Pierre-Pandeli Simsia

[artisti.]

(Tregim)

Nga Pierre-Pandeli Simsia

Në çdo fillim të vitit shkollor, nxënësit e asaj shkolle kishin një "merak": Kush do ishte mësuesi i matematikës?
Atyre që u binin të kishin mësues Kiçon ishin me "fat", por edhe më me fat ishin nxënësit e klasës që mësues Kiçoja do t'i kishte nën kujdestari.
Lënda e Matematikës, që për vetë natyrën e saj është e vështirë dhe imponuese, për shumicën e nxënësve bëhet edhe më e vështirë, për shkak të karrakterit të ashpër dhe strikt të mësuesit të matematikës. Por mësues Kiçoja, duke patur një praktikë të tij kishte ditur ta "mposhtëte" karakterin e vështirë të lëndës së mësimit që jepte, duke "triumfuar" mbi atë. I tillë ishte mësues Kiçoja.
Fotografia e tij kishte dalë disa herë në stendë në qendër të qytetit si ndër mësuesit më të mirë.
Mësues Kiçoja ishte edhe familje dëshmori. Djali i xhaxhait të tij ishte vrarë në luftën kundër fashizmit. Në ditën e përkujtimit të dëshmorëve të vrarë Ai ishte ndër të zgjedhurit, kur njerëzit shkonin për të bërë homazhe pranë varreve të dëshmorëve. Dera e shtëpisë së tij atë ditë rrinte e hapur për njerëzit e partisë dhe të qeverisë që i shkonin për vizitë. Megjithatë, mësues Kiçoja kurrë nuk e shfrytëzonte atë privilegj, përkundrazi!

Jeta, ka edhe ajo të papriturat e saj.

E pabesueshme ishte ajo që i ndodhi mësues Kiços.
Pas disa mbledhjesh të gjata të këshillit pedagogjik të shkollës, sekretari i partisë dhe i dërguari nga komiteti morrën vendimin: "Mësues Kiço pezullohet përkohësisht nga dhënia e mësimit deri në një urdhër tjetër me motivacionin: "Duke mos qenë i sinqertë përpara Partisë, ka fshehur të vërtetat që ajo kërkon të dijë..."
Çfarë kishte ndodhur?
Gruaja e mësues Kiços, Marjeta, kishte një dajë të arratisur nga Shqipëria, i cili ishte vendosur përfundimisht në Sh.B.A. Ajo këtë e kishte dëgjuar nga nëna e saj, pasi kur kishte ndodhur ajo ngjarje, kishte qenë vetëm 5 vjeçe. Pothuajse çdo gjë ishte harruar. Vite më vonë, nipi i gruas së tij, e shfrytëzoi këtë rast. Së bashku me 4 shokë të tjerë kapen nga rojat e kufirit në një fshat kufitar shqiptar, ku arrestohen për tentativë arratisje jashtë atdheut.

Pasi u mor vendimi që mësues Kiço të pezullohej përkohësisht nga dhënia e mësimit, disa javë më vonë e thirrën në Komitetin e Partisë të qytetit. Njeriun që i fliste në emër të partisë, Kiçoja e njihte disi, sepse u kishte rrënë në sy të gjithëve ardhja dhe emërimi i tij në Komitetin e Partisë. Ishte një burrë rreth të dyzetave; kishte ardhur nga një fshat para disa vjetësh. Nuk kishte ndonjë diplomë fakulteti; e vetmja "diplomë" e tij ishte se kishte mbaruar një kurs partie në kryeqytet. Kjo ishte edhe "arma" e fortë që mbante ai njeri "intelektual", që i ishte hapur rruga për të ardhur në atë qytet e të punonte në Komitetin e Partisë.
Kiçoja ishte i detyruar të dëgjonte atë njeri injorant që e kishte thirrur në zyrën e tij dhe po i fliste në emër të Partisë me ato shprehjet bajate që u kishte dalë boja, që sa e sa herë ishin përsëritur nga njerëz dogmatikë e pa kurfarë shkolle, por nuk kishte ç'të bënte. Ishte i detyruar të rrinte para tij, ashtu siç rrinin nganjëherë nxënësit e tij, kur vinin në shkollë pa bërë detyrat.
Zyrtari i fliste herë me tone të ashpra, herë me tone të qeta, pastaj, duke i kujtuar edhe biografinë, i kujtoi Kiços se ishte familje dëshmori dhe ndihmën që i jepte partia.
- Të drejtën e mësimdhënies nuk po ua heqim, kështu që do punoni atje ku ka nevojë atdheu dhe partia... Do punoni mësues në X fshat.
Kiçoja kur dëgjoi emrin e fshatit u drodh i tëri. U mendua pak, pastaj tha: - Ai është fshat malor, është shumë larg. Mosha ime e ka të vështirë të shkojë deri atje.
Zyrtari që i komunikoi detyrën e re e pa fort në sy, sikur donte t'i thoshte: "Nuk e sheh që partia po j'u ndihmon...?" U mendua pak dhe i tha: - Do shkoni të punoni atje ku j'u kemi caktuar. Si fillim do flini atje si të gjithë arsimtarët e tjerë, më vonë do shohim."
I dha një letër emërimi për drejtorin e shkollës dhe, duke i dhënë vetëm majat e gishtave i uroi edhe punë të mbarë.

Gjatë rrugës përnë shtëpi Kiçoja ndjehej tepër i mërzitur dhe po mendohej për këtë ters që i zinte rrugën e jetës.
E kishte vendosur që nuk do shkonte. Pasi e bisedoi me gruan dhe dy fëmijët e tij, me djalin Yllin dhe me vajzën Almën, vendosi të shkonte edhe pse ishte në një moshë afër pensionit dhe nuk ia kishte as ngenë dhe as fuqinë rrugëve të gjata dhe jetën e konviktorit.

Transferimi i Kiços mësues në fshat u përcoll me diskutime të ndryshme në qytetin e vogël. Familja e Kiços morri njollë të keqe në biografi.
Gruas së Kiços, Marjetës, i ra pesha më e madhe e fajit, meqenëse ishte nipi i saj shkaktari. Nga sekretare në një shkollë të mesme ku ajo punonte, e çuan punëtore tek sera e luleve.
Kishte edhe nga ata njerëz që donin ta "ndihmonin" Kiçon. I thoshin se edhe mund të ndahej nga Marjeta, për t'i shpëtuar kësaj të keqeje që i kishte ardhur andej nga s'e pati pritur. Kiçoja nuk pajtohej kurrë me ato mendimet e atyre njerëzve. Marjeta për Kiçon, ishte bashkëshortja, që e bënte atë të ndjehej njeriu më me fat në jetë. Të dy së bashku gjatë atyre viteve jete kishin kaluar një jetë të bukur bashkëshortore për t'u pasur zili dhe kishin rritur dhe edukuar dy fëmijë shembullorë. Që të dy ishin intelektualë me shkollë të lartë. Ja që erdhi një çast dhe jeta në familjen e tyre të ndryshonte papritur.

Puna e mësimdhënies në fshatin malor ishte e vështirë. Ai këtë e kishte provuar njëherë vite më parë. Në atë kohë, sapo kishte lënë bankat e universitetit dhe me diplomën e mësuesit në xhep, e kishin emëruar në një fshat tjetër malor. ishte ajo praktikë e sistemit komunist të asaj kohe, që të emëroheshin mësuesit dhe mjekët e rinj të sapo dalë nga shkolla.

Djali i Kiços, Ylli, pasi mbaroi shkollën e mesme, filloi punë në një ndërmarje të qytetit. Ylli kishte talent të madh për pikturë. Gjithmonë e kishte ëndëruar të vazhdonte shkollën e lartë të artit. Kjo dëshirë e tij i ishte prerë në mes nga e "mallkuara" biografi e keqe.
Ndryshe nga i vëllai, Alma, vajza e Kiços, kishte një talent të jashtëzakonshëm. Ajo shkëlqente në lëndën e matematikës dhe fizikës. Letërsia ishte një tjetër lëndë, ku ajo shkëlqente me një talent të pashembullt rinor.
Në dhomën e saj, në sirtaret e dollapeve, kishte fletore të shumta, kua ajo kishte shkruar proza dhe poezi të ndryshme. Megjithatë, dëshira e saj për të vazhduar shkollën e lartë mbetej matematika.

Pas mbarimit të shkollës së mesme, Alma aplikoi për të vazhduar shkollën e lartë. Komisioni e rrëzoi menjëherë kërkesën e saj, duke parë si pengesë kryesore, "biografinë e keqe". Kjo për Almën ishte një goditje shumë e rëndë. Fillimin e atij viti te ri shkollor, Alma e jetoi me dhimbje të madhe. Tek shihte shokët dhe shoqet e saja të shkonin drejt universitetit, ajo sa nuk çmendej nga dhimbja që ndjente për veten e saj. Atë vit ajo ndejti në shtëpi, pa punë dhe pa shkollë. Qnte. Nganjëherë ulej dhe shkruante diçka. Shkruante vjersha dhe për të tjerët. Më vonë e rralloi edhe të shkruarit. Oreksi për të ngrënë po i ikte. Dalëngadalë filloi të dobësohej. Prindërve, tek e shikonin në atë gjendje vajzën e tyre, u pikonte shpirti, por nuk kishin çfarë të bënin dhe nuk e jepnin veten para vajzës. Edhe Alma nga ana e saj, mundohej të mos shfaqte shenja mërzitje para prindërve. Kishte edhe një shpresë tjetër për të shkuar në shkollën e lartë. Të priste deri vitin tjetër e të aplikonte përsëri.
I vëllai Ylli, përveçse motër, e trajtonte dhe si shoqe. Ashtu ishin rritur që në fëmijëri. Shpesh herë, mbrëmjeve, në shëtitoren e qytetit dilnin bashkë.
Ditët kalonin, por Almës i dukeshin shumë të gjata, derisa erdhi sezoni për të aplikuar përsëri për në universitet.
Të njëjtat proçedura u përdorën nga Alma, po të njëjtat proçedura përdori edhe komisioni për ta rrëzuar njëherë e përgjithmonë kërkesën e saj.
Goditja që ajo pësoi këtë herë ishte përfundimisht fatale. Ajo pak shpresë që e mbante u "këput", duke e rrëzuar përtokë njëherë e përgjithmonë, që ajo të mos ngrihej më.
Pas kësaj, gjendja shpirtërore e Almës po keqësohej çdo ditë. Po i fillonin edhe shenjat e para të keqësimit të gjendjes shëndetësore të saj.
Një natë, kur të gjithë po flinin, Alma në mes të gjumit të thellë, pas mesit të natës, papritur u gjend në mes të dhomës ku flinte. Ishte çuar në këmbë, qante dhe bërtiste. Të bërtiturat e saj shqetësuan jo vetëm familiarët, por alarmuan edhe komshijtë përreth. Pas pak, në dhomën e saj u grumbulluan shumë njerëz. Prindërit, Kiçoja dhe Marjeta, tek e shihnin në atë gjendje ndjeheshin tepër të shqetësuar. I shqetësuar ishte edhe i vëllai, Ylli. Të gjithë mundoheshin ta qetësonin. Marjeta mes të qarave vinte duart në kokë dhe nuk dinte ç'të bënte për ta qetësuar vajzën e saj. Kiçoja i përlotur, siç rrinte në këmbë, ia merrte kokën në kraharorin e tij dhe mundohej ta qetësonte. Të njëjtat veprime si i ati bënte edhe Ylli.
Në atë dhomë të vogël, në atë orë të natës shihje vetëm dhimbje dhe lot. Disa komshinj që kishin ardhur, të përlotur, shihnin njëri tjetrin në sy, sikur donin edhe ata ta largonin dhimbjen që ndjenin.
Alma, duke mos i kuptuar veprimet e saja që bënte pa vetëdije, vazhdonte të bërtiste e të qante, duke i larguar njerëzit që po mundoheshin ta qetësonin.
Një ambulancë erdhi tek porta e shtëpisë së tyre. Një mjek dhe një infermiere hynë në dhomë. Alma kur i pa, u bërtiti:
- Po ju kush j'u tha të vini këtu? Çfarë jeni ju, mjekë apo profesorë? Ha ha ha, - filloi të qeshë me zë të lartë.
Të gjithë mbetën të shtangur. Jo vetëm mjeku, por të gjithë njerëzit që ishin në dhomë e kuptuan çfarë sëmundje po kalonte ajo.
- Do t'i bëj një qetësues, - i tha mjeku Kiços, duke iu afruar Almës me një shiringë në dorë.
- Jo, jo, - bërtiste ajo. Iu drejtua mjekut që ndodhej përballë dhe filloi ta qellonte me shkelma.
Më vonë Almën e çuan në spital me makinën ambulancë që kishte ardhur. Në spital mjekët konstatuan sëmundjen e rëndë depresive.

Gjatë ditëve në vazhdim, gjendja shëndetësore e saj, herë normalizohej, herë acarohej. Edhe pse kurohej regullisht, shpresat për një shërim së shpejti të saj ishin të pakta. Në momentet, kur sëmundja e caronte shumë, veprimet e saja ishin të rrezikshme.
Kur Alma nuk jepte shenja depresioni prindërit e lejonin të dilte pak jashtë, pranë shtëpisë. Një ditë, kur ajo u duk se ishte e qetë, doli jashtë dhe po rrinte. Disa nxënës dolën nga shkolla dhe gjithësecili morri rrugën drejt shtëpisë. Ajo e përqendroi shikimin e saj tek një vajzë; e shoqëroi me sy, i shkoi nga prapa, e kapi prej flokësh dhe nuk e lëshonte. Nxënësja e shkollës e trembur dhe nga dhimbja që ndjeu, bërtiti fort. Disa njerëz të rastësishëm përreth, ndërhynë dhe e shpëtuan vajzën nga "kthetrat" e duarve të Almës. Më vonë, Almën e morrën dhe e izoluan disa muaj në spital.
Me gjithë tatëpjetën që kishte marrë jeta në familjen e Kiços, ishte Marjeta ajo, që kishte filluar ankesat për gjendjen e saj shëndetësore. Ajo ankohej për dhimbje në gjoksin e saj të majtë.
Sëmundja e mMrjetës e shqetësoi shumë Kiçon. I shqetësuar ishte edhe Ylli. Ç'të bënte Kiçoja? Sëmundja e të shoqes nuk i pëlqente. Mundohej të bënte gjithshka për shërimin e saj.
Marjeta u shtrua në spital, në kryeqytet, larg qytetit ku ata banonin.
Çdo gjë në shtëpinë e tyre po shkonte drejt shkatërrimit. Një shtëpi me dy meshkuj, me një vajzë të sëmurë dhe me gruan e shtëpisë të shtruar në spital.
Kiçoja mendohej dhe shpesh herë qante si fëmijë, nganjëherë edhe me ngashërim. Herë mendonte Marjetën të shëruar në shtëpi, herë mendonte veten e tij pa grua... Mundohej të mos e shihnin të përlotur fëmijët e tij.
Pas disa muajve që Marjeta ishte shtruar në spital, mjekët thërrasin Kiçon në zyrën e tyre, i tregojnë atë, që Kiço e kishte menduar disa herë, por që nuk e dëshironte kurrë dhe nuk e priste kaq shpejtë: - Sëmundja është e pashërueshme... Marjeta duhet të dalë nga spitali, duhet ta keni pranë..., të jeni të përgatitur për çdo gjë...
Kiçoja pas kësaj, ndodhej në udhëkryq. Vajza e tij e sëmurë, ndërsa e shoqja kishte hyrë në rrugën e gjatë pakthim, në rrugën e vdekjes. Mendoi njëherë ta bisedonte me djalin, Yllin. Po si do t'i thoshte?! Ai ishte djali i tij, por ishte edhe djali i Marjetës dhe Kiçoja e dinte se ç'është dashuria e fëmijës për nënën. Kiçoja e bisedoi me Yllin ashtu siç dinte ai, me urtësinë e tij dhe me mënyrën e të komunikuarit.
Pasi doli nga spitali, gjendja shëndetësore e Marjetës po keqësohej shumë. Tek rrinte shtrirë në shtratin e saj, shihte Kiçon dhe fëmijët dhe pa dashur as vetë ajo, lotët i rrëshkisnin mbi faqe. Nuk donte të qante në sy të tyre edhe atëhere kur sëmundja i jepte dhimbje të forta. Por Marjeta ishte nënë dhe shumë mendime i vinin në kokë. Edhe vetë e kishte kuptuar të ardhmen e saj të hidhur.
Si të mos qante ajo Marjeta nënë, tek shihte Kiçon, Yllin, Almën e pafat, Almën e pafajshme, që i kishte ardhur jeta si njerkë e keqe.

Një mëngjes të ftohtë dimri ndodhi ajo që nuk duhej të ndodhte. Alma ende nuk ishte zgjuar nga gjumi. Kiçoja si gjithmonë i rrinte të shoqes pranë shtratit të saj. Ylli si zakonisht çdo mëngjes, para se të ikte në punë përshëndetej me nënën e tij. Sapo ai hyri në dhomë Marjeta i foli: - Po ikën bir? Më jep një gotë ujë para se të ikësh. Ylli e mbushi gotën me ujë, ia dha së ëmës dhe po priste. Kiçoja ishte çuar në këmbë, për t'u përshëndetur edhe ai me djalin. Siç po rrinin at e bir në këmbë para Marjetës, ajo i hodhi një shikim Kiços, pastaj Yllit. Duart që i kishte nxjerrë jashtë kuvertës iu drodhën dy herë. Koka iu var nga ana e majtë e saj. Buzët iu hapën pak, sa për të dalë prej andej një psherëtimë e thellë dhe një frymë e lehtë. Ishte fryma e saj e fundit që i doli nga thellësia e shpirtit të saj...
Ylli nuk po e kuptonte ç'po ndodhte me nënën e tij.
- Mama! - i foli- dhe iu afrua. - Mama! Je mirë?! - Iu afrua edhe më pranë. Duart i vuri mbi fytyrën e Marjetës, duke i fërkuar ballin dhe me gishta mundohej t'i hapte sytë. - Mama! Jam Ylli. Si po ndjehesh? - Zemra po i rrihte fort. Fytyra i kishte marrë ngjyrë dylli. Mundohej të përtypej, por më kot. Pështyma në gojë i ishte tharë. Çdo gjë përreth e shihte si në mjegull. Dhoma i dukej se po i rrotullohej. Vendosi kokën në kraharorin e s'ëmës. Nuk po i dëgjonte frymëmarjen.
- Babi - dhe iu drejtua Kiços. - Mami nuk po merr frymë!
Kiçoja i përlotur u afrua, u përkul pranë Marjetës, e puthi në ballë, i morri duart e saj dhe po ia shtrëngonte mes duarve të tij: - Jo Marjeta, jo! Nuk duhet të ikje kaq shpejtë. Marjeta ime, bashkëshortja ime!
Lotët e nxehtë i rridhnin mbi fytyrën e Marjetës. Ajo grua e shtëpisë tani rrinte e shtrirë mbi shtratin e saj me sy të mbyllur, pa folur, pa lëvizur.
- Babi! - i foli përsëri Ylli Kiços. - Çfarë ka mamaja?
- Biri im! Mbahu i fortë. Je i rritur tani. Mbahu i fortë, ashtu siç po mundohem edhe unë të mbahem tani. Mamin duhet ta lëmë të qetë.
- Babi! Mos më thuaj që mami... - Zëri po i dridhej dhe nuk po i nxirrte dot fjalët.
- Po bir! Mami juaj dhe gruaja ime... - Nuk mundi dot Kiçoja t'i fliste të birit. Nga brenda vetes ndjeu një forcë të brendëshme dhimbje, që nuk e lejonte të fliste me të birin. U përqafuan të dy dhe qanin në krahët e njëri tjetrit.
Ylli nuk donte ta besonte që nëna e tij nuk jetonte më. Iu afrua përsëri të ëmës dhe e puthi. Mbështeti faqen e tij mbi faqen e saj.
Kiçoja i shihte veprimet e të birit dhe thoshte me vete: "Le të shmallet edhe pak për të fundit herë. Nuk do ta shohë më."
I përlotur, Kiçoja iu afrua të birit: - Ylli! Biri im. Duhet të më kuptosh edhe mua. Duhet të shpejtojmë, nuk kemi kohë.
Ylli e pa Kiçon në sy dhe mes dhimbjesh që ndjente, duke parë edhe dhimbjen në sytë e të atit, gjeti forca për të thënë: - Po babi! Të kuptoj. Mami iku. Mami nuk jeton më. Ku do shkojë mami tani...?
Dhe përsëri at e bir të përqafuar në krahët e njëri tjetrit qanin dhe vetëm qanin.

Marjeta ndëroi jetë!
Dhimbja e humbjes së Marjetës për familjen e Kiços ishte shumë e madhe.
Familja e tij kishte kaluar shumë dhimbje gjatë viteve të fundit, por vdekja e Marjetës ishte një tragjedi me një dhimbje më të madhe nga ato që kishin kaluar.
Marjeta iku nga jeta pa thënë asnjë fjalë. Ajo donte të thoshte shumë në ato çaste të fundit të jetës së saj, por nuk mundi. Ajo donte të kishte pranë në çastet e fundit të jetës edhe Almën, vajzën e saj të shtrenjtë; ta shihte për herë të fundit, siç pa të shoqin dhe të birin, por vdekja nuk e la. Donte t'i thoshte shumë gjëra edhe asaj. Donte të fliste për pafajësinë e saj, se gjithë kohën, që nga dita kur familja e tyre morri tatëpjetën, ajo e ndjente veten "fajtore" për gjithë ato vuajtje që kaloi në jetë ajo dhe familja e saj...
Marjeta ndërroi jetë! Ajo bashkëshorte e ndershme. Ajo grua, ajo nënë, që jeta e dënoi pa të drejtë...
Marjeta ndëroi jetë si një fajtore pa faj.

[artisti.]

(Tregim)

Nga Pierre-Pandeli Simsia

- E kam me ngut punën shofer... - u dëgjua një zë burri nga mesi i autobusit. Ai bëri sikur nuk e dëgjoi, vazhdonte shikimin e tij në pasqyrën anësore. Vajza jashtë në vrapimin e saj të lehtë po i afrohej autobusit; flokët e saja kaçurela ngyrë gruri i ledhatoheshin poshtë supeve të saja, duke vallëzuar herë majtas e herë djathtas. Një vajzë tjetër në të njëjtin stacion po priste autobusin e linjës tjetër. Po e shihte dhe, seç ndjeu një gëzim kur ajo iu afrua derës së autobusit.

I kishte ndodhur vetë disa herë që në çastin e mbërritjes pranë derës së autobusit, shoferi e kishte mbyllyr derën dhe ishte nisur, duke e lënë atë jashtë, prandaj dhe nuk e dëshironte t'i ndodhte edhe asaj vajze. Ajo mbërriti te dera e pasme, ndaloi pak, shumë pak, sa për të qetësuar frymëmarjen dhe me delikatesë ngriti pak cepin e fundit në anën e djathtë të tij, sa për t'i dhënë mundësi të ngjiste hapin e parë në shkallët e autobusit. Hipi dhe qendroi mes grumbullit të njerëzve në fund të autobusit. Era e mirë e parfumit të saj u përhap menjëherë. Ishte e pashme; sytë i kishte gjyrë blu. Me një shikim të ëmbël vështroi përreth, pastaj u përqendrua. Kërkoi me sy të shihte shoferin në pasqyrën sipër timonit si për ta falenderuar. Njerëzit e shumtë në autobus nuk ia lejuan një gjë të tillë. Disa pasagjerë pranë saj po i dëgjonin frymëmarrjen e shpeshtë. Fytyra i kishte marrë ngjyrë të trëndafiltë. Tualeti i lehtë në fytyrën e saj e bënte dhe më tërheqëse atë vajzë rreth të 20-ave. Një burrë rreth të 55-ave me flokë pak të rrëna gjyrë hiri që ishte përbri saj i hodhi një shikim me bisht të syrit. Edhe ajo e kuptoi atë shikim të tij dhe me delikatesë, me gishtat e saja të hollë, preku majat e flokëve, duke i dhënë kokës majtas. Askush nuk e pa buzëqeshjen e lehtë të saj, kur shikimin e hodhi tek ai burrë. Pak më tutje, dy burra të tjerë më të moshuar, nuk po ia ndanin shikimin. - Shikoje, - i bëri njëri me shenjë pasagjerit tjetër të panjohur, moshatar me të, duke i dhënë pak kokës së tij para. Tjetri nuk foli; bëri sikur nuk kuptoi çfarë i tha i panjohuri. Ajo e kuptoi shikim e tyre dhe u buzëqeshi ëmbël. Të njëjtën ëmbëlsi ia ktheu edhe Ai që i bëri shenjë.

- Ah! Moshë e pleqërisë, të dhjefsha t'ëmën, - foli përsëri Ai nën vete. Menjëherë e imagjinoi atë vajzë të zhveshur në shtratin e tij, duke luajtur me të gjitha pjesët e trupit të saj. Ah! - tha përsëri, duke e joshur me shikimin e tij. Burri i moshuar, i futur thellë në imagjinatën e tij, i pavetëdijshëm, lëvizi buzët dhe dhëmbët, ndërsa sytë nuk i hiqte nga gjoksi i saj i ngritur përpjetë. Bluza hollë pambuku ngjyrë qielli i rrinte ngjitur pas trupit, që ia tregonte format e gjoksit në mënyrë eksituese. Vetëm një grua pranë saj, që po rrinte e shtrënguar mes njerëzve, ndoshta e shqetësoi zhurma e lehtë e frymëmarrjes së saj të shpejtë, ktheu kokën nga ajo, i hodhi një shikim të rreptë dhe mërmëriti me vete nën zë: "Për këtë surrat e mbajti kaq orë autobuzin shoferi pa e nisur?!" Vajza, si të mos e kishte parë shikimin kritik të asaj gruaje, vështronte me sy njerëzit brenda si të kërkonte njeri të njohur. Nga mesi i autobusit ishte një djalë rreth 25 vjeç. I pa profilin e tij dhe mendoi se duhet shpejtuar, pa i humbur ky rast, ndoshta djali mund të zbresë në stacionin ardhës.
- Më falni, mund të kaloj pak, ju lutem? - tha, pa iu drejtuar askujt dhe hyri mes dy burrave të moshuar. Ata nuk folën; e panë me kërshëri, duke i dhënë trupit pak prapa, për t'i krijuar asaj hapësirë të kalojë. Në çantën personale, ajo mbante gjithmonë disa copëra të vogla letre të palosura në mes.
- Faleminderit, - foli me ngadalë, duke ecur në mes tyre. Ata të dy, në të njëjtën kohë ndjenë diçka të prekëshme në pjesën e zinxhirit të pantallonave. Duart e saja ledhatuan tre herë pjesën e përparme të pantallonave të tyre, si të kërkonte diçka. Vazhdoi të ecë mes njerëzve të tjerë, gjithmonë duke përsëritur fjalët "Më falni, mund të kalojë pak ju lutem?" Burri nga ana e majtë e saj ndjeu neveri nga ai veprim i papritur dhe tepër i guximshëm nga një vajzë e panjohur dhe e re në moshë. E shoqëroi me sy nga pas, duke u mëdyshur në pamjen e saj të jashtëme që të impononte respekt. Menjëherë po e brehte zhgënjimi për atë vajzë. Po e shikonte i çmeritur me atë ç'i ndodhi. Shkulme mendimesh të çuditëshme i vërshuan menjëherë: "Pse kanë ndryshuar kaq shumë njerëzit?! Pse veprojnë kështu disa vajza të reja sot, kërkojnë të shesin trupin e tyre me cilindo mashkull për të siguruar mjetin e jetesës?! Nuk ke kujt t'i besosh... ! - mërmëriti nën vete mes dhimbjes, habisë dhe urrejtjes për atë vajzë. Të kundërtën e moshatarit të tij, mendoi burri nga ana e djathtë e saj: - Hë, ç'më ndezi... zogëza, - mërmëriti. - Nuk e lë këtë ngjalë kaq të bukur të më shkasë nga dora sot - dhe mendoi t'a shoqërojë nga pas. Djali në mes të autobusit rrinte me shikim nga dritarja. Në dy veshët mbante të puthitura dy kufjet e një kasetofoni të vogël. Ai dukej se po kundronte natyrën, ndërsa ishte përhumbur i tëri në muzikën që po dëgjonte. Ajo iu afrua nga pas. E hetoi me një shikim të shpejtë dhe e preku lehtë në supin e tij. - Më fal - i tha, me buzëqeshjen e saj të ëmbël. Ajo po fliste me gjeste lozonjare, duke i shoqëruar fjalët edhe me gjeste padurimi. Djali ktheu kokën. - Ka shumë njerëz në autobus. - Ai nuk i dëgjoi fjalët, vetëm pa lëvizjen e buzëve të saja. - Çfarë thatë, ju lutem? - dhe hoqi kufjet nga veshët. Shikimi i tij shkoi te buzëqeshja e saj e ëmbël. I pëlqeu ajo buzëqeshje, ato sy të kthjellët si dy burime kristali, ato buzë femre pak të fryra, forma e gjoksit dhe ai shikim plot delikatesë i saj.
- Më duhet të zbres në ... Edhe sa stacione janë? - Ajo e njihte shumë mirë zonën përreth, por të tilla pyetje përdorte shpesh për të hyrë në bisedë me djem të panjohur.
- Edhe tre, - tha djali. - Mua më duhet të zbres në stacionin e dytë, ndërsa ti, duhet të zbresësh në të tretin.
- Oh! - tha ajo dhe mblodhi pak buzët. Pas pak autobuzi bëri një tronditje të vogël dhe ajo e shfrytëzoi atë rast. U mbajt te djali duke vënë dorën e saj të majtë në brezin e pantallonave të tij. Djali e zhbiroi atë me sy, uli sytë dhe me një buzëqeshje të lehtë lëvizi pak kokën majtas-djathtas. Autobusi ndaloi në stacionin e radhës. Njerëzit lëviznin për të zbritur dhe ajo e shfrytëzoi përsëri atë rast. Pa e hequr dorën nga brezi i pantallonave të tij, trupin e saj e afroi edhe më pranë trupit të djalit, kur një grua prapa saj me vështirësi po kalonte të dilte jashtë.
- Në cilën lagje banoni? - e pyeti ajo me zë të ulët, - dhe i preku zinxhirin e pantallonave të tij. Në çdo fjalë që nxirrte nga goja, dukej se ishte e zalisur nga padurimi. Djali në fillim nguroi të fliste, sikur kërkonte fjalët e përshtatshme për t'i përgjigjur asaj pyetjeje.
- Unë banoj tek ... lagjja e sallamit, - tha pastaj me një humor rrëzëllitës dhe i dha pjesës së belit para. - Ju ku banoni? Ajo ndjeu një pjesë të trupit të djalit t'i preknin kofshët e saja. Nuk foli. Një buzëqeshje e lehtë ia vijosi fytyrën. Lëvizi lehtë dorën në pjesën e zinxhirit të pantallonave të tij duke ndjerë diçka. - Ju lutem, nëse dëshironi..., mund të më telefononi në çdo kohë.
- E ardhur jeni në kryeqytet, apo vendase...? - e pyeti përsëri Ai, pa marrë përgjigjen e pyetjes së parë. Ajo e kuptoi se ai ia zbuloi menjëherë mendimet dhe qellimin.
- Mund t'ua jap numrin tim të telelfonit? - tha pa u menduar. Hapi me delikatesë çantën, duke e hequr dorën nga aty ku po e mbante dhe nxorri letrën e vogël të palosur më dysh. - Këtu është shkruar numri i telefonit tim - dhe ia dha atij. Mbi fytyrën e saj rrëshkiti përsëri buzëqeshja e saj e lehtë. Djali e hapi letrën e vogël dhe po lexonte numrat e shkruar në të. - Telefoni është për herë tjetër, tani, nuk mundesh të zbresim të dy, ta vazhdojmë rrugën bashkë? - Menjëherë ndjenjat e tij të zjarrta po zienin si vullkan dhe ishin gati të shpërrthenin. Të gjithë trupin po ia mbysnin hove zjarrmie. Fytyra i kishte marrë pamje të ngazëllyer. - Mund ta bëjmë rrugën bashkë tani, mund të shkojmë...?
- Tani jo! - i tha prerë ajo. Më duhet të shkoj... E kam me shumë ngut punën. Më telefono, të lutem. Djali nënqeshi. E kuptoi që ajo po tregonte një fodullëk të pështirë. - Mos ndoshta dëshironi që unë t'ju përgjërohem dhe të më mbushen sytë me lot, përse nuk mund ta bëjmë rrugën bashkë tani? - i foli Ai me zë të ulët dhe me një humor rrëzëllitës. Ajo ishte lajkatare e sprovuar. E pa në sy; nuk foli, vetëm i preku lehtë gishta e duarve të tij. Burri i moshuar disa hapa larg saj, ndërsa po i shikonte, ndjeu xhelozi dhe një revoltë e brendëshme ndjenjash nuk po e linin të qetë. Ishte gati edhe ai në ato çaste të shpërrthente... "Më duket se ma rrëmbeu rrufjani ngjalën" - mendoi. I bëhej t'i afrohej vajzës dhe të hakërrehej ndaj djalit. "Sado që je djalë i ri në moshë dhe karemin, sigurisht, e ke më të fortë se unë për të kuar grepin, por dije se përvojën time nuk e ke kurrë, o bukurosh, që kërkon të peshkosh ..." - mendoi.
- Oh! - tha djali dhe afroi përsëri pjesën e belit pranë trupit të saj. - Në këtë stacion më duhet të zbres tani; mund të zbrisni edhe Ju? Ajo nuk foli, donte të "peshkonte" edhe me burrin e moshuar, sikur edhe numrin e telefonit t'ia jepte atij.
- Ti zbrit këtu - i tha, me zë të mekur dhe me një buzëqeshje joshëse, duke lëvizur edhe ajo trupin pranë trupit të tij. - Ndërsa unë po zbres në stacionin ardhës, takohemi... - dhe i dha shenjën e puthjes me buzë. Djali e dëgjoi; zëri i saj iu duk se nuk shprehte bindje, megjithatë, mendoi ta vazhdonte lojën e saponisur.
- Mirë - i tha me zë të vendosur - dhe eci mes njerëzve në drejtim të derës, duke mbajtur duart në pjesën e përparme të pantallonave të tij. Burri i moshuar, duke e shoqëruar me sy djalin, lëvizi edhe ai mes njerëzve, si të donte të zbriste në atë stacion. Mendoi se edhe ajo do zbriste me djalin. Kur pa që ajo nuk lëvizi, sikur u çlirua nga ai makth që e kishte kapur. Iu afrua vajzës fytyrëqeshur.
- Në këtë lagje banon edhe ti? - e pyeti ajo e buzëqeshur dhe me zë të ulët, duke lëvizur lehtë dhe hijshëm trupin e saj.
- Në këtë lagje banoj moj t'u bëfsha unë ty. Nuk e kam shumë larg shtëpinë, por, çfarë të bëj unë i ziu tani që kam plakën në shtëpi.
- Të kuptoj xhaxhi, mos u shqetëso, - i tha ajo dhe hapi çantën e saj të vogël. Nxorri një letër tjetër të palosur më dysh. Duke ia dhënë i tha: - Këtu është shkruar numri im i telefonit. Mund të më merrni në çdo kohë, që të flasim; do t'ju përgjigjem xhaxhi. Ka plot shtëpi të tjera pa plaka... Burri i moshuar skërmiti dhëmbët, si të donte t'ia kafshonte atë gjoksin, që ajo bluze e hollë ia tregonte aq bukur format e tij. - Ah të keqen unë ty moj shpirt, - mërmëriti burri. " Ah të ishte kjo kohë atëhere në kohën tonë të rinisë..." - mendoi. - Sot mbasdite, je e lirë, të të telefonojë xhaxhi, tu bëfsha?
- Jam xhaxhi, jam e lirë. Më telefono. Burri i moshuar nuk po i besonte asaj rastësie që i kishte ardhur krejt papritur. Vetja në ato çaste po i dukej se po avullonte në ngrohtësinë e asaj dashurie, mes ndjenjave që po zjenin si vullkan. Autobusi qendroi në stacionin tjetër. - Më duhet të zbres në këtë stacion, xhaxhi, - i tha ajo burrit dhe i preku brezin e pantallonave. - Nëse ke mundësi, më telefono pasdite, pas orës 6. Lëvizte shtrënguar mes njerëzve të shumtë në autobus dhe në mënyrë të kulturuar përdorte fjalët: - Më falni, mund të kaloj, ju lutem?
- Zbriti në stacionin tjetër. Eci në drejtim të kundërt të lëvizjes së autobusit. Katër djem të rinj në moshë rreth të 20-tave po vinin në drejtim të saj. Kur u përballën, ajo me një shikim ledhatues i buzëqeshi ëmbël. Vetëm dy nga ata e panë buzëqeshjen e saj. Njëri nga ata ktheu kokën kur u shkëmbyen dhe seç mërmëriti me vete. Edhe djali saponjohur që zbriti nga autobusi po vinte në drejtimin e saj, nuk ishte shumë larg. Po ecnin përballë njëri tjetrit. Ai seç ndjeu një gëzim naiv në vetvete kur e pa që ajo po vinte në drejtim të tij; kishte menduar se do ishte një lojë e gënjeshtërt, ashtu siç ndodh rrëndom nga vajzat për t'i shpëtuar ngacmimeve të rastit.
- Je shumë e bukur- i tha, kur u takuan. - Besoj se nuk je e shtrenjtë në pagesë sa ç'ke dhe bukurinë ... Në cilin motel do shkojmë? Ajo e vështroi me sytë që i shkrepëtinë, sikur donte t'i thoshte: "Pse, është problem për motele apo hotele private?" - Pastaj me një lëvizje të gjoksit dhe me një buzëqeshje joshëse, që i shkëlqeu fytyrën tha: - Në një nga ata të periferisë në rrugën kryesore që lidh dy qytetet... Na duhet të marrim një taksi. Ata po rrinin të dy në këmbë në pritje të ndonjë taksie.

