHINĖ Antike, tė cilat shtrirjen e vet e kanė pasė nė rrjedhat e fundme tė shum lumejve (Vardar-i, Struma, Mesta, etj.) qė kanė sjellė zallė e kum, si dhe nė bregjet e Detit tė Thrakisė (Egjeu).Andaj, dijetarėt antikė, po edhe banorėt e vendit, nuk e kanė pasė pėr lajthitėje qė asaj krahine, qoftė e vogėl si Emathia,
qoftė e madhe si Edonia , - t'i thonė herė EMATHIA herė EDONIA, qė, pėrndryshe,
ato krahina shpeshhere kanė qenė tė vėrshuara prej lumejve tė mėdhenj qė janė derdhė e qė derdhen aty, nė bregje tė Detit Egje.Analogjikisht, dijetarėt antikė e
banorėt vendas kanė mundė tė thonin edhe MATH-EDONIA.Tingulli T edhe atėhere e, edhe nė kohėt e vona, ėshtė shqiptua si i butė, si i palatalizuar, TJ- qė nė shqiptim tė shpejtuar del si Q. Prandaj Petkoviq-i thotė: "- TJ- si ke emri i lumit MATJA, i pėrgjegjet tingullit -Q- ke emri-toponim MAQEDONIA.Por, edhe tingulli K, nė tė gjitha kohėt, ėshtė artikullua si i butė, i jotizuar KJ, qė, ndaē Matjedonia -
Maqedonia, ndaē Makedonija - Makjedonia- Maqedonia, ėshtė njėlloj.Nė gjuhėn
shqipe popullore TJ = Q: tjegull - qegull, tjetėr - qetėr (si Matja - Maqa). Poashtu,
edhe KJ nė gjuhėn popullore, barazohet me Q: kjenė - qenė, kjaj - qaj, kjofsh, etj.
Ndaē Matjedonia, ndaē Makjedonia = Maqedonia, Maqedonia, pra, si emėr- topoinim, ndodhet nė bazė tė gjuhės arbnore, shqipe, kjo edhe pėr arsye se shum dijetarė Shqiptarėt i konsiderojnė mbasardhės tė Thrako- Ilirėve, - poashtu
edhe gjuhėn arbnore, shqipe e konsiderojnė si pasardhėse tė gjuhės thrako - ilire - pellasgjike.( vazhdon)
Duke qenė se edhe fiset e bashkėsitė fisnore tė Edonisė e tė Emathisė, mė vonė, tė Maqedonisė, kanė pasė tė njejtėn origjinė, atėhere Shqiptarėt janė ku- sherinj e vėllazėn tė Maq-Edonėve, Maqedonėve Antikė dhe gjuha shqipe (nė Antikė: thrako- ilire- pellazgjike) simotėr e gjuhės sė Maqedonėve Antikė).Pra, emri-toponim MAQEDONIA ėshtė shprehje me bazė nė gjuhėn shqipe.
Maqedonia Antike, pra, nė tė vėrtetė, teritorialisht, ka qenė e shtrirė nė njė hapsirė gjeografike prej Epiri (nė perėndim)deri nė Troadė (nė lindje), dmth. nė
Thrakinė Jugore me gjithė Detin Thrak (Egje - pjesa veriore e tij me ujdhesat e me siujdhesėn Halkidik),nė Jug, deri te lumi Haliakmon, kufizuar me Thesalinė, kurse nė veri, deri nė Pajoniė, Pellagoniė e Lynkestinė antike.
Siē shifet, IRJ.e Maqedonisė, teritorialisht, nuk ndodhet nė ish-teritorin e Maqedonisė Antike.Kėjo IRJ e Maqedonisė,nė jug-lindje tė vet, zen vetėm njė skep tė teritorit tė Maqedonisė Antike, zona rreth derdhjes sė lumit Cėrna (Erigon) nė lumin Vardar (Aksios), nė jug tė Shtipit (Astibos)), Kavadarc - Strumicė- Gjevgjeliė.
Kėjo IRJ.e Maqedonisė, pra, gjeografikisht, shtrihet vetėm me njė pjesė (jug-
lindore) fare tė vogėl nė teritor tė Maqedonisė Antike, derisa pjesa lindore e kėsaja shtrihet nė Pajoninė Antike dhe nė pjesėn jug-lindore tė Dardanisė Antike;
nė veri shtrihet nė pjesėn jugore tė Dardanisė Antike, kurse nė perėndim shtrihet nė teritorin e Penestisė Antike. Tė gjitha kėto krahina kanė qenė tė populluara me fise thrako - ilire.
Teritori i kėsaj IRJ.Maqedonie, pra, nuk ėshtė teritor i Maqedonisė Antike. Nga kjo, siē thamė, rrokėn vetėm njė copėz fare tė vogėl !
Po, pse, atėhere, kėjo ish republikė jugosllave ėshtė dashtė tė quhej Republika federale e Maqedonisė, derisa, faktikisht, nuk ngėrthen teritorin e Maqedonisė Antike ?
Ja disa fakte:
" Nė hartėn tonė etnografike, 1903, kam veēua idenė e Sėrbisė sė vėrtetė tė vjetėr, nga ideja e ashtuquajtun, Maqedoniė, duke spastrua ēėshtjen se Maqedonia Antike ka pėrfshi rypin nė jug tė liqejve tė Prespės e tė Dojranit dhe deri nė Carigrad (Stamboll)" - thotė M.J.Andonoviq-i nė librin e vet Makedonski su slloveni Srbi.Beograd, 1913.fq.23."Emėrtimi Maqedon dhe Maqedoniė" - vazhdon Andonoviq-i (fq.25) nuk ekziston"Sllavėt e ardhun nė kėto treva vetveten e dijnė vetėm si kristjanė"..."Dardania e lashtl me kryeqytet Shkupin, kurrėn e kurrės,
nuk ėshtė quajtun Maqedoniė"..."As nė kohėn e Nemanjiqve"- shton Andonoviq-i
- "nuk pėrmendet kurrfarė Maqedonie, por pėrmenden Pollogu, Ovēe Polje, e tjera
krahina tė Dardanisė Antike"..."Maqedonia fillestare, ajo e vėrteta" - shton Andonoviq-i - "ėshtė rrypi bregdetar i Detit Egje (fq.26)..."Me njė fjalė, Maqedoniė
nuk ekziston, nuk ekziston as popullsiė maqedone as shtetsiė maqedone" (fq.28).
..."Nė kohėt mė tė moēme antike, nė Siujdhesėn Balkanike"- shton mė tutje
Andonoviq-i,- "kanė banua Thrakėt nė lindje tė Balkanit, Ilirėt nė perėndim tė tij
e Helenėt nė jug tė Balkanit"."Me gjithė atė presion helen" - shton Andonoviq-i,-
"Thrakėt e Ilirėt kanė jetuar tė organizuar nė shtete tė vetat, kurse nė fillim tė sh. tė VII-t para Krishtit, reth lumit Marica themelohet njė shtet i vogėl me emrin shtet maqedon, fare i vogėl e i panjoftun botėrisht deri vonė-vonė, kur n'atė sundon Filipi i II-t qė atė e forcon dhe e zgjėron".
" Jam i bindun"- shrehet njė tjwtėr autor sėrb, I.Ivaniq, nė librin e vet Makedonia i Makedonci.1906, se "nuk ekziston ndonjė farė populli maqedon i gjakut sllav, as qė ka ekzistua ndonjėhere".
" Nė trevat e sotme, ku banojnė, Shqiptarėt janė autoktonė"- thotė J.
Thunnman nė librin e vet Untersuchungen uber die Geschichte der ostlichen europaischen Volker.1774.fq.245.
" Vendbanimet e popullit shqiptar ruhen prej kohėsh qė nuk mbahen mend"
- thotė J.Xilander nė Die Sprache der Albanesen oder Shkipetaren.1835.fq.318.
Ia fillova nergut kėsaj pjese tė diskursit tim me konfirmimet e dy dijetarėve sėrbosllavė, pėr tė pėrforcua konstatimet e mia mbi Maqedoninė Antike dhe mbi Maqedonėt antikė, pikėrisht, pėr t'ua mbyllė gojėn sllavėve tė IRJ.Maqedonisė qė
tė mos thon[ se Shqiptarėt shkruajnė si ua don qejfi!..
Po pėrsėriti, pse, atėhere, kėjo ish republikė jugosllave ėshtė dashtė tė quhej Maqedoniė derisa, faktikisht, nuk ngėrthen teritorin e Maqedonisė Antike ?
Besoj se ėshtė dashtė tė quhej ashtu, pikėrisht, pėr qėllime tė kahmoēme
politike hegjemoniste tė nacionalizmit sėrb dhe bullgar...
Ja fakte.
"Sllavėt e Maqedonisė qė nė historinė mesjetare nuk kanė mundė ta gjenin vetveten si popull i veēant, ashtu siē kanė qenė Sėrbėt, Bullgarėt e Grekėt"- thot
Dragan Tashkovski nė librin e vet Ragjanje na makedonskata nacija.Beograd,1958
fq.12 - "u kanė dhėnė mundėsi borgjezive balkanike qė prej kėtyreve tė krijonin sėrbė, bullgarė apo grekė, pėr tė fitua, mandej, tė drejtėn qė Maqedoninė t'ia
bashkangjitnin shteteve tė veta nacionale"..."sllavėt e Maqedonisė nuk kanė qenė nė gjendje qė tė pohonin se ēfarė veēorie pėrfaqsonin nė suazat e sllavizmit".