Ditën tjetër ajo doli nga shtëpia dhe eci në drejtim të stacionit të autobusit. Një burrë dhe një grua, që kuptohej se diçka po kërkonin e ndaluan dhe e pyetën: - Ju lutem, ku ndodhet spitali i ri...?- e pyeti gruaja. Ajo, siç e kishte zakon kur takohej me njerëz të panjohur, me një mirësjellje për ta pasur zili, iu drejtua burrit: - Jeni pak larg për të shkuar deri atje, po j'u ndihmojë unë; shkojmë bashkë. Jeni për vizitë në spital, apo...? - pyeti pa iu drejtuar asnjerit pasi ecën disa hapa.
- Jo ne, një mbesa ime është operuar dhe duam t'i bëjmë një vizitë në spital.- u përgjigj gruaja.
- Nuk jeni nga kryeqyteti?
- Jo - tha burri.
" Eh, sa mirë do ishte, sikur të ishe vetëm ti..." - mendoi ajo, sapo burri u përgjigj. Kur mbërritën tek porta hyrrëse e spitalit, para se të largohej, ajo nxorri nga çanta letrën e vogël të palosur dhe ia dha burrit. - Këtu është shkruar numri i telefonit tim. Mund të më telefononi në çdo kohë, ose më lini mesazh, nëse nuk j'u përgjigjem, për çdo rast që mund t'ju nevojitem.
- Rrofsh moj bijë - tha gruaja. - Shumë faleminderit dhe me një fat të mirë.
- Sa vajzë e mirë dhe e bukur ishte, - i tha gruaja burrit, kur ajo u largua.
- E mirë, e edukuar dhe shumë e sjellshme ishte, - u përgjigj menjëherë ai.
- E di si po mendoja? - tha gruaja. - Një nuse si kjo të fusësh në shtëpi. Sa mirë do shkonte me djalin tonë, sikur të jetë fat të martohen të dy.
- Nuk do ta lë me kaq, - tha burri. - Do t'i telefonoj dhe do ta falenderoj më vonë... Pas dy ditësh, vajza pa në telefonin celular të saj t'i kishin ardhur dy mesazhe. Njëri mesazh ishte tekst i shkruar dhe tjetri ishte me zë. Mesazhet vinin nga i njëjti numër telefoni dhe kishin të njëjtën përmbajtje. Ata të dy, burrë e grua, në mesazhet e dërguar vajzës i shprehnin mirënjohje dhe falenderime dhe vazhdimin e lidhjes së njohjes së tyre në të ardhmen. Mesazhet fillonin me fjalët: "Shumë e nderuara zonja ..." dhe përfundonin: "Me shumë respekt për ty..." Vajza e lexoi, e dëgjoi mesazhin disa herë dhe me një nënqeshje ironike, duke shtrirë pak buzët, foli nën vete: "Zonjë e nderuar", "E nderuara zonjushë"..., "Me shumë respekt për ty zonjë e nderuar"... "Këto janë shprehjet e përditëshme që na vrasin veshin ngado, në rrugë, në institucione të ndryshme, në biseda me shokë dhe miq, të njohur e të panjohur, në dërgimin e një letre, mesazhi të një e -mail... "Unë jam një vajzë e re. Për arësyet e mija personale subjektive unë kam zgjedhur një rrugë të jetës për të ecur, një profesion të lirë për të ushtruar, një mënyrë për të jetuar... Nuk e di, nëse këta njerëz të mirë dhe të panjohur, do t'ua lejonte ndërgjegjja e tyre të më drejtohen me këto shprehje në emër të qytetarisë së kulturuar, nëse do dinin të vërtetën e profesionit tim që unë ushtroj? Këtë të jep shoqëria demokratike; edhe pa e njohur tjetrin çfarë soji është t'i drejtohesh me fjalët "Zonjë e nderuar..., Shumë e nderuara zonjushë..., Me shumë respekt për ty ..." Nuk më interesojnë dhe nuk dua t'i dëgjoj këto shprehje, sidomos nga njerëz të panjohur, që në jetën tonë të përditëshme janë bërë shumë të përdorshme, t'i drejtohesh dikujt në emër të sjelljes së kulturuar dhe që përdoren pothuajse nga shumica e njerëzve... I shuajti mesazhet nga telefoni dhe mendoi të mos i përgjigjej më atyre njerëzve, që nuk e njihnin të vërtetën e saj.

[artisti.]

Nga Pierre-Pandeli Simsia

"Hallë Nafija!" Kështu i thërrisnin asaj gruaje që sapo i kishte kaluar të 60-tat e moshës së saj të dënuar nga jeta e rëndë për t'u plakur para kohe.
Në fytyrën me rrudha të hallë Nafijes, tek ata sytë e saj ngjyrë kafe të futur thellë brenda, sy që i dukeshin si dy zgavra, shihje vetëm vuajtje dhe hidhërim.
Që nga dita kur i kishte vdekur i shoqi aksidentalisht i duhej të përballonte një jetë plot vështirësi. Vdekja e papritur e djalit të saj të tretë, Ridvanit, e kishte vrarë shumë thellë në shpirt. Pas kësaj, jeta i dukej e pakuptimtë.
Megjithëse kishte edhe tre djem të tjerë të martuar dhe me fëmijë, Nafijes i qante zemra, kur kujtonte birin e saj të shtrenjtë, Ridvanin e vdekur. Asgjë nuk e mbushte vendin bosh të tij...
Një nënë e plagosur nga vdekja e të birit. Një nënë që nuk e pa kurrë të vdekur djalin e saj. Një nënë që nuk e qau te koka birin e saj të dashur. Një nënë që nuk dinte akoma se ku ndodhej varri i të birit. Një nënë, që vdekja e djalit të saj e la me "turp". Një nënë...!
- !Ah ai nëntor i mallkuar, nëntori i zi" - mërmëriste shpesh hallë Nafija, për nëntorin e atij viti që i kishte marrë Ridvanin dhe i kishte nxirrë jetën.
Nusja e Qemalit, djalit të dytë të Nafijes, katër vjetë pas vdekjes së Ridvanit kishte lindur djalë dhe i kishin vënë emrin e tij; po hajt e të flisje me hallë Nafijen. A mund ta zëvendësonte ai engjëll i vogël i sapoardhur në jetë azganin e nënës?!
- Aaah ha! - kjo psherëtimë e thellë i dilte nga thellësia e shpirtit të saj. Megjithëse kishin kaluar vitet, hallë Nafija vazhdonte të mbante thellë shpirtit të saj atë brengë, që vazhdonte t'i rrinte si mish i huaj dhe e ngacmonte çdo ditë.
Kërkonte vetëm të dinte se ku ndodhej varri i djalit të saj. Të shkonte, sikur vetëm njëherë, të qante mbi varrin e tij e të zbraste gjithë atë helm dhimbje që i ishte mbledhur në shpirt, pastaj le të vdiste.
Me këtë shpresë i kalonte ditët hallë Nafija, me shpresën se një ditë do të shkonte e të vajtonte mbi varrin e Ridvanit.

Familja e hallë Nafijes nuk do t'a harronte kurrë atë ditë të ftohtë nëntori, kur në portën e shtëpisë së tyre trokiti korrieri i policisë me një letër ku ishte shkruar se duhet të paraqiteshin në Degën e Punëve të Brendëshme.
Ç'të kishte ndodhur vallë?!
Sapo Skënderi, djali i madh i Nafijes u kthye në shtëpi nga Dega e Punëve të brendëshme, atë ditë të zezë fundvjeshte, në shtëpinë e tyre do "shpërthente" bomba. Dhimbja do prekte të gjithë familjarët, por ajo që do ta ndiente më tepër dhimbjen ishte zemra e nënës Nafije. Ishte ajo ditë e zezë nëntori, kur jeta në atë familje do ndryshonte papritur. Ishte dhimbja e madhe që kishte pushtuar atë familje dhe frika se si do rridhte jeta e tyre në ditët e ardhëshme.
Ajo ditë e zezë nëntori me atë lajm të kobshëm më të zi se të korbit nuk duhet të kishte ardhur kurrë.
Ridvani, djali i tretë i Nafijes, që kryente shërbimin ushtarak prej 22 muajsh në një fshat kufitar, në tentativë për t'u arratisur nga Shqipëria, së bashku me dy shokë të tjerë, ishin vrarë në tokën shqiptarë nga rojat e kufirit.
Lajm më të zi nuk kishte!
Nafija, me shpirtin e përvëluar prej nëne, me dhimbjen e madhe që i kishte hyrë deri në palcë, i duhej të përballonte edhe një dhimbje tjetër; nuk duhet të qante e të mbante zi për një tradhëtar, duke e braktisur edhe shërbimin ushtarak, paçka se ai tradhëtar ishte djali i saj.
Nuk dihej edhe fati i asaj familjeje. Zëra të ndryshëm flisnin edhe për një internim të tyre në fshatrat e thellë.
Ku të gjente një vend e të zbraste gjithë atë lëmsh të madh dhimbje që i ishte mbledhur nënës Nafije!
Mbyllej në dhomën e saj të fjetjes. Merrte fotografitë e Ridvanit. I shihte, i puthte, i shtrëngonte fort pas gjoksit të saj. I lagte me lotët e saj të nxehtë dhe i dukej se kishte aty pranë djalin e saj të shtrenjtë, Ridvanin.
- Vetëm këtë të mos ma kishe bërë more bir... - Fliste mes vajit të të qarave, duke shtrënguar fort fotografinë, me frikën se dikush nga jashtë shtëpisë mund ta dëgjonte.
- Ushtari i nënës, - i thoshte ajo një fotografie ku Ridvani kishte dalë ushtar. - Të thonë armik more bir, të thonë tradhëtar. Po çfarë armiku të ka nëna ty more bir që kam kaq kohë pa të parë? Po kur do të shohë nëna përsëri ty more bir. Ah ta dish sa shumë më ka marrë malli! Nëna as vetë nuk e di se ku të kanë hedhur more djali im. Oohh, si duron kjo zemra ime tani more bir, vetëm Zoti e di...!
Zëri i saj ngrihej pa e kuptuar as ajo vetë, sa që shpesh herë, duhej ndërhyrja e djemve për ta qetësuar.

Dy muaj kishin kaluar që kur nafija kishte marrë mandatin e të birit.
Një dhimbje të fortë ndjeu në kokë, sikur ta kishin qelluar me plumb. Me plumb! Sa do dëshironte Nafija dikush ta qellonte me plumb e ajo të mbyllte sytë njëherë e përgjithmonë. Vdekja e Ridvanit e kishte vrarë më shumë se një plumb.
- Pse ndejta sot këtu?! Të kisha ikur larg, larg; larg të ikja, në male, sikur edhe prapa diellit të kisha ikur, vetëm këtu të mos rrija sot. O Zot! Pse po ma lëndon përsëri këtë plagë të madhe që më është hapur?! Përse o bir...?! - Ulërinte Nafija nën vete, tek dëgjonte nga dritarja e dhomës së saj zërin e një grup ushtarësh, që po ktheheshin përfundimisht nga kryerja e shërbimit ushtarak, pranë familjeve të tyre.
Makina të tjera kalonin në rrugë me ushtarë. Zëra ushtarësh dëgjoheshin, duke brohoritur të gëzuar. Zemra të gëzuara nënash po rrihnin me furri në ato çaste, kur ato kishin dalë të përmalluara të prisnin djemtë e tyre që ktheheshin nga ushtria.
Ah, si do ta priste Nafija atë ditë po të lirohej Ridvani i saj, ushtari i nënës. Ai nuk do të kthehej më kurrë dhe kjo i rrinte nënës si një kob dhimbjeje në gji, si një makth prej të cilit nuk do të lirohej dot kurrë! - Ah, sa më ka marrë malli! - psherëtiu thekshëm dhe ra gati pa ndjenja mbi divan.
Vetëm zëri i një ushtari, biri i një nëne me zemër të vrarë, mungonte në ato çaste në korrin e zërave të ushtarëve të tjerë. Vetëm një zemër nëne vajtonte në ato çaste. Një zemër nëne e përmalluar për djalin e saj, rrihte kraharorin, sikur donte të ikte prej andej e të nisej për rrugë, pas të birit të dashur! Kjo ishte zemra e vrarë e nënës Nafije.

E dhimbëshme ishte ajo ditë e diel, kur një makinë e madhe e shoqëruar me dy policë dhe disa burra civilë erdhi në shtëpinë e hallë Nafijes.
Eh ata policë sa hije të frikshme që kishin. Njëri nga djemtë e Nafijes, dy nga ata tre burrat civilë i njihte. Ishin ata, që sorrollateshin rrugëve të qytetit, që futeshin mes grumbullit të njerëzve, nëpër stacionet e autobusave, në radhat e gjata të dyqaneve, në vende ku kishte grumbuj njerëzish, për të mbledhur informacione nga bisedat e lira të njerëzve, që pastaj t'i spiunonin atje ku kishin marrë udhëzimet dhe nga ku pagoheshin.
Eh sa njerëz të pafajshëm ishin marrë më qafë nga ata njerë të poshtër!
Pas vendimit të organeve partiake, atë të diel, familja e hallë Nafijes do internohej në një fshat të thellë malor.

Jeta e re në internim për Nafijen dhe familjen e saj ishte shumë e vështirë. "Ah ky i mallkuar internim kush e shpiku, që mos i pastë shpirti rehat" - mërmëriste shpesh hallë Nafija.
T'i lindësh e t'i rritësh fëmijët në qytet, në atë lagje, tek ajo shtëpi ku kanë lindur fëmijët dhe janë nisur brezat në rrugën e tyre të pakthyeshme dhe papritur, të vijë një ditë që të detyrojnë të ikësh me dhunë prej aty, të shkosh diku ku duhet të kërkosh leje në këshillin e fshatit për të shkuar në qytetin tënd, kjo për Nafijen ishte më shumë se çmenduri.
Nuk mjaftonte vetëm kjo. Për të vizituar qytetin tënd me orar të kufizuar njëherë në 2-3 javë, 4-5 orë në ditë, kur 2 orë të duhen për të mbërritur atje, duhet të paraqitesh pranë policisë së qytetit tënd, në orën e hyrjes dhe në orën e daljes nga qyteti.
Puna në fshat, sidomos periudha e korrjes së grurut për Nafijen, djemtë e saj dhe nuset e tyre ishte shumë e vështirë.
- Ndryshe është korrja e grurit në fusha, se atje shkon edhe autokombajna, po këtu në mal..., na griu duart drapëri... - ankohej shpesh Nafija.
Nafijes i vinte shumë keq kur shihte banorët e atij fshati të hanin bukë misri në kohën e pushimit të drekës. - Të zinjtë këta si bëjnë një jetë të tërë. Është mëkat i madh, gjynah nga Zoti për këta njerëz fatkeqë e të vuajtur. E mbjellin grurin dhe e korrin me shumë mundime dhe lodhje dhe, më në fund, u mohohet e drejta për të ngrënë gjatë gjithë vitit bukë gruri. Ja, "shpërblimi" që u jep kooperativistëve sistemi komunist shqiptar dhe partia-pushtet që i shërben këtij sistemi.
Nafijen nuk e linin rehat edhe "mizat", siç i quante ajo disa fshatarë injorantë që shkëmbenin fjalë me njëri tjetrin, ndërsa punonin me kazmë dhe shikonin nga Nafija dhe djemte e saj: - Heej, punoje ore tokën mirë. Kujt i shërben ti, armikut? Është Parti e Punës kjo partia jonë. - Ore, - ia kthente tjetri. Mos më fol mua ashtu ti; nuk jam unë as armik e as kulak. E kam të pastër, qelibar biografinë unë. Nuk jam familjhe unë që të kem njerëz të arratisur dhe nëpër burgje...
- Hahahaha! - Ia kthenin të tjerët me të qeshurat e tyre.
Kishin të "drejtë" të qeshnin. Kishin gjetur vendin e përshtatshëm t'i jepnin argëtim vetes në atë pllajë mali, duke e shpyllëzuar.

Pas rrënies së komunizmit, kur çdo gjë po shkonte drejt shkatërimit dhe ekonomia shqiptare kishte rënë tërësisht, dy djemtë e mëdhenj të Nafijes, emigruan edhe ata jashtë Shqipërisë.
Nafija rrinte në shtëpi me djalin e saj të vogël.

Dy djemtë e saj të mëdhenj në emigracion, tek shihnin atë qytet të bukur që vezullonte nga dritat e panumërta, menjëherë, mendja u shkonte tek nëna e tyre e vuajtur. Dëshironin ta kishin pranë. Të shihte edhe ajo botën e jashtëme me sy. Të hynte edhe ajo në supermarketet e mëdhenj, që Shqipërisë i kishin munguar. Të zgjidhte vetë me duart e saja të gjitha ato mallrat e shumta që i nevojiteshin një shtëpie.
Djemtë e saj i kishin bërë të gjitha përpjekjet, kishin gjetur edhe mënyrën me pagesë për ta sjellë nënën e tyre në atë shtet. Nafija një gjë të tillë nuk e dëshironte, aq më tepër, ku djali i saj, i ndjeri Ridvan, kishte lënë kockat për të shkuar deri atje.
Ja që Nafija ishte ishte nënë dhe gjyshe. ashtu siç kishte pranë fëmijët e djalit të vogël dhe i shihte, donte të ishte pranë edhe me fëmijët e dy djemve të tjerë në emigracion. E kishte marrë shumë malli dhe ishte ai mall i zjarrtë, që e "detyroi" Nafijen të vendoste të shkonte pranë djemve të saj në shtetin e huaj për pak kohë.

Tek një shesh i bukur në lagjen ku banonin djemtë e saj, Nafija dilte mbrëmjeve. Ishte njohur me disa moshatare të saja nga Shqipëria. Ajo sapo kishte ardhur aty nga Shqipëria ku kishte filluar tranzicioni i një sistemi tjetër politik dhe çdo gjë i dukej edhe e bukur, por edhe e çuditëshme. Ajo nuk kishte parë në Shqipëri vajza të reja në moshë të pinin cigare. I dukej e turpshme dhe e neveritshme, kur shihte djem dhe vajza të putheshin në rrugë në sy të të tjerëve. Tek shihte një vajzë në grumbullin e të rinjve pak metra larg ku rrinin gratë që kishte veshur një fustan të hapur prapa, deri në mesin e trupit, thoshte me vete: "Kujt ia nxjerr gjithë atë kuriz jashtë kjo zuskë? Të keqen e Shqipërisë, nuk kemi ne nga këto gjëra që po shoh unë këtu."
Shihte djem e vajza të reja që argëtoheshin me njëri tjetrin dhe mendja i shkonte tek mbesat e saja...
Duke biseduar me një shoqe, moshataren e saj, pa të afrohej një vajzë e re, që i foli gruas në gjuhën shqipe.
Ndërsa vajza u largua përsëri pranë shoqeve të saja, Nafija dalloi se ishte e njëjta vajzë që kishte parë me kurrizin e "nxjerrë" jashtë. E habitur pyeti shoqen: -Shqiptare është kjo? - Po iu përgjigj ajo, është mbesa ime. - "E zeza unë, tha afija me veten e saj. Shyqyr që nuk thash ndonjë fjalë pak më parë". Nuk dallohet fare... - Eh, ia preu bisedën shoqja, pak sa e turpëruar. Është vajzë e vetme. Edhe prindërit e saja kanë vuajtur shumë. I kanë vdekur tre fëmijë para kësaj. Jetonin deri pa mbushur dy vjetë dhe vdisnin. Shyqyr Zotit që e kanë edhe këtë.
- Sa vjeçe është kjo? - e pyeti Nafija
- 17 - iu përgjigj ajo menjëherë.
- T'ia falë Zoti, t'i rojë - tha dhe duke ulur sytë përdhe foli me vete: "Janë bërë edhe shqiptarët jashtë shtetit, nuk dallohen fare nga të huajt."

Jeta në atë qytet të huaj Nafijes nuk i jepte kënaqësi të madhe. Ajo ndjente dhimbje në shpirt kur shihte djemtë dhe nuset e tyre të vinin të lodhur nga puna. "Lekë gjaku janë. Jo jo, ta dija se si u nxjerrkërka paraja jashtë shtetit nuk do t'i pranoja kurrë ato lekë që më dërgojnë djemtë. Më mjafton lekët e pensionit që marr në Shqipëri.
Nuk i vinte mirë Nafijes kur dëgjonte nga shoqet e saja se si punonin njerëz të ndryshëm, që kishin pasur profesione të ndryshme në Shqipëri. Nuk i vinte mirë, kur dëgjonte se si një pjesë e mirë e intelektualeve shqiptarë punonin duke i shërbyer pleqve të moshuar, ose edhe pastronin shtëpitë e dyerve të huaja. "Ah! psherëtinte thellë nën vete hallë Nafija.
Ajo ndjente kënaqësi edhe kur dëgjonte nipërit dhe mbesat e saja të flisnin gjuhën e atij shteti të huaj. "E bukur kjo gjuha e huaj, po se si merren vesh me njëri-tjetrin, unë asgjë nuk kuptoj..."
Përveç se gëzimit, ajo kishte një maraz në shpirtin e saj. Nuk i pëlqente kur dëgjonte t'i thërrisnin fëmijëve me emra të krishterësh. Ajo nuk e dinte as për veten e saj që djemtë e kishin prezantuar tek e zonja e shtëpisë që jetonin me qera, me një emër tjetër të krishterë.
- Kanë vajtur dhe kanë ndëruar emrat, - thoshte shpesh. - kanë vënë emrat e kaurëve. Ç'kishin me emrat? Pse duhet t'i ndëronin? Pse ia kanë ndërruar emrin Marjolës dhe ia kanë kthyer në Marie?! Entela ka goxha emër të bukur, shkojnë e i thërrasin Eleni. Çfarë nuk u bëkërka jashtë shtetit! Ja edhe djalit, Skënderit, i thërrasin Spiro. Po me Ridvanin ç'kishin?! Ai ka emër të bukur, emrin e të ziut që po ha dheu, këta i thërrasin Vangjel. Nga i gjejnë këto emra?! Nunaja, thonë. Shkuan e i pagëzuan. Nuk shkuan të bëjnë synet çunat, po i pagëzojnë. I gëzohen kryqit të florinjtë që e mbajnë varur në qafë!
Këto mendime e lodhnin shumë hallë Nafijen.
Ditët kalonin. Ajo nuk ndjente gëzim në shpirtin e saj. Ishte në tokë të huaj, në shtëpi të huaj.
Tek shihte nipërit dhe mbesat të hanin, sikur edhe një kokër portokalli, mendja menjëherë i shkonte tek djemtë e djalit tjetër që jetonte në Shqipëri. E kishte marrë shumë malli edhe për ata.
Nuk po i rrihej. Brenda shpirtit ndjente një peshë të madhe dhimbjeje që kishte vite që po i rëndonte: Donte të dinte ku ndodhej varri i Ridvanit.
Kishte shkuar disa herë në dyert e Degës së Punëve të Brendëshme të qytetit ku banonte, tek ajo derë, ku vite më parë i kishin dhënë mandatin e të birit dhe ishte larguar me fjalët refren shpresëdhënëse: "Po interesohemi"
Duke menduar këto e shumë gjëra të tjera e vendosi. Do ikte. Do kthehej në atdheun e saj, në shtëpinë e saj, pranë djalit të saj, duke lënë pas dy djemtë e tjerë në tokë të huaj. Do ikte, po si do ikte? Për Nafijen ishte mirë të ktheheshin edhe dy djemtë e tjerë me familjet e tyre në tokën e tyre...
Nga thellësia e shpirtit të saj dëgjoi një zë t'i fliste përsëri: "Ridvani! varri i tij! Ç'pret akoma? Duhet të ikësh menjëherë. Të interesohesh për të gjetur varrin e tij, ku prehet trupi i tij. Të shkosh e t'i marrësh eshtrat e t'i vendosësh atje, ku prehet edhe trupi i bashkëshortit tënd, në varrezat publike...!
- Po, - tha Nafija, - do iki që nesër. Do kthehem në atdheun tim, në shtëpinë time, në tokën time, në Shqipëri.
Do kthehem, të shkoj e të gjej varrin e djalit, Ridvanit. Vetëm atëhere do të më lehtësohet dhimbja e madhe e plagës, që kurrë nuk do të më mbyllet. vetëm atëhere do iki e qetë nga kjo jetë.

[artisti.]

Nga Pierre-Pandeli Simsia

Ai hapi derën e apartamentit me ngadalë, ashtu siç e hapte çdo ditë. Në dorë mbante një gonxhe trëndafili ngjyrë vishnje.
- Erdhe? - i tha e ëma dhe u çua në këmbë nga ndenjësja ku po rrinte ulur. Sytë i shkuan menjëherë tek ajo gonxhe trëndafili. "Është Shën Valentini sot..." - mendoi dhe ndjeu një gëzim në shpirt.
Ai e përqafoi si gjithmonë kur vinte nga puna, e puthi dhe hyri në guzhinë. E ëma i shkoi nga pas. - Ma jep mua - i tha, - ta vendos në gotën me ujë, ti shko lahu e të hamë bukë.
Atij nuk i pëlqeu veprimi i s'ëmës, të ndjente edhe ajo gëzimin e asaj luleje dhuratë, që ai nuk e dëshironte. Nuk e kishte adhuruar kurrë atë vajzë, shoqen e klasës, madje as shenjën më të vogël të simpatisë së tij ndaj saj nuk kishte treguar. Ishte ndjerë krejt i befasuar, kur ajo me gonxhe trëndafilin në duar ishte drejtuar tek ai, duke i uruar festën e Shën Valentinit. Ai me mirësjellje e kishte falenderuar dhe për të mos e fyer e kishte pranuar lulen. Kërkesës së saj për një festim së bashku në mbrëmje, ai e kishte rrefuzuar.
Nuk ia kishte prishur kurrë dëshirën nënës së tij; bëri siç i tha ajo. Ia dha gonxhe trëndafilin dhe hyri në banjë të lahej.
- Sonte është dita juaj - i tha e ëma, ulur në tryezën e ngrënies. Do të lutem shumë... të jesh i kujdeshëm dhe... mos u vono shumë në mbrëmje.
- Ai duke u përtypur, buzëqeshi si për të aprovuar ato ç'farë tha e ëma.
Ndryshe nga vitet e tjera, atë vit, Shën Valentinin kishte menduar ta festonte me një shoqëri të re.
Një shok latino-amerikan i kishte propozuar të shkonin së bashku në klub me një grup vajzash edhe ato latino-amerikane. I kishte pëlqyer propozimi i shokut, aq më tepër që për të ishte hera e parë që do festonte me vajza të huaja...
Mendoi të pushojë në shtrat, derisa të vinte ora e lënies së takimit me grup shokët.

- Mos merr shumë para me vete - i tha e ëma, tek e shihte përpara pasqyrës, ndërsa ai krihte flokët.
- E pooo... një herë në vit është kjo ditë moj mama, pastaj...
- Kujdes edhe me pijen, se je edhe në timonin e makinës, mos pi shumë.
Ai nuk foli, nënqeshi duke parë në anën tjetër të pasqyrës fytyrën e saj.
- Më pëlqen shumë kjo era e kolonjës - i tha ajo, duke ndjerrë dënesë për fjalët që tha dhe për të ndërruar bisedën që vetë e nisi.
- Po ti, ku do shkosh për ta festuar? - i tha ai dhe qeshi me të madhe siç e kishte zakon kur bënte shaka me të ëmën.
- Eh! Shën Valentin zeza për mua... unë do ta festoj duke të pritur ty.
- E po mirë atëhere, kalofsh edhe ti gëzuar mama - dhe e përqafoi.
- Dëgjo, - i tha ajo, kur ai bëri dy hapa të ecë. - Mos e mbaj fikur telefonin kur të të marr unë. Më merr edhe ti nganjëherë në telefon.
- Mos u bëj merak mama - tha dhe e përshëndeti me dorë.
E ëma mërmëriti disa fjalë, duke e ndjekur me sy nga prapa. "Zoti të ndihmoftë bir"
Shkoi në guzhinë, qendroi përpara gotës me gonxhe trëndafili dhe buzëqeshi. "Të keqen nëna" - tha dhe afroi kokën duke i marrë erë. Iu duk se ndjeu erën e të birit.
Ai ecte rrugës drejt vendit ku ishte makina. "Boll janë njëmijë dollarë" - mendoi. "Besoj se nuk do t'i shpenzoj të gjitha sonte"
Rrugës me makinë iu kujtuan ato, vajzat latino-amerikane që s'i njihte dhe s'i kishte parë kurrë. "Kanë trup të bukur dhe... kulturë seksuale të shfrenuar..." mendoi. Ndaloi CD-në me këngët që po dëgjonte dhe vuri një tjetër me muzikë latino-amerikane. "Muzika "Salsa" më pëlqen shumë. Më japin shumë kënaqësi këto trompat dhe kitarat kur i dëgjoj" - dhe iu parafytyruan vajzat latino-amerikane me bluzet e hapura përpara kraharorit, që ua tregonin gjokset ngjyrë gruri... Diçka mendoi dhe një "aahh" i doli pa e kuptuar as ai vetë.
Tingullin melodik të ziles së telefonit celular nuk e dëgjoi nga tingujt e lartë që po dëgjonte këngët e CD
Shoku që i kishte dërguar zile ishte shqetësuar nga mospërgjigjja e tij. Kishin kaluar pothuajse 15 minuta që i kishte lënë mesazh dhe ai nuk po i përgjigjej. Shoku më tepër do ndiente druajtje nga shoqet latino-amerikane, nëse për ndonjë arësye ai nuk do vinte.
Pas pak, atij iu kujtua t'i dërgojë një telefonatë shokut. Uli zërin e muzikës që po dëgjonte dhe nxorri telefonin. Atëhere e pa se shoku i tij i kishte dërguar thirrje dhe i kishte lënë mesazh.
Nuk vonoi shumë dhe ata u takuan në vendtakim.
- Ku janë ato, nuk do vijnë sonte? e pyeti shokun sapo zbriti nga makina.
- Do vijnë, por, vajzat... ti e di vetë...
Djegia e cigares që sapo ndezën nuk kishte shkuar deri në gjysëm, kur përballë tyre u shfaqën gjashtë vajza. Të gjashtave fytyrat e tyre ngjyrë gruri u shkëlqenin nga kremrat që kishin venë. Ishin të bukura dhe elegante në trup, vetëm dy nga ato kishin një shëndet më të theksuar që binte në sy.
Ato u afruan buzagaz, u përshëndetën, duke prezantuar secila emrin e saj.
- Ju latino-amerikanet keni emra të bukur, ashtu siç jeni edhe vetë - tha ai, si për të hyrë i pari në bisedë.
- Edhe emri jot është i bukur - tha njëra nga ato dhe qeshi, duke u pasuar e qeshura edhe nga të tjerat.
- Vetëm emri i tij? - pyeti shoku latino-amerikan.
- Ty të njohim ne, por po themi për këtë shokun e ri. Shumë simpatik qenka. - foli një vajzë tjetër.
- Që të mos vonohemi, - tha shoku latino-amerikan, - të shkojmë atje për ku jemi nisur, në klub. Hajde shpejt, tre vajza të vijnë në makinën time dhe tre të tjerat të shkojnë në makinën e tij.
Vajzat panë njëra tjetrën në sy. Nuk dinin në cilën makinë të shkonin.
- Hajde, - foli përsëri shoku dhe zgjati dorën, duke prekur tre vajzat që kishte më pranë. - Ju të treja hajdeni me mua; kurse ju, shkoni me të.
....................
Në klub ishte vërtet një mbrëmje e këndëshme dha gazmore, siç është vetë dita e Shën Valentinit. Drita e zbehtë që lëshonin flakët e qirinjve e bënte eksituese ambientin gjithandej. Djem dhe vajza të reja kërcenin dhe këndonin nën ritmet e muzikës frenetike që ndryshonte herëpashere ritmin e saj. Dikush gjatë vallëzimit mbante një shishe birrë në dorë, dikush një gotë me konjak, uiski, pije të ndryshme.
- Të lutem zemra ime, më thuaj çfarë të pëlqen tjetër të pish? - po i thoshte një djalë, që dukej se e kishte zënë pija, shoqes së tij, ulur në një tavolinë më tej dhe nxorri paret nga portofoli. Vajza iu avit më pranë, mbështeti shpinën në gjoksin e tij dhe ngriti kokën. - Dua një puthje tani mjalti im - dhe zgjati buzët në shenjën e puthjes...
- Ju ç'dëshironi të pini tjetër tani? - pyeti shoku latino-amerikan vajzat.
- Jo, jo! Mos e tepro tani. Është radha ime për të paguar - tha ai dhe menjëherë nxorri paret nga portofoli.
Njëra nga ato e pa me bisht të syrit kur ai nxorri lekët dhe shikimin e hodhi nga shoqja e saj. I bëri një shenjë me kokë që askush nuk e pa. Edhe shoqja iu përgjigj me një buzëqeshje të lehtë.
Vajzat dëshiruan të pinin birrë.
Dy nga vajzat u çuan dhe filluan të spërdridhnin belin dhe vithet në mënyrë të pahijshme sipas ritmit të muzikës që ishte e mprehtë dhe shurdhuese. Më pas i shkuan edhe katër të tjerat që imitonin shoqet e tyre. Njëra nga ato zbërtheu kopsta e këmishës sa iu dukën mbajtëset e gjoksit ngjyrë qielli, të qarkuara me tyl.
Djemtë po i kundronin ëmbël. Mbi fytyrat e tyre reshkiste buzëqeshja e lehtë që ia vijosi fytyrën.
- Çohemi të vallëzojmë edhe ne - i tha ai shokut latino-amerikan. U çuan dhe nën tingujt e muzikës kërcenin edhe ata mes atyre njerëzve të shumtë. Atë e çuan këmbët tek vajza që kishte zbërthyer këmishën. Ai i qe avitur fare pranë, ndërsa ajo i kishte hedhur krahët në qafë. Aroma e fortë e parfumit të saj ia goditi fytyrën. Shihte gjoksin e saj gjysëm të zbuluar që e kishte fare pranë, ndërsa ndjente prekjen e kofshës së tij nga kofsha e saj.
- Rroftë Shën Valentini - tha shoku latino-amerikan, që ishte pranë tyre. Nga tingujt e fortë të muzikës nuk u dëgjua ç'tha ai, vetëm u kuptua nga lëvizja e buzëve.
............................
Ajo mbrëmje kaloi këndshëm, ashtu siç kalohet përherë festa e bukur e të dashuruarve.
Kërkesës së djemve për të kaluar disa çaste të këndëshme dhe intime në një nga motelet aty pranë, vajzat e refuzuan, duke premtuar se miqësia e tyre do të vazhdojë edhe në ditët që do të vijnë.