"E kaluara johistorike, mungesa e traditės shtetnore mesjetare te sllavė e
IRJ.Maqedonisė"- thotė E.Kardel-i nė librin e vet Razvoj sllovenaēkog nacionalnog pitanja.Beograd,1958, "ka pamundėsua formimin e vetėdijes nacionale, si karakteristikėn mė bindėse tė ekzistencės sė njė kombi"
"Ardhmėria e njė vendi"- shton Tashkovski (oip.cit.fq.55)- "plotėsisht mėvaret prej kombsisė me tė cilėn njė popull prezentohet para botės"
Vetėdija e sllavėve tė IRJ.Maqedonisė, si popull i veēant, pėrfundimisht, u mundėsua nė ish-Jugosllavinė e ashtuquajtun, socialiste, e cila ruajti e realizoi amanetin e baballarėve sėrbė (vazhdon) [
Rusia, gjithmonė, vetveten e ka konsiderua tutor tė sllavėve kudo qė ata kanė qenė tė vendosun, duke ushqye nė ndėrgjegjen e vet idenė e pansllavizmit, dmth. pėr t'u bėrė ajo, Rusia, shtet i tė gjithė sllavėve.Sllavėt jugorė, pėr ambicjet ekspansioniste tė Rusisė, gjithmonė kanė qenė tė privilegjuar, meqė, me anė tė tyre, ajo do tė kishte nėnė ndikim dhe kontroll krejt Balkanin, nėpėrmjet tė cilit do tė kishte dalje nė Detin Adriatik, Detin Jon dhe nė Detin Egje, si porta tė rėndėsishme dhe strategjike pėr tė dalė nė Detin Mesdhe, ku dėshironte t'ua pritte udhėn pėr nė Lindje fuqive evropjane.Popujt sllavė tė Ballkanit, si fėmijėt ndaj babės e nėnės Rusiė ishin dhe do tė ishin dora e djathtė dhe potenciali natyror qė Rusisė do t'ia mundėsonte realizimin e qėllimit.Si vernik tė kohezionit sllav, Rusia, fenė ortodokse, tė fituar nga Grekėt, e kishte shpallė si feė tė shejtė, tė quajtun pravosllave, tė cilėn, vetė ajo, e kishte marrė pėrsipėr qė ta kultivonte dhe ta mbronte pėr tė gjithė sllavėt, ndonse njė pjesė e konsiderueshme e sllavėve, mė heret, kishte pėrvetėsua katolicizmin.
Sllavėt jugorė, qė nga shek.i VII-tė mbas Krishtit, ishin dyndė (jo me luftė) dhe ishin vendosė nė tokat e tre popujve tė mėdhenj e humanė tė Ballkanit - nė tokat e Thrakėve, tė Ilirėve dhe tė Helenėve, dmth.me temel tė pa sigurtė.Prandaj edhe Rusia edhe vetė sllavėt e Ballkanit e kishin brengė tė madhe qė vendbanimet e huaja, ku kishin pasė ardhė si tė huaj, , nė ēdo mėnyrė e me ēdo mjet, t'i tjetėrsonin e t'i bėnin si toka tė vetat me themel sllav (disi si Shqiptarėt tashti, tė formonin shtete e themele nė Gjermaniė, nė Svicėr, nė SHBA. e gjetiu,
ku janė vendosė ! )
" Qė t'i sillnin sllavėt e Ballkanit nė arenėn historike" - thotė njė historian gjerman, simbas interpretimit tė V.Kariq nė librin e vet Sėrbia dhe Lidhja Ballkanike.Beograd, 1893 - " sllavofilėt rusė filluan tė dėrgonin agjentėt e vet nė Ballkan pėr tė hulumtua kufijt e pėrhapjes sė sllavėve.Ata dijetarė e udhėpėrshkruesė, gjoja, paskanė konstatua se sllavėt, nė jug, qenkanė pėrhapė deri nė Selanik e deri te lumi Haliakmon, ēka u dhėnėka mundėsi e tė drejtė "argumentuese" Rusisė e Sėrbisė qė ta bindkanė botėn se nė hapsirėn nė veri tė Selanikut banuekan sllavėt e jo Grekėt.Prandaj, Grekėt nuk mund tė paskanė kurrfarė tė drejte nė kėtė hapsirė (!).