E ëma e tij edhe pse kishte kaluar ora 3:15 e mëngjesit, rrinte në dhomë e priste të birin të vinte.
- Si do t'i çojmë vajzat tani? - pyeti ai shokun.
- Ashtu si edhe erdhëm, tre në makinën tënde dhe tre në makinën time.
Vajza që kishte kërcyer me këmishën e zbërthyer e pa ëmbëlsisht atë, si për t'i thënë që dëshironte të ishte në makinën e tij. Edhe ai vetë e donte një dëshirë të tillë.
Kur vajzat hipën në makinë, për çudinë e tij, në ndenjësen e parë në krah të tij u ul një vajzë tjetër. Nuk i tha gjë asaj edhe pse donte që në atë vend të ishte ajo...
- Të dëgjojmë pak muzikë latino-amerikane? - tha ai, se keni muzikë të bukur ju, ashtu siç jeni edhe vetë - dhe pa marrë përgjigje nga ato shtypi butonin. Tingujt e ëmbël të muzikës u përhapën brenda kabinës së në makinës, ndërsa vajzat filluan ta shoqëronin muzikën me përplasjen e pëllëmbëve.
- Vetëm më tregoni rrugën nga duhet të shkojmë - tha, pa e lëvizur kokën.
Befas ndjeu një prekje në pjesën e qafës. Gishta të lëmuar po e ledhatonin. Pastaj dëgjoi një frymëmarje përzierë me erë alkooholi që i ishte afruar pranë, një puthje të lehtë në qafë dhe më pas fjalët: "Unë kisha shumë dëshirë sonte..." Ishte vajza me këmishën e zbërthyer e ulur prapa tij.
Ai nuk foli, vetëm buzëqeshi. Ndjeu përsëri një puthje tjetër në qafë dhe dy duar përpara gjoksit të tij. - Paske shumë trup të bukur - dëgjoi përsëri zërin e saj. Vajza tjetër e ulur në krah tij, shikonte me bisht të syrit veprimet e shoqes dhe buzëqeshte.
Dy duart e saja po lëviznin në pjesët e trupit të tij "Sa trup i bukur..." - dhe e puthi përsëri në qafë. Ai nuk foli, shikonte përpara në timon dhe ndjente kënaqësi nga ai veprim i vajzës.
Pastaj iu duk se ishin katër duar që po ledhatonin trupin e tij. - "Ç'më ndezën...! S'kanë faj, vajza të reja në moshë, i është ndezur gjaku, por tani ndikon edhe pija.
Dy duar të zgjatura nga prapa shpinës së tij iu afruan shumë pranë pjesës së barkut të tij, ndërsa dy duart e tjera, lëviznin lirshëm në pjesë të ndryshme të trupit, të shoqëruara me puthje në qafë dhe në shpinë. Nuk mund t'i ndalonte veprimet e tyre, sepse edhe ai vetë kishte hyrë në të njëjtën botë të eksitimit. Vetëm kishte një merak, të ishte i vëmendshëm në timon. Rruga ishte e shkretë dhe e qetë. Kulmi arriti, që edhe ai vetë nuk do ta besonte, kur duart e shtrira nga prapa me trupin pak të përthyer pranë tij, filluan e t'i zbërthejnë pantallonat. Vajza e arriti atë që dëshironte dhe bashkë me ato të dyja nga prapa në atë lojë, hyri edhe vajza në krah tij. Tre vajza të shthurrura bënin veprime të marra ndaj një mashkulli që nuk kishte forcë t'i ndalonte, sepse vetë ndjenja e kishte mposhtur forcën dhe logjikën në ato çaste.
Në atë kabinë makine që ecte me shpejtësi mesatare, në orët e para të atij mëngjesi dëgjoje vetëm muzikë, të qeshura,...
Sa shpejt dhe pa u kuptuar mbërritën në vendin ku duhet të zbrisnin vajzat. Dy makinat qendruan njëra pas tjetrës. Vajzat dolën nga makinat, i falenderuan djemtë, u përqafuan, madje edhe i puthën.
Ai donte t'i tregonte shokut të vetë latino-amerikan për "çmendurinë" e tyre, por tingulli i ziles së telefonit celular që u dëgjua në atë çast, nuk e la që ai të fillonte bisedën. Kur vuri dorën për të marrë telefonin, ndjeu se i mungonte portofoli i parave që e mbante zakonisht në xhepin e djathtë të pantallonave. I shqetësuar po kërkonte me duar nëpër xhepa; e ndjeu portofolin në xhepin tjetër, në të majtë. Edhe pse pak i dehur, e mbante shumë mirë mend që portofolin e kishte vënë në xhepin e djathtë të pantallonave, ashtu siç e mbante përherë. Kjo e bëri të dyshojë. E nxorri portofolin dhe e hapi.Nuk po u besonte syve kur e pa portofolin bosh në vendin e mbajtëses së parave. Mendja i shkoi menjëherë tek dokumentet e tjera dhe tek kartat e kreditit. Ato ishin të paprekura, vetëm paratë mungonin. I shqetësuar vrapoi në drejtim të tyre, duke u thirrur edhe me zë. Shoku i tij i tronditur nga ajo ç'i kishte ndodhur shokut të vetë, filloi edhe ai të vrapojë pas tij. Në vrapim e sipër shokut latino-amerikan diçka iu kujtua; ndaloi dhe nxorri edhe ai portofin nga xhepi ku e mbante. Të njëjtin fat kishte pasur edhe ai si shoku i vetë; edhe atij i mungonin të gjitha paret e mbetura nga mbrëmja. Vazhdoi të vrapojë përsëri pas shokut të tij. Të tronditur në kulm iu afruan vajzave. Ato si të mos dinin gjë, ndaluan dhe hapën krahët për t'i përqafuar, por u zhgënjyen kur ndeshën me zemërimin dhe sharjet e tyre. Ato me ëmbëlsinë femërore e mohuan çdo gjë. Njëra nga ato pati guzimin që edhe t'i fliste me ton të ashpër, si akuzonjës ndaj atyre vajzave të pafajshme. Guximin e saj e morrën pastaj të gjitha ato, duke mbrojtur pafajësinë e tyre.
Djemtë u dorëzuan, s'kishin ç'të bënin. Nuk e kishin të drejtën t'i preknin me dorë kundër dëshirës së tyre, për një kontroll.
U kthyen të dëshpëruar pa i përshëndetur.

Kur Ai hyri në shtëpi në orët e para të mëngjesit, e ëma po rrinte në dhomën e pritjes, duke ndjekur programet televizive. Ajo nuk kishte fjetur gjithë natën, derisa i biri të kthehej në shtëpi.

[artisti.]

Nga Dukagjin Hata

Në vazhdën e asaj tradite, ku kanë hedhur themelet e ngrehinës së tyre estetike ikonat e letrave dhe kulturës shqiptare në diasporë, Noli, Konica etj. po ecin dhe krijuesit e rinj, të cilët në një raport të ri psiko-gjeografik me “lëndën e parë” të frymëzimit, përcjellin në krijimtarinë e tyre metaforën e kërkimit të lirisë, kryetema e thuajse të gjitha veprave të vërteta dhe autorëve dinjitozë. Radha e këtyre shkrimtarëve, kryesisht të rinj, kërkojnë në shtratin psiko-estetik të një realiteti global, në bashkësinë e pikave konverguese dhe diverguese, të veçantat e botës shqiptare në përgjithësi dhe dhe të atij që quhet “trungu amë” ne veçanti.

Një i tillë syresh, Pierre Pandeli Simsia, një djalë energjik nga Berati, emigrant në SHBA, me dy librat e tij në prozë, botime të Shtëpisë Botuese “Arbëria” Tiranë, shpalos realitetet post-diktatoriale në vendin e tij, në sferën e marrëdhënieve sociale, sidomos në fushën e marrëdhënieve dashurore. Pas librit me tregime “Le të jem unë Zamira”, që u mirëprit nga lexuesi dhe kritika, Pierre Pandeli Simsia, vjen me romanin e tij të parë me titull “Një dashuri e vrarë”, një narracion i ngjeshur, ku fati i kryepersonazhes paradestinohet nga rrethanat psiko-sociale të një komuniteti, ku dukuritë e reja të modernitetit bëjnë një reaksion të egër, duke provokuar frikë dhe paragjykim kolektiv. Fati tragjik i Dorinës, jeta e së cilës, nga ajo e një vajze të pastër e plot ëndrra të bukura për jetën, në atë të një prostitute që masakrohet në mënyrë barbare nga tutori i saj, është fati i qindra vajzave të tokës së shqiponjave, që në kërkim të dashurisë dhe lirisë, gjejnë ankth, zhgënjim, lot e përdhunime. Ato nisën në kërkim të “Tokës së Premtuar” të ëndrrës dhe dashurisë, por përfundojnë si “skllave të seksit” në bodrumet e instinkteve kriminale të bashkëkombasve të tyre, trotuareve të vendit të tyre apo metropoleve të huaja. Akti tragjik i kësaj drame, bëhet akoma më i trishtë në një realitet global, ku lufta ndaj krimit dhe trafikut ka shënuar arritje të epërme, ndërkohë që vendi i vogël ballkanik vazhdon të furnizojë me “lëndë të parë” industrinë kriminale të qejfit bodrumeve dhe skutave të Evropës e më gjërë. “Një dashuri e vrarë" nuk është një histori sentimentale dashurie, por një narracion provokues i fatit njerëzor, në një vend ku psikozat totalitare janë zëvëndësuar me sindromat e skllavërimit të qënieve të dobëta. Manikët, perversët, tutorët dhe gjithë kontigjentët e botës së krimit, në lulëzim e sipër, janë njerëz të veshur me pushtetin e egove kriminale, që nuk ndalen para asnjë ndjenje humane, në rrugën e aferave të tyre mafioze. Rrëfimi është një akuzë e gjallë për klasën politike shqiptare, për atë muranë të trishtë të indiferencës, ku përplaset njeriu i thjeshtë, deri tek viktimizimi sipëror i tij. Mijëra vajzat shqiptare që mbushin semaforet e Evropës, janë pengu i kësaj klase, që vazhdon ta mbajë shoqërinë shqiptare në kthetrat e një tranzicioni përtej të gjitha parashikimeve. Historinë lexuesi le ta ndjekë në faqet e romanit, por ajo që ia vlen të evidentohet është humanizmi i autorit, shkrirja e tij ideoemocionale me fatin e personazhes, me dramën e saj deri në tragjizëm. Simsia nuk rrëfen në mënyrë të ftohtë, por bëhet një me personazhen e tij, pjesë e dhimbjes dhe shpresës se një ditë ky realitet ngjyrë gri do të ndryshojë… Ndonëse i një formati dhe mjedisi krejt të ndryshëm, për nga kurba emocionale që përcjell, për nga tharmi tragjik që mbart, “Një dashuri e vrarë” e shkrimtarit shqiptaro-amerikan Pierre-Pandeli Simsia, të kujton romanin e famshëm “Një tragjedi amerikane” të Drajzer-it. Larg vendit të tij, me banim në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ku historikisht është krijuar një letërsi e vërtetë nga shkrimtarët tanë të diasporas, qysh nga apostujt Noli e Konica e deri te më pak të njohurit, Simsia ndërton një univers narrativ me “miellin e tij”, ku detaji artistik dhe mesazhi shkrihen në një amplitudë poetike, ku gjallon dashuria për jetën dhe lirinë, si vlera më autentike e njeriut. Arkitipi i lirisë së zgjedhjes së dashurisë, që këputet në mes nga psikozat delirante të tutorëve, është një metaforë e kërkimit të shkrimtarit në natyrën psikike të njeriut, në etjen e tij për jetë të vërtetë. Romani është ndërtuar me një kompozicion të thjeshtë, por funksional. Shkrirja e monologjeve dhe dialogjeve, tekstit dhe nëntekstit, paralelizmi figurativ midis dukurive të natyrës dhe gjendjes shpirtërore të personazheve, ambientet e gjallë dhe ekspresivë, dialogjet e ngjeshur, pasazhet e kursyera, por funksionale, e bëjnë rrëfimin të një natyre disi filmike, ku paragrafet ngjajnë me blicet e një filmi artistik. Romani është shkruar me një gjuhë të zhdërvjellët dhe lexohet me një frymë. Romani “Një dashuri e vrarë” i shkrimtarit Pierre-Pandeli Simisia është një prozë kualitative, e shkruar me tharm dhe ndjenjë, ku humanizmi është kryefjala e çdo pasazhi dhe një thirrje për ridimensionimin e vetvetes sonë, në raport me të keqen brenda nesh dhe të keqen brenda shoqërisë shqiptare.




Pjese e shkeputur nga Romani "Nje dashuri e vrare"

... Zëri i embel i Dorines trokiti papritur ne veshet e tij, aq i qarte sa per nje çast iu duk sikur e kishte aty prane. "Te dua shume Saimir. Dua te vij me ty, edhe shkollen e le per ty, Saimir!" "Ç'fare shkolle do vazhdosh jashte shtetit, Dorina, shkollen e bordellit, shkollen e ****ave, te *****ave? Ooohh! Dorina, shpirti im i pafajshem, sa keq jam ngaterruar. Dikur, une kam qene Saimiri qe jam njohur me ty ne nje mbremje, ne festen e nje ditelindjeje... Une dikur kam qene nje djale i mire, i druajtur, ashtu si me ke njohur dhe vazhdon te me ruash në kujtesen tende... Oh, Dorina! Ti nuk e di, e dashur, qe nga ai djali i dikurshem mua me ka mbetur vetem emri, emri Saimir. Fatkeqesisht, vazhdoj akoma ta mbaj kete emer qe nuk me takon, sepse une duhet te quhem Saikeq, Samaskara, Sakriminel... Po, Dorina! Une jam kriminel. Une jam nje kriminel qe nuk kam vrare njerez, por kam vrare dashuri, kam vrare ndjenja, kam vrare bese. Po, po, besen kam vrare. Jo nje e dy, por me dhjetera, une bashke me shoket e mi, me grupin tim, me ata njerez me te cilet krijuam kete ndermarje te turpshme dhe te poshter, trafikimin e vajzave per te ushtruar profesionin e ndyre te prostitucionit, jashte atdheut tone. Jo, Dorina! Ti nuk e meriton kete; prandaj dhe doja te largohesha sa me pare nga ty, prandaj dhe me vjen shume keq per ty. Ti nuk i di te gjitha keto, Dorine, prandaj dhe nuk me kupton.

Dorina, do mundesh ndonjehere valle, e dashur, te me kuptosh? Çfare kerkoj une të kuptosh, pendimin tim ndaj teje apo deshiren tende per te hyre edhe ti ne grupin tone? Perendi! Me ndihmo te lutem, çfare llogjike po me detyron te flas tani ne keto çaste? Çfare dashurie kerkoj une tani? Nga kush dhe kujt po ia kerkoj?

Perendi! Me zgjo te lutem, nese jam ne nje gjume te thelle dhe po shoh kete enderr mizore. Eshte kjo nje enderr e poshter, eshte enderr kjo qe po vazhdoj akoma të shoh? Me ndihmo, o Zot, si mund te dal nga ky ferr ku jam futur? Si mund te shkeputem qe te shpetoj nga kjo e mallkuar rrjete helmuese, nga kjo rrjete merimange qe ne vete e kemi thurur, une bashke me shoket e mi! Jo, Dorina! Ti nuk e meriton t'i hysh nje rruge te tille. Me ty vetem nje rruge ka: une bashkeshorti yt dhe ti bashkeshortja ime. Bashkeshortja ime! Do mundesh vallë ndonjëherë të jesh bashkeshortja ime? A do te me lejojne valle shoket e mi, grupi yne? Ooohhh!"...

[artisti.]

Mbresa duke lexuar romanin "Nje dashuri e vrare" e autorit Pierre-Pandeli Simsia

Shkruajti dhe intervistoi Natasha Tola

Me emrin e zotit Simsia fillimisht jam njohur para disa viteve ne gazeten e vetme shqiptaro-amerikane "ILLYRIA" qe botohet ne Nju Jork, nepermjet shkrimeve te herepashereshme te shkruara nga ai. Pastaj emrin e tij e lexoja si autor te disa shkrimeve ne shtypin e pavarur ne Shqiperi si Koha Jone, Shekulli, Panorama, Dita, Tema, Gazeta Ndryshe, Gazeta Shqip, Balli i Kombit..., gjithashtu shpesh here lexoj edhe shkrime dhe krijime te tij ne listat e ndryshme te internetit. Tematika e shkrimeve qe ai zgjedh jane shqetesimet per popullin dhe vendin e tij, sukseset e shqiptareve anembane kudo jane, sidomos shqiptaret ne Amerike. Jane te shumte emrat e shqiptareve, studente, pedagoge, mjek, shkencetare... , sukseset e medha qe ata kane arritur ne Sh.B.A.dhe qe jane bere te njohur per lexues te shumte nepermjet Simsise.
Duke jetuar prej shume vitesh ne Sh.B.A. zoti Simsia ka gjetur vendin e tij,mundesi te reja shprehjeje e afirmimi, ka rrokur tema e motive te begata artistike, te cilat i ka perpunuar e ngritur ne sistem vlerash estetike te mirefillta. Duke lexuar keto dhe shume shkrime te tjera nga ai, kam krijuar bindjen se zoti Pierre-Pandeli Simsia eshte teper energjik. Pierre-Pandeli Simsia ka edhe nje memorie teper te rralle, qe do t'ia kishte zili cdonjeri. Te gjithe jemi deshmitare per kenget e shumta shqiptare, sidomos ato te muzikes se lehte dhe festivaleve te kenges ne radiotelevizion neper vite, qe ai na i jep herepashere ne faqet e ndryshme te internetit, pavaresisht se ato kenge jane kenduar 20-30 vjete me pare. Nje gazete shqiptare para pak kohesh ne suplimentin e saj jepte per lexuesit e shumte tekstet e 100 kengeve nga festivalet e kenges shqipatre, ku zoti Simsia ishte bashkepunetor ne ate gazete dhe "autori" i tyre i te diturit permendesh. Besoj se do jete i vetmi njeri ne Shqiperi, i cili i mban mend dhe i di permendesh pothuajse te gjitha kenget e festivaleve brenda nje periudhe 20 vjecare, qe me te drejte ne gazete dhe mbare opinioni shqiptar e kane quajtur "Gjeniu i Kenges". Duke u njohur me krijimtarine e tij letrare disa here isha e interesuar ta njihja nga afer kete njeri intelektual per te biseduar dhe per t'i shprehur mirenjohjen time per cdo gje ai shkruan. E kisha te pamundur nje njohje me te, por "fati" e deshte qe une shfrytezova nje rast te volitshem i ardhur si me porosi. Ne pranveren e vitit 2006 mesova se Pierre-Pandeli Simsia do te promovonte vellimin e tij te pare me tregime "Le te jem une Zamira..." ne nje nga sallat e medha ne "Bronx House" ne Bronx te Nju Jorkut, ku edhe numri i Komunitetit Shqiptar ne ate lagje te Nju Jorkut eshte me i madh. Shkova edhe une ne mes atyre intelektualeve dhe bashkeatdhetareve te tjere per te marre pjese ne ate ate ceremoni, ne ate promovim libri. Nuk dua te shkruaj mbresat e medha qe na la ai promovim libri, sepse eshte shkruar per te. Ne fund te takimit shfrytezova rastin e ardhur per mua dhe me nje fare "druajtje" i prezantohem (nuk mund t'i prezantohesha ne kohen kur po me nenshkruante librin e tij, i cili na i dhuroi te gjitheve librin), gjithashtu i shpreha mendimin tim per te shkruar dicka per te dhe ate shkrim ta shoqeroja me nje interviste. Me druajtje dhe me nje menyre te kulturuar, Zoti Simsia e refuzoi kerkesen time, duke me bindur, packa se une nuk e prisja nje reagim te tille nga ai. Disa muaj me vone rastesisht e pash fotografine e tij ne nje reviste te Nju Jorkut, ku nje gazetare amerikane kishte shkruar per te. U ndjeva e gezuar, ashtu sic do ndjeheshin edhe te tjere shqiptare si une, ashtu sic do ndjehesha per cilindo shqiptar tjeter te shkruhej per te ne nje reviste Njujorkeze te shoqeruar edhe me fotografi. Atehere nuk e pyeta Pierre-Pandeli Simsine nese mund te shkruaja dicka per te apo jo. Shkruajta me vullnetin dhe deshiren time lajmin per cfare ishin shkruar per te ne ate reviste amerikane dhe fatmiresisht ate shkrimin tim e pash te botuar ne disa gazeta ne Shqiperi. Pa kaluar nje vit nga botimi i vellimit te tij te pare me tregime, Pierre-Pandeli Simsia erdhi para lexuesit me nje tjeter liber te ri, me romanin "Nje dashuri e vrare", botuar ne te njejten Shtepi Botuese "Arberia" ne Tirane, ku i eshte botuar edhe libri i pare. Duke lexuar te dy librat e shkruara nga ai kam krijuar bindjen time se Pierre-Pandeli Simsia, me origjine nga Berati, eshte nje tregimtar dhe romancier befasues duke na sjelle nje pervoje te re. Menjehere u interesova dhe e lexova librin. Mbeta e mahnitur per cfare lexova, per temen dhe subjektin e gjetur nga zoti Simsia te trajtuar ne ate roman, per rrjedhshmerine e frazave dhe vargjeve, per gjuhen e paster dhe te kuptueshme, qe ai e perdor ne liber. Ngjarja teper e dhimbeshme e shkruar me mjeshteri nga Simsia eshte nje drame e gjalle, nje tragjedi e dhimbshme... Nje plage e madhe e shoqerise dhe jetes shqiptare ende e hapur, plot dhimbje edhe gjak, nje plage 16 vjecare, qe ne vend te shkoje drejt mbylljes, po merr infeksionin e saj gjithnje ne rritje, rrembimin dhe trafikimin e vajzave shqiptare sot per t'i cuar ato ne shtete te ndryshme te botes. Kjo eshte edhe dhimbja e Simsise, dhimbja e te gjithe neve,dhimbja e cdo familje shqiptare sot ne romanin e ri te tij "Nje dashuri e vrare". Askush nuk duhet te heshte rreth kesaj dhimbjeje shqiptare sot. Te gjithe duhet te luftojme rreth kesaj plage te infektuar qe ka prekur familjet dhe femren shqiptare sot. Edhe pse zoti Simsia ka shume vite i larguar nga atdheu i tij i dashur, Shqiperia, kjo plage atij i shkakton dhimbje. Sepse ndjen dhimbje te madhe nga kjo plage infektuese Pierre-Pandeli Simsia edhe pse jeton ne Nju Jork, nuk hesht. Perkundrazi, e ngre zerin e tij me force te madhe duke shkruar kete liber dhe duke iu drejtuar shtetit te tij ame, shtetit shqiptar. Eshte shteti shqiptar ai, qe duhet te shqetesohet per ta luftuar dhe per ta mbyllur njehere e pergjithmone kete plage tejet te dhimbeshme. Nuk dua t'i bej komente te teperta atij libri, vetem rekomandoj cdo shqiptar ta lexoje ate dhe do ndjeje sadopak nje dhimbje nga ajo dhimbje e madhe e realitetit te sotem shqiptar, te cilen na e trajton me se miri shkrimtari Pierre-Pandeli Simsia ne liber dhe, pervec dhimbjes, shteti shqiptar duhet te ndjeje pergjegjesite e tij. Dua te falenderoj Shtepine Botuese Arberia, zonjen Nazire Veizi si redaktore e atij libri, zotin Abaz Veizi qe ka shkruar me mjeshteri parathenien e librit, i cili eshte edhe Botues i asaj Shtepie Botuese, zotin Dukagjin Hata si recenzent i librit. Falenderoj gjithashtu edhe shkrimtarin Pierre-Pandeli Simsia, qe ka shkruar kete roman me nje teme dhe subjekt teper te rendesishem dhe shqetesues qe po kalon sot Shqiperia, duke na dhene ne duar dhe ne biblioteken tone kete liber shume domethenes. Me ne fund mendoj se e "binda" zotin Simsia per te me dhene nje interviste te shkurter per lexuesit.

Interviste me zotin Pierre-Pandeli Simsia

Zoti Simsia, pa kaluar ende nje vit nga botimi i librit tuaj te pare ju eshte botuar libri juaj i dyte, romani "Nje dashuri e vrare. Mund te thoni dicka?

Mendoj se lexuesi duke e lexuar vete librin aty do t'i gjeje te gjitha brenda, ato cfare une kam trajtuar ne ate liber, shqetesimin dhe dhimbjen e madhe qe po kalon shoqeria dhe familja shqiptare sot.

Si autor i librit, duke u nisur edhe nga vete titulli qe mban ky liber "Nje dashuri e vrare", do ishte nje kenaqesi per lexuesin besoj, te flisnit.
Lexuesi, duke lexuar ne fillim titullin e librit, mendoj, pak a shume e merr me mend se shkruhet per nje dashuri qe nuk jeton me, qe vritet, per ato dashuri qe lexojme shpesh ne shtypin shqiptar cdo dite . Ne te vertete nuk vritet vetem dashuria e nje femre te pafajshme dhe enderimtare per jeten e saj te ardhme, sic eshte Dorina. Ne ngjarjen qe trajtohet ne liber vritet besa e shqiptarit, vritet nderi, vriten ndjenjat e moshes me te bukur qe ka njeriu, mosha e rinise, vriten te gjitha endrat e femres shqiptare sot qe ka per te ardhmen e saj te lumtur dhe te gjitha keto vriten, sepse shteti shqiptar sot nuk eshte i afte ose nuk do t'i mbroje te gjithe keta njerez te pafajshem dhe enderimtare. Pse duhet kerkuar lumturia e njeriut te sotem shqiptar ne shtete te huaja, kur ne shume mire mund ta ndertojme ate lumturi ne vendin tone. Mundesite i kemi, madje edhe vete natyra me duket se e ka "tepruar" me privilegjin e saj qe na ka bere, duke na dhene thesare te medha; si nga pozita gjeografike ku jemi vendosur, ashtu edhe nga pasurite natyrore dhe nentokesore qe kemi.

Mos doni te thoni se me kete liber ju i drejtoheni me nje akuze klases se papergjegjshme politike shqiptare, e cila dashje pa dashje, eshte motivuesja e kësaj strukture kriminale qe cdo gje e bukur, vritet sapo krijohet qe ne embrion?

Cdo ngjarje ne liber eshte nje pjese e vertete e jetes shqiptare sot dhe qe tragjedi te tilla luhen nen hunden e shtetit. Duke pare realitetin e familjes dhe shoqerise shqiptare sot, ajo plage e madhe qe eshte hapur para 16 vjetesh, menjehere sapo ne Shqiperi erdhi demokracia, pra plaga e rrembimit dhe trafikimit te femres shqiptare sot dhe per te bere tregeti me trupin e tyre qe te huajt te shuajne ndjenjat dhe epshet e tyre mbi trupat e brishte te femres shqiptare, etj. etj. kjo eshte e papranueshme nga nje shoqeri, qe pretendon te quhet shoqeri e qyteteruar, nje shoqeri,qe deri dje ka qene totalisht e mbyllur nga bota e jashteme, sic eshte shoqeria jone shqiptare, qe kerkon dhe deshirojme te jete pjesetare e familjes se qyteteruar evropiane, sic eshte shoqeria jone shqiptare. Por sic e kam permendur edhe me siper, e gjithe kjo drame luhet nen hunden e shtetit shqiptar.

Duke u nisur nga ngjarjet qe Ju i trajtoni ne liber, del se, jo cdo vajze rrembehet, genjehet dhe trafikohet per ato qellime. Pra, sipas jush, ne liber jane edhe disa vajza qe e ushtrojne ate profesion te ulet me deshiren e tyre. Cfare mund te thoni?

Kjo eshte edhe njera ane e asaj qe mua me shtyti te shkruaja kete liber me kete teme dhe me kete subjekt. Une realitetin ne Shqiperi nuk e njoh nga afer, sepse kam shume vite ne emigracion, pothuajse 16 vjete. Ate e njoh vetem nepermjet shtypit, medias qe e lexoj cdo dite ne Internet. Ndjehem teper i shqetesuar dhe teper i revoltuar, kur lexoj se si policia e nje shteti te huaj kap ne flagrance vajza shqiptare duke ushtruar ate "profesion" prej shume vitesh dhe i riatdheson. Dhe c'ndodh me vone, kur ato vajza cohen ne qendren e rehabilitimit? Ato, me paturpesine e tyre me te madhe, akuzojne ata djem, te cilet i quajne tutore, per perdorim dhune ndaj tyre, per fikje cigaresh ne trupat e tyre dhe lloj lloj menyrash te tjera "torturuese", qe kane mbetur shume te "varfra" nga ana financiare, sepse te gjitha te ardhurat ua rrembejne ata tutore, etj. etj. Vete llogjika te thote: Kush jeni ju qe flisni tani me kete gjuhe? Ku ishit ju deri dje? Sepse jeni riatdhesuar, prandaj edhe flisni me kete gjuhe tani? Nese policia e atij shteti te huaj nuk do t'ju kishte kapur, ju per mrekulli dhe per kenaqesine tuaj do vazhdonit ta ushtronit ate pune, perderisa keni vite te tera qe i jeni ushtruar atij profesioni. Per keto qe po ju them tani dhe qe i kam trajtuar ne liber, une kam shkruar edhe ne shtypin e pavarur ne Shqiperi, sepse eshte edhe nje fakt tjeter shqetesues per mua; organet e drejtesise shqiptare, sipas denoncimit te te riatdhesuarave, i marrin nen mbrojtje ato, duke fajesuar djemte, tutoret e tyre. Fajesimi ne kete rast duhet te jete per te dy palet.

Qe do te thote se pergjegjesia perseri bie mbi shtetin shqiptar!!

Sigurisht. Jo vetem ne kete rast pergjegjesia bie mbi shtetin shqiptar, por edhe ne raste te tjere, kur prostitucioni kryhet hapur ne rruget e kryeqytetit shqiptar. Po e riperseris, te gjitha keto luhen nen hunden e shtetit shqiptar. Sa lajme tronditese lexojme cdo dite? Ne lulishte te ndryshme ne qender te Tiranes, ne lulishten tek Monumenti i Skenderbeut, prapa Pallatit te Kultures ne Tirane tek ajo grope qe i ngjan nje goje te stermadhe e quajtur gropa e Sejdin Hajdise, etj. te gjitha keto vende jane kthyer ne cerdhe prostitucioni, ku vajza te ndryshme me deshiren e tyre e ushtrojne ate profesion te ulet..., pavaresisht se shkruhet se eshte gjendja e mjerueshme ekonomike ajo, qe i detyron ato femra te moshave te ndryshme t'i nenshtrohen atij profesioni.

Ne librin tuaj Ju keto shembuj vajzash pak i keni permendur. Autorja kryesore e romanit, madje dua te them, heroina e romanit tuaj eshte Dorina.

Dorina ne liber nuk eshte ajo vajze qe riatdhesohet. Dorina eshte personifikimi i vajzes se vertete shqiptare. Dorina eshte nje vajze e pafajshme qe enderon jeten e saj te lumtur, te ardhmen e saj, ate te ardhme, sic e kam thene edhe me siper, qe nuk ia mundeson shteti i saj. Dorina eshte nje nxenese e shkelqyer ne mesime dhe kerkon te vazhdoje shkollen e larte ne nje shtet te huaj, duke pare se shteti i saj eshte i paafte per perspektive per te gjithe ata qe mbarojne shkollen e larte. Si cdo vajze ne moshen e saj edhe ajo e ka te drejten t'i bindet ligjit te dashurise, aq me teper me nje njeri qe e ka njohur me pare dhe qe eshte nje i afert i ish shoqes se saj te klases. Dhe ajo mendoi se arriti majen e saj te suksesit, perderisa endra e saj po fillonte te behej realitet, u "fejua" me njeriun qe e "donte" per te krijuar jeten e saj te arte te ardhme. Pavaresisht se ajo bie viktime e atij njeriu, te dashurit te saj, gje te cilen nuk e kishte menduar dhe s'i shkonte mendja kurre, kur meson qellimet e ndyra te tij dhe te gjithe grupit te djemve shqiptare qe trafikonin vajzat shqiptare, motrat e tyre, ajo kerkon t'i shpetoje asaj rrjete te mallkuar merimange. Nuk e donte vdekjen, kerkonte te shkeputej ne rastin me te pare qe do t'i jepej dhe ashtu beri. Pavaresisht se fundi i saj eshte tragjik, ajo sic e thote edhe ne letren e saj qe e kishte shkruar vete me pare, me mire e vdekur, se sa te mbaj kete turp, une, familja ime, shteti im...

Duke trajtuar kete teme, kete shqetesim te shoqerise shqiptare, mendoni se po filloni te shkruani romane politiko-artistik?

Une gjithmone kam deshire te shkruaj per jeten reale, per shqetesimet dhe hallet e medha qe kalon vendi dhe populli im. Po t'i hidhni nje sy te gjithe shkrimeve te mija ne gazetat e ndryshme, ato flasin vete per qellimin tim te te shkruarit. Nese nje pjese e popullit tim sot eshte i varfer, i pafuqishem ndaj cdo politikani dhe klases politike..., deshiroj qe ajo varferi te mos ekzistoje atje. Boll kemi qene te vuajtur dhe te varfer nga nje regjim gjakatar dhe diktatorial komunist shqiptar.Gjithe klasa politike shqiptare sot, kete duhet te mendoje per popullin e saj te vuajtur dhe te varfer,duhet te jete ne gjendje te binde popullin e saj qe te kete besim tek politika dhe politikanet. Prandaj edhe i votojne ata. Klasa politike shqiptare sot ka pergjegjesine e madhe perpara popullit te vete, qe ajo ender e vjeter, shembja e diktatures, e nje bote te zymte, te justifikohet. Nuk u shemb diktatura qe populli te mbetet fukara dhe i papune, qe populli te vazhdoje akoma, ashtu si atehere para 16 vjetesh te marre "arratine" ku te munde, ne cilin shtet te botes...

Ne shkrimet e tua ne gazeta te ndryshme, si edhe ne internet ju prekni tema te ndryshme, qe, sigurisht edhe jane te pelqyeshme. Ne dy librat e tu te botuara njeri past jetrit brenda nje viti, e perbashketa e tyre, eshte femra shqiptare. Shqetesimi juaj per femren shqiptare. Cfare mund te thoni?

Natasha, jeni vete femer dhe duhet ta kuptoni ate qe ka ndodhur dhe ndodh me femren shqiptare, sidomos sot. Ne tregimin Le te jem une Zamira, trajtohet problemi i emancipimit social dhe psiqik i Shoqerise Shqiptare ne kohen e diktatures. Zamira e kishte te "ndaluar" te dashuronte, per vete opinionin e semure te meshkujve dhe gjithe shoqerise shqiptare, sepse e denonte opinioni shoqeror qe e rrethonte. Per hir te nje dashurie endra e saj per te jetuar ne kryeqytet u kthye ne zhgjender. U nda nga i fejuari i saj, kur ky i fundit e mesoi ate lidhje dashurore te meparshme. pra Zamira pagoi haracin e njohjeve te moshes. Ndryshe ndodh me Dorinen ne romanin "Nje dashuri e vrare". Po sot? Nuk jemi te gjithe deshmitare si po trajtohet femra shqiptare nga i fejuari, bashkeshorti, nga prinderit e saj, nga vellezerit?, vetem se kane pargjykime, dhe, sipas zakonit te vjeter e quajne veten te plotefuqishem perpara femres dhe mund te bejne me te c'te duan... Sa femra shqiptare sot po vazhdojne te vriten dhe te keqtrajtohen nga keta te siperpermendur qe u thash? Askush nuk ka te drejte te vere dore mbi femren. Ai vella, bashkeshort apo kushdoqofte, mendoj, nese kerkon me fanatizem pastertine dhe besnikerine e karakterit tek gruaja, motra e tij,..., ne radhe te pare duhet ta kerkoje te vetja e tij . Koncepti i sundimit te meshkujve ndaj femrave vazhdon te ekzistoje akoma ne Shqiperi. Cdo shtet, cdo qeveri ne bote ka ligjet e veta, ka drejtesine e vete. Edhe Shqiperia duhet t'i kete keto. Jo vetem t'i kete, por te gjithe njerezit duhet te ndergjegjesohen se eshte ligji ai qe vepron dhe perpara tij, askush nuk e ka te drejten te veproje sii te doje. Po e perseris edhe njehere; askush nuk ka te drejte te vere dore mbi femren sot. Cdonjeri duhet t'i drejtohet ligjeve... Por fatkeqesisht Shqiperia dhe opinioni i saj sot eshte pak larg ligjeve dhe opinionit te qyteteruar demokratik boteror. Femra shqiptare duhet te kete me teper hapesire ne jeten shoqerore dhe politike. Nuk duhet ta quajme si harritje nese kemi nje kryetare parlamenti femer, nje ministre femer, nje drejtoreshe femer...

Ju kane cilesuar "Gjeniu i Kenges", sepse sic e keni deklaruar vete ne gazete dhe qe ne i kemi lexuar shume tekste kengesh, ju dini permendesh shume kenge, mbi njemije kenge. Do ishte ne kenaqesine e lexuesit te dinim me shume rreth tyre.

Natasha, per kete pyetje, para pak kohesh kam dhene nje interviste te plote ne nje gazete ne Shqiperi dhe në TV PLUS dhe cdo gje e kam spjeguar atje. Mendoj se nuk shkon te perseris te njejten teme, pyetje pergjigje. Por, meqenese ju po me pyesni, une po ua them edhe juve. Eshte plotesisht e vertete, se une di shume, shume kenge shqiptare dhe vecanerisht ato te muzikes se lehte dhe te festivaleve te kenges. Po! Mund te them se di pothuajse njemije kenge, tekstin, muziken, autoret e tyre edhe t'i kendoje i di te gjitha. Per autoret e teksteve nuk jam dhe aq i sakte, nuk me kujtohen te gjithe, sa c'me kujtohen kenget.

Edhe nje pyetje e fundit. Jetoni ne Nju Jork, jeni nje aktivist i komunitetit shqiptar ku aktivizoheni shpesh ne aktivitetet e Komunitetit. Keni ndonje mesazh per te dhene?

Une vertet jam aktivizuar ne aktivitete te ndryshme te komunitetit shqiptar, por jo gjithmone, sepse te tilla i kam edhe kushtet. Une punoj mbasditeve, gjithashtu edhe ditet e fundjaves une punoj. Pushimin javor e kam ne mes te javes. Kjo eshte edhe aresyeja kryesore qe une nuk jam gjithmone i pranishem ne te gjitha aktivitetet, sepse, sic edhe dihet, zakonisht aktivitetet zhvillohen mbasdite dhe ne fundjave. Mundohem te mos i mungoje komunitetit shqiptar, pjesetar i te cilit jam edhe une.

Ju faleminderit Zoti Simsia qe pranuat te me jepnit kete interviste.

Edhe une ju falenderoj Natasha per bashkebisedimin.

[artisti.]

Nga Pierre-Pandeli Simsia

Ai hyri në metro' mes njerëzve të shumtë që lëviznin në drejtime të ndryshme. Shpejtoi hapat, duke zbritur shkallët që të çonin në katin e tretë të nëndheshëm.
Ajri i ngrohtë dhe i lagësht i asaj mbrëmje korriku përzierë me erën e nëndheshme dhe ajrin e tymosur, që në thellësi të metrosë dukej si një perde e hollë mjegulle e hirtë, krijonin një zagushi të madhe që nderej e rrëndë në të gjithë hapësirën e metrosë.
Njerëzit që prisnin në stacion me fytyra të djersitura, po u dukej se treni po vonohej më shumë se netët e tjera. Edhe pse ora akoma nuk tregonte 12:15, kohë kjo, kur mbërinte treni zakonisht në atë stacion, atmosfera e lagësht e kishte bërë të padurueshme qendrimin në atë stacion të nëndheshëm të metrosë në atë orë pas mesit të natës.
Shpesh herë, njerëzit, si për të thyer durimin e pritjes, afroheshin dhe zgjasnin kokat në thellësinë e tunelit metro për të parë ardhjen e trenit. Poshtë, në shina, dy minj të mëdhenj ecnin herë të qetë e herë duke vrapuar, për të kërkuar ushqimin e tyre, ndonjë hedhurinë nga pasagjerët pritës.
"Po vonohet shumë treni sonte" - foli ai me vete dhe fshiu djersën në fytyrë me një letër pecetë. Zhurma e madhe e disa trenave ia prishi mendimet. Dy trena në anën tjetër të platesë po ecnin me shpejtësi në anën e kundërt nga do vinte treni që ai priste.
U afrua edhe Ai; zgjati kokën në drejtimin nga duhet të vinte treni.
E hodhi përsëri shikimin poshtë ku shtriheshin shinat e trenit. Mes shinave rridhte uji i qetë, duke u penguar në një grumbull plehrash të grumbulluar nga punëtorët e pastrimit të metrosë, për të vazhduar përsëri rrjedhën e tij drejt një grope mes shinave.
- "Çudi"! - mendoi. - "Ky stacion treni ndodhet tre kate nën tokë. Ku shkarkohen këto ujra?!"
Nga larg u dëgjua zhurma e trenit dhe pas pak vagoni i parë mbërriti përpara tij. Çdo mbrëmje ai priste trenin në stacion në të njëjtin vend.
Dyert e vagonave u hapën dhe njerëzit, si për t'i shpëtuar ajrit të ngrohtë me lagështirë, hynë shpejt në vagonët me ajër të kondicionuar, pa pritur ata pasagjerë brenda vagonit që donin të dilnin jashtë tij.
Ajri i freskët dhe i qendrueshëm brenda në vagon ishte qetësues; të dukej se merrje frymë lirisht dhe lodhja të largohej.
Shpesh herë, ashtu si edhe në atë mbrëmje, ishin njerëz të moshave të ndryshme të sapokthyer nga puna. Të ulur në ndenjëse, pjesa më e madhe e tyre kishin mbështetur kokën mbi kraharor me sytë mbyllur. Ndonjëri edhe dremiste. Disa pasagjerë të tjerë mbanin përpara duarve një libër të hapur. Shumica e pasgjerëve kishin vënë kufjet në vesh dhe dëgjonin muzikën e tyre të pëlqyer. Një djalë i ri në moshë i zhytyr thellë në botën e tij muzikore, e shoqëronte vijën melodike të këngës me lëvizje të duarve dhe të kokës.
Një gruaje, rreth të dyzetave që dukej se po lexonte librin e hapur të mbështetur sipër gjunjëve me sytë ulur, i ra libri përtokë. Ajo nuk e ndjeu, vazhdonte të "lexonte", vetëm kur një burrë i ulur në ndenjësen përballë saj, zgjati trupin duke u përkulur, e mori dhe me librin e goditi lehtë në dorën e saj të djathtë. Ajo u përmend dhe atëhere e kuptoi se e kishte zënë gjumi.
Si çdo natë kur kthehej nga puna, Ai ndjehej i lodhur me një kapitje të bezdisshme. Donte të zinte një ndenjëse dhe të ulej. Në vagonin me ajër të freskët, do t'i mjaftonin 45 minuta udhëtimi me tren derisa të mbërrinte në stacionin e tij, të rrinte ulur me sytë mbyllur.
Po kërkonte me sy, kur në fund të vagonit, i zuri syri një ndenjëse dyvendëshe. Shpejtoi mes njerëzve që rrinin më këmbë. Kur u afrua, pa se në njërën ndenjëse ishte një çantë letre ngjyrë bezhë me luledisangjyrëshe. Madhësia e çantës nuk ishte shumë e madhe. U ul në ndenjësen bosh, duke vështruar me bisht të syrit çantën. Kërshëria po e shtynte të dinte se ç'kishte brenda ajo çantë, megjithëse tregohej mosinteresues për të. "Patjetër që dikush do ta ketë harruar" - mendoi.
Treni ndaloi në stacionin tjetër. I njëjti ritual; disa pasagjerë dolën nga vagoni dhe disa të tjerë hynë brenda, duke shprehur kënaqësinë që ndjenë me kontaktin e ajrit të freskët në vagon, të shoqëruar me një pasthirmë, "ooohhh"
Nuk e dëshironte në ato çaste që ndonjë pasagjer të vinte e të ulej në ndenjësen tjetër ku ishte çanta.
Në hapësirën midis dy dorezave të çantës, në fundin e saj, ai pa një kuti të vogël të mbështjellë me letër të kuqe të ndritëshme. "Paska blerë dhuratë..." - mendoi. "Mos ndoshta..." - dhe mendja i shkoi menjëherë... Vazhdonte t'i mbetej në mendje ai peng që shpesh herë i trokiste në ndërgjegjen e tij, që më tepër i dukej si një brengë, që ia trazonte shpirtin, mosplotësimin e një dëshire-kërkesë gruas së tij. Megjithëse kishte qenë vetë bashkëshortja e tij ajo, që e kishte qetësuar, madje edhe bindur, duke menduar edhe vështirësitë e tyre ekonomike familiare.
Edhe pse ai vetë ishte shprehur i një mendje me gruan e tij, përsëri dëshira e gruas së tij për të mbajtur edhe ajo në gishtin e saj një unazë me gurë diamanti, ato unaza, që djemtë e dashuruar ua dhurojnë vajzave, të dashurave të tyre për t'i shprehur dashurinë e tyre të sinqertë dhe vendosmërinë e lidhjes së përjetshme midis tyre, e godiste herë si një çekiç i rëndë dhe herë si një limë e bezdisshme ndërgjegjen e tij.
Shteti nga ata kishin ardhur, nuk e kishte këtë traditë, por si emigrantë të ardhur në shtetin e madh, duke gëzuar edhe statusin e qytetarit të atij shteti, si disa bashkatdhetarë të tjerë të tyre dëshironin edhe ata t'i përshtateshin asaj jete të re me traditat e atij shteti.
Në dyqanet e ndryshme kur kishin shkuar kishin mësuar për çmimin më të ulët të unazës me gur diamanti, që ishte pothuajse me pagën mujore të tij, kryefamiliar në një familje me pesë veta. Në familjen e tij ishin të kënaqur me rrogën e kryefamiliarit, si një rrogë mesatare, mirëpo, kur kishin mësuar çmimin më të ulët të unazës kishte qenë bashkëshortja e tij vetë ajo, që ishte tërhequr njëherë e përgjithmonë nga dëshira e saj për të mbajtur edhe ajo një unazë të tillë në gisht.
Ndërsa atij vetë, nuk ishte e kollajtë t'i hiqej nga mendja dora e gruas, që i ishte dukur shumë më e bukur me atë unazë.
Treni bëri edhe disa ndalesa të tjera në stacione dhe askush nuk po kujtohej të vinte e të merrte atë çantë. I erdhi një mendim; në stacionin ardhës ta merrte çantën e të dilte jashtë vagonit të trenit, për të vazhduar pastaj udhëtimin me trenin tjetër, që sipas orarit të përnatshëm, trenat pasmesante lëviznin çdo 20 minuta, kohë lëvizje e ngadaltë kjo në krahasim me kohën e lëvizjes së trenave gjatë orëve të ditës.
Vështroi me ngadalë përreth. Përballë, midis tabelave t; ndrzshme, lexoi edhe tabelën e shkruar, që disa herë e kishte lexuar në udhëtimin e tij të përnatshëm: "Pasagjerë, nëse shikoni në tren pako ose diçka tjetër të dyshimtë, menjëherë lajmëroni autoritetet e hekurudhave dhe policinë". Një tabelë tjetër shkruante shifrat e vitit të kaluar të numrit të madh të qytetarëve të atij qyteti të madh që kishin parë diçka dhe kishin njoftuar.
"E çfarë mund të ketë të rrezikshme në këtë kuti të vogël brenda kësaj çante...? Keq më vjen për atë që e ka blerë këtë dhuratë dhe... fatkeqësisht e paska harruar këtu, por... fati kështu të vjen nganjëherë" - mendoi.
Në këto mendime, treni ndaloi në stacionin e radhës. Nuk u mendua gjatë, morri çantën dhe doli jashtë derës së vagonit. Njëherë mendoi të ngjiste shkallët e metrosë e të dilte jashtë, por shpejt ndëroi mendje. "do presë trenin tjetër"
Pas pak platia e ngushtë e metrosë u boshatis nga pasagjerët, ndërsa ai vazhdonte lëvizjen e tij të ngadaltë. Donte ta hapte e të shihte se ç'kishte brenda ajo kuti e vogël. Pastaj mendoi "do jetë më bukur ta hap në shtëpi, si një e papritur e këndëshme për gruan dhe fëmijët".
Dy burra rreth të 50-tave po rrinin në krye të platisë, pikërisht në atë vend nga doli edhe ai nga vagoni i trenit. Nuk e kuptoi nëse ata dy burra kishin qenë aty më parë, apo ishin edhe ata pasagjerë të porsaardhur, sepse edhe disa njerëz të tjerë po hynin në plate'.
U dëgjua zhurma e shurdhët dhe e largët e një treni. Tabela elektronike tregoi numrin e trenit që po vinte. Ishte treni që ai priste. Zgjati kokën në tunelin e metrosë dhe nga larg, në thellësi të tij pa dritat e trenit.
Ndërmjet atyre njerëve në plate', ai pa dy burrat të ishin pranë tij. Zhurma e trenit që po afrohej sa vinte e bëhej më e fortë. Dy burrat qendruan përballë tij. Ai bëri të largohej. - Më falni - i tha njëri nga ata. Ai bëri sikur nuk kuptoi, ktheu trupin dhe u largua pak nga ana e majtë.
- Shoku qytetar! - i foli tjetri dhe iu afrua shumë pranë.
- Ç'kërkoni nga unë? Nuk j'u njoh! - dhe ndjeu rrahje të forta në zemër. Nga shokët dhe miqtë e tij kishte dëgjuar t'i thoshin raste të ndryshme të rrezikshme të ndodhura nëpër stacionet e metrove, sidomos pas mesanate, prandaj edhe e kishin këshilluar të ishte i vëmendshëm dhe i kujdesshëm gjatë kthimit me tren. Këtë këshillë ai e kishte marrë si një ndihmë për jetën e tij të përditëshme nga ata shokë dhe miq të mirë të cilët i vlerësonte, megjithëse asnjëherë s'e kishte menduar se mund t'i ndodhte diçka e keqe. Edhe pse mesanatë, stacionet e metrosë ishin me njerëz, si të ishte mesi i ditës. Ata ishin pothuajse njerëz të përnatshëm, fytyra të njohura.
"Ç'po ndodh?! Mos ndoshta... edhe unë po bije viktimë e këtyre grabitësve tani?" - mendoi.
- Mund ta shohim pak çantën? - i tha tjetri.
- Pse duhet ta shihni? Çanta është personale...
Zhurma e trenit u ndje shumë pranë; treni ndaloi në stacion. Ai bëri të ecë në drejtim të derës së trenit. Mes njerëzve që po dilnin nga vagoni i trenit, tjetri i doli përpara, zbërtheu kopsën e xhaketës, duke e mënjanuar pak atë. Ai dalloi didektivin, shenjën policore, varrur në gjoksin e tij. "Qenkan policë civilë" - mendoi. Gjunjët filluan t'i dridhen si purtekë e bashkë me to i gjithë trupi. Vetëm mendimi që ata ishin policë, bëri që atij menjëherë t'i ndryshonte pamja dhe ngjyra e fytyrës. Nga dridhja e duarve po lëvizte lehtë edhe çanta që mbante në dorë.
- Mund ta shohim kartën tuaj të indentifikimit, ju lutem? - i foli njëri nga ata.
Ai futi dorën që po i dridhej në xhepin e pantallonave, nxorri një portofol të vogël të zi, e hapi dhe ua tregoi. Ata e panë, i hodhën edhe një shikim atij dhe fotografisë; u bindën që ishte qytetar i atij shteti të madh.
- Mund ta shohim pak çantën ju lutem?
Ai nuk foli, i pa në sy, si për t'i thënë: "Çanta është personale".
Tjetri e zhbiroi me sy. Për ta bindur, pa folur preku dedektivin me dorën e majtë si për t'i thënë: "Policia ka të drejtë të kontrollojë cilindo dhe çdo gjë të dyshimtë".
Përsëri nuk foli; në vetvete u dorëzua. Një shkëndijë frike i shkrepi në mendje; u zgjati çantën. Pastaj, pa e kuptuar as ai vetë tha: - Nuk jam vjedhës! Pse dyshoni tek unë?
Ata nuk folën. Njëri nga ata futi dorën në xhep dhe nxorri një palë doreza të tejdukshme plastike. Futi duart brenda në to dhe kapi çantën. Nga xhepi i pasëm i pantallonave nxorri një palë gërshërë të vogla. E nxorri kutinë e vogël nga çanta dhe me majën e gërshërës preu me kujdes njërin cep të saj.
Ai ndiqte veprimet e policit civil; ishte edhe kurioz të dinte çfarë mbante brenda ajo kuti. Polici nxorri me kujdes kutinë pa ia prishur formën letrës mbështjellëse. Shikimet e atyre të treve ishin përqendruar tek misteri i asaj kutie të vogël. Me kujdes e hapi kapakun e saj. Ata panë gjashtë copë letra të bardha, që dukeshin si të palosura disa herë në formë drejtkëndëshi.
"Ç'farë janë ato"? - tha me vete, i zhgënjyer se çfarë mendonte të kishte ajo kuti. Nuk po kuptonte ç'ishin ato copa të vogla letre të palosura.
- Ku i ke blerë këto? - pyeti ai që mbante kutinë në dorë.
- Ç'farë janë? - pyeti ai me zë të mekur.
Polici civil e vështroi me ca sy që i vetëtinë dhe me një buzëqeshje misterioze, që atij iu duk e çuditshme. - Të pyeta, ku i ke blerë, ose ku kërkon t'i shesësh? - foli polici me ton thumbues.
Ai nuk foli. Fytyra i ndëroi shprehje, i morri ngjyrën e një të vdekuri me një shprehje të shuar. Sytë i morrën një shprehje të zbrazët, si të tejdukshëm. Një hije e rëndë frike përzier me një ankth e përshkoi gjithë trupin e tij. Fjalët nuk po i dilnin t'i përgjigjej; i kishin mbetur si kockë në grykë, që atij iu duk se po i bllokohej frymëmarrja.
Polici morri njërën nga ato letrat e palosura dhe e hapi me kujdes. Nuk u zhgënjye kur i pa. Sinjalizimi i ardhur nëpërmjet një telefonate anonim, brenda një çante, duke përshkruar formën, ngjyrën dhe madhësinë e saj, në vagonin e parë të trenit, ndodhet lëndë narkotike, ishte e vërtetë.
- Duhet të vini me ne tani - foli polici tjetër, fytyra e të cilit kishte një pamje të akullt dhe djallëzore.
Edhe pse i hutuar dhe i frikësuar, duke ndjerë shikimin hetues të policit, Ai gjeti forca të menjëhershme të flasë me zë të vendosur, për t'i bindur ata në pafajësinë e tij. E mohoi atë çantë si të tijën, madje u tregoi edhe të vërtetën e gjetjes së asaj çante.
Dy policët, si të mos kishin dëgjuar se ç'farë fliste ai, njëri futi kutinë e vogël në çantë, ndërsa tjetri nxorri nga xhepi dy "unaza" metalike, të lidhura me njëra tjetrën me një zinxhir metalik. Ato dy "unaza" shërbyen për t'i mbajtur të lidhura dhe të shtrënguara duart e tij prapa.
Ata të tre po u ngjiteshin shkallëve të metrosë. I vënë në mes nga dy policët që po e mbanin për krahu, zëri i tij dilte i mekur, si nga fundi i një shpelle, duke u folur policëve për t'i bindur në pafajësinë e tij. Fjalët e vakëta dhe të mekura i rëkëlleheshin njëra pas tjetrës.
Ata nuk flisnin, vetëm vazhdonin ngjitjen e shkallëve.
E kuptoi veten e tij të pashpresë, një viktimë e pafajshme nga ajo rastësi fatkeqe, që mund të dënohej si përdorues dhe shpërndarës i lëndëve narkotike i kapur në flagrancë.
Si nëpër mjegull, përpara syve i doli tabela e shkruar në vagonin e trenit "Pasagjerë, nëse shikoni në tren pako ose diçka tjetër të dyshimtë, menjëherë lajmëroni autoritetet e hekurudhave dhe policinë". Të mjegullta i vraponin mendimet dhe pyetjet e shumta enigmatike, që ai nuk mundej dot t'i përgjigjej; "Përse duhej të ishte ajo çantë në ndenjësen e trenit?! Kush e la dhe pse e la?! Mos vallë personi i vërtetë i çantës e nuhati ardhjen e policëve në tren, më se e zakonshme kjo, prania e policëve kudo dhe, i frikësuar e braktisi?! Mos vallë i njëjti person anonim që kishte çantën njoftoi policinë?! Po edhe nëse e ka bërë, pse e bëri?! Apo ndonjë pasagjer i zakonshëm ndoqi të gjitha veprime e mija, dyshoi tek unë dhe lajmëroi policinë?!" Këto mendime dhe pyetje i stiseshin në mendje, ndërsa ngjiste shkallët e metrosë nën shoqërinë e dy policëve civilë.
Ishte i bindur që atë natë do ta gdhinte në zyrat e policisë. Por sa netë të tjera do qendronte atje?
Ç'farë prove tjetër duhet të kishte për të vërtetuar në pafajësinë e tij?
Vetëm një fije të hollë shprese kishte, për t'ua bërë të besueshme organeve policore pafajësinë e tij që nuk ishte përdorues dhe shpërndarës i lëndëve narkotike vdekjeprurëse. Ai shpresonte në mungesën e shenjave të gishtave në kutinë, që për fatin e tij, nuk e kishte prekur dhe, se në përbërjen e grupit të gjakut të tij nuk kishte asnjë përqindje të lëndëve narkotike.

[artisti.]

Nga Pierre-Pandeli Simsia


Ajo erdhi në qytetin e madh e të zhurmshëm metropolitan, në qytetin vezullonjës nga miliona drita, në qytetin që nuk fle kurrë, ku nata e magjishme në atë qytet gjigand ngjan me një qiell të pafund yjesh xixëllonjës. Ishte trupimët, me sy të zinj të vegjël të futur brenda që ngjanin si dy shpella të vogla, me nofulla të dala, flokët e zinj të mbledhura prapa, i krijonin një bisht të vogël. Fytyra e saj ngyrë limoni shëndetligë, e tregonin atë vajzë të kishte kaluar ndonjë sëmundje të rëndë në jetë. Këtë e pranonte edhe vetë vajza, kur numëronte lloje të ndryshme sëmundjesh që kishte kaluar në vitet e fundit.
Të saponjohurit, duke parë shëndetin e lig të vajzës dhe duke dëgjuar vuajtjet e saja në jetë e afruan në shoqërinë e tyre që jeta e kishte goditur pa mëshirë dhe padrejtësisht. E porsaardhura pak njihej nga bashkatdhetarët e saj të shumtë në qytetin gjigand, banore e përhershme e të cilit dëshironte të ishte edhe ajo, megjithëse dëshira e saj e zjarrtë ishte të njihej dhe të njihte shumë bashkatdhetarë... Askush nuk e dinte si kishte ardhur ajo në atë qytet të madh metropolitan; legale apo klandestine. Disa zëra njerëzish thoshin se ajo kishte ardhur në atë qytet me të dashurin e saj të zemrës, të cilin, pasi kishin ndenjur të dy një javë në hotel duke thurrur ëndrat e tyre për një jetë të re në një botë të panjohur më parë, vajza e mrekulluar nga magjia e atij qyteti vezullonjës, e kishte braktisur të dashurin e saj. Arësyet nuk diheshin. Tri valixhet dhe një çantë dore ishin pasuria e saj personale të sjella nga vendlindja. Mbante edhe një çantë të vogël, e cila mbeti mister për një kohë të gjatë. E parrahur me jetën e re të një vendi të madh, vajza mendonte se jeta në botën e lirë do t'i hapte shumë rrugë në jetë. Nuk kishte gabuar dhe menjëherë hyri në kërkim të rrugëve të reja për të gjetur gjithshka. Asaj nuk i interesonin ato gjithshkatë, ajo kërkonte vetëm dëshirën dhe ëndrën e saj të vjetër që vetëm ajo e dinte dhe, për t'a realizuar atë ëndër të vjetër që i trokiste në ndërgjegjen e saj, vajza shpesh herë përdorte ato që mbante brenda në çantën e vogël dhe të mistershme. Mendonte se ato ishin çelësi i çdo suksesi. Ata pak bashkatdhetarë që e njohën në fillim, me veprimet që bënte iu dukej pak misterioze ajo vajzë. Mënyra e të folurit dhe e të shprehurit të mendimeve të saja të linin të dyshoje, megjithatë bashkatdhetarët fajin ua vishnin sëmundjes që kishte kaluar ajo vajzë e vuajtur në jetë.
- Unë jam e gjithanshme, pranoj të bëj çdo gjë në jetë...- fliste shpesh vajza e porsardhur, - por, talenti dhe profesioni im i preferuar mbetet krijimtaria letrare.
Me dëshirën e saj për të qenë përherë e dashuruar dhe e pandarë me krijimtarinë letrare, e sapoardhura kërkonte në atë qytet gjigand të botës së lirë të kapte në mënyrë të rrufeshme majën e saj të suksesit dhe për t'ia arritur kësaj, ajo kërkonte çelësin kryesor, që për të ishin njerëzit e mediave, gazetat e komunitetit që botoheshin në atë qytet gjigand. "Nuk duhet humbur kohë, suksesi duhet të jetë i menjëhershëm" - mendoi vajza dhe u nis në rrugën e kërkimit të qellimit dhe dëshirës së saj. Në çantën e saj të dorës të mbushur me libra të vegjël, përmbledhje me disa nga krijimet e saja, e porsaardhura mendonte që, përveç librave që do t'u dhuronte gazetarëve për t'i vendosur si reklamë në faqet e gazetave të komunitetit nga do të përhapej dhe jehona e saj, pse jo, të shfrytëzonte edhe moshën e saj. "E kush nuk do ta dëshironte ta joshte dhe shijonte trupin e një vajze 30 vjeçare beqare dhe, mrekullia do jetë përherë në favorin tim, sikur njerëzit e mediave të jenë në moshë madhore" Fillimi për vajzën ishte i mbarë dhe fati i mirë kaloi në anën e saj. Një ditë takon në rrugë një bashkatdhetarin e saj, të panjohur më parë. Ishte vërtet rastësi takimi i tyre i papritur, apo dikush e kishte rekomanduar vajzën për t'u takuar me bashkatdhetarin? Këtë e dinte vetëm ajo.
- Më falni... zoti bashkatdhetar... gazetar... Më lejoni t'ju prezantohem. Më quajnë... Jam krijuese...
Burri, bashkatdhetari i panjohur me mirësjellje ndaloi hapin dhe iu përgjigj zgjatjes së dorës së saj.
- Kam kënaqësinë... të njihem me një gazetar...
- Më lini t'ju spjegohem. Unë nuk jam gazetar; profesioni im nuk ka lidhje fare me gazetarinë, por më pëlqen dhe kam talent të shkruaj.
Vajza e dehur nga suksesi që e kishte takuar atë që po kërkonte dhe që kishte kohë që po e mundonte nuk e kishte mendjen çfarë po fliste ai, prandaj dhe nuk i dëgjoi fjalët e tija.
- Kam nderin... oh, më falni, ndjehem tepër e emocionuar, e gëzuar, megjithëse ne, krijuesit, nuk duhet t'i pranojmë emocionet, ato janë pjesë e jetës sonë tani... Kam kënaqësinë e madhe të njihem me një ndër gazetarët më të mirë të komunitetit...
Vazhdoi të fliste pa e lënë të saponjohurin t'i përgjigjej, hapi çantën e saj dhe nxorri një libër të vogël. - Ky është botimi im i fundit. Kam kënaqësinë t'ua dhuroj juve i nderuar gazetar. Burri, nga ajo e papritur e çuditëshme e morri librin, i hodhi një shikim kapakut të librit, lexoi titullin dhe emrin e autores. Shfletoi shkujdesshëm fletët e librit pa i kushtuar rëndësi se çfarë mund të ishte shkruar brenda dhe pa e parë atë në sy e pyet: - I lexoni shkrimet e mija që botohen nganjëherë në gazetën e komunitetit? Besoj se do t'ju ketë pëlqyer shkrimi im i ditëve të fundit, kam marrë urime për atë shkrim. Ajo, me një buzëqeshje të shtirur, lëvizi pak gjoksin para, duke i dhënë një lëvizje të lehtë trupit, me një shikim lozonjar vajzëror i tha: - Gazetari ynë i nderuar, duhet të dini vetëm një gjë; jeni i shumë i njohur në komunitetin tonë, shkrimet tuaja janë ndër më të pëlqyerat...
- Më fal, - e ndërpreu burri. Ndjeu neveri nga ato fjalë të tepërta që po dëgjonte nga një vajzë e saponjohur. - Nxitoj, më duhet të iki - dhe i zgjati dorën për ta takuar.
Vajza u befasua dhe u ndje e ligësht. Edhe pse nuk e mendonte një përgjigje të tillë nga burri, vazhdoi me të njëjtën buzëqeshje të shtirur dhe lëvizje të lehtë të trupit - Oh, ju të më falni mua i nderuar gazetar; nuk dua t'ju pengoj në punën tuaj fisnike që bëni në shërbim të komunitetit. Ndjehem shumë e lumtur që j'u takova dhe j'u njoha... - I zgjati edhe ajo dorën për ta takuar, duke e parë ëmbëlsisht në sy. Burri ktheu trupin dhe eci disa hapa. Nga pas dëgjoi një zë: - Zoti gazetar, zoti gazetar! - Ktheu kokën. Vajza e saponjohur ishte shumë pranë tij. - Zoti gazetar, më falni... harrova t'ua nënshkruaj librin. Burri, që e mbante në dorë librin ia dha. Ai po shihte se si ajo, me kënaqësi dhe me duart që po i dridheshin shfletoi kapakun e librit dhe filloi të shkruajë në fletën e bardhë të tij: "...gazetarit tonë të nderuar, të mirënjohur dhe shumë të suksesshëm të komunitetit tonë..."
Ia dha përsëri librin dhe pa pritur që tjetri ta falenderonte me të njëjtën kënaqësi i tha:
- Ju lutem, mund ta kem edhe unë numrin tuaj të telefonit?
Burri nuk foli, futi dorën në xhepin e brendshëm të xhaketës. - Në këtë kartën e biznesit tim janë të shënuar numrat e telefonit, i shtëpisë dhe mobile. Vajza sa nuk fluturonte nga gëzimi. I dha një përshëndetje falenderimi me mirësjellje që i la burrit të kuptojë se miqësia midis tyre do të vazhdonte edhe në ditët në vazhdim. " Pak të çuditëshme janë nganjëherë veprimet e disa njerëzve që merren me krijimtari letrare..." - mendoi ai. "Nganjëherë, ndjenja e të vetëkënaqurit të bën të humbësh kontrollin ndaj logjikës së të komunikuarit..." - Atij iu duk se në këto mendime përfshiu edhe veten e tij, meqenëse merrej me shkrime...
Pas njohjes me "gazetarin" gjendja e gëzuar shpirtërore e vajzës ndikoi edhe në pamjen e saj të jashtëme të ndryshonte. Kënaqej shumë kur qendronte para pasqyrës dhe shihte veten e saj në anën tjetër të pasqyrës; I dukej vetja më e shëndetshme. Edhe pa përdorur pudrën dhe kremin, fytyra i dukej se po i ndryshonte gjyrë. Ngjyra e limontë e fytyrës i kishte ikur... Kishin kaluar disa ditë që ishte njohur me "gazetarin"; ndjehej e trishtuar. I dukej se ai e kishte harruar atë. Ai nuk i kishte dërguar asnjë zile telefoni edhe pse ajo ia kishte shkruar numrin e telefonit të saj në fund të nënshkrimit në libër. Heshtjes së tij ajo nuk mund t'i përgjigjej me të njëjtën heshtje. Filloi t'i dërgonte zile telefoni të shpeshta, duke e joshur me fjalët e saja të ëmbla femërore. Nuk kaloi shumë kohë dhe midis tyre u krijua një shoqëri, "një miqësi e përhershme", do ta quante ajo, e cila ra shumë në sy edhe tek të njohurit e tjerë. Bashkëshortja e burrit nuk e pëlqeu atë shoqëri me atë vajzë krijuese. Të drejtën për të dyshuar për bashkëshortin e saj e kishte edhe ajo, kur shihte nganjëherë veprimet lozonjare të vajzës, (i kishte shkuar disa herë në shtëpi si kolegë) pavarësisht se ata të dy burrë e grua kishin shumë vite martesë dhe kishin rritur dhe edukuar tre fëmijë të lumtur, megjithëse vajza me zgjuarësinë e saj dinte të sillej kujdeshëm edhe me bashkëshorten e tij. Megjithatë dyshimet vinin dhe vallëzonin në mendjen e saj edhe pse nuk i shkonte mendja se bashkëshorti i saj mund ta tradhëtonte, por mosha 30-të vjeçare e vajzës sikur ia fshikte atë mendim. Në kafenenë, pronar i së cilës ishte një bashkatdhetar, disa klientë me gazetën e komunitetit në duar, bënë që vajza dhe "gazetari" të ishin qendra e bisedës. Në faqen kryesore të gazetës ishte botuar një shkrim për vajzën krijuese, shoqëruar edhe me foton e saj, shkruar nga "gazetari". Gojëkeqët filluan e të flisnin... Vajza nuk ua vinte veshin atyre çfarë mund të flisnin; asaj i interesonte qellimi i saj. Si fillim, si me katapultë, ajo kishte kapur majën e suksesit që e mendonte, por ai sukses nuk duhet të ndërpritej, majat e sukseseve duhet të jenë të njëpasnjëshme. E dehur nga ai gëzim i papritur dhe shumë i vlerësuar për vajzën, dalja e fotos së saj në gazetë dhe një shkrim dedikuar asaj, e bënë atë të pakontrollueshme në veprimet e saja me njerëzit, veçanërisht me njerëzit e letrave. Për çudinë dhe habinë e të gjithë atyre që i njihnin, miqësia e tyre nuk vazhdoi gjatë, pësoi një çarrje të fortë, deri në ndarje të përhershme. "Gazetari" e kishte kuptuar me kohë, kur ajo, shpesh herë në komunikimin me të përdorte ato çfarë ishin brenda asaj çante të vogël të mistershme. Ato veprime të saja atij nuk i pëlqenin, madje për karakterin e tij të pastër mund të ishin edhe shkaku i një prishje të miqësisë, por ndarja e vërtetë e tyre kishte ardhur nga vetë vajza krijuese. Ajo ishte ndjerë e zhgënjyer me veten për qellimin e saj. I kishte përdorur kot ato "materialet e mistershme" të nxjerra nga çanta e saj e profesionit ndaj atij njeriu që nuk paska lidhje me gazetarinë...
"Nuk punoj në gazetë" - i kishte thënë ai. - Unë shkruaj për komunitetin në ndihmë të komunitetit vullnetarisht. Këtë ta kam thënë që në ditën e parë të njohjes..."
Vajza kishte shprehur habi dhe zhgënjim, donte të largohej sa më parë nga ai njeri, që nuk punonte gazetar në gazetë. Miqësia e tyre u thye njëherë e përgjithmonë. Si gjithmonë me çantën e saj të vogël e të mistershme, vajza u nis përsëri në udhën e saj kërkimore për të gjetur miq të përhershëm për ta ndihmuar në ngritjen e emrit të saj si krijuese. Një ditë u gjend në redaksinë e gazetës së komunitetit. Donte të takonte në fillim kryeredaktorin e gazetës; po edhe një gazetar i thjeshtë, mjafton të ishte gazetar, punonjës në atë gazetë. Ajo nuk e njihte kryeredaktorin. Ai ishte një burrë i gjatë, thatim me flokë të verdha dhe pak të rëna. Sytë i kishte pak të dala nga foleja e tyre. Pozicioni i tij në punë i kishte dhënë të "drejtën" të ishte serioz dhe autoritar në detytrën e tij ndaj kolegëve të tjerë gazetarë. Tregonte një kulturë profesionale të vjetëruar e të trashëguar nga atdheu i tij. Për t'i dhënë edhe më tepër autoritet personit të vet, shpesh herë mundohej të ishte "korrekt" në detyrën e tij. Nxehej shpesh dhe pa shkak me kolegët e tij. Mundohej të gjente ndonjë shkak të vogël në punë për t'u folur ashpër dhe me ton të lartë. Ngjyra e fytyrës i skuqej edhe më tepër, duke i marrë ngjyrë të trëndafiltë dhe sytë e tij ngjyrë hiri i merrnin një zbardhje të theksuar. Prandaj dhe kolegët e tij të punës mes tyre me njëri tjetrin e thërrisnin "sy macja" Paraqitja e tij e jashtëme dhe tryeza e tij e punës ku ishte vendosur në anën e djathtë, pas derës hyrëse të sallës së madhe të redaksisë, vajzës nuk i dha mundësinë të mendojë se ai do ishte kryeredaktori. Në sallë ndodheshin edhe gjashtë punonjës të tjerë të ulur në tryezat e tyre të punës. Në tryezën përballë, rrinte ulur një burrë i pashëm rreth të 45-ave me flokë e sy të zinj. Me buzëqeshjen e saj të shtirur dhe me një mirësjellje për ta pasur zili, vajza eci drejt tij. "Sigurisht, ky duhet të jetë kryeredaktori" - mendoi. Kur kishte hyrë brenda e kishte parë burrin bjond në anën e djathtë që rrinte i përqendruar pranë kompjuterit dhe ajo i kishte hedhur një shikim shpërfillës, kur ai e kishte pyetur: U përshëndet me burrin e pashëm dhe menjëherë filloi të flasë, duke përdorur materialet e marra nga ajo çanta misterioze. Mbeti e zhgënjyer, madje u hidhërua shumë, kur mësoi se bashkbiseduesi nuk ishte kryeredaktori ai që dëshironte ajo të takonte. Ishte mjeshtre në ndërimin e shprehjes së fytyrës, në ndërimin e buzëqeshjeve dhe shprehjeve të fytyrës së saj. Kishte filluar t'i përdorte edhe më shpesh, kur dikush i kishte thënë: "Të shkojnë shumë shakatë..." Kryeredaktori vazhdonte të lëvizte gishtat e tij në tastierën e kompjuterit dhe të shikonte në ekran atë çfarë po shkruante, ndërsa ajo qendronte në këmbë, përballë tij.
- Zoti Kryeredaktor; të më falni për ndërhyrjen dhe shqetësimin në punën tuaj; edhe vetë nuk e dëshiroj një gjë të tillë të pengoj njerëzit në punën e tyre, veç kam nderin dhe mirësinë, t'ju dhuroj tre nga librat e mi të botuar, madje ky, është botimi im i fundit.
Kryeredaktori i hodhi një shikim të shpejtë vjedhurazi dhe, pa folur vazhdoi të shkruajë. "E çfarë mund të lexoj unë në ata libra... të vegjël" - mendoi.
Ato fjalë që i mendoi, pa dashur i shkruajti edhe në materialin e gazetës në kompjuter. Kryeredaktoi u nervozua shumë, madje donte t'i fliste me ton të ashpër dhe të lartë, siç e kishte zakon, por u përmbajt. Nuk e zgjati shumë; për ta hequr qafe i tha: - leri aty dhe, më falni, por kam shumë punë tani...
- Ju kuptoj i nderuar zoti kryeredaktor dhe për këtë j'u kërkojë ndjesë, veç të lutem... kur të kesh kohë të lirë mund t'i lexosh dhe besoj se do t'ju pëlqejnë çfarë është shkruar brenda. Kryeredaktori përsëri i hodhi një shikim të shpejtë njërit prej kapakut të librave dhe diçka iu kujtua: - Nuk ka shumë kohë që gazeta jonë ka shkruar për ju dhe...
- E di zoti kryeredaktor dhe për atë çfarë keni bërë j'u jam tepër mirënjohëse dhe j'u falenderoj shumë gazetën tonë të komunitetit dhe ju personalisht si kryeredaktor i saj.
- Faleminderit - iu përgjigj ai me zë të ulët pa e parë në sy, duke vazhduar të shkruajë. Ajo e kuptoi mosdëshirën e tij për bisedë në ato çaste.
U largua nga ai dhe shkoi edhe në tryezat e tjera për t'i dhuruar gazetarëve të tjerë libra të saj. Në ditët në vazhdim, për habinë e të gjithëve, u mësua se, midis kryeredaktorit dhe vajzës 30-të vjeçare ishte krijuar një miqësi e ngushtë. Edhe vetë punonjësit e asaj gazete nuk e mësuan dot "Pse- në" e asaj miqësie aq të rrufeshme. Ata dinin vetëm këtë se, në çdo tre-katër numra të gazetës, kryeredaktori urdhëronte të botoheshin pjesë të shkëputura nga krijimet e vajzës. Edhe një pjesë njerëzish, lexues të gazetës, nuk po i pëlqente kjo që po ndodhte me gazetën e komunitetit. Interesimi për të lexuar gazetën po zbehej, gjë që ndikoi në rrënien e numrit të shitjeve të saja. Punonjësit e gazetës të shqetësuar shumë për këtë që po ndodhte me gazetën, duke parandjerë se falimentimi i saj mund t'ë rrezikonte edhe të ardhmen e tyre në punë, kërkuan që kjo praktikë të ndërpritej menjëherë. - Po vazhdoi kështu gazeta të mos shitet, do mbetemi pa punë... Po na merr më qafë symacja... - pëshpërisnin me njëri tjetrin punonjësit. Kjo praktikë e kryeredaktorit vazhdoi më shumë se gjysëm viti. Nga rrënia e shitjes së gazetës, dy punonjës u shkurtuan nga puna. Botuesi i gazetës u alarmua për atë katastrofë që e priste gazetën e tij dhe që po shkonte drejt humnerës. Për gjendjen e rëndë të krijuar në gazetën e tij botuesi fajësoi kryeredaktorin dhe pa u thelluar shumë, e pushoi nga puna. Lajmi i largimit të kryeredaktorit nga gazeta u përhap rrufeshëm në mbarë komunitetin. Disa pëshpërisnin se, shpesh herë kryeredaktori, përveç punëve të tjera..., merrte edhe para nën dorë nga krijuesit amatorë, vetëm për t'u botuar shkrimet e tyre në faqet e gazetës. Largimi i kryeredaktorit nga gazeta shqetësoi shumë edhe vajzën krijuese. Duhej gjetur një situatë e re. Si vajzë e zgjuar që ishte mendoi të veprojë si gjithmonë në favorin e saj. Përherë i vinin në ndihmë ato çfarë ishin brenda asaj çante misterioze. Largimi i kryeredaktorit nga gazeta ndërpreu njëherë e përgjithmonë edhe miqësinë e tij me vajzën. Ish kryeredaktori këtë nuk e priste kurrë, për vetë miqësinë që kishte krijuar me atë vajzë. Ai i kishte dërguar disa herë zile telefoni, ndërsa ajo asnjëherë nuk i ishte përgjigjur. Kishte rastisur disa herë që ata të dy të shiheshin dhe të ndodheshin përballë njëri tjetrit në rrugë, por ish kryeredaktori tani për vajzën ishte një njeri krejt i panjohur, madje i neveritshëm...
Valixhet e vajzës të sjella me teshat personale nga atdheu i saj në atë qytet gjigand metropolitan u zbrazën, sapo ajo u sistemua në apartamentin për të banuar, ndërsa ajo, çanta e vogël e mistershme mbeti përherë e pazbrazur edhe pse vajza e përdorte shpesh në biseda dhe njohje të ndryshme në miq dhe shokë. Ajo çantë misterioze ishte pjesë e pandarë e jetës së saj. Nuk mund të jetonte dot pa të. Aty brenda ndodhej shpirtushqyesi i saj për të komunikuar me njerëzit. Përsëri vajza u nis në redaksinë e gazetës së komunitetit, sigurisht, me çantën e saj misterioze, të takonte gazetarët dhe të njihte kryeredaktorin e ri. Vallë, a do kishte atë sukses të madh me kryeredaktorin e ri të gazetës si me kryeredaktorin e parë? Këtë ajo nuk e dinte, vetëm shpresonte, shpresonte gjithmonë në arritjen e suksesit të saj, përderisa përdorte ato çfarë ndodheshin brenda çantës së saj të mistershme: gënjeshtrat, mashtrimet, hipokrizitë, ngritjen e lavdisë së emrit të saj si krijuese letrare

[artisti.]