Opinionit evropjan iu paraqitė njė pikėpyetje e madhe : kush qenkanė ata sllavė nė Maqedoniė dhe cilės popullsi i takojnė ? Dijetarėt anglezė kishin konstatua se ata sllavė qė paskanė zėnė vend nė tokėn e Maqedonisė Antike e quajtkanė vehten : Bėrsjakė, Koponovca, Bandevca, Vėrzilevca, Mėrvaca, etj..Por, dijetarėt rusė e sėrbė, ata qė mėsėshumti, ua mohonin Grekėve tė drejtėn tutoriale mbi sllavėt qė ishin vendosė nė tokat e Maqedonisė Antike e tė Thrakisė
Jugore, tani vėrtetonin e konfirmonin se ata sllavė nuk kanė kurrfarė lidhjesh me Maqedonėt Antikė dhe se emri 'maqedon' pėr ata sllavė nuk pėrputhet me qenien e genin e tyre sllav dhe se ai emėrtim ka tė bėn vetėm me idenė gjeografike. Dijetarėt evropjanė, por edhe ata rusė e sėrbė, kanė konfirmua se sllavėt e vendosur nė tokat e Maqedonisė Antike, jo rrallhere, e kanė quajtė vetveten Sllavė Maqedonie simbas emrit gjeografik, ku kanė banua e jo simbas ndonjė tradite shtetsie kombtare mesjetare.Dijetarėt e shek.tė XIX-tė kanė pohua, me tė drejtė, se emėrtimi 'maqedon' realisht, ėshtė emėrtim gjeografik e jo emėrtim populli, aqė mė pak emėrtim nacioni. Mbas vendosjes sė sllavėve nė disa enklava tė Maqedonisė Antike, siē ka qenė enklava e Strumicės, ajo e Selanikut, etj.- ata sllavė nuk kanė pasė tė drejtė ta quanin vetveten 'maqedonė' apo 'sllavė Maqedonie' e as vendbanimin e vet Maqedoniė. Prandaj, vendbanimin e vet, aty, e kanė quajtė Skllaviniė.
Dijetari bullgar, P.Sllavejkov, nė librin e vet Makedonskijat vėpros. Makedonija.Stamboll, 1871, thotė: "Maqedonėt antikė kanė qenė popull tjetėrfare dhe sllavėt e Maqedonisė nuk kanė kurrfarė lidhjesh me ata"..."sllavėt e Maqedonisė janė njė masė amorfe, pa vetėdije pėrkatėsie njė populli apo njė kombi tė caktuar.Prandaj i kanė pėrbuzė dhe pėrqeshė "patriotėt" sllavė, tė cilėt veēorinė e vet 'maqedone' e kanė lidhė, jo vetėm me tokėn nė tė cilėn kanė banua, por edhe me historinė e Maqedonėve Antike, ndonse n'atė histori nuk kanė mundė tė gjenin kurrfarė suaze e baze pėr pėrmbajtjen nacionale sllave"
Duke banua nė trrollin, nė tė cilin nė shekujt e para Krishtit kanė banua Maqedonėt Antikė, kur filluan tė mendonin pėr krijimin e kombsisė sė vet, turmat sllave nė Maqedoniė, nė shek.e XIX-tė, "shum lehtė mashtruan vetveten se qenkanė trashgimtarė tė popullit tė lavdishėm tė Filipit tė II-tė e tė Aleksandrit tė Math e jo as Grekėt e as Vllehėt qė, gjithashtu, pretendonin se ishin pasardhės tė Maqedonėve Antikė" - thotė V.Jagiq-i nė librin e vet Historija knjizhevnosti hrvatske i srpske.Zagreb, 1867
"Mungesa e emrit tė sigurtė nacional dhe e vetėdijes nacionale" - thotė Drag.Tashkovski nė librin e vet tė cituar mė lartė fq.80 - "qe shprehje e zhvillimit johistorik tė sllavėve tė Maqedonisė, tradita stėrgjyshore, qė ke tė gjithė popujt luan rolin vendimtar nė pėrcaktimin e kombsisė, pėr kėta sllavė Maqedonie, gjithashtu, ka mungua".
"Me dalldisjet romantike se na qenėkanė trashgimtarė direkt tė Maqedonve Antikė, lidhet jo vetėm vetėdija nacionale e sllavėve tė Maqedonisė, e shprehun dhe e zbukuruar me fantazi"- thotė Drag.Tashkovski (op.cit.fq.118) "por edhe bindja se vėrtetė janė ata si maqedonėt e lashtė"
Si ēdo romantikė nacionale, ashtu edhe romantika e sllavėve tė IRJ. Maqedonisė, pra, ka insistua qė tė gjente kontinuitet apo vazhdimsiė e lidhshmėri me ndonjė traditė tė moēme dhe tė lavdishme.Por, fatkeqsisht, false ! (vazhdon).
Krijoni Kontakt