Nga Fatmir Terziu

Mendime për fjalën dhe nocionin në krijimtarinë e Pierre-Pandeli Simsisë

Aty gjendet fjala 'mik', fjala 'shkrimtar', vlerësimi real, por aty është realiteti i pakundërshtueshëm, aty gjendet natyrshëm ajo që i duhet realisht veprës dhe kritikës letrare, prandaj fjala mik dhe shkrimtar, përpos vlerësimit nuk është teprim. Është vlerësim kritik dhe pikë. Pragu është kapërcyer, por rrugëtimi është i gjatë. Në këtë rrugëtim mes fjalës dhe nocionit, pika kyçe mbetet lexuesi dhe shqetësimi autorial.
Udhëtimi i fjalës shqipe shpeshherë i kalon kufijtë realë dhe imagjinarë të nocionit që vet fjala shqipe mbart. Për pasojë, 'nocioni' i fjalës shqipe që buron tek vetë 'fjala' shqipe ka krijuar këtë shans të ri të flakjes së pragjeve ndarës, të mundësimit tejçues të kuptimit që mbart vetë fjala dhe nocioni në kuptimin real të idesë së prodhuar nga rutina e lexuesit, apo nga talenti letrar i krijuesit. Dr. Selahedin Velaj e zbulon këtë tek krijimtaria e shkrimtarit Pandeli Pierre-Simsia. Duke analizuar romanin e autorit "Një dashuri e vrarë", teksa shprehet se "i tillë është edhe personazhi në libër, Saimiri, ky bajloz i zi dhe i pashpirt, që ia arriti qëllimit të tij çnjerëzor", Velaj zbulon thelbin e asaj që ndodh tek mbartja e kuptimit thelbësor të asaj që ndodh në shoqërinë tonë, që ndodh tek ne dhe që mjeshtërisht Pierre-Simsia e trajton në veprën e tij.


Sipas Mehmet Krajës "është e pamundur që libri të ndahet nga zhvillimet negative që ndodhin te ne aktualisht dhe në këtë pikë ne dalim të pafuqishëm të inicojmë ndryshime radikale, sepse ato përfshijnë segmente të shoqërisë, ku ndikimi ynë është minimal ose krejtësisht i pamundur. Ajo që duhet të brengosë neve rreth librit, mendoj unë, është pikërisht pafuqia ose paaftësia jonë që në politikat kulturore të bëhen ndryshime të tilla dhe shfaqen nisma, të cilat do të duhej të jepnin sinjale për një fund të pritshëm të këtij tranzicioni rrënues" (Kraja, Shkurt 2005).

Ndoshta më tej argumenti i Abaz Veizit që i largohet 'krizave, me librin gjen realen e fjalës dhe nocionit të Pierre-Simsisë dhe saktëson se "tek heroina ne libër, Dorina, përplaset ëndrra me realitetin, meskiniteti i rrethanave provinciale dhe mentaliteti idiot me botëkuptimin e një idealisteje moderne, në kërkim të vizionit të kulluar për jetën e saj sociale dhe dashurore. Historia e saj nuk është një histori e shkëputur, por pjesë e një realiteti dramatiko-tragjik që prodhon një shoqëri ende në krizë, e cila nuk vlerëson vlerat njerëzore dhe morali kallp i së cilës ushqen rrënjët e tragjedive dashurore dhe të gjithëfarshme" (Veizi, 2006). Pra, nocioni, ose idea letrare e krijuar nga Pierre-Simsia qartëson të tërën, domethënësen, kryesoren, tek e cila buron natyrshëm analiza dhe logjika e argumentit që sjell fjala shqip, e zbuluar, gatuar në lëminë e pasur proverbiale shqiptare dhe e gjetur e përdorur, 'gatuar' mjeshtërisht nga "shkrimtari profilitik" (Velaj, Dhjetor 2006). Nëse nuk do të kapej ky moment kritik dhe tepër domethënës që nocioni dhe fjala krijojnë natyrshëm edhe analiza dhe kritika për veprën do të mbetej e thatë. Më tej Velaj argumenton për të plotësuar thelbin e veprës në rritje të pasuar nga e mëparshmja "Le të jem unë Zamira", atë që më shumë se ç'do gjë e kërkon sot pena dhe krijimtaria shqipe në Shqipëri dhe jashtë saj: "Dëshiroj që, me dashje ose pa dashje ky libër duhet t'i bjerë në dorë çdo politikani në Shqipëri, duke mbajtur përgjegjësitë e kësaj tragjedie që në mënyrë shumë prekëse dhe me një penë të shkëlqyer na e trajton në romanin e tij miku im i shquar zoti Simsia". Ky është adresari që nuk ka qëllim 'të humbasë rrugëtimin' e fjalës shqipe, dhe që ndriçon kuptimin e nocionit në misionin dual të tij. Por le të sqarojmë pse ka rrëndësi fjala dhe nocioni që mbart ajo, pse fraza e ndërtuar nga fjala duhet ushqyer me nocion dhe pse nocioni pa fjalën dhe anasjelltas fjala pa nocionin nuk ka vlerë. Së pari fjala është dhe mbetët arma e krijuesit, dhe si e tillë ajo i duhet dhe i nevojitet atij të 'peshojë' veprën, jo nga numërimi i fjalëve, por nga rrëndësia që ato mbartin deri tek lexuesi. Së dyti fjala e autorit nëse do të quhet vetëm fjala e tij, ajo nuk do të jetë fjala e lexuesit dhe lexuesi do të duhet të 'thërrasë' autorin në ndihmë ose do të detyrohet që t'a abandanojë atë.

Këtu ndoshta në ndihmë vjen ajo që Halil Hoxhosaj shkruan për veprën e Ali D. Jasiqit "autori Ali D. Jasiqi në veprën e vet "Pesëdhjetë shkrime për poezinë" trajton veprat poetike të dyzet poetëve të meseve, trevave, moshave, stileve, individualiteteve dhe vëllimeve të ndryshme. Por, megjithatë ai ia arrin që në këtë vepër t'i shpalosë imtësisht vlerat, figurat, stilet, vargjet, metaforat dhe vlerat e tjera artistike të veprave poetike të këtyre poetëve. Bile, ai bën një punë të madhe kur flet prej një deri në pesë vepra të një autori, siç është rasti me poetin Din Mehmeti, sepse kështu ia arrin që të paraqes nuancat më të spikatura dhe më të avancuara të një krijuesi. Po ashtu në vepër nuk mungojnë edhe paraqitjet e veprave të autorëve të trevave të ndryshme të poezisë shqiptare duke filluar nga Kosova, Shqipëria, Maqedonia, Presheva, Italia e deri te vepra e Abdyl Latif Arnautit, poetit me prejardhje shqiptare nga Siria" (Hoxhosaj, Shtator 2007).

Është në ndihmë ky kuotim sepse mbart pikërisht atë thjeshtësi që fjala shqip mundëson të ndërthurë binjakëzimin me nocionin figurative e letrar, ku vlerat, figurat, stilet, vargjet, metaforat dhe vlerat e tjera artistike të veprave gjejnë ushqim dhe bëhen të vlersueshme. Natyrshëm, të dy veprat e Pandeli Pierre-Simsias, që përshkruhen nga Velaj e gjejnë këtë strehë të mrekullueshme dhe flasin me gjuhën dhe nocionin e spikatur letraro-artistik, gërshetuar me kuptueshmërinë dhe logjikën e spikatur.

Ajo që Xhafer Syla gjen në pragjet letrare kur thekson se "në letërsi çdo vepër është një raport i rivendosur i shkrimtarit, i tekstit dhe i lexuesit dhe të gjitha këto tri "dimensione" të sendërtimit letrar gjenden në vepër, të përfaqësuara prore pak a shumë dhe të lidhura ndërsjelltas" (Syla, Shtator 2007).

Në tërë paraqitjen letrare të 'fjalës' dhe 'nocionit' që synon ky linjësim i domosdoshëm dhe jetik, padyshim është edhe teoria dhe praktika letrare që gjen shtysën e argumentit dhe kritikës. Kjo sipas Sylës është "rruga mesatare ndërmjet shtrëngesës dhe anarkisë, rëndon tentohet të gjendet me pranimin (afirmimin) e lexuesit ideal, kompetent, e ky do të ishte ai lexues, që ka mjaft përvojë jetësore dhe letrare dhe nga i cili pritet ta demonstrojë ndjeshmërinë e zhvilluar sa duhet ose shijen. Është një pajtueshmëri e përgjithshme në qëndrimin mbi nevojën e marrjes në konsiderate të lexuesit, si një faktor të barabartë, dhe vendimtar në jetën e veprës letrare". E ndërsa Syla e shikon në këtë rrugë lexuesin si marrës në konsideratë, natyrshëm ajo që e gjen lexuesit me ftesë apo edhe pa ftesë në rrugëtimin e fjalës shqip, është paraqitja reale e fjalës dhe nocionit ashtu të qartë dhe të kuptueshëm. Le të kthehemi prapë tek komenti i Velajt për veprën e Pierre-Simsisë. Aty gjendet fjala 'mik', fjala 'shkrimtar', vlerësimi real, por aty është realiteti i pakundërshtueshëm, aty gjendet natyrshëm ajo që i duhet realisht veprës dhe kritikës letrare, prandaj fjala mik dhe shkrimtar, përpos vlerësimit nuk është teprim. Është vlerësim kritik dhe pikë.

Jo më kot gazetari, kritiku dhe poeti Dukagjin Hata teksa shkruan për romanin e Pierre-Simsisë do të shprehet "Në vazhdën e asaj tradite, ku kanë hedhur themelet e ngrehinës së tyre estetike ikonat e letrave dhe kulturës shqiptare në diasporë, Noli, Konica etj. po ecin dhe krijuesit e rinj, të cilët në një raport të ri psiko-gjeografik me "lëndën e parë" të frymëzimit, përcjellin në krijimtarinë e tyre metaforën e kërkimit të lirisë, kryetema e thuajse të gjitha veprave të vërteta dhe autorëve dinjitozë. Radha e këtyre shkrimtarëve, kryesisht të rinj, kërkojnë në shtratin psiko-estetik të një realiteti global, në bashkësinë e pikave konverguese dhe diverguese, të veçantat e botës shqiptare në përgjithësi dhe dhe të atij që quhet "trungu amë" ne veçanti" (Hata 2006).

Pragu është kapërcyer, por rrugëtimi është i gjatë. Në këtë rrugëtim mes fjalës dhe nocionit, pika kyçe mbetet lexuesi dhe shqetësimi autorial. Por ajo që kritiku Sali Bashota shpreh se "temë-dilema e parë ekzistuese është më se e qartë se shkrimtarët, vërtet, gjenden në një pozicion jo të kënaqshëm, dhe ky pozicion është vështirësuar," padyshim kërkon vëmendje nga të gjithë.

--
Media Information Production & Terziu Films

[korçar]

C'bilbilzon ky zotnia?

[artisti.]

Nga Pierre-Pandeli Simsia

Pas shumë ankthe pritjeje dhe vizitave të njëpasnjëshme nëpër mjekë të ndryshëm, vetë jeta u solli mrekullinë dhe lumturinë e saj bashkëshortëve Diana dhe Rinush të martuar para pesë vjetëve. Diana kishte mbetur shtatzëne! U duk se lumturia që sapo kishte hyrë tek ata bashkëshortë, sikur i kishte tejkaluar përmasat e asaj pritjeje pesë vjeçare për të pasur edhe ata femijën e tyre. Foshnja ishte djalë!

Djali i sapoardhur në jetë u pagëzua me një emër të bukur dhe të veçantë, të padëgjuar ndonjëherë, Ridi. Për të gjithë të afërmit dhe njerëzit e tjerë të njohur të tyre, nuk ishte i vështirë kuptimi i emrit të foshnjes. Emri Ridi ishte bashkimi i dy gërmave të para të emrave të dy prindërve të tij, Rinush dhe Diana. Sapo kishte ardhur në jetë, foshnja me flokë të zinj i kishte mrekulluar edhe vetë mjekët me përvojë shumëvjeçare në profesionin e tyre. U duk se ishte një foshnje i mbarë. Foshnja i bukur dhe i shëndetshëm kishte kaluar në duart e mjekëve dhe ndihmësve të tyre, duke i gëzuar edhe ata, si ta kishin fëmijën e tyre.

***

Sa të lumtur ndjeheshin Diana dhe Rinushi, ndërsa e mbanin në krahë fëmijën e tyre të bukur me flokë dhe sy të zinj. Ridi foshnje kishte hyrë në zemrat e njerëzve të njohur përreth tij. Lumturinë ua shtonin edhe më tepër njerëzit e njohur kur i ndalonin dhe e përkëdhelnin vogëlushin. Edhe Ai, me instiktet e tij foshnjore, sikur ta ndjente çfarë mendonin njerëzit për atë, u buzëqeshte më ëmbëlsinë e tij fëmijërore.
Edhe pse muajt kalonin dhe Ridi rritej çdo ditë, ai vazhdonte të ishte shumë i afruar me të gjithë njerëzit. - Hajde tek teta, Ridi, nëse do t'i thoshte ndonjë grua, ndërsa rrinte në krahët e nënë së tij, ai buzëqeshte, shkëpuste krahët nga supet e s'ëmës, dhe i jepte trupit para...
Ridi u bë fëmija i dashur edhe për komshijtë përreth tij. Edhe pse kishin kaluar disa vite nga ardhja e tij në jetë, Ridi vazhdonte t'i rruante ato veti që kishte pasur në foshnjërinë e tij. Sytë e tij të zinj së bashku me flokët bashkoheshin me buzëqeshjen e tij të ëmbël. - Sa i mirë është Ridi! - thoshin njerëzit. Edhe Diana dhe Rinushi ndjeheshin më tepër se të lumtur me fëmijën, gëzimin e tyre të parë, që kishte rrëmbyer zemrat e shumë njerëzve. Në mes prindërve të tij i kapur për dore, kur shëtisnin të tre së bashku, i shikonte njerëzit, të njohurit e tij, i buzëqeshte dhe, me dorën e tij të vogël i përshëndeste.
E papritur për të gjithë njerëzit, ishte ajo ditë e Hënë, kur panë Dianën të shqetësuar. Më tepër se e shqetësuar, ajo ishte edhe e përlotur. Ç'të kishte ndodhur vallë?! Të Dielën në mbrëmje Ridi i vogël 6 vjeçar nuk ndjehej mirë. Temperatura e lartë e trupit të tij dhe disa shqetësime të tjera në shëndetin e tij, pas mesit të natës, i kishte detyruar prindërit të shqetësuar të shkonin menjëherë në spitalin e qytetit të tyre. Ç'kishte ndodhur me Ridin e vogël? Ku kishte shkuar buzëqeshja e Ridit?! Po ëmbëlsinë e tij fëmijërore, kush po e rrëmbente?! Mjekët dukeshin të shqetësuar. Nuk po mundnin të përcaktonin diagnozën e sëmundjes së tij. Ridi i vogël duhet të rrinte disa ditë në spital. Lumturia dhe buzëqeshja e prindërve të tij ishin larguar për t'u zëvendësuar me makthin e hidhur. Si do vinte fati i djalit të tyre?!
Pas disa ditë pritje dhe ankthi, zbritja e temperaturës te Ridi, sikur ua lehtësoi pak dhimbjen prindërve të tij, për t'i dhënë shpresa për një shërim të shpejtë djalit të tyre të dashur. Në konsultën e tyre, vetë mjekët, nuk po u besonin syve, ajo çfarë tregonte përgjigjja e analizës mjekësore në përcaktimin e diagnozës së sëmundjes së Ridit. Sëmundja ishte e rrëndë! Mjekësia Shqiptare me kushtet e saja të pamjaftueshme dhe të pakta, mungesa e aparaturave të ndryshme moderne, e kishte të pamundur trajnimin e sëmundjes së vogëlushit në spitalet shqiptare. E vetmja mundësi për shpëtimin e jetës së Ridit të vogël ishte çuarja e tij në një nga spitalet e huaja jashtë Shqipërisë, të cilën shteti shqiptar nuk e mundësonte një gjë të tillë. Ç'të bënin prindërit e tij të dashur dhe të pafajshëm, Rinushi dhe Diana? Sëmundja që kishte hyrë padrejtësisht tek ai fëmijë engjëll ishte e pamëshirshme s ivetë vdekja. Djali i tyre gjashtë vjeçar, shpresa e tyre e vetme, i kishte hyrë padrejtësisht vdekjes në gjijtë e saj dhe dukej sikur ajo do ta rrëmbente njëherë e përgjithmonë. Ata ishin të pafuqishëm, por më i pafuqishëm ishte vetë shteti i tyre, në të cilin ata punonin dhe jetonin me shumë mundime dhe sakrifica të mëdha për ta shkëputur djalin e tyre nga thonjtë e të mallkuarës vdekje. E vetmja shpresë ishte shteti, mjekësia e huaj. Me ndërhyrjen e një të afërmi të Dianës, i cili punonte prej disa vitesh emigrant në një shtet të huaj ishte krijuar mundësia për dërgimin e Ridit në atë shtet, por pagesa shumë e lartë që kërkonte mjekësia e huaj, ishte një pengesë, që dukej e pakapërcyeshme për Dianën dhe Rinushin dhe të afërmit e tjerë të familjes. Edhe pse e menduan që mund të shisnin çdo gjë të shtrenjtë, edhe shtëpinë, vetëm që Ridi i tyre të shpëtonte, kjo nuk mund ta plotësonte atë pagesë marramendëse parash që kërkohej për kurimin e djalit të tyre.
Në ditët e pritjes plot ankth dhe dhimbje në marrjen e vizës për të shkuar në shtetin e huaj dhe grumbullimin e parave, vogëlush Ridi, pjesën më të mirë të kohës e kalonte i mbyllur në shtëpi. Për moshën e tij nuk kishte shumë lodra për të luajtur. E vetmja lodër për të ishte ekrani i vogël i televizorit, ku Ridi shihte dhe dëgjonte me vëmendje të madhe emisione të ndryshme. Vogëlushi nuk arrinte të kuptonte rëndësinë e sëmundjes së keqe që i kishte hedhur kthetrat e saja tek ai. Ajo që kuptonte për vetë moshën e tij dhe që kishte dëgjuar ishte se, duhet të shkonte në një nga spitalet e huaja për t'u kuruar. - Mami, pse nuk më çojnë edhe mua jashtë shtetit që të shërohem? - i thoshte shpesh të ëmës, pa e kuptuar se me këto fjalë ia lëndonte edhe më tepër dhimbjen e shpirtit të saj. - Babi, edhe ne këtu në vendin tonë kemi spitale, pse duhet të iki unë jashtë shtetit që të shërohem atje...?! Në vend të përgjigjes për çfarë ai i pyeste, merrte përqafimet dhe puthjet e tyre. Pastaj, ata, prindërit e tij, me hapa të ngadaltë dhe të rrënduara nga pesha e dhimbjes së tyre ecnin dhe hynin në dhomën tjetër për t'u shkrehur në vaj nga të qarat. - Mami, iu drejtua ai një ditë s'ëmës, ndërsa rrinin të tre në dhomë, në shtëpi. - E dini se çfarë do bëhem unë kur të rritem? - Po shpirti i mamit, fol, çfarë do bëhesh kur të rritesh? - i tha e ëma, duke psherëtirë me ngadalë. - Unë, mami dhe babi, kur të rritem, do bëhem deputet, do bëhem ministër. Edhe kryeministër do bëhem. Edhe president do bëhem. - Mirë shpirti i mamit, bëhu çfarë të dëshirosh ti zemra ime... - i tha e ëma me një zë të lehtë vajtues. Ajo ishte e zbehur e tëra, e kishte pushtuar një drobitje e hidhur. - Do bëhem mami, që kur të jem sëmurë, të shkoj në spitalet e huaja jashtë shtetit që të shërohem... - Ah! Psherëtinë thellë prindërit e tij të përlotur. - E kam dëgjuar disa herë në televizor që, edhe presidenti edhe ministrat edhe deputetët, kur janë sëmurë, të gjithë shkojnë jashtë shtetit që të shërohen. Edhe unë dua të të shkojë jashtë shtetit, të shërohem. - Ti mos u mërzit shpirti jonë, ti nuk je shumë i sëmurë... - Po pse thonë mjekët se duhet të shkoj jashtë shtetit...?! - ... Ah...! - Psherëtinë përsëri të dy prindërit e tij, duke bërë ritualin e tyre të përditshëm. U çuan dhe me hapa të ngadaltë e të rrënduar shkuan në dhomën tjetër për t'u shkrehur përsëri në vaj.
Një ditë, kur të gjithë ata që e donin Ridin e vogël dhe e ndihmonin nga rroga e tyre e pakët për grumbullimin e shumës së parave për ta dërguar atë jashtë shtetit, ndodhi e papritura, ajo që nuk duhet të ndodhte kurrë. Ridi i vogël 6 vjeçar, në shtratin e tij ku lëngonte prej tre muajsh, mbylli sytë e tij të bukur për të mos i hapur më kurrë. Shpirti i tij i vogël u shkëput njëherë e përgjithmonë nga trupi i tij i bukur. Buzët e tij të njoma u mbyllën njëherë e përgjithmonë për të mos folur më asnjë fjalë. Duart e tij të ngrohta ngrinë njëherë e përgjithmonë, ashtu, pak të hapura për t'u ftohur, për të mos përshëndetur më njerëzit që e donin...
Shpirti i tij i vogël u ul në krahë të engjëjve për të fluturuar... Vogëlush Ridi nuk mundi të realizonte ato ëndrat e tij të bukura per jetën e tij të ardhme, të bëhej president, ministër, deputetë... sepse fluturoi..., ndoshta i duhej edhe vetë Zotit...
Vogëlush Ridi u nda papritur, shumë shpejt nga jeta e bukur që sapo kishte nisur ta shikonte dhe ta gëzonte. Ridi u nda nga njerëzit që e donin shumë, pa arritur të realizonte ëndrat e tij fëmijërore, nuk u bë president, ministër, deputet... Ai iku, u nda shumë shpejt, nga prindërit e tij, duke i lënë të hidhëruar, për t'i hapur një plagë në shpirtin e tyre, që s'do t'i mbyllet kurrë.
Ridi iku..., sepse, për fatin e tij të keq edhe prindërit e tij nuk ishin presidentë, ministra, deputetë...

[artisti.]

Kur do kthehemi në Shqipëri?!


Nga Pierre-Pandeli Simsia

Ne ikëm atëhere nga Shqipëria në fillimin e viteve 90-të, duke shqyer dyert e ambasadave të huaja dhe duke u kacavjerë e gjakosur në kangjellat e hekurta të mureve rrethues të tyre.
Ne ikëm atëhere si të babëzitur drejt shteteve të huaja, të uritur për të parë botën e jashtëme, pa e ditur se kush na priste.
Ne ikëm atëhere, duke kapërcyer malet, duke ecur ditë e netë të tëra, e duke fjetur në pyje mes egërsirave.
Ne ikëm atëhere duke çarë detin e qetë e të trazuar me vaporë e me anije, duke parë se si shokët që kishim në krahë binin në det për t'u bërë ushqim për peshqit dhe për të mos u gjendur më kurrë...
Ne po ikim tani përsëri nga malet, nga deti me gomone... duke parë se si shoku që kemi pranë e përpin dallga e detit, se si foshnja që qan në krahët e nënës pa ngrënë e pa pirë e rëmben e njëjta dallgë e mallkuar dhe nëna e pafuqishme mes natës së errët dhe të ftohtë nuk ka forrcë t'a rikthejë e t'a marë përsëri fëmijën pranë gjirit të saj.
Ne po ikim përsëri me një vizë turistike për të mos u kthyer më.
Ne ikëm e po ikim nga atdheu ynë, nga toka jonë, çdo vit, çdo javë, çdo orë...
Ne erdhëm në tokë të huaj duke u quajtur edhe vetë të huaj, se dhe ajo ka nevojë për ne. Janë metrotë për t'u ndërtuar, janë dhëntë dhe dhitë për t'u kullotur, janë ullinjtë për t'u shkundur e për t'u mbledhur, janë pleqtë, njerëzit e sëmurë që kanë nevojë për shërbimin shqiptar, janë pjatat dhe tenxheret e restoranteve për t'u larë e fërkuar nga duar shqiptarësh, janë....
Ne erdhëm në tokë të huaj duke gjetur vendin që na takon të jemi në jetë. Po studjojmë, po shkollohemi, po mbarojmë shkollën në universitetet më me emër në botë me rezultate të shkëlqyera. Ne erdhëm në tokë të huaj për të mbajtur në xhep diplomat e Masters Degree dhe atë të Profesor e Doktorit. Ne erdhëm në tokë të huaj për të çuditur profesorët, mësimdhënësit tanë, duke u treguar atyre racën e bukur e të zgjuar shqiptare, Shqipërinë e panjohur...
Ne erdhëm në tokë të huaj për t'i dhënë lirisë njerëzimit bijtë tanë më të mirë, ushtarët, marinsat, heronjtë tanë në luftën kundër terrorizmit.
Ne erdhëm në tokë të huaj, por edhe duam të kthehemi një ditë pranë tokës sonë. Duam të kthehemi, po ku do shkojmë, kush po na pret? (Sa keq! Të mendosh kush po na pret në shtëpinë tonë!)
Po hyjmë në vitin e 15-të që jemi larguar nga Shqipëria, ndoshta dhe jemi rritur e plakur pak nga vuajtjet dhe streset e mërgimit e atdheu ynë ndoshta dhe nuk do na njohë, por ne duam të kthehemi të punojmë për nënën tonë, se kalorësit e saj të këqinj që e drejtojnë, i kanë hipur mushkës xanxare, duke e bërë një Nënë të vuajtur, të mbërdhirë, pa drita, pa ujë, të përmbytyr mes shiut, llumit dhe baltës.
Ne duam të kthehemi përsëri, po ku do vemi? Nuk mund të blejmë dot një apartament banimi në periferi të qytetit a kryeqytetit, me lekët që kemi kursyer gjatë këtyre viteve në tokë të huaj. Ato lekë nuk mjaftojnë, se kalorësit xanxarë të shtetit tonë i kanë ''blerë'' apartamentet e tyre në qendër të kryeqytetit sa trefishi i sipërfaqes i atij që duam të blejmë ne me një trefish më pak lekësh se ato që kërkojmë ne.
Ne duam të kthehemi po ku do kthehemi ?
Kalorësit kanë filluar të ''shtrojnë'' rrugët për t'a bërë udhëtimin e tyre me makinat e shtrenjta sa më të rehatshëm për të shkuar drejt vilave të tyre të ''blera'' në Shkëmbin e Kavajës, në Shkëmbin e Pëllumbave, në Malin e Robit a në Kalanë e Lëkurësit...
Ne duam të kthehemi, po ku do kthehemi ?
Nëse Shqipëria është i vetmi vend pa metro, vijmë ne e i ndërtojmë metrotë në shtetin tonë. Nëse ka ullinj për të shkundur e për t'i mbledhur Shqipëria, vijmë ne e t'a bëjmë atë punë në tokën tonë. Nëse ka pjata dhe tenxhere në restorantet shqiptare vijmë ne e i lajmë.
Nëse Shqipëria ka zyra biznesi, Bursa Stock Market, spitale të pajisur me aparatura të kohës... vijmë ne e punojmë në tokën tonë.
Nëse Shqipëria është vërtet shtet ligjor demokratik, vijmë ne e t'a drejtojmë atë, por a do na pranojnë vallë kalorësit xanxarë që e kanë privatizuar edhe drejtimin e Shqipërisë e nuk zbresin kollaj nga mushka ku kanë hipur ?
Ne duam të kthehemi një ditë në Shqipëri dhe do kthehemi, po kur? As vetë nuk e dimë.

[artisti.]

Një Prill!

(Tregim)

Nga Pierre-Pandeli Simsia

Jashtë shiu vazhdonte të binte imët dhe shtruar.
Dhoma e shtëpisë ishte e madhe dhe mezi ngrohej.
Violeta shkoi te stufa, hapi derën e saj dhe futi dy dru të tjera. Vazhdonte të ndjente gëzimin për fejesën e Valbonës.
Nga jashtë, disa pika shiu trokitën në xhamin e dritares, si për ta ftuar të ulej edhe ajo në minderin pranë dritares dhe të zodiste atë peisazh pranvere, që në atë ditë të parë të prillit dita dukej e zymtë.
U ul mbi minder. Vështroi drurët e pemëve të lagura me gjethet e tyre të njoma të porsadala.
- Rrënka shi me erë - the me vete dhe mendja i shkoi përsëri tek i shoqi, Dhori. - Pse u vonua shumë sot edhe ky i uruar? Shkoi ora 3!
U çua nga minderi dhe shkoi përsëri te stufa. Në anë të saj kishte lënë tenxheren e gjellës. Hapi kapakun e tenxheres. Fasulet e ziera kishin zënë një cipë të hollë. Nuk po i kujtohej, nëse i kishte hedhur kripë gjellës apo jo. Morri lugën që e kishte lënë mbi një pjatë aty pranë dhe filloi të trazojë gjellën. Një fjollë tymi doli nga dera e stufës dhe i kaloi para fytyrës. Ajo ndjeu erën e druve të djegura. Shkoi përsëri te dritarja dhe u ul mbi minder. Nga dritarja e dhomës ku rrinte dukej avllia dhe porta e shtëpisë, kështu që edhe Dhorin do ta shihte kur të vinte.
I dukej se ai po vonohej më shumë nga ditët e tjera. Mezi po e priste, donte t'ia thoshte edhe atij sa më parë lajmin për fejesën e Valbonës.
" Lavdi o Zot, që ia hape fatin edhe asaj çupe. Çupë e mirë është, sa s'ka ku të vejë, por, ç'ti bësh fatit. Vetëm me fatin nuk hahesh dot. Lavdi o Zot! Si për vajzën time po gëzohem. Epo, vajza jonë është, komshi të vjetër jemi. Kot s'e kanë thënë të parët tanë atë shprehjen: "Njeriu do vejë në ditën dhe fatin e tij" Ja, i erdhi fati edhe asaj çupe. Mendove o Zot edhe për atë, se nuk është e pakët, është 30-të vjeçe. Si harrova ta pyes Ritën, nga është dhëndri? Ndoshta edhe ajo nuk e di, sapo ia tha Manjola dhe erdhi e ma dha mua lajmin e mirë. Manjola...! Po Manjolës, kush i tha? Nga e morri vesh? Apo, shoqe me shoqe. Jo, ç'ne shoqe, ato s'janë moshatare! Manjola vjet sikur i mbushi të njëzetat. Hajt tani edhe Manjolës një fat i mirë, heqtë këmbën zvarë Valbona edhe për të.
Tringëllima e ziles së portës ia prishi mendimet. Që kur kishte qenë gjallë i vjehri, te trari sipër portës kishte vënë një zile hekuri dhe, sa herë hapej e mbyllej porta, zilja tingëllonte fort, sa edhe në dhomën më të thellë të shtëpisë të ishe e dëgjoje tringëllimën e saj.
Në portë hyri Dhori. Violeta sa e pa u ngrit nga minderi dhe shkoi të hapë derën e dhomës.
Dhori i lagur dhe me fytyrën e skuqur, ku i dallohej qartë nervozizmi, po ngjiste shkallët e drunjta.
Ku je, ç'u bëre? - i tha ajo, duke mbajtur me njërën dorë derën e hapur të dhomës.
Dhori ngjiti edhe shkallën e fundit, iu afrua të shoqes, e pa në sy dhe shtrëngoi dhëmbët. - Rrufjanka! Edepzëska! Kurrë burrë mos u gjendtë për atë! - mërmëriti me zë të ulët dhe hyri në dhomë; iu afrua stufës. Violeta po e shihte e hutuar dhe s'po kuptonte ç'po ndodhte. Hyri edhe ajo në dhomë, duke i shkuar nga pas.
- Ç'ka ndodhur? e pyeti e trembur.
- Opo, është rrufjankë ajo, - tha Dhori, duke hequr xhaketën e lagur. Violeta ia morri nga duart duke e parë në sy, si për t'i thënë, hë, vazhdo, ç'farë të ka ndodhur?
- Unë e kam pjellë dy herë atë. Ç'më pandeh mua ajo, shokun e saj?
Violeta ishte hutuar e tëra dhe s'po kuptonte përse bëhej fjalë.
- Më bjer pak benevreket; nuk e shikon si jam bërë? Jam lagur i tëri, që u lagtë dhe mos u thaftë kurrë.
E shoqja shkoi te dollapi i rrobave, nxorri një palë benevreke dhe një fanellë. - Shumë qenke lagur sot - i tha, duke ia dhënë rrobat.
- Edepsëzka! - mërmëriti përsëri Dhori.
- Ulu - i tha Violeta, ndërsa ai po fshinte kokën me peshqir.
- Do ulem, do ulem, - tha dhe u ul në minderin pranë sobës.
- Për kë edepsëzkë po flet?
Dhori nuk foli, zgjati duart pranë sobës për t'u ngrohur.
- Kohë e keqe po bën sot, si dimër. Do ulemi të hamë drekë, apo do thahesh njëherë - e pyeti Violeta.
Edhe bukë do hamë, por të marr një afsh të ngrohtë njëherë.
E shoqja shtroi mbulesën e tavolinës dhe filloi të presë bukën. I hodhi një shikim shkarazi të shoqit me bisht të syrit.
- E di ç'më bëri sot ajo rrufjanka e Taqit? - filloi Dhori të flasë. Violeta lëshoi thikën e bukës mbi tavolinë dhe iu afrua të shoqit; u ul pranë tij.
- Për kë rrufjankë e ke fjalën?
- Për thuthuqkën e Taqit, që kurrë burrë mos u gjendtë për të.
- Kush Taq, Taqi ynë?
- Taqi yt, se unë s'kam të bëj me të. Po edhe ti... hajt ma, ç'farë kushurinj jeni, po nejse...
- Njeriu kur bëhet me tjetrin nuk pyet nëse je gjak apo jo. Po hë, vazhdo, ç'farë të ka ndodhur?
- Vdiq i ndjeri Taq, po ç'farë la prapa, një thuthuqkë, që kurrë burrë mos u gjendtë për të.
- Shshsht, se është gjynah nga Zoti, është edhe çupë. Mos e mallko deri te fati. Është gjynah edhe për të ëmën, Dafinën; ajo e di si po i rrit, grua e ve, pa burrë.
- Si nuk i ka ngjarë fare Dafinës; as nga Taqi nuik ka ngjarë. Ajo tjetra e motra, është më e vogël dhe nuk e njoh mirë, po kjo e madhja, Manjola, mjerrë kujt do t'ia zërë derën.
- Lëri tani mallkimet me fatet e të tjerëve, se është gjynah, janë punët e Zotit ato. Më thuaj, ç'farë të ka ndodhur?
- Poo... ishim të dy me Milton. Edhe ai i papunë si unë. Ku të shkojmë, ku mos të shkojmë; i rramë tre katër herë rrugëve të qytetit. Hall të madh e ka zënë edhe atë të shkretin. E bija, Valbona, i ka shkuar 30-të vjeçe. Djali, po edhe ai nuk është i pakët, dy vjetë më i vogël se e motra. Edhe ai tjetri po i shkon 24 vjeç. Atë po më thoshte: Jam në hall të madh Dhori, ngushtë nga shtëpia, ngushtë nga ekonomia. Po ekonomisë, ç'i dhjet t'ëmën; se nuk hëngra tre herë bukë në ditë, do ha njëherë, por fatit të çupës ç'farë ti bëj, që nuk po i del, të iki edhe ajo si gjithë shoqet në rehatin e saj. Çunat të bëjnë ç'të duan, çuna janë ata.
- Për kë Milto e ke fjalën, për Milton e Sofijes? - e pyeti e shoqja e habitur.
- Jo po, të Maries. Një Milto kemi ne këtu. Kush Milto tjetër ka këtu në lagje çupë, që po i ikën mosha?
- Uaa! Po ajo... - e ndërpreu të folurën Violeta, duke pritur të vazhdonte bisedën e porsanisur i shoqi.
- Eee, ajo, ajo. Nuk të pyet njeri sot po të kaloi pak mosha, si ka ardhur koha tani. Ma tha vetë me gojën e tij Miltoja: "Mosha e saj tani, besoj se nuk gjen më djem beqarë" Sikur po kërkonte ndihmë edhe nga unë.
Violeta s'po kuptonte ç'po ndodhte, gati sa nuk i tha për fejesën e Valbonës, por e mblodhi veten menjëherë. Po mendonte edhe për Manjolën; pse Dhori po shfrynte gjithë atë duf kundër saj.
- Po Manjolën, ku e takove? - e pyeti, si për t'i kujtuar të vazhdonte bisedën e porsanisur.
- Pamë qiellin që po mbyllej me re të murme e thamë të kthehemi në shtëpi pa na zënë ndonjë shi i madh. Ai na zuri që na zuri. Sikur e hapi njeri me dorë rrubinetën e çesmës, ashtu u hap edhe gryka e qiellit. Sapo u ndava me Milton, nga prapa, dëgjoj një zë femre të më thërriste. Ishte vulhumbura, Manjola e Dafinës, se nuk dua t'ia zë as emrin në gojë. Mezi po merrte frymë, si duket kishte vrapuar.
- Dhoti, Dhori!
- Po ti ku shkon në këtë mot të keq?
- Sa mirë që të gjeta; kam dy orë që po të kërkoj. Isha në bashkinë e qytetit, që andej po vij. Të kërkon kryetari i bashkisë... më duket se një vend i mirë pune po të troket në derë. Duhet të shkosh sa më parë, që tani.
- Punë?"
- Po, për ty. E pash vetë emrin tënd në listë. Ishit tetë veta, ti ishe i pesti. Ti bëj si të duash, unë po iki tani, se kam ca punë.

Dhori u kthye nga rruga dhe u nis drejt bashkisë.
Kur hyri në derën kryesore, qendroi para sportelit. Filloi të bisedojë me punonjësen e shërbimit.
- Kryetari ka dy ditë që nuk është këtu, ka shkuar me shërbim jashtë qytetit. Për listat që thoni ju, s'kam fare dijeni, megjithatë, prisni një minutë. Ngriti receptorin e telefonit dhe se me kë foli.
Pas pesë minutash nga shkallët Dhori pa të zbriste një grua e re, e bukur.
- Zotëri, më vjen keq që jeni munduar, sidomos në këtë ditë me shi - i tha e porsaardhura. -Tani nuk kemi ndonjë mundësi për t'ju punësuar. Ne e dimë, ju jeni në listën e urgjencës.Kur të na krijohet mundësia, do t'ju njoftojmë vetë.
- Je e sigurtë për këto që po më thua? e pyeti ai.
- Kjo është detyra ime zotëri, megjithatë, kur të vijë kryetari, ju mund të vini përsëri e të flisni me të.
-Të faleminderit shumë zonjë për sqarimin - i tha ai dhe u nis për në shtëpi.
Duke ecur rrugës, Dhori po mendohej të shkonte e të pyeste Manjolën mos ishte ndonjë keqkuptim. U nis drejt shtëpisë së Dafinës.
Kur po ngjiste shkallët, pa Manjolën të dilte nga guzhina ku rrinin zakonisht, të hyjë në dhomën tjetër. Ajo i hodhi një shikim të shpejtë, që u duk sikur po mbante të qeshurën.
Dafina kur e pa Dhorin, iu lut të hynte brenda, për të pirë një kafe.
Dhori i ruhej edhe fjalëve të njerëzve, ngaqë Dafina ishte grua e ve, pa burrë, megjithëse ajo i kishte të rralla shoqet për nga karakteri.
Që kur kishte vdekur Taqi, ishte hera e parë që Dhori hynte vetëm në atë shtëpi pa të shoqen. I tha Dafinës arësyen e vajtjes atje. Fytyra e Dafinës menjëherë ndryshoi ngjyrë, herë të trëndafiltë e herë në limonti. Shtrëngoi nofullat dhe thirri të bijën.
Manjola, sapo hyri në dhomë, kur pa Dhorin e trembur dhe të mërzitur dhe rrobat e trupit të lagura, ia dha të qeshurës me të madhe.
- Hë- i tha, - kemi ndonjë të re?
Dhori e kuptoi që ishte tallur me të. Iu drejtua Dafinës: - E shikon ç'më bëri jot bijë?
Dafina u bë më tepër nervoze. Nxehtësinë e brendëshme filloi ta ndjejë në të gjitha pjesët e trupit. Nuk iu durua. Me pëllëmbë i qelloi të bijës në fytyrë.
Manjola atë veprim të s'ëmës në sy të Dhorit, nuk e priste.
- Mama! Pse vepron kështu? Ç'farë të keqe kam bërë unë sot më tepër se të tjerët. Sot është 1 Prill, të gjithë njerëzit argëtohen sot në këtë ditë.
- Të bëfsha gropën. Burrë për të bërë shaka me ty është ky? Shakaja nuk bëhet me hallet e njerëzve.

- Sa turp! - tha Violeta.
- Posi s'është turp - iu përgjigj ai.
- Jo jo! Më vjen turp nga Dafina - tha përsëri ajo.
- Neve, s'ka pse të na vijë turp; turp duhet t'i vijë asaj, për atë soj malli që ka në derë.
- Turp i ka ardhur asaj nga ty, përderisa i qelloi të bijës me pëllëmbë në sy tënd.
- E mirë, le të mbajmë turpin e çupës së Dafinës ne.
Violeta po rrinte e menduar me sytë ulur përdhe mbi qilim. Ia hodhi përsëri sytë të shoqit dhe e pyeti: - Domethënë, nuk është fejuar Valbona?
- Moj ti, dëgjon ç'po llomotis unë deri tani? Pse, për të martuar Valbonën shkova unë në bashki? Valbonën, si vajzë e mirë që është e ndihmoftë Zoti për ndonjë fat të mirë. Ne po të na jepet mundësia do ta ndihmojmë.
- Nuk është puna tek mundësia, por...
- Ç'farë por, se mos i kam unë mbyllur çunat në dhomë dhe, hajt, të marr një e t'ia jap Valbonës?
Violeta nuk foli, uli përsëri sytë përdhe.

Dhorit i pëlqenin shumë fasulet, sidomos në atë ditë me shi. Për t'i shijuar edhe më mirë, po i shoqëronte me ullinj e qepë.
- Po ti, pse s'po ha? - e pyeti të shoqen, kur pa pjatën e saj që pothuajse s'e kishte filluar fare. - Apo ke ngrënë?
- Jo jo! Nuk kam ngrënë, ty po të prisja, por...
- Mos e mba mendjen aty tani. Ja edhe mua më zbritën nervat sapo e bisedova me ty, e megjithatë, e kam një lëmsh të mbledhur nga brenda.
- Nuk e di ç'paskam sot - tha ajo. Morri një copë bukë, e futi në gojë dhe filloi ta përtypë. Edhe asaj i ishte mbledhur një lëmsh nga brenda; nuk po e mbante vendi të rrinte në shtëpi. E shihte të shoqin tek hante dhe i dukej se po vonohej më shumë nga ditët e tjera në të ngrënë.
Dhori morri kafshatën e fundit të bukës bashkë me dy kokrat e ullinjve dhe i futi në gojë.
- Të hedh edhe pak gjellë? - e pyeti ajo.
- Jo, jo. U kënaqa shumë. Hahen këto të uruara fasule. - U çua nga tavolina dhe eci drejt sobës.
Edhe Violeta u ngrit dhe filloi të mbledhë pjatat. Tek e shihte të shoqen, Dhori ndjeu dënesë që i kishte folur aq ashpër me ato fjalë për Manjolën.
- Do që ta bëj tani kafen ta pijmë, apo do presësh pak? - e pyeti Violeta.
- Pse, ç'farë do bësh ti?
- Më duhet të shkoj deri tek Rita. Nuk vonohem, as pesë minuta.
- Pse, ç'i ka bndodhur Ritës?
- Jo, po...
- Mirë, shko dhe kur të kthehesh e pijmë kafen. Dëgjo - i tha ai, sapo e shoqja preku dorezën e derës për ta hapur. - Mos i thuaj gjë Ritës për ç'farë të thash, se ju gratë i keni qejf këto gjëra.
- Pse, muhabete për të bërë janë këto - tha Violeta dhe doli jashtë dhomës.

Violeta po ecte me hapa të shpejtuar në rrugicë, sa që, kush e ka parë, do ketë menduar se diçka do ti ketë ndodhur. U gjend përpara portës së shtëpisë së Ritës.

- Ç'farë po më thua moj! - i tha Rita e shqetësuar, duke e parë Violetën në sy. - Nuk është e vërtetë që është fejuar Valbona? E zeza unë, shkova dhe i thash edhe Nadires, vazhdoi Rita të flasë, duke prekur faqet me duar.
- Pse edhe asaj i the ti? Po ç'të duhet ty që flet lart e poshtë?
- Ç'të duhet, thotë! Edhe Nadirja ashtu si ne u gëzua; qau edhe ajo e shkreta nga gëzimi.
Violeta po e dëgjonte dhe nuk po fliste, vetëm mblodhi pak buzët.
- Je e sigurtë që nuk është fejuar Valbona? e -pyeti përsëri Rita si për t'u bindur.
- Edhe më pyet? Unë për këtë erdha tani. Kishin qenë bashkë sot, Miltoja dhe im shoq. I kishte qarë edhe hallin e tij i shkreti për moshën e të bijës që po i kalon.
- Kur kishin biseduar, sot?
- Sot sot!
- Po shejtanit, Manjolës, kush i tha?
- Ty kush të tha, Manjola?
- Manjola, kush tjetër!
- Nuk di ç'të them, këto gjëra janë me zarar. E mira është të shkosh te Dafina, bisedoje edhe njëherë me Manjolën. Është mëkat edhe për Valbonën. Është çupë në moshë dhe i del nami kot së koti dhe mos harro, Manjola është pak çapkëne.
- Moj po... le të jetë sa të dojë çapkëne ajo; këto çapkënllëqe nuk i shkojnë tek mua.
- Unë për këtë erdha tani tek ty. Ika, se kam edhe Dhorin vetëm në shtëpi.

Kur Violeta u largua, Rita po rrinte e menduar te pragu i portës. Gjaku i kishte hipur në kokë.
- Jo, jo! Do iki që tani - tha dhe eci drejt shtëpisë së Dafinës.
Pas pak minutash Rita u gjend në derën e shtëpisë së Dafinës. Trokiti në derë. Doli Manjola. - Hajde Rita, po, mamaja nuk është këtu.
- Ti me kë je aty? -e pyeti Rita, që mezi po merrte frymë.
- Vetëm jam.
- Pse, ku ka shkuar jot ëmë?
Manjola psherëtiu, e pa në sy, u mendua pak pastaj tha: - Ka shkuar..., po, do vonohet ca.
- E po mirë - tha Rita, - unë për ty kam ardhur, por edhe për Dafinën.
Manjola shtrembëroi buzët si për t'i thënë se s'po e kuptonte. - Mua, ja, këtu më ke.
- E po thashë, t'i them edhe Dafinës, të marrim edhe Violetën dhe Nadiren e të shkojmë te Vangja, ta urojmë për fejesën e çupës, Valbonës.
Manjola kur dëgjoi këto fjalë, sa nuk ia plasi të qeshurës me të madhe, megjithëse për këtë kishte bërë fjalë me të ëmën. Kafshoi buzën e poshtëme dhe i tha: - Rita, nuk e kuptoj si e morre seriozisht atë që të thashë. Unë mendova se sot është 1 Prill, megjithatë, faji është imi, që merrem me plakat për të bërë shaka. Njëherë në vit është kjo ditë. Edhe ti, gjinkallë je, shkove dhe e hape në gjithë lagjen.
Ritës nuk iu durua. - Shaka për të bërë është ajo që bëre ti? Ti je vetë çupë beqare; e kupton që i del nami tjetrës? Më thua edhe gjinkallë.
Fytyra e Ritës kishte marrë një shtrembërim të theksuar. Manjola, duke e parë Ritën me atë pamje të fytyrës, sa edhe buza e poshtëme po i dridhej, iu kujtua, çfarë Rita kishte treguar njëherë për veten e saj. Kur kishte qenë e vogël ishte goditur në buzën e poshtëme dhe plaga i kishte lënë një shenjë të përjetshme. Buza e Ritës anonte pak nga ana e djathtë, sa edhe gratë e lagjes i kishin vënë nofkën, buzështrembëra. Ndërsa kur po fliste me Manjolën, buza po i dridhej më tepër. Manjola mundohej ta mbante të qeshurën, duke vënë dorën përpara gojës dhe kafshonte buzën me dhëmbë.
Rita e kuptoi që ajo nuk po shqetësohej fare për atë që kishte bërë.
- Dëgjo Manjola - i tha: Ti ndoshta kërkon të tallesh, se po e shoh, qe s'je fare e shqetësuar, por dua të them, se kjo punë ka vajtur shumë e madhe. Do të rëndojë shumë ty. Valbonës, mos i dil përpara syve, ndërsa të vëllezërit e saj, sidomos ai i vogli, ishte bërë xhind. Unë që andej po vij tani; nuk luajnë nga e tyrja ata. Donin të vinin këtu tek ty, por Miltoja nuk i la.
Manjola u zverdh menjëherë dhe zemra filloi t'i rrahë me shpejtësi. Gjunjët po i dridheshin, i dukej se do rrëzohej përdhe. Qeshja e mëparshme që i rrinte varur në cepin e buzëve i iku menjëherë. Balli i shkëlqeu nga djersët. U përtyp, megjithëse pështyma në gojë i ishte tharë: Pastaj tha: - Vërtet?
- Pse, po tallem unë?
- Kush u tha atyre?
- Unë shkova, nuk po më mbante vendi nga gëzimi. Doja t'i uroja sa më parë.
- Kot nuk them unë, që ti je gjinkallë.
- Moj po... lëre gjinkallën ti! Ka vajtur shumë e madhe kjo punë.
Tani Manjola po e shihte Ritën, sikur ajo të ishte shpëtimtarja e saj. Po mendohej, si mund të dilte nga ai qorrsokak ku vetë kishte hyrë.
- Po vetë Valbona, ça thoshte?
- Valbona? Ajo po i thoshte...
- Dëgjo Rita!- e ndërpreu Manjola. - Meqenëse ti që andej po vjen, të lutem shumë, mund të shkosh përsëri atje.
- Përse duhet të shkoj?
Manjola nuk foli. Vetëm mendonte. U pendua shumë për atë shaka të tepruar që kishte bërë. Fytyra e Ritës, që para pak çasteve e kishte bërë të qeshte, tani po i dukej e frikëshme. Mendonte se vetëm nga Rita varej zgjidhja e asaj ngatërrese.
- Rita! Të lutem shumë! Ti duhet të shkosh menjëherë atje.
Rita lëvizi kokën në shenjë mohuese.
- Të lutem shumë Rita. Duhet ta bësh për mua. Mos u shpejto, vetëm më dëgjo. - Nuk mundi dot të fliste. Sytë menjëherë iu mbushën me lot dhe filluan t'i rridhnin në faqe. Ishte buza e Manjolës ajo, që po dridhej në ato çaste.
Rita që po e shihte në atë gjendje, iu dhimbs shumë dhe mendoi ta ndryshojë drejtimin e lojës.
- Çfarë ke? Pse qan?
Manjola nuk iu përgjigj. Ngriti dorën e majtë dhe fshiu lotët.
- E ja, se po shkoj te shtëpia e Valbonës. E ç'farë duhet t'i them, se ishte një shaka e jotja për 1 Prill?
Manjola përsëri nuk foli. Në ato çaste trishtimi që po kalonte, menjëherë iu kujtua edhe Dhori.
- Manjola! kur do t'i heqësh këto prapsira ti nga mendtë e kokës? Vërtet ke qenë vajzë e praptë e vogël, por tani në këtë moshë nuk të shkojnë më prapsitë. Ti po më thua se ishte një shaka, por moshës tënde tani nuk i shkojnë këto shaka, ashtu siç nuk më shkojnë edhe mua që po të gënjej ty në këtë ditë.
Manjola, nga ato fjalë të papritura që dëgjoi, nuk po u besonte veshëve.
- Si the? Nuk janë të vërteta të gjitha këto që po më thua?
Rita buzëqeshi, duke tundur kokën.
- Rita, të lutem, më thuaj; nuk janë të vërteta këto që më the? Nuk po vjen nga shtëpia e Valbonës ti tani?
- Si s'janë të vërteta? Janë aq shumë të vërteta, sa është e vërtetë që Valbona është fejuar, ose të them më mirë që Valbonën e fejove ti sot më 1 prill.
Manjola u çlirua nga ai makth, buzëqeshi, fshiu lotët dhe tha: - Të marrtë dreqi buzën e shtrembër ty, se më ngrive gjakun.
- E po, kjo buza ime e shtrembër, e shpëtoi gjuhën tënde të shkurtër që po përpëlitej brenda gojës tënde të tharë.
Manjola iu afrua, e përqafoi dhe i tha: - Hajde, ulu tani, të të bëj një kafe.
- Do ta pi - tha Rita, - por jo tani. Do vij më vonë me Violetën dhe Nadiren, kur të jetë edhe Dafina në shtëpi.

[miska]

Tregim interesant........vertet rena sa me shum te rritet aq me shum probleme sjell...

a keni genjyer sot.....?

[artisti.]

Tregim

Nga Pierre-Pandeli Simsia

Me rastin e emërimit të tij, drejtori i asaj ndërmarjeje të vogël të qytetit, kishte menduar, siç janë rregullat zakonisht, të mblidhte punëtorët në një mbledhje të shkurtër për t'u prezantuar.
Në tavolinën e improvizuar si"podium" të sallës së madhe të mbledhjeve, siç ndodh zakonisht, kishin zenë vend drejtori, zëvendës drejtori, shefi i kuadrit dhe shefja e financës.
Fjalën e hapjes e mbajti shefi i kuadrit, i cili prezantoi drejtorin e ri, duke ia dhënë fjalën atij.
Në fjalën e tij, drejtori nuk u zgjat shumë, foli disa gjëra të përgjithshme për ndërmarjen, duke premtuar edhe realizimin e detyrave në të ardhmen, ndërmarja që ai do të drejtonte të kishte suksese...
Pas fjalës së drejtorit, kur të gjithë menduan se mbledhja mbaroi dhe duhet të shpërndaheshin, pranë "podiumit" u afrua një vajzë rreth të 30-tave.
Vajza njihej nga të gjithë në atë ndërmarje, për kontributin e saj në shërbim të ndërmarjes, siç dëgjohej të flitej shpesh nga drejtuesit e saj. Disa punonjës në sallë, duke e parë me neveri vajzën, filluan të pëshpërisin me zë të ulët me njëri tjetrin: - Filloi edhe me drejtorin e ri, kjo tani...?
Vajza atë ditë, i kishte prerë flokët shkurt dhe i kishte dhënë një ngjyrë të kadifenjtë, që ra në sy tek të gjithë .
- Më falni pak minuta, ju lutem; nuk dua t'ju mbaj shumë - dhe u drejtua nga salla. - Në emër të administratës së ndërmarjes sonë dhe në emër të gjithë kolektivit punonjës, i uroj drejtorit tonë të ri mirëseardhjen, duke i uruar, suksese në detyrën e tij të re.... - Ktheu kokën nga drejtori me një buzëqeshje që iu varr në cepat e buzëve dhe vazhdoi: - Zotohemi, se do jemi gjithmonë të palodhur në kryerjen e detyrave tona, në shërbim të ndërmarjes...
Në sallë pëshpërimat e njërëzve u dëgjuan edhe më tepër.
- "Hë moj budallaqe! Nuk e le të kalonte pak kohë, e prezantove veten që tani? - mendoi shefi i kuadrit dhe skërmiti dhëmbët.
Drejtori e pa vëngër dhe, nga ajo e papritur që dëgjoi ndjeu një sëkëlldi. Nuk e la të vazhdojë: - Ju lutem, shpërndahuni; mbledhja ka mbaruar - tha.

Pas pak drejtori thirri në zyrën e tij të njëjtët njerëz që ishin në podium, bashkë me ta ishte edhe sekretarja e tij, një grua rreth të 45-ave.
- Kush ishte ajo? - pyeti drejtori pa iu drejtuar askujt dhe uli kokën mbi tavolinë.
- Për cilën e keni fjalën, shoku drejtor, për...
- Po! Për atë bilbileshën. Kush është dhe ç'do ajo që flet dhe më uron në emër të administratës?
- Nuk është vajzë e keqe drejtor, do ta njihni vetë; na ndihmon shumë, punon, punon në të mirë të ndërmarjes.
Drejtori u mëdysh në vetvete; mendoi, se mos ishte sekretarja e tij, gruaja që rrinte ulur në tavolinë, gruaja, të cilën ia kishin prezantuar si sekretare... Me këto mendime, instiktivisht, ktheu kokën nga sekretarja. Ajo, sikur ia lexoi mendimet dhe për t'ia bërë më të qartë drejtorit tha: - Shoku drejtor, ajo vajzë më zëvendësoi mua pak kohë, atëhere..., kur isha sëmurë, gjatë kohës së operacionit, dhe...
- Tani ç'farë pune bën ajo këtu? - pyeti ai, duke përthyer krahun mbi tavolinë dhe mbështeti mjekrën në dorën gjysëm të mbledhur.
- Po ja... e mbajmë si ekonomiste dhe, na daktilografon të gjitha materialet që na duhen; punon shumë, i shërben shumë ndërmarjes - tha shefi i kuadrit dhe hodhi shikimin nga nëndrejtori dhe shefja e financës, si për të kërkuar mbështetjen e mendimit të tij. Shefja e financës nuk foli, uli sytë përdhe.
- Sigurisht! Të gjithëve na takon të punojmë shumë, por... Ekonomiste! ... domethënë, ekonomiste me shkollë të lartë të bëjë edhe punën e daktilografistes?!
- Jo! Nuk është ekonomiste me shkollë të lartë ajo, por, përderisa na bën punën, jemi të kënaqur. Pastaj, ajo na bën edhe punën propagandistike ne, shoku drejtor, madje shkruan edhe në gazetën lokale të qytetit tonë për arritjet dhe sukseset e ndërmarjes sonë. Besoj se do t'ia keni lexuar emrin ndonjëherë në gazetë. Ne, për të gjitha këto, e kemi vlerësuar, madje, fotografinë dhe emrin e saj e kemi nxjerë disa herë në tabelën e emulacionit si punonjëse e dalluar - foli përsëri shefi i kuadrit.
Drejtori lëvizi kokën majtas djathtas, shtriu pak buzët e bashkuara dhe tha: - Mirë mirë, do ta shikojmë edhe atë punë... - dhe përsëri mendoi me vete: "Prandaj ka marrë tatëpjtën ndërmarja juaj, nga ty, në fillim shoku shef i kuadrit, që po më flet me këtë gjuhë tani, që përkrah njerëz të tillë, siç po e thua edhe vetë... Më kujtoke edhe punën propagandistike që bëkërka ajo vajzë me disa shkrime të botuara në gazetën lokale; pse nuk më thua ajo vajzë bën punën mashtruese me ato shkrimet e saja, duke gënjyer lexuesit e gazetës, ndryshe nga ç'është e vërteta këtu në ndërmarje. Drejtorin, përse ua hoqën nga drejtimi i ndërmarjes? Ndoshta, pas shkarkimit nga detyra të drejtorit tuaj të mëparshëm, paska radhë për të tjerë njerëz këtu, që duhet t'i shkojnë nga pas atij... Më pritka një fillim i vështirë me ju..." - Mirë, mund të vazhdoni punën tani dhe u çua në këmbë. U çuan edhe të tjerët, u përshëndetën me të dhe morrën drejtimin nga dera.

Ajo ngjiti edhe shkallën e fundit të katit të tretë të atij pallati pesëkatësh ku banonte dhe u kthye në anën e majtë; eci drejt derës së apartamentit të saj. Uli dorezën e derës, duke e mëshuar fort dorën dhe i dha një goditje me shkelm. Dera u perplas pas murit të sallonit të ngushtë duke dhënë një zhurmë të pakuptueshme.
Ç'të jetë? - tha me veten e tij i vëllai i saj. U çua në mënyrë të rrufeshme nga tryeza; ishte pothuajse në përfundim të ngrënies. Eci në drejtim të derës së dhomës. Përpara i doli portreti i së motrës. Ajo nuk i foli, hodhi shkujdesur çantën e dorës mbi kolltuk dhe u ul në kolltukun tjetër dy vendësh.
- Ti qenke? - tha ai, duke e parë në sy. Nuk u ul. Ajo morri frymë thellë, duke nxjerrë pastaj një psherëtimë. Tundi kokën dhe u çua në këmbë. Shkoi te kolltuku ku kishte hedhur çantën, e hapi dhe mori paketën e cigareve. Nxorri një cigar dhe po e mbante mes dy gishtave.
I vëllai, që nuk ia kishte ndarë shikimin për asnjë çast, u ul dhe vazhdoi ngrënien. Ia dinte kapriciot motrës. Më tepër se respekt, dukej, sikur ai i frikësohej asaj; jo vetëm se ajo ishte 3 vjetë më e madhe se ai, por, ai e justifiionte me një mendim tjetër. "Është 33 vjeçe dhe, sigurisht, mungesa e burrit, mungesa e krijimit të familjes, ndikojnë në psikozën e saj, që në shumë raste të dali jashtë kontrollit".
Që kur i kishte vdekur i ati tre vjetë më parë, ata ishin lidhur më shumë me njëri tjetrin; ai e ndjente më shumë si detyrim i vëllait ndaj motrës edhe si një amanet të pathënë të të atit: "Unë nuk jam më, por je ti ai tani që duhet të kujdesesh për motrën tënde... Ti je shtylla e shtëpisë tani..." Vërtet, shumë vite të shkuara, që kur kishte vdekur e ëma e tyre, pesha e familjes kishte rrënë mbi kryefamiljarine shtëpisë, babait, por ja, që jeta ishte treguar e pamëshirshme për ta ndarë edhe të atin nga kjo jetë e ai të ikte me zëmër plasur, të paktën për vajzën; ta shikonte në shtëpinë e saj të re, të rehatohej edhe ajo si gjithë shoqet e saja, e pastaj të ikte i qetë nga kjo jetë. S'kishte qenë e thënë që edhe ai të gëzonte...
Ishin këto arësyet, që i vëllai ishte shumë i lidhur me të motrën edhe pse ia njihte mendjen. Ai i kuptonte veprimet e saja, që atij i dukeshin të tepruara, madje nganjëherë edhe të lajthitura. Ai kishte kuptuar, që e motra vuante edhe nga një "sëmundje", diagnozë e papërcaktuar nga mjekët dhe, sigurisht, e pamjekueshme.
E motra, hodhi këmbët përmbi këmbë dhe ndezi cigaren. Ai e dëgjoi tingullin e letë të shkrepses, e ndjeu edhe eren e cigares së djegur që u përhap në dhomë dhe nuk foli. Duke përtypur kafshatën e fundit, u çua, mori pjatën në dorë dhe eci drejt lavamanit.
- Nuk u bëre pak merak për mua? Pse nuk më pyet, ç'farë kam? - i tha ajo, pa ia hedhur shikimin.
Ai nuk foli, u ul përball saj, zgjati dorën nga paketa dhe nxorri një cigare.
- Diçka duhet të ketë ndodhur me ty! Këtë e tregon fytyra jote e zymtë, e tregoi edhe mënyra se si hyre në apartament.
- Do më lëvizin nga ai vend pune... drejtori i ri që ka ardhur, ka menduar të shkurtojë administratën dhe, sigurisht, unë jam e para që do më lëvizi. M'a thanë njerëz të sigurtë këtë... E pakët të duket kjo për mua?
- Këto gjëra, zakonisht, njihen; ndërrohen drejtuesit, ndërrohen partitë, ndërohet edhe personeli, administrata.
- Domethënë... në vend të shqetësohesh për motrën tënde, në vend që të më japësh kurajo, në vend që të më japësh një mendim se si duhet të veprojmë, ma shton edhe më tepër makthin...! Ooohhhh! - Psherëtiu përsëri ajo dhe thithi fort cigaren. U duk në atë çast, sikur donte ta hante me dhëmbë cigaren e jo të thithte tymin e tij.
- Je e sigurtë, për ç'farë po thua?
- Shumë! Ma thanë njerëz të sigurtë.
- Po ç'farë duhet të bëjmë atëhere... Ndoshta drejtori ka menduar të lëvizë ty... ndoshta, se je pa arësimin përkatës, pa shkollën e lartë, dua të them...
- Pa shkollën e lartë kam qenë gjithmonë; këtë e dinte edhe drejtori i mëparshëm, por punën ama, e bëj më mirë se të tjerët, përndryshe nuk do më kishin falenderuar disa herë për punën që kam bërë, në shërbim të ndërmarjes sonë. Këtë e thonë dhe e pranojnë të gjithë. Këtë e tregon edhe tabela e emulacionit në ndërmarje ku është fotografia dhe emri im. Vërtet, nuk kam mbaruar ndonjë fakultet oratorie, por jam oratore e aftë në punën që bëj. Edhe pse nuk jam shume e vjetër në punë, i kam shërbyer ndërmarjes më shumë sa ç'e meriton dhe për këtë jam krenare. I shërbej ndërmarjes sonë më shumë se ata që janë më të vjetra se unë; edhe ti vetë je i ndërgjegjshëm, sa orë të gjata shpenzoj edhe në shtëpi me të gjitha ato dokumetat që më çmendin. E kush më mirë se mua do ta bënte një punë të tillë? Vërtet ndërmarja jonë ka një sekretare, por jam unë ajo, që i bëj të gjitha punët edhe të sekretares.
" Eh moj motër, moj motër, sa të ka hyrë vetja në qejf! Kësaj "sëmundjes" tënde që të ka zënë ty, s'kam ç'ti bëj, jo unë, por as edhe mjekët. Të kanë gjetur kokën ata të ndërmarjes, pa të kanë vënë edhe festen..." - mendoi i vëllai...
- Vërtet lodhesh për punën që bën, të daktilografosh gjithë ato faqe letrash nuk është e pakët, por edhe ajo punë, ty të jep nder dhe krenari, siç e thua edhe ti shpesh. Nuk është e pakët edhe për ty në opinion e gjërë shoqëror, tek të gjithë ata që të njohin, të radhitesh edhe ti përkrah punonjësve të aftë të administratës së ndërmarjes suaj.
- Nderi dhe krenaria është e të dy neve; është nder dhe krenari edhe për emrin e nderuar të familjes sonë.
I vëllai nuk iu përgjigj, vetëm mendoi atë ç'kishte menduar më parë: "Je e sëmurë motër... s'kam ç'të bëj! E mbivlerëson shumë veten"
- Hë, si thua? - e pyeti ajo, kur pa që i vëllai nuk iu përgjigj.
- Ç'farë do bëjmë? Nuk e njoh drejtorin e ri. Edhe ti vetë nuk e njeh mirë akoma. Ai është i sapoemëruar në ndërmarjen tuaj.
- E më pyet ç'farë do bëjmë? Të bëjmë atë, të njëjtën gjë, që bëmë edhe me drejtorin e parë edhe me shefin e kuadrit edhe me ...
I vëllai mblodhi pak buzët dhe lëvizi kokën pak nga e djathta, si për t'i thënë se nuk i kujtohej çfarë kishte bërë me ata, kokën e ndërmarjes, siç e përdornin shpesh ata motër e vëlla në shtëpinë e tyre.
- Duhet t'i shkojmë për vizitë drejtorit në shtëpi; duhet ta urojmë për detyrën e re. Me drejtorin e parë, nuk bëmë të njëjtën gjë? Nuk dua të përsëris ato ç'farë të kam thënë më parë. Jam vajzë, vajzë beqare dhe nuk mund të shkoj vetëm në shtëpinë e tij për urime të tilla. Ai vërtet është burrë serioz, i tillë njihet në qytet; bashkëshort i ndershëm dhe baba shembullor, por, në raste të tilla, nderin e kam me ty të shkoj.
I vëllai përsëri nuk foli; afroi cigaren pranë gojës, e thithi fort dhe e lëshoi tymin në drejtim të saj. Fytyra e saj nën mjegullën e tymit të cigares, atij iu duk e shpërfytyruar, sikur lëvizte, sipas lëvizjes së tymit dhe merrte trajtë pa formë.
Ishte e kotë t'a kundërshtonte të motrën në mendimet e saja. Kur ajo i shprehte atij një mendim a veprim për të bërë, ishte e vendosur; nuk ishte e nevojshme për diskutime, që edhe ai të jepte mendimet e tija.
- Të shkojmë tani, mendon ti?
- Po pse, kur thua ti? Hekuri rrihet sa është i nxehtë, madje edhe shumë e vonuar jam, më duket.
I vëllai përsëri nuk foli, vazhdonte të tymoste cigaren. Ajo e shuajti në hirnore gjysëm cigaren e djegur dhe u çua në këmbë, si për t'i thënë atij, që edhe ai duhej të çohej.
- Ha bukë njëherë...
- Që të më ftohet hekuri, thua ti, e pastaj ta kem të vështirë për ta rrahur? - tha dhe morri çantën në dorë.

Tek ecnin të dy në rrugë, ajo nuk donte t'i dilte njeri përpara në ato çaste mërzie dhe trishtimi që po kalonte. Edhe ndonjë të njohurën e saj nuk e donte që ta shikonte.
Hynë në dyqanin e ëmbëltores dhe qendruan përpara vitrinës së xhamtë. Nuk po i mbushej mendja se cilën tortë të zgjidhte për të blerë; po i dukeshin të gjitha të vogla.
- Shkojmë - i tha të vëllait - dhe eci në drejtim të derës.
- Nuk do blejmë? - e pyeti ai dhe i shkoi nga pas.
- Të shkojmë në një ëmbëltore tjetër. Nuk po ma mbushin syrin këto... - Dolën nga ëmbëltorja.

Jo shumë larg, u gjendën përpara dyqanit të luleve. Pa u menduar, i bëri porosinë shitëses: - Ju lutem, një buqetë të madhe dhe të bukur...
- Nga cilat lule e dëshironi? - e pyeti shitësja.
- Nga të gjitha llojet, por, mundësisht, zambakët dhe trëndafilat të jenë më dominues.
Pas pak, buqeta me lule ishte gati e rrethuar nga letër e tejdukshme. Vërtet ishte një buqetë e bukur e madhe, ku midis tyre, bleronin disa degëza me gjethet e tyre të holla, si maja gjilpërash. Shitësja i ngjiti edhe letrën e vogël të urimit, ku e shkruajti vajza vetë: "Urime për detyrën e re i nderuar drejtor. Me shumë respekt, punonjësja juaj e administratës..."
Të dy motër e vëlla dolën nga dyqani i luleve dhe vazhduan të ecin bulevardit kryesor të qytetit. - Ja këtu - tha ajo dhe bëri me kokë nga një dyqan tjetër. Sipër dyqanit, lexohej tabela ËMBËLTORE
Hynë në ëmbëltore dhe qendruan përpara vitrinës së xhamtë. "Edhe këtu nuk paska tortë të madhe? I paska rrënë dambllaja sot të gjitha ëmbëltoreve?" - mendoi.
- Hë - i tha i vëllai, - vendos, kë tortë do marrim; gjithandej njësoj janë - pa e hequr shikimin nga vitrina.
"Nuk e di, do i pëlqejnë drejtorit tortat me çokollata, apo..." - mendoi.
- Blejmë këtë - tha i vëllai duke e drejtuar gishtin tregues tek njëra nga tortat. Edhe asaj i pëlqeu ajo që i tregoi ai. Torta ishte e rrethuar me trëndafila të vegjël kremi dhe në mës të saj ishte një trëndafil i bardhë. Në mes të trëndafilit ishte një kokër qershi, që dukej si zemër trëndafili.

Ajo mbante në dorë buqetën me lule, ndërsa i vëllai mbante në dorë kutinë me tortën brenda.
Një i njohuri i tyre po ecte në drejtim të tyre dhe kush e di ç'do ketë menduar kur i pa të dy motër e vëlla me dhuratat nëpër duar. Kur u afruan, i njohuri u mat t'i përshëndeste dhe t'i pyeste për ku ishin nisur. Ajo seç i tha të vëllait për t'i tërhequr vëmendjen. U shkëmbyen me të njohurin, pothuajse pa u përshëndetur.

Apartamenti i drejtorit ndodhej në katin e katërt të një pallati të ri të sapondërtuar, siç i thoshin, pallat i firmave.
Përpara derës së apartamentit ajo rrinte e para dhe pas saj i vëllai. Ai lexoi në një fletë të vogël metalike në derë fjalën, Familja dhe pas saj emrin dhe mbiemrin e drejtorit. Ndjeu një ngacmim në vetvete dhe druajtje, ndërsa ajo... Ajo ishte mësuar me metoda të tilla.
Vajza shtypi butoni dhe në brendësi të apartamentit u dëgjua tingulli i ziles. Në pritje të hapjes së derës, ajo dëgjoi nga brenda hapa njerëzish. Pastaj ato hapa ishin shumë afër derës. - Kush është? - u dëgjua një zë gruaje nga brenda.
- Punonjës të administratës së ndërmarjes së drejtorit, jemi.
Dera u hap dhe ata panë një grua me veshje të regullt. Gruaja duhet të ishte rreth të 50-tave.
- Urdhëroni, hyni! - tha gruaja, duke bërë një hap prapa, si për t'i lënë atyre hapësirë të hynin brenda.
Vajza hyri dhe bëri përshëndetjen e saj të zakonshme; duke buzëqeshur, i drejtoi dorën gruas për ta takuar. Pas saj hyri edhe vëllai.
- Urdhëroni, uluni - tha gruaja, kur ata u gjendën në një dhomë të mobiluar këndshëm dhe me shije. Ata të dy, vendosën në një tavolinë të vogël të qelqtë në formë ovale me këmbëza metalike buqetën me lule dhe kutinë me tortën brenda dhe u ulën pranë njëri tjetrit.
Gruaja doli jashtë dhomës, ndërsa vajza e hodhi shikimin gjithandej nëpë dhomë.
- Kush ishte? - e pyeti drejtori të shoqen, kur ajo hyri në dhomë.
- Të kanë ardhur punonjësit e administratës - i tha ajo, ndërsa ai po rrinte gjysëm shtrirë në krevat, duke shfletuar një libër.
- Punonjësit e administratës?! - tha ai habitshëm dhe e pa të shoqen në sy.
- Po! Edhe me harxhime, madje.
Ai i dha një lëvizje të pakuptimtë kokës në shenjë habie dhe u çua. - Shko ti, po vij edhe unë, mos i lër vetëm....
Kur drejtori hyri në dhomë, ajo u çua nga ndenjësja ku rrinte ulur dhe, me një buzëqeshje të ëmbël, zgjati dorën nga drejtori: - Urime për detyrën e re, i nderuar drejtor. Ky është vëllai im; na falni për këtë vizitë të papritur, por, erdhëm vetëm sa t'ju urojmë... - i foli me naivitetin e saj femëror.
- Faleminderit! - tha drejtori, me një përbuzje të ftohtë... Nuk po u besonte syve të kishte në shtëpinë e tij, atë... Fytyra e tij u duk, sikur u mbulua nga një hije pakënaqësie dhe i morri një shprehje nervozizmi edhe pse u mundua të mos e japë veten.

Qendrimi i tyre në shtëpinë e drejtorit ishte i shkurtër. Për vajzën, nuk ishte e rëndësishme koha e ndenjes aty; ajo ia kishte arritur qellimit të saj. Drejtori ishte njeri i zgjuar dhe me kulturë dhe gjatë kohës që ata ndejtën aty edhe pse u mundua të mos e japë veten për pakënaqësinë e ardhjes së tyre në shtëpi, nganjëherë i dilte si padashur ajo pakënaqësi. Vajza e kuptonte shumë mirë dhe përsëri vazhdonte të fliste me fjalët të shoqëruara me buzëqeshjen e saj.
Kur ata u çuan për të dalë, drejtori iu drejtua asaj: - Ju faleminderit! Shumë jeni harxhuar; ju lutem merrini këto që sollët.
- I nderuar drejtor, këto s'janë asgjë, përveç se një urim, që mund t'i bëhet ç'dokujt, veçanërisht për një detyrë të re dhe të rëndësishme, siç është detyra e juaj, në drejtimin e ndërmarjes sonë... - foli ajo me gjeste lozonjare.

- Këta njerëz, jo vetëm që duhet të lëvizin nga administrata, por tipa të tillë si kjo vajzë, duhet të largohen fare nga ndërmarja... - po i thoshte drejtori të shoqes.
- U duk grua e mirë e edukuar - i tha e shoqja. - Ishte e komunikueshme dhe në veshje ishte e regullt, me shije. Mendoj se s'ka bërë asgjë të keqe, madje të ka vlerësuar me urimin e saj.
- Nuk është grua, është vajzë.
- Vajzë, mendoj, se s'ka asgjë të keqe...
- Mirë, mirë... - tha drejtori dhe doli nga dhoma; lëvizi pak kokën nga neveria.

Të nesërmen drejtori kaloi në koridorin e ngushtë për të shkuar në zyrën e tij. Dera e dhomës së daktilografimit ishte hapur. Vajza kishte ardhur pak më herrët në punë se ditët e tjera. Drejtori dëgjoi tingujt e makinës daktilografike dhe eci pa e kthyer kokën. Hyri në zyrën e tij, u përshëndet me sekretaren në paradhomë dhe u ul në tavolinën e tij të punës. - Të lutem, - i tha sekretares pas pak, - kërkoj të më vijnë në zyrë, nëndrejtori, shefi i kuadrit dhe shefja i financës. Të jesh edhe ti këtu bashkë me ta.
Kur ata hynë në zyrën e tij, drejtori ishte çuar në këmbë dhe po rrinte pranë dritares me shikimin hedhur jashtë.
- Uluni - u tha ai atyre dhe vetë zuri vend në ndenjësen e tij.
Kur vajza mësoi për shkuarjen e tyre në zyrën e drejtorit, nuk po e mbante vendi; iu prenë krahët për punë. Donte të ishte edhe ajo atje.
Sapo drejtori filloi të flasë, u dëgjuan trokitje në derë. Drejtori i dha shenjë sekretares të hapë derën. Sekretarja u çua nga ndenjësja ku rinte ulur dhe shkoi drejt derës. Hapi derën dhe... Në kuadratin e derës, u shfaq ajo, vajza... - Më falni për shqetësimin, por...
- Të lutem, largohu - i foli prerë drejtori dhe morri një qendrim serioz. Ajo e pa në sy hutueshëm nga ajo e papritur, pastaj shikimin e hodhi nga shefi i kuadrit, nga nëndrejtori dhe u largua.
- Budallaqe femër! - tha drejtori me zë të ulët, pa iu drejtuar askujt. - Edhe për këtë budallaqe femër j'u kam thirrur tani. Nuk dua ta shikoj më këtu nëpër këmbët tona, gjejini ndonjë vend tjetër për të punuar, mundësisht, larg zyrave të administratës sonë.
Nëndrejtori donte të fliste, por zgjodhi heshtjen. Heshtjen e tij e theu drejtori kur iu drejtua atij: - Ju ç'mendim keni për këtë femër "ekonomiste"? - Fjalën ekonomiste e theksoi më tepër, duke i dhënë një ton irronik.
- Shoku drejtor! - filloi të flasë nëndrejtori. - Jam plotësisht dakort me mendimin tuaj; ju nuk e njihni akoma atë vajzë. Megjithëse mundohet të punojë shumë, siç e tha edhe vetë shefi i kuadrit, madje na ndihmon edhe në punën propagandistike nëpërmjet nja dy shkrimeve të saja që janë botuar në gazetën lokale të qytetit edhe pse shumica e punonjësve nuk e pëlqejnë, madje na kanë ardhur edhe letra nga persona anonimë për të, për vlerësimin që i kemi bërë, duke e nxjerrë emrin dhe fotografinë e saj në tabelën e emulacionit të ndërmarjes, por ajo që dua të them dhe që njihet nga të gjithë, ajo vajzë është ... fatkeqe në jetë...
Shefja e financës uli sytë përdhe dhe i dha një lëvizje kokës, si shenjë mospëlqimi për ç'farë po fliste nëndrejtori. Ishte ajo vetë që kishte shprehur pakënaqësi për atë vajzë, që fliste shpesh në emër të administratës; madje, njëherë në mbledhjen e administratës, ia kishte thënë drejtorit të mëparshëm të ikur. - Nuk e kuptoj qendrimin e saj dhe tuajin bashkë, se si i jepni kaq pushtet të flasi në emër të administratës dhe në emër të ndërmarjes sonë edhe atëhere kur nuk duhet. Kësaj i thonë, sipas asaj shprehjes popullore: "të dali bishti më i madh se sqepari" pra, ajo po del mbi ne të gjithë dhe Ju me heshtjen dhe qendrimin tuaj, me mbivlerësimin që i bëni, e ushqeni më tepër se ç'duhet në qendrimin e saj...Ajo vajzë, është një ekonomiste me shkollë të mesme; në ndërmarjen tonë ne kemi edhe pesë vajza të tjera me të njëjtën shkollë dhe që punojnë në prodhim, ndërsa ajo...
Drejtori e pa reagimin në heshtje të shefes së financës, ndoshta ia lexoi edhe atë ç'po mendonte ajo dhe përsëri pyeti nëndrejtorin: - Nuk jemi ne si ndërmarje të zgjidhim fatkeqësitë e jetës të njërit apo tjetrit, - pastaj menjëherë mendoi, të dinte edhe për atë fatkeqësi. Heshti pak dhe vazhdoi: - Ç'farë fatkqesie ka në jetë ajo vajzë?
- I kanë vdekur të dy prindërit - iu përgjigj shefi i kuadrit. - Jeton bashkë me të vëllanë. Janë të pamartuar të dy. Ndoshta edhe i vëllai i saj do të martohet, por pret t'i dalë fati të motrës njëherë.
Drejtorit në ato çaste iu kujtua një kolege e tij në punën e mëparshme nga ndërmarja tjetër nga vinte. Edhe ata në administratën e tyre të ndërmarjes kishin një vajzë me shkollë të lartë, të pamartuar që i kishte kaluar mosha dhe shpesh herë bëhej nervoze, kalonte jashtë kontrollit për ç'farë fliste. "Skandali", siç u quajt më vonë nga të gjithë ishte, kur ajo vajzë kishte bërë debate të ashpra me të dërguarin e ministrisë, kur ky i fundit kishte ardhur për inspektim në ndërmarje.. I deleguari nuk i kishte kushtuar shumë rëndësi fjalëve të saja, e kishte kuptuar, vetëm kur ishte interesuar për të dhe kur kishte mësuar për moshën e saj dhe që kishte mbetur akoma beqare ishte shprehur duke qeshur: "Epo, ka të drejtë të jetë nervoze dhe të flasë me atë gjuhë, përderisa s'është e martuar..."
- Por ajo që dua të them, shoku drejtor, është, se ajo vajzë punon shumë në të mirë të ndërmarjes sonë - ndërhyri përsëri shefi i kuadrit.
- Domethënë, ju të gjithë nuk punoni, vetëm ajo punon - i ndërhyri drejtori, duke qeshur ironikisht
"Më shumë se punon, ajo vajzë do të duket mbi të tjerët, kërkon ngritjen e lavdisë së saj..." - mendoi prap shefja e planit. "Për këtë, po, mund të thoni se është fatkeqe në jetë, por jo se i kanë vdekur prindërit, ashtu si e mendoni ju dhe që i jepni kaq liri veprimi dhe mbivlerësim në ndërmarjen tonë" - vazhdonte të mendonte shefja e planit.
- Shoku drejtor! Ndoshta është herët për të diskutuar për atë vajzë, kur kemi shumë gjëra të tjera të diskutojmë, por, le të pranojmë edhe këtë. Ndërmarjes sonë nuk do t'i vijë e keqja nga ndonjë punonjës i saj, jo vetëm për punën që kryen, por edhe për punën propagandistike në të mirë të ndërmarjes sonë, siç bën ajo vajzë... Megjithatë, le t'ia lëmë kohës...
Shefja e finacës, nuk mundi të durojë dot më: - Më fal shoku drejtor, mund të them edhe unë mendimin tim?
- Mund ta thuash shoqja shefe, mendimin tënd - fjalët "shoqja shefe", drejtori i theksoi më tepër, duke menduar për një "sulm" tjetër nga shefja e financës, në përkrahje të shefit të kuadrit: - Ju vërtet jeni i sapoemëruar në ndërmarjen tonë, por për ç'farë po flasim, kjo është një çështje më vete, madje, disa herë edhe unë e kam ngritur këtë shqetësim, pavarësisht, se shefit të kuadrit nuk i ka ardhur mirë, pavarësisht, se unë jam specializuar në profesionin që kam dhe mbaj në xhep diplomën e shkollës së lartë, por nuk e pranoj kurrsesi, që një ekonomiste me shkollë të mesme, siç është ajo vajzë, jo që barazohet me ne, por edhe del mbi ne në shumë raste. Në ndërmarjen tonë, janë edhe pesë njerëz të tjerë ekonomistë me shkollë të mesme dhe, nuk e kuptoj, përse ajo vajzë nuk i bashkohet shokëve të saj, të punojë në prodhim. Këtë më mirë se ne e di shefi i kuadrit i ndërmarjes sonë që e përkrah atë vajzë për punën e saj të "lodhëshme" që bën, apo edhe për punën propagandistike në të mirë të ndërmarjes sonë me shkrimet e saja...
Shefit të kuadrit i ndërroi ngjyrë fytyra. I hodhi një shikim të vëngërt shefes së financës, skërrmiti dhëmbët (kjo u kuptua nga lëvizja e nofullave) donte të fliste, por drejtori i ndërhyri: - Ju kam thirrur t'ju dëgjojë të gjithëve, të më jepni mendimin tuaj...

Drejtori nuk mund ta pranonte atë fyerje që i kishte bërë ajo vajzë me vizitën e saj në shtëpinë e tij. "Mendojnë, se do të më kompromentojnë shumë lehtë?! Hë!" Për më tepër, ndërmarja ku e kishin emëruar drejtor, kohët e fundit kishte pasur dështime në prodhim, duke zhgënjyer shumë njerëz për opinionin e mirë që kishin pasur në fillim të krijimit të saj.
Nuk vonoi shumë kohë dhe vajzën e larguan nga administrata e ndërmarjes.
Pas afro një viti, të njëjtin fat, pati edhe vetë shefi i kuadrit. E hoqën nga detyra, që ai e mbante prej disa vitesh, si njeri i paaftë, rryshfetmarrës... Madje, nuk nguruan ta quajnë mashtrues dhe gënjeshtar, duke i kujtuar edhe ato, shkrimet e "bukura" që dërgoheshin në gazetë të shkruara nga vajza, ndryshe nga ç'ishte realiteti në ndërmarjen e tij...

[artisti.]

Nga Pierre-Pandeli Simsia

Qyteti im!
Ç'të ka rrënë sot ky nur?
Është malli, të shoh pas kaq vitesh
Po më dukesh më i bukur se kurrë!

Shtëpitë e ndërtuara njëra mbi tjetrën,
Që asnjë piktor s'do t'i vendoste dot aq bukur.
Unë piktor dua të bëhem për ty sot,
Në telajo të hedh mallin e pashuar...

Dua të pi pak ujë Bogove,
Ajrin e pastër të pishave të thith.
Të shoh diellin n'agim kur del mbi Tomorr,
Të udhëtoj me linjën urban Kombinat - Uznovë.

Erdha tek ti qyteti im!
Këto rrugica të shtruara me kalldrëm
Më çojnë në të largëtën fëmijëri.
Nuk u shmallkam dot me ty
Dhe pse i puth të gjithë e qaj si fëmijë..

Erdha tek ti qyteti im,
Tek ju o njerëz të mirë e të dashur.
Tek ti vendlindja ime jam tani,
Ju, përherë mall e dashuri më keni falur...

Vetë natyrës i ke marrë
Gjithë këtë bukuri të rrallë.
Po mua vallë ç'do më japësh
Të më shuaj sado pak mall?!

Do marrë pak ujë të ftohtë Bogove.
Si ujin e bekuar në shtëpi t'a mbaj.
Me pikatore t'a pi, etjen të më shuaj,
Mallin për Beratin do mundet dot vallë?

Do marrë një gur nga kalldrëmi,
Nga ajo rrugicë ku hodha hapin e parë.
Një degë pishe nga Mali i Gorricës,
Ngado që të shkoj, me vete t'a mbaj.

Kam shumë vjetë i mërguar.
S'më dëbove, u largova.
U enda shteteve në tokë të huaj,
I përbuzur, i pangrënë, i skllavëruar.

Berat! Je djali i Europës,
Shpirti që më jep frymë je ti, më mban gjallë.
Amerika dhe Europa,
Je vetë ti o i bukuri Berat.

Malli i zjarrtë që digjet në vite.
Mallin nuk e qetëson as gjumi.
Sikur Tomorri të shkrihej e bashkë me Osumin,
Mallin s'do mundeshin dot t'a shuanin!

S'qenka e lehte te ndahesh nga qyteti,
Qe tridhjete vjete me mbajti ne gji.
Vij nga udhe e gjatë kurbeti,
Më beso, do kthehem përsëri.

Dhe kur një ditë vdekja të trokasë
Nuk dua që shpirti të më dalë në tokë të huaj.
Pranë varreve të prindërve të mij dua të prehem,
Dheu i tokës mëmë të më tresë, dua...

[Plot]

Po pse me qenka fshire nje postim ketu ?

Shkrimtari ne fjale eshte nje pese me hic, per te mos thene gje tjeter. Shikoni vetem ne intervisten e tij, budalliqet e tmerrshme qe i dalin nga goja, ne lidhje me prostitutat.

Gje e trashe.

[artisti.]

Fragmente nga Tregimi: "Le të jem unë Zamira..."

Nga Pierre-Pandeli Simsia

Fjala "Lamtumirë" dhe zëri i Lorencit ditën e fundit kur ata u ndanë, Zamirës i rrinte si vëth, i varur në veshin e kujtesës. Megjithëse kishte kaluar njëfarë kohë, nuk e kishte të lehtë t'i shkëputej nga mendja. E donte, ndjente për të. Nganjëherë edhe i ndizeshin shpresat, sikur Lorenci një ditë do të vinte përsëri, do të harronte gjithë atë të kaluar disi të trishtë dhe ata të dy do të fillonin përsëri rindërtimin e jetës së tyre. E kishte marrë shumë malli. Ah, sikur vetëm njëherë ta shihte, qoftë dhe nga larg, vetëm ta shihte njëherë dhe nuk do të donte gjë tjetër nga kjo jetë! Por e gjitha kjo i dukej si një shpresë e pakthyeshme, një pamundësi.
- "Lorenci nuk ka faj. Faj ka ai, Aureli. Aureli që më donte dhe e doja! Apo kam unë faj? Edhe unë kam faj! Pse kam faj?! Sepse dashurova një djalë? Pse dashurova dhe një tjetër, vetëm e vetëm për të jetuar në kryeqytet? A mund të bëja tjetër gjë, në kushtet kur e drejta e njeriut për të qenë banore e kryeqytetit pengohet nga qindra ligje dhe psikoza shtetërore?! Ah, të drejtën për të jetuar në Tiranë nuk ma japin ligjet e shtetit ku jetojmë... Atëhere çfarë faji kam unë?! Pastaj unë e doja Lorencin, akoma e dua, madje dhe më shumë... Por...
Aureli u bë shkaktari i prishjes së fejesës sime...! Ky djalë i ri i vendit tim me ndjenjat e moshës dhe të rinisë së këtij vendi, me egoizmin dhe kryeneçësinë, si vetë moshatarët e tij, që rriten e jetojnë në këtë vend, që dashurojnë në këtë vend, që vrasin një dashuri dhe e groposin pa pikë delikatase në këtë vend, ku varrosen të gjitha gjërat e bukura.
E unë Zamira, një vajzë e këtij vendi, ish shoqja e tij, ish e dashura e tij, nuk paskam të drejtën të jetoj, të dashuroj, të ndërtoj jetën time, të ardhmen time, vetëm se paskam qenë e dashuruar më parë!? O Zot, farë absurditeti! Ligji i Shoqërisë së këtij vendi ku unë u linda e u rrita, si pjesëtare e kësaj shoqërie të sëmurë, po më bën të ndihem dhe fajtore, thjeshtë për faktin se dashurova, qoftë dhe për hir të Tiranës! Po, po! Shoqëri e sëmurë! Një shoqëri, ku djemtë sundojnë mbi ne, vajzat e çarmatosura. Ne vajzat sot nuk kemi fuqinë, as forcën, as mjetin, të mbrohemi nga sulmet e djemve, sepse arma jonë e të qenit femër në këtë vend, nuk mundet dot të shkrepet mbi ata djemë, ish të dashurit,-ish të fejuarit tanë, sepse akoma nuk është arritur koncepti në vendin tim që një mashkull të ndjehet po aq i fyer para një vajze dhe, më tepër, kur është fjala për të dashurën apo të fejuarën e tij, sa ç'mund të ndjehet e fyer një vajzë para një mashkulli, kur kanë dashuruar më parë.
Cili djalë sot ndjehet i fyer para të dashurës, të fejuarës apo edhe bashkëshortes së tij për dashuritë e tija para martese?! Përkundrazi, ndjehet superior dhe mburravec.
Unë sot në shoqërinë që më rrethon ndjehem një vajzë e ulët, imorale, një grua e ndarë nga i fejuari i saj, pavarësisht se cilët janë kushtet dhe arsyet e kësaj ndarje, një vajzë që më ka mbuluar turpi, një vajzë që më përgojojnë kur kaloj në rrugë, ... një vajzë ... që jeton në një qytet të vogël, ku egoizmi dhe thashethemet janë biseda e parë e ditës. Unë jam një vajzë që ndihem keq dhe me veten time, për hir të një flirti rinie, një dashurie të mbetur në rrugë, një fejese të pakonsumuar, një ëndrre që u kthye në zhgjëndërr! Pse, kaq pak vleka dashuria dhe jeta, sa të mbetet vajza peng i një historie ose i disa historive që i kanë ndodhur në kërkim të lumturisë?
Le të jem unë Zamira, viktima e radhës e kësaj shoqërie të sëmurë e këtij sistemi, ku më mohohet e drejta e të dashuruarit, e të jetuarit, e të banuarit në kryeqytetin e atdheut tim...
Le të jem unë Zamira, viktimë e kësaj shoqërie, mbeturinë e ndërgjegjes së njerëzve të sëmurë... Po a meritoj këtë fat!? Sidoqoftë... Le të jem unë Zamira...!

[artisti.]

Fragment nga Tregimi "Arturi"

Nga Pierre-Pandeli Simsia

Atë ditë Gabriela ishte më ndryshe nga ditët e tjera. Atë ndryshim Arturi nuk
ia vuri re shumë, sepse, si çdo ditë ishte Xhimi i vogël e priste të
"lodronte" me të.
Kur Xhimin e zuri gjumi, ata të dy u ulën në dhomën e pritjes. Ndërsa po
shihnin televizor, Arturi i vuri dorën në qafë dhe e puthi tek rrëza e saj.
Gabriela mbështeti kokën në kraharorin e tij. Arturi e puthi në kokë, duke i
ledhatuar flokët me dorën e majtë.
- Artur, - tha ajo, duke mbajtur kokën mbështetur në kraharorin e
tij.
- Po, mjalti im, fol, - tha, duke mos ia hequr duart nga flokët.
Gabriela ngriti kokën; u largua pak dhe e pa në sy: - Të lutem i ëmbli im,
më thuaj që më do!
Arturi buzëqeshi: - Pse e dashur, kur të ka munguar ty ndonjëherë kjo fjalë?
- Asnjëherë, por...
- E do ta them përsëri? I love you, I love you, I love you. Sa herë do ta
përsëris I love youuuuuu! - U afrua dhe e puthi në buzë.
- Kë do më shumë, mua apo Xhimin? - dhe drejtoi trupin.
Arturi buzëqeshi përsëri: - Sa kohë shpenzove për të gjetur këtë pyetje?
- Nuk do të më përgjigjesh?
- Ty të dua shumë se të kam grua, Xhimin e dua shumë se e kam djalin tim.
- Se e ka djalin tënd! - tha ajo. - Ndenji pak çaste e menduar, pastaj
vazhdoi: - Edhe unë e dua shumë Xhimin, se e kam edhe unë djalë. E di ti çdo të
thotë dashuri e nënës për fëmijën?
- E di, tha Arturi.
- Nga e di, ti s'ke qenë ndonjëherë nënë?
- Nuk kam qenë dhe nuk kam për të qenë kurrë nënë, por edhe unë kam një nënë
dhe ti e di shumë mirë se si bën ajo sa herë që flasim në telefon.
- Oh mjalti im, sa i mirë je! ... Por unë jam nënë, nënë. Unë jam nënë dhe
duhet t'i rri pranë fëmijës tim, t'i jap ngrohtësi. Nuk më kujtohet se ku e
kam dëgjuar të thuhet, se fëmijën e rrit dashuria e nënës, përkëdhelitë e saj...
- Unë ta kam thënë e dashur. Të kam thënë atë që ka shkruar një poet i madh shqiptar dhe, pikërisht ka thënë: "Kush i rrit çiliminjtë? Dashuria e nënës dhe përkëdhelitë..." Sa mirë më vjen e dashur, që i mban
mënd mirë ato ç'të them unë, vargjet e poetëve shqiptarë. Xhimi ynë e dashur po
rritet jo vetëm me përkëdhelitë e nënës, por edhe të babait, - tha, duke i
rrënë lehtë gjoksit të tij me dorë. Iu afrua dhe e puthi përsëri në buzë.
Gabriela po kalonte çaste vërtet të vështira. Kishte vendosur që atë ditë
t'ia tregonte atë brengë të madhe, që po e gërryente çdo ditë shpirtin e saj, që
nga dita që kishte filluar të bashkëjetonte me Arturin. - Arturi im i
dashur! A do të më duash kështu gjithmonë? - i tha pas një pauze, duke e parë në sy,
Sytë i dukeshin si të perënduar.
Arturi nuk iu përgjigj. Po mendonte: "Nuk m'a ka bërë ndonjëherë një pyetje
të tillë, përsë e bën pikërisht sot?! Ne tani nuk jemi të sapodashuruar. Edhe
pse amerikanët e kanë të përditëshme shprehjen "I love you", kjo nuk i ka
munguar asnjëherë nga unë"!
- Po ti më do? - i tha, duke marrë një seriozitet në fytyrë dhe ngrysi
vetullat.
- Mjalti im, ç'po më thua! Po të mos doja shumë, a mund të isha tani pranë
teje? Por... , - nuk mundi të flasë. Mbështeti kokën në kraharorin e tij dhe
nga sytë i rrodhën menjëherë lotë.
Arturit iu dhimbs, kur e pa me sy të përlotur. - Fol e dashur, nuk po të
kuptoj sot ç'farë ke? - tha, duke ia lëmuar flokët me gishta.
Gabriela ndejti pak e heshtur, pastaj tha: - Kam një sekret për të thënë. -
Heshti përsëri dhe ngriti kokën.
Arturi nuk po e kuptonte ç'donte të thoshte ajo. E pa në sy dhe tha: - Çfarë
the?
- Kam një sekret për të thënë, - përsëriti ajo. - Nuk ta kam thënë deri
tani, por ja, duhet të ta them... Nuk mundem dot të duroj më....
Arturi shtrëngoi fort dhëmbët, duke e parë në sy, në pritje të rrëfimit të
sekretit.
- Artur, Xhimi është djali ynë...
- Po e di...
- Por... unë... më parë se të njihesha me ty.... O Zot i madh... Xhimi ka
edhe një vëlla tjetër më të madh...
- Si, si, çfarë the?!
- Po i dashuri im. Xhimi jonë ka edhe një vëlla tjetër më të madh. - Fjalët
që thoshte mezi i kuptoheshin. Ajo po qante me ngashërim. - Ai është djali
im, ata janë të dy fëmijtë e mi.
Kur kam qenë nxënëse në vitin e fundit të shkollës së mesme, dashurova një
djalë. Mbeta shtatzëne. Nuk doja ta hiqja fëmijën, ta abortoja, më dhimbsej
ishte fëmija im. Nuk është faji im, as i fëmijës tim, që pati atë fat babai i
tij, i cili zgjodhi një rrugë të keqe në jetë...
Arturit iu errësua gjithshka përreth. Gabriela, që para pak çastesh ishte
njeriu më i dashur për të, tani Ajo shihej prej tij si një pleh. Ajo s'ishte
gjë tjetër, vetëm një copë bajgë para syve të tij.
- Po po, ti je një copë bajgë, - foli ai në gjuhën shqipë, duke e ngritur
zërin. - Ç'po më thua tani, përse nuk ma ke thënë më parë, - vazhdoi të
fliste, këtë herë në gjuhën angleze.
- Unë doja...
- Çfarë doje! - tha, duke lëvizur në dhomë pa kuptim. - Ku është djali yt
tani?
- Ma mban gjyshja...
- Hë, kurvë e ndyrë! - foli përsëri me zë të lartë në gjuhën shqipe.
- Nuk po të kuptoj ç'po thua, pse nuk flet anglisht?
- Do flas si më pëlqen, - tha, duke lëvizur vazhdimisht nëpër dhomë. - Gjuha
shqipe është gjuha ime... Mos do të më thuash se edhe Xhimi nuk është djali
im, e pastaj të zësh e të kërkosh dashnorë të tjerë e t'u thuash: Mjalti im,
i dashuri im, unë të dua shumë, por kam një sekret për të thënë...
- Artur, të lutem shumë qetësohu! Duhet të kuptosh se ç'po flet. Si e kupton
ti, nëse unë kam patur një fatkeqësi në jetë dhe kjo jo për fajin tim, jam e
keqe, rrugaçe? Kështu e gjykon ti?
- Unë do ta kisha gjykuar shumë mirë, nëse ti do më ishe treguar e sinqertë
që në fillim, ashtu siç jam treguar edhe unë i sinqertë me ty që në fillim.
Përse nuk ma ke thënë më parë? Përse e ke mbajtur të fshehtë deri tani? Kush
të shtyu të ma thuash sot, apo dashuria e nënës që rrit fëmijët? ... Sa vjeç
është djali yt tani?
- Do edhe pesë muaj të mbushë katër vjeç.
- Çfarë po më thua! - Bëri lëvizja të pakuptimta nëpër dhomë. Në fytyrë i dallohej lëvizja e nofullave. - I ati i fëmijës ku është?
- Ka vdekur. U bë përdorues i drogës. Vdiq nga superdoza e lëndës narkotike.
Kur jemi njohur ka qenë njeri shumë i mirë, por më vonë... ndryshoi, nuk e
di pse... u bë përdorues i regullt i drogës.
- O Zot! - tha Arturi dhe vuri duart në kokë...
.................................................. .
Gabriela u çua në këmbë, shkoi tek varësja ku kishte varur çantën e saj dhe
duke nxjerrë një fotograi i tha: - Ja, ky është djali im.
- Çfarë race ka babai i djalit tënd? - e pyeti Arturi, duke i hedhur një
shikim shkarazi fotografisë.
- Je racist? Ç'do të thuash me këtë pyetje? Ti hiqesh sikur nuk je racist -
i tha ajo, që po rrinte në këmbë para Arturit.
- Ti po e thua këtë, unë vetëm të pyeta.
- Është latino-amerikan, por ka lindur këtu në Sh.B.A.
Arturi duke i hedhur edhe një shikim fotografisë zgjati dorën për t'ia
dhënë, pa e parë në sy. Edhe ajo zgjati dorën për të marrë fotografinë, duke e
parë në sy. Priste si do reagonte Arturi, çfarë mund t'i thoshte ai tani asaj.
Arturi pa ia hedhur shikimin, u çua në këmbë, bëri disa lëvizje nëpër dhomë,
hapi derën dhe doli jashtë...
.................................................. ..

Shiu jashtë vazhdonte të binte imët. Arturi i hodhi një shikim cigares që po
e mbante në mes dy gishtave. Nga paketa aty pranë nxorri një cigare tjetër
dhe e ndezi me bishtin e cigares që mbante në dorë. Tymi ishte
përhapur në gjithë hapësirën e dhomës dhe dukej sikur mjegulla që kishte mbuluar
Nju Xhersin përballë kishte hyrë edhe në dhomën e tij.
"Paskam pirë shumë duhan" - tha, kur pa hirnoren të mbushur me bishta
cigaresh. U çua në këmbë dhe shkoi te dritarja. Iu duk vetja se edhe ai ndodhej
tani atje në mes të asaj mjegulle që kishte mbuluar Nju Xhersin. Menjëherë
mendja i shkoi te Xhimi. "Oh, sa më ka marrë malli shpirti im i vogël, sa po më
mungon zemra ime e vogël! Ma ke lënë shtëpinë bosh. Kanë kaluar dy javë që nuk
të kam parë, por babit tënd i duket sikur kanë kaluar dy vjetë, dyzet
vjetë... Kam dy javë pa të parë, sa do të kesh ndryshuar, sa do të jesh rritur. Dy
javë që nuk po i dëgjoj belbëzimet e tua, zërin tënd të bukur kur qan. Ti,
patjetër po fle tani, në këtë mot të zymtë me shi. Ti nuk e di që babin tënd e
ka marrë shumë malli për ty" - po i thoshte një fotografie që po e mbante në
dorë dhe po e shihte. Në atë fotografi Xhimi kishte dalë në krahë të Gabrielës.
"Po Gabriela, edhe ty të dua shumë, më mungon. E di, edhe unë të mungoj
shumë ty" - dhe sytë iu mbushën me lot. Puthi fotografinë dhe po kujtonte copëza nga jeta e tyre. Sa shumë e kishte ndjerë ndryshimin e jetës kur kishte filluar të bashkëjetonte me Gabrielën. Kur jetonte vetëm ishte dorëshpuar dhe lekët i iknin në drejtime të paditur.
Hapi dritaren. Nga jashtë, në dhomë hyri ajri i lagësht dhe i freskët. Ndjeu
një rrënqethje trupi. Ajri i lagësht i freskoi fytyrën. Shihte tymin e
cigares që dilte jashtë dhomës.
Dalëngadalë dhoma po pastrohej nga ajo mjegull tymi, ndërsa Nju Xhersi
përballë vazhdonte të ishte i mjegulluar. Mjegulla atje dukej më e dendur, sikur
po ia merrte frymën atij vendi, atyre njerëzve që ndodheshin atje dhe, në mes
të asaj mjegulle ndodhej edhe xhimi, edhe Gabriela, edhe...
Dhoma u pastrua plotësisht nga tymi dhe era e cigareve. Në atë ambient të
pastër iu duk sikur Gabriela po i trokiste në derë dhe kërkonte edhe ajo të
hynte në atë ambient të pastër bashkë me Xhimin dhe...
- Gabriela! - tha, duke vështruar mjegullën që kishte mbuluar Nju Xhersin.
Shkoi te telefoni, e ngriti dhe formoi numrin e telefonit të gjyshes së saj.
- Hello, - u dëgjua një zë gruaje nga ana tjetër e telefonit.
E kuptoi, ishte zëri i gjyshes së saj.
- Hello, missis ...
- Po, - iu përgjigj gruaja
- Arturi jam... Po, shumë mirë. .. Gabriela ndodhet aty, ju lutem?.... Mund
t'i flas?
.................................................. .....

Uli receptorin e telefonit. I hodhi një shikim rreth e qark dhomës. Mori
hirnoren e mbushur plot me bishta cigaresh dhe shkoi për ta zbrazur në qesen e
mbeturinave. Veshi xhaketën, mbathi këpucët dhe doli jashtë. Duke zbritur
shkallët e pallatit në mendje i rrinin Xhimi, Gabriela,... dhe iu duk se i
kishte pranë edhe ata. Përsëri ndjeu një mall të madh për Xhimin. Mezi priste ta
shihte sa më parë. Edhe Gabriela iu dhimbs shumë. Pamja e saj e vrarë, kur
arturi i kishte folur shumë ashpër herën e fundit, kur e kishte fyer me ato
fjalë, për të cilat edhe ishte penduar... e ngacmonin edhe më tepër tani. Iu
dhimbs shumë, shumë, prandaj po shkonte tani atje, t'i merrte e t'i kishte
përsëri pranë në shtëpinë e tij... familjen e tij, gruan, djalin e tij Xhimin. Do
merrte edhe ... atë, vëllanë e djalit të tij, atë fëmijë të pafajshëm e të
pafat.
Po, po, ai fëmijë do t'i bashkohej familjes së tij dhe do rritej me nënë dhe
me vëlla. Do rritej edhe ai fëmijë në familjen e tij, për të mos i munguar
dashuria e prindit, dashuria e babait. Arturi së bashku me gruan e tij
Gabrielën do ta kenë nën kujdesin e tyre, nën kontrollin e tyre, që edhe atij fëmije
të mos i mungojë mrekullia e dashurisë prindërore.

[artisti.]

Kafeja

(Tregim)

Nga Pierre-Pandeli Simsia

Ato ditë qyteti dukej i zbrazët; rrugët ishin pothuajse të shkreta. Shëtitjet e përnatshme të njerëzve në bulevardin kryesor të qytetit ishin më të shkurtra. Përpara televizorit, njerëzit prisnin të dëgjonin lajmet e reja. Ato lajme nuk ishin dëgjuar kurrë.
Kishte ditë që folësja e televizionit njoftonte për qarkullim zërash të rremë në hapjen e kufirit shtetëror me shtetin fqinj dhe se kalimi i kufirit nga qytetarët mund të sillte pasoja të rënda për jetën...
Ishte hera e parë në jetën e njerëzve që dëgjoheshin ato lajme tronditëse.
Ndryshe ishte realiteti i të ikurve; sapo mbërrinin në tokën e huaj, të larguarit lajmëronin familjarët për mbërritjen e tyre shëndoshë e mirë.
Ajo situatë e krijuar, izolimi i plotë i Shqipërisë me botën e jashtëme, varfëria e madhe që po kalonte populli, urrejtja ndaj sistemit pesëdhjetë vjeçar diktatorial, rrënia përtokë e ekonomisë, mungesa e theksuar e artikujve ushqimorë, shpresa e humbur për një të ardhme të mirë në vend, bëri, që njerëzit të largoheshin nga atdheu.
"Po unë, ç'pres, pse rri akoma këtu"? - mendoi Dimi, ndërsa rrinte i vetmuar në qendrën e qytetit të tij, atje ku mblidheshin zakonisht grupshokë mbrëmjeve.
Njerëzve që largoheshin çdo ditë në shtetin fqinj i ishin bashkuar pothuajse të gjithë shokët e tij. "Pse duhet të rri edhe unë akoma këtu"?
Mendime të shumta i kaluan menjëherë në mendje si për të aprovuar vendimin që donte të merrte. "Djalë beqar jam, pa preokupime familiare... Do iki..."
Mendoi edhe njëherë për të atin, i cili kishte disa vite që ishte burrë i ve, pastaj, mendimi tjetër e bindi: I ati do vazhdonte të jetonte me djalin tjetër, vëllanë e tij më të madh.
Por një mendim tjetër që e fshiku atë çast mendjen e tij, sikur ia sprapsi vendimin e porsa marrë; ishte një pengesë, sikur e mbante të shtrënguar për të mos vendosur të largohej nga atdheu, nga qyteti, nga shtëpia e tij qindravjeçare ku ishin lindur parardhësit e tij, trashëgimtar i të cilëve ishte edhe Ai vetë.
Përpara syve i doli e ëma, siç kishte qenë gjithë jetën e saj dhe para se të vdiste; e gjatë dhe e shëndetshme, ashtu, siç e kishte parë për të fundit herë, tek flinte në gjumin e saj të përjetshëm në arkën mortore.
Herë i çfaqej fytyrëqeshur dhe që kujtohej me respekt nga ata që e kishin njohur edhe pse kishin kaluar dhjetë vjetë që kur ishte ndarë nga kjo jetë, duke i dhënë bekimin: "Të qoftë udha e mbarë bir, dritë t'u bëftë udha dhe mbarësi të kesh përherë ngado që të shkosh"
Ishin ato të njëjtat fjalë urimi, që e ëma i kishte thënë shpesh gjatë kohës së sëmundjes, veçanërisht, gjatë javëve të fundit të jetës së saj.
Pastaj ajo nënë e dashur iu çfaq pak e mërzitur. Pse iu dukën atij sytë e nënës të përlotur? "Ik bir edhe ti, si shumica e njërëzve që po ikin këto ditë, por... do të më marrë malli për ty, nuk do të shohë më nëna"
"Shiheshin" shpesh me njëri tjetrin. Ai shkonte tek varri i saj për t'i vendosur buqetën me lule; e puthte pllakën e ftohtë të mermertë ku ishte fotografia me emrin e saj, viti i lindjes dhe viti i vdekjes, e prekte me duar dhe i dukej sikur prekte trupin, flokët e saja. Edhe ajo e "shihte", duke u ndjerë e lumtur për rritjen e djalit të saj, që ishte më i vogli ndër katër fëmijët.
Të njëjtin veprim bëri edhe atë ditë që e vendosi për t'u larguar; shkoi në varreza, pranë varrit të nënës së tij me një buqetë lule në duar; ndezi një qiri, u përshëndet dhe... i përlotur u largua. Iu duk se morri bekimin e nënës.

* * *
Një shi i imët po rigonte atë ditë fillim pranverë, si për t'i prishur buzëqeshjen lulëzimit të natyrës. Dimi qendroi te pragu i portës, ktheu edhe njëherë kokën pas, si për t'i dhënë lamtumirën asaj shtëpie që u lind dhe kaloi 30-të vitet e jetës së tij. Në dorë mbante një çantë sporti të zezë. As tridhjetë hapa nuk kishte ecur, kur befas përpara i del i ati. U përshëndetën të dy. - Baba, të të përqafoj pak? - I ati nuk foli; e kuptoi ç'donte të thoshte i biri me ato fjalë, madje edhe vendimin e tij që kishte marrë. Vetë i ati, e dëshironte edhe ai, që i biri t'i bashkohej atyre grupe njerëzve që po shkëputeshin nga atdheu i tyre duke kaluar kufirin, si e vetmja shpresë mbijetese, kur çdo gjë në atdheun e tyre po shkonte drejt shkatërrimit.
I hodhi një shikim të birit. Ishte vetë i ati ai, i pari, që hapi krahët për ta përqafuar. At e bir të përqafuar ndjenë nxehtësinë dhe lagështinë e lotëve të njëri tjetrit. Nuk folën, ndejtën pak çaste të përqafuar. Atë çast, heshtja e të dyve dhe sytë e tyre të përlotur folën më shumë se ç'duhet të flisnin ata të dy.
Ai u largua, ndërsa i ati qendroi, duke e shoqëruar me sy nga prapa. "Nëse je për udhë, të qoftë udha e mbarë bir. Paç bekimin tim gjithë jetën, por... a do të shoh vallë babai përsëri?!" - uroi ai me gjithë shpirt nën vete, me sy të përlotur.

* * *
Në qytetin e fundit bregdetar shiu kishte pushuar. Autobuzi kaloi mespërmes qytetit për të shkuar në afërsi të fshatit kufitar.

Mbasditja sapo kishte kaluar. Vendi përreth dukej si një shesh i madh fushimi; burra, gra, djem, vajza, fëmijë të moshave të ndryshme.
Vargut të gjatë të njerëzve duke ecur drejt vijës ndarrëse të kufirit që ishte e rrafshuar e gjitha iu bashkua edhe Dimi.
Nuk ishte e lehtë të ecje nëpër male, ishte tepër e vështirë. Pasi zbritën një tatëpjetë, sapo mbërritën poshtë në bregun e një përroi që rridhte pak ujë, duhet të ngjiteshin përsëri lart në mal nëpër një rrugë dhish. Në biseda të ndryshme dëgjoheshin edhe fjalët: "Duhet të shpejtojmë, të ecim sa pa na zënë nata në këto udhë të shkreta e të vështira mes maleve..."
Askush nuk e dinte se sa rrugë të gjatë dhe të lodhshme kishin ecur dhe, vargu i njerëzve u shpërbë. Më të rinjtë ecnin me të shpejtë, ndërsa më të moshuarit e ndjenin shumë lodhjen.
Dalëngadalë muzgu po fillonte të nderrej mbi atë grykë mali.
- Hë hë, nuk po mundem dot të ecë; nuk më mbajnë më gjunjët" - tha një burrë dhe u ul.
- Po vazhdove kështu ti, s'kemi për të mbërritur kurrë ne me ty në gjithë atë rrugë që kemi për të bërë - i tha një tjetër, pothuajse moshatar me të.
- Nuk e mendoja kaq të vështirë e të lodhshme këtë rrugë, - tha përsëri burri.
- Edhe unë nuk po mundem dot të eci - tha një grua, pak më e re në moshë se ata.
- Juve gratë, për havale' j'u kemi ne burrat - tha një tjetër.
- Për havale', thua ti, po... s'bëni dot pa ne gratë ju, - u hodh e foli një grua tjetër.
- Nuk është çasti për të bërë shaka, po hë, të shpejtojmë hapat pa na zënë nata në këto shkrepa. I faleminderit Zotit që pushoi shiu së rrëni. Është më mirë të na zërë nata atje, lart në mal, sesa në këtë grykë këtu, - tha një burrë tjetër.

Nga prapa u dëgjua një zë, qarje fëmije. Pastaj ai zë u shtua; u dëgjuan disa zëra të tjerë fëmijësh. Tre burra ulën fëmijtë e tyre që po i mbanin në krahë. Lodhja e madhe u lexohej pastër në fytyrat e skuqura dhe frymëmarja e shpejtë e tyre dëgjohej si erë çjerrëse në atë shteg të ngushtë dhish ku po i ngjiteshin asaj pjese mali.
Dimi ktheu kokën dhe eci disa hapa prapa; ndjeu lëndim të thekshëm. Iu drejtuar një burri rreth të 44-ave. - Mund t'ju ndihmojë unë?
Burri bashkë me gruan dhe dy fëmijtë e tij u ulën. Fëmijët duhet të ishin 5-së dhe 7-të vjeçë.
- Me çfarë mund të më ndihmosh? - tha burri dhe tundi kokën majtas-djathtas, si shenjë pendese.
- Të vazhdojmë rrugën, të ecim. T'ua mbaj unë në krah një fëmijë - dhe pa nga më i vogli.
- Ah, Zot i madh! Ç'mallkim qenka ky fat për ne, për gjithë këtë popull! Përse duhet të vuajmë? - tha gruaja dhe vuri duart përpara fytyrës.
- Të faleminderit shumë more vëlla, por nuk është e lehtë edhe për ty kjo që po thua. Nuk po mundemi dot. Nuk e mendonim se do ishte kaq larg dhe shumë e vështirë mbërritja në atë shtet të huaj. Vërtet jemi shtete fqinjë, një vijë e hollë teli i ndan kufijtë tanë, megjithëse ne edhe atë vijë teli s'e pamë fare, por qenka shumë larg, shumë, shumë, shumë e vështirë dhe e mundimshme. Do kthehemi përsëri nga erdhëm, do kthehemi në Shqipëri. Po ku do shkojmë tani? Po fillon të bjerë nata.
- Ooohhh! - doli e dhimbshme një psherëtimë e thellë nga gjoksi i gruas.
- Kurajo! Duhet të bëjmë kurajo, përderisa e morrëm këtë vendim - tha Dimi dhe kapi djalin e vogël, duke ia vënë duart poshtë sqetullave. E ngriti në krahë. - Çohu vëlla, çohu të ikim.
Burri e vështroi Dimin gjithë mirësi.
Zëra të tjerë qarje fëmijësh u dëgjuan edhe më afër.
"Pse shpejtuan ata djemtë e rinj ..., ikën - tha ai nën vete dhe një gulç iu mblodh në stomak që po i rëndonte si një gur i rrëndë. - "Edhe këta fatkeqë s'e kanë ditur sa e mundimshme qenka për të mbërritur në shtetin fqinj, përndryshe, s'do ta kishin marrë udhën me familjet e tyre" - mendoi.

- Ah, o Zot i madh! Këtë natën e sotme që po heqim ne me fëmijtë tanë, s'kam për ta harruar kurrë; natës së parë të varrit kam për t'ia rrëfyer - u dëgjua një zë tjetër burri, që po i ngjitej të përpjetës në mal me fëmijën e tij në krahë, në mes errësirës së zezë të natës.
- Ç'mu desh mua të shkretën që erdha, nuk e mendonim se do ishte kaq larg - ia ktheu e shoqja, që ecte disa hapa prapa tij dhe që kishte hedhur krahut një çantë.- M'u torturuan fëmijët sonte; na shpëtoftë Zoti nga ndonjë egërsirë në këtë mal.
- Ore, po ku ndodhemi ne tani, në tokën tonë apo në shtetin fqinj? - u dëgjua një zë tjetër burri.
- Pse, nuk e dëgjove ti atë djalin kur tha, ja, këto janë piramidat. Tani po hyjmë në tokën e huaj.
- Jo, s'e dëgjova unë! Kur e tha ai?
- Më duket se, para... dy orësh.
- Uaaa! Domethënë paskemi dy orë ne që po ecim në malet e shtetit fqinj?!
Dimi, kur dëgjoi këtë bisedë, menjëherë solli përpara syve hartën e Shqipërisë. Qytetin e tij nga ishte nisur dhe shtetin e huaj në të cilin ndodheshin aty. Po i dukej e çuditëshme; "Domethënë, unë tani ndodhem në shtetin fqinj? Në tokë të huaj?! "Babi tani, sigurisht, fle!" - Një psherrëtimë i doli nga thellësia e shpirtit.
- Edhe pak të ecim, se e hodhëm këtë të përpjetën e madhe. Kjo ishte dhe më e lodhshmja - tha një burrë që e njihte rrugën, e kishte kaluar disa herë kufirin nga ai vend.
- "O Zot! Na ndihmo të mos kemi më për të ecur rrugë të tilla kaq të përpjeta, të vështira dhe të lodhshme" - mërmëriti një grua nën vete, duke i rrënë gjoksit me dorë, si për t'u çliruar nga ajo lodhje "e tmerrshme", siç do ta quante ajo.

Kur mbërritën në majë të malit, disa thoshin se ishte kodër, jo mal, atyre u dukej se kishin fituar një betejë ndaj armikut. Pas një pjese të rrafshtë, që atyre, në errësirën e natës iu duk si një fushë, shtrihej një pyll i madh, që nxinte më tepër sa ç'nxinte ajo natë me një dritë hëne të zbehtë.
- Të ulemi e të çlodhemi, se vdiqëm, s'po ngopemi dot me frymë - u dëgjua një zë gruaje.
Disa fëmijë të tjerë nuk folën, u ulën vetë.
- O bobobobo, sa po më çajnë këmbët - tha një burrë rreth të 50-tave dhe vuri duart në këpucë për t'i zmbathur. - Ah, o qen i ngordhur, o katil, o vrasës njerëzish të pafajshëm, ç'na bëre ti neve me atë politikë të vetizolimit që ndoqe...
- S'kemi ku shkojmë tani. Të rrimë pak këtu e të shlodhemi.
- Ndenjja është në dëmin tonë. Sa më shumë të rrimë, aq më shumë do vonohemi. E mira është që lumin ta kalojmë me ditë.
Pak në brendësi në errësirën e pyllit u duk një dritëz e vogël. Pastaj u dukën dy. Dritat herë shfaqeshin, herë humbisnin shkëlqimin e tyre
- Shahin, e shikon atë dritën e vogël atje? Çfarë është ajo? - i tha një grua me zë të ulët bashkëshortit të saj tepër e frikësuar, që nuk po i dallonte ç'farë dritash ishin ato dhe drejtoi gishtin në drejtim ku shtrihej pylli.
- Nuk është gjë moj grua, njerëz fatkeqë do jenë dhe ata si ne që kanë marrë këtë rrugë, që s'i dihet se ku do përfundojë - i tha Shahini së shoqes për ta qetësuar. Edhe ai vetë i kishte parë ato drita. Vërtetë të vogla ishin ato, por nuk i ishin dukur si dritë cigareje e ndezur. Dritëzat lëviznin ngadalshëm, herë afroheshin, herë largoheshin.
I shkoi mendja tek një komshi i tij që i kishte thënë ç'i kishte ndodhur rrugës për të shkuar në atë shtet ku po shkonin edhe ata. - "Na kapën ushtarët e vendit fqinj në mal, ishin pesë ushtarë" - i kishte thënë fqinja. - "Ne ishim tre shokë, të tre trupa të fuqishëm, por në tokë të huaj, trupi, sado i fuqishëm të jetë, bëhet spurdhjak. Mua, si më të bëshmin, më thanë të merrja dy shkopinj. Unë as gjuhën s'e kuptoja, por më bënë shenja. Këputa dy degë të holla nga një shkurre, ia zhvesha gjethet dhe ia dhashë atij që m'i kërkoi. Prisja ç'farë do bënin. Ai seç foli disa fjalë në gjuhën e tyre dhe ata duke u zgërdhirë filluan të qeshnin. Më bënë shenjë që të merja edhe katër shkopinj të tjerë. Veprova ashtu siç veprova edhe më parë. Këputa katër degë nga shkurret, ia zhvesha gjethet dhe ia dhashë. Ata përsëri flisnin dhe qeshnin. Nuk kuptonim, vetëm me shenja na thanë të uleshin në gjunjë dhe ta mbanim kokën të përkulur poshtë. Bëmë ashtu siç e kuptuam. U ulëm të tre përbri njëri tjetrit dhe prisnim me zemër të ngrirë ç'do bënin. Njëri nga ata filloi një këngë të pakuptueshme në gjuhën e tyre, që u pasua edhe nga të tjerët. Mbi kokën time unë ndjeva një goditje, pastaj edhe një tjetër, edhe një tjetër. Goditjet mbi kokën time vinin sipas ritmit të këngës që ata këndonin. Koka ime në atë çast po shërbente si xhez e goditur nga shkopinjtë që unë vetë i bëra, për të mbajtur ritmin e këngëve të tyre. Më shumë se dhimbja që po ndjeja, një urrejtje e madhe më ngacmoi në ato çaste për poshtërimin që po më bënin. Doja të veproja, pa marrë parasysh asgjë edhe pse isha i huaj në një tokë të huaj e të panjohur. Mes dhimbjeve dhe poshtërsisë që po jetoja në ato çaste, doja të shikoja se ç'po bëhej me shokët e mi, megjithëse e mendova se edhe ata të njëjtën situatë si unë po kalonin përderisa ishim ulur përpara tyre. Lëviza pak kokën për të parë shokun që kisha në krahun e majtë, kur një goditje e fortë shkopi më fshiku syrin dhe faqen. Pas pak sekodash kënga u ndal dhe ata përsëri folën në gjuhën e tyre, që ne s'i kuptuam, vetëm nga shenjat e veprimeve të tyre, kuptuam se duhet të çoheshim në këmbë. U çuam, kur njëri nga ata më drejtoi një bajonetë, nga arma që mbanin në duar, duke më prekur pak gushën..."
- Ashtu qoftë Shahin, njerëz si ne të jenë që kanë marrë këtë udhë, por, kam frikë për vajzën; është 13 vjeçe dhe e ka trupin pak të zhvilluar, - ia prishi përsëri mendimet e shoqja.
Shahini nuk foli, vetëm po mendonte: "Do Zoti të më ndihmojë, të mos m'i ndodhë gjë e keqe vajzës, se, përndryshe, jetën time kam për ta dhënë për këtë vajzë..."

Dalëngadalë, nata e zezë dhe e frikëshme ia la vendin agimit të ri të ditës tjetër. Ai grup njerëzish me fëmijët e tyre e kishin kaluar atë natë në mal, në qiell të hapur. U çuan dhe ecën andej nga ecte ai që i drejtonte, që e njihte atë udhë. Në horizont u çfaqën rrezet e para të diellit.
- Na duhet të shpejtojmë pak tani; nuk është shumë larg lumi, na duhet ta kalojmë sa më shpejtë...
- Ujë, dua ujë! Ah o Zot! Vdiqa për një pikë ujë! M'u tha buza për pak ujë - u dëgjua zëri i një gruaje.
Vërtetë buza i dukej si e plasaritur dhe i kishte marrë një zbardhje. - Ku ka një përrua këtu afër apo ndonjë burim uji? Ku është lumi, që na thanë, se keni për të kaluar lumin?
- Babi, dua ujë, dua ujë - i tha një fëmijë të atit që po e mbante në krahë.
- Nuk ka babi ujë tani xhani i babit, por edhe pak dhe do pish ujë sa të ngopesh.
- Po unë dua tani - tha fëmija dhe ia shkrepi të qarit.
- Ah! Vdiqa për një pikë ujë - vazhdonte të fliste përsëri gruaja.
- Të lutem, moj motër - iu drejtua asaj burri që mbante fëmijën në krahë dhe që kërkonte ujë. - E dimë qe je e etur, ashtu si të gjithë ne, por, mos fol me zë, se po të dëgjojnë fëmijët dhe po na kërkojnë ujë.
Gruaja si e zënë në faj, në pendesë për atë që kishte bërë, iu afrua fëmijës në krah të të atit: - Jo shpirti i tetës, mos qaj. Edhe pak dhe të gjithë do pijmë ujë. Mos qaj zemër e vogël, të kam xhan - i foli gruaja me zë përkëdhelës dhe me dy gishtat e duarve ia fshiu lotët fëmijës që po rridhnin faqeve.
- Mami, ka ujë në çantën që po e mban babi? - u dëgjua një zë tjetër vajze të vogël që po i thoshtë nënës së saj të kapur për dore.
Ajo bëri sikur nuk dëgjoi. E dinte që nuk kishte. Ngjitja e vështirë dhe e lodhshme e rrugës në mal i kishte detyruar të gjithë ata që po ecnin në atë të përpjetë ta kishin mbaruar më shpejt sa duhej ujin e marrë me vete për rrugës.
- Babi - iu drejtua përsëri vajza e vogël të atit. - Ke ujë në çantë?
- Hej ç'na bëri ajo e flamosur, me ujin që e kujtoi - mërmëriti nën vete e ëma e vajzës .
- Edhe pak dhe të gjithë do pimë ujë - tha gruaja si me dënesë. - Shikoni sa bukur kanë çelur lulet! - vazhdoi të flasë gruaja, si për t'i ndëruar drejtimin bisedës që kishte marrë udhë pa krye dhe këputi një lule mes gjelbërimit të porsaçelur pranveror në mal.
Duke ecur nëpër mal, nga larg u duk një lumë i gjërë, që vende vende bënte disa dredhje, duke ndryshuar drejtimin e tij. U duk edhe një urë e madhe që lidhte dy brigjet e lumit.
- Mos të bëjmë gabim të zbresim poshtë urës, - tha një burrë, që ecte në krye të njerëzve. - Janë ushtarët atje; do t'i shkojmë ujkut në gojë vetë, me këmbët tona.
- Po si do ta kalojmë lumin? Është i madh!
- Është ca i gjërë, por do mundohemi ta kalojmë.
- Pse, duhet të kalohet patjetër lumi?
- Unë s'e kalojë lumin me fëmijët - tha një grua. Nuk erdhëm ne të lëmë jetën bashkë me fëmijët në këtë lum.
- Po si do t'ia bëjmë?
Asnjeri nuk foli.

Nga lart, duke zbritur poshtë kodrës, panë një grup njerëzish që po rrinin në breg të lumit.
- Do jenë ata, që shpejtuan për të mbërritur sa më parë - tha një burrë. Të tjerët nuk folën.
- "Qenka shumë i gjërë lumi" foli një burrë me veten e tij. Si do t'ia bëjnë gratë dhe fëmijët?
Një burrë tjetër sikur ia lexoi mendimet, tha: - Shumë i madh duket lumi nga lart...
Njerëzit ecnin, duke vështruar lumin.

Ata zbritën poshtë bregut të lumit dhe iu bashkuan grupit tjetër të njerëzve. Një si pyll i vogël shtrihej përgjatë bregut të lumit.
Një grua lëshoi çantën në tokë dhe diçka po kërkonte brenda saj. U dëgjua një fëshfëritje e lehtë. Gruaja nxorri ushqimet e mbetura që kishte marrë me vete nga qesja plastike dhe me atë në dorë u drejtua për nga bregu i lumit. Ishte e njëjta grua, që ishte shprehur për etjen e saj.
- Do bjesh në lumë, moj e uruar, ku shkon ashtu? - i tha një burrë, që duhet të ishte i afërmi i saj.
"Mua shyqyr që më panë sytë ujë" - mendoi gruaja. - Kemi ujë plot tani, të pijmë e të ngopemi të gjithë, - tha dhe doli me qesen e mbushur me ujë.
Katër burra të tjerë iu drejtuan bregut me qese në duar.
- Hë! Çfarë mendoni, si do bëjmë? - tha një burrë nga grupi i të porsaardhurve.
- E kemi gjetur zgjidhjen - iu përgjigj një burrë rreth të pesëdhjetave. - E shikon atë atje? - dhe bëri me dorë nga një barakë e vjetër e ndërtuar me dërrasa.
- Më duket se vetë zoti i madh po na ndihmon. Në barrakë ndodhen ato që na nevojiten tani, sqepar, gozhdë, çekiçë...
- Edhe?
- Ja, do ta kalojmë lumin, - tha një burrë tjetër.
- Do ta kalojmë, po si? Me sqeparë, me gozhdë, me çekiçë...?
Gratë nga grupi i sapoardhur po dëgjonin me vëmendje dhe s'po kuptonin ç'po thuhej. Një grua, që po shihte degët e pemëve të thara të rrëzuara po mendonte: "Ah, t'i kisha unë në shtëpi tani gjithë këto dru për dimër...
- T'i futemi punës e të mos vonohemi - tha përsëri burri dhe eci në drejtim të barrakës. Pas tij ecën edhe dy djem të rinj në moshë.
- Do marrim disa dërrasa nga kjo barraka këtu, do ndërtojmë një trapo, ta lidhim me tel...
- Ku j'u paska shkuar mendja more vëllezër, foli një burrë tjetër. Eh, mëndjendriturit...
- Se mos na kapin? - u dëgjua një tjetër zë burri.
- Mos na ndillni tersllëk tani.
- Ç'të bëjmë? Rrugë tjetër nuk ka. Ftohtë është. Lumi është i gjërë, janë gra dhe fëmijë - dhe e hodhi shikimin nga disa gra.
Si të ishin në tokën e tyre, si ta kishin mallin e tyre, shkëputën disa dërrasa nga barraka, duke e lënë atë si një kufomë të kafshuar nga ndonjë egërrsirë. Morrën dy trungje të trashë dhe filluan t'i shtrijnë dërrasat mbi to. Një djalë doli nga barraka me një rreth teli hedhur krahut. Dëgjoheshin trokitjet e çekiçit mbi gozhda.
Pas pak trapoja ishte gati, pothuajse dy metër e gjërë dhe e gjatë. Në të dyja anët e trapos lidhën tel.
- Duhet të hidhet njëri në lumë tani, - foli një nga burrat që kishte ndihmuar në ndërtimin e trapos.
Askush nuk foli.
- Hë, - foli përsëri i njëjti burrë. Del ndonjëri të hyjë në lumë, të tërheqi trapon për ta kaluar në anën tjetër të lumit? Rrugë tjetër nuk kemi.
Përsëri asnjëri nuk foli. Vështronin trapon; disa e hodhën shikimin në gjërësinë e lumit. Seç mërmëritën me vete dhe lëvizën pak kokën majtas djathtas.
Heshtjen e theu ai, Dimi. - Po hyj unë, - tha dhe filloi të zhvishej. Të gjithë njerëzit kthyen kokat nga ai.

Ai xhvishte rrobat e trupit, të tjerët e shikonin. Një grua lëvizi supet, si të ndjente të ftohtët në trupin e saj. Dimi vendosi rrobat e trupit mbi trapo dhe hyri në ujë.
Ai notonte me njërën dorë, ndërsa me dorën tjetër tërhiqte trapon. Dy burra të tjerë nga bregu e ndihmonin duke e lëshuar telin lidhës. Të gjithë njerëzit në breg të lumit ndjenë morrnica në trup kur shikonin Dimin të notonte me njërën dorë, me trupin e kthyer brinjas.
Ai notonte me vështirësi të madhe; uji i lumit e largonte më poshtë në drejtim të rrjedhës së tij. Dy burra në bregun e lumit lironin telin nga rrota e mbledhur, ku ishte lidhur me pjesën tjetër të trapos
Pas disa minutave, Dimi mbërriti në bregun tjetër të lumit, disa metra më poshtë drejtimit nga vendi ku ishte nisur. Trupi filloi t'i dridhej nga të ftohtët. Pjesën e mjekrës dhe mollëzat e faqeve nuk i ndjente t'i kishte të tijat. Mori në dorë trapon dhe eci gjatë bregut, që binte vijë e drejtë me njerëzit matanë bregut tjetër.
- Aman, o Perëndi! - tha një grua dhe bëri kryq me dorë. Ai veprim i të bërit kryq, u shoqërua edhe nga disa gra të tjera.
- Ta tërheqim telin tani? - U dëgjua zëri i një burri.
- Prisni pak - tha Dimi me zërin që i dridhej, që mezi u dëgjua dhe morri rrobat e trupit; hyri mes shkurreve. Nuk vonoi shumë, kur u duk përsëri; ishte i veshur.
- Tani po, tërhiqeni, - tha dhe mbante të shtrënguar me dorë telin. Ca nga zhurma e rrjedhës së ujit, ca nga të dridhurat e tij, zëri iu dëgjua si i mekur. Disa burra të tjerë iu bashkuan dy burrave dhe filluan tërheqjen e telit për të sjellë trapon në breg të lumit.
Kush do ishte i pari që do ta merrte guximin t'i hipte asaj "varke"? Gratë filluan pëshpëritjen me njëra tjetrën. Ndjeheshin shumë të frikësuara, për më tepër mendonin për fëmijët e vegjël.


- "O Zot i madh! Kalohet gjithë ky lumë kështu me këto copra dërrasa të lidhura me dy fije teli?" - mendoi një grua.
Edhe një burrë tjetër po mendonte, si mund të kalohet lumi me këtë copë "varkë"? Pastaj i njëjti burrë iu drejtua dy djemve: - Hajdeni ju të rrinjtë, se dini edhe të notoni. Hipni, që të mos vonohemi shumë.
- Dy të rrinjtë qeshën: - Do hipim xhaxhi, do hipim, po më mirë është që të hipësh edhe ti me ne.
- Opo hë, vazhdoni ju të rrinjtë në fillim, po dhe ne do e kalojmë...
Dy të rrinjtë hipën në "varkë" dhe po qendronin në këmbë; po mundoheshin të mbanin ekuilibrin. Dimi nga ana tjetër e bregut filloi tërheqjen e telit. "Varka" e vogël rrëshqiste në sipërfaqen e ujit. Njerëzit në breg të lumit shikonin me ankth, në pritje të ndonjë të keqe, përmbysjen e trapos, siç do ta quanin ata.
Dy gra u panë të bëjnë kryq me dorë, duke mërmëritur diçka; ishte lutja e tyre që po i drejtoheshin Zotit .- Zoti j'u ndihmoftë, - u dëgjua një zë gruaje.
- Zoti na ndihmoftë të gjithë neve këtu si jemi; të gjithë kemi për ta bërë këtë lundrim sa të vështirë aq edhe të rrezikshëm.
- Na shpëto fëmijët o Zot - u dëgjua një zë tjetër gruaje.
- Zoti ka për të na ndihmuar të gjithë neve.
"Varka" e vogël kishte arritur pothuajse në gjysmën e gjërësisë së lumit. Dy djemtë e hipur në atë "varkë" kishin përkulur kurrizin dhe kishin mbështetur duart mbi dyshemenë e saj.

- Kur të na vijë rradha për ta kaluar lumin, nuk do rrimë në këmbë ne - i tha një grua bashkëshortit të saj, që pranë kishte një djalë të vogël.
- Ç'a këmbë, thua ti, moj? Do rrimë ulur dhe do mbahemi fort, madje.
Tek i shikoje ata njerëz fatkeq, siç ishte i keq fati për një vend dhe popull të tërë, tek lundronin mbi disa dërrasa të gozhduara mbi dy hunj, ndjeje dhimbje, dhimbje dhe brengë.
I fundit që e kaloi lumin me atë trapo, ishte një djalë rreth të 28-tave.

- O Perëndiiii, o Perëndi e madhe! Nuk di ça të them more djalë. Nuk gjej më fjalë që të uroj more bir, për këtë sakrificë dhe nder të madh që na bëre - u dëgjua zëri i një gruajë. Të gjithë kthyen kokat nga ajo. Gruaja iu afrua Dimit, sikur donte ta përqafonte. - "Rrofsh bir, rrofsh!
- Të rrojë se ç'ke me të, - tha një burrë dhe u përkul të marrë çantën. Një burrë tjetër nxorri nga çanta një shishe: - Merre! Hallall ta kesh. Është raki, e kam zjerrë vetë. Merre, ta kesh për rrugës, të pish, se të bën mirë, të nxeh.
- Faleminderit more djalë! Rrofsh! - U dëgjuan zëra të tjerë.
Dimi e pa në sy. - Merre i tha tjetri, - hallall e ke. Dimi e morri shishen: Edhe pse vetë nuk ishte i vënë shumë pas rakisë, iu kujtua i ati; e pinte rakinë, madje shumë. Pa të, nuk mund të rrinte as edhe një ditë pa e pirë, por siç e thoshte edhe vetë i ati, unë pi rrakinë e jo rakia të më pijë mua. Kur e shoh që po e teproj në pije, e ndërpres... - Kjo ishte edhe arësyeja, që i ati, kurrë nuk vinte në shtëpi i dehur. -"Eh babi, babi!" - foli Dimi nën vete; ndjeu mall dhe dashuri të madhe. Iu duk se kishte shumë ditë pa e parë të atin - Ku do jesh tani në këtë orë të mëngjesit? Sigurisht, në klubin e lagjes për të kthyer ndonjë gotë dhe për të pirë kafenë e mëngjesit. Kafeja! Eh, ajo kafe elbi! Eh ajo kafe qiqre që shteti shqiptar na i ka detyruar ne, njerëzve për ta pirë në mungesë të kafes origjinale, që se ka kurrë shijen e kafes... dhe ju të moshuarit, gënjeheni pas saj" - Sytë i mbante tek shishja e rakisë, që, instiktivisht e rrotulloi me dorë. Vetë i ati i kishte thënë ato ditët e ikjes së madhe të shqiptarëve përtej kufirit. "Nuk do gjë babi prej teje të më dërgosh, nëse ikën andej bir, vetëm kafe; kafe të më dërgosh biri im, mi ke sjellë të gjitha. Na është tharrë buza për të pirë një kafe origjinale. Mosha jonë vetëm kafe do tani..." - Një ofshamë e thellë i doli nga shpirti dhe u duk se qerpikët shkundën lotë edhe pse fytyrën e kishte ende të lagët nga lumi.
- Kemi dhe shumë rrugë për të bërë? - tha një burrë, duke vështruar kodrën përballë.
Askush nuk foli. Njerëzit filluan të lëviznin. Më të rrinjtë, përsëri u shkëputën dhe ecën në drejtim të kodrës.
- Pse, prap paskemi të përpjeta për t'u ngjitur ne? - foli një grua nën vete.
- Shikoni mirë, se mos kemi harruar ndonjë gjë, - tha një burrë dhe ktheu kokën pas.
Një burrë tjetër vuri dorën jashtë xhepit të pantallonave, për t'u bindur për portofolin.

Edhe ajo rrugë e përpjetë në atë faqe kodre ishte e vështirë, por mendimi se kishin kaluar pengesën e madhe, kalimin e lumit, sikur i jepte kurajo për t'ia larguar lodhjen.
Tek i ngjiteshin kodrës përpjetë u dëgjua një zhurmë e lehtë, rrjedhje uji. Nga disa gurë panë të rridhte ujë i ftohtë dhe i pastër.
- Po unë, ç'e mbaj ujin e lumit me vete? - foli gruaja nën vete me qesen në dorë. E derdhi dhe përkuli trupin mbi rrjedhën e ujit.
- Po na ikin të gjithë dhe s'dimë nga të shkojmë pastaj, po hë, jepini pak këmbëve, lëreni ujin tani, - foli një burrë, që dukej se ishte më i moshuari në atë grup njerëzish.
Dimi ecte pa u shkëputur nga grupi i mbetur prapa që i kishte shoqëruar gjatë gjithë atij rrugëtimi; ishin prindër me fëmijë të vegjël.
Bisedat që bëheshin, dukej sikur nuk po e ndjenin më lodhjen.
- Ti ke njerëz andej, ndonjë shok, a ku ta di unë?
- Po, kam një nip. Kam edhe dy numra telefoni që m'i kanë dhënë disa shokë.
- Unë skam as shokë, as ndonjë numër telefoni.
- Po si do bësh? Apo...
- Si do bëj! Si gjithë të tjerët edhe unë.
- Na kanë thënë; edhe familjet vendase këtu, i kanë hapur dyert e shtëpive të tyre për të ardhurit. U vjen keq dhe duan t'i ndihmojnë. Sigurisht, kanë edhe interesin e tyre për krahë pune.
- Një nga lagjja ime, ka dy muaj që ka ikur. Punon çoban. Diku këtu afër duhet të jetë, se kështu ka thënë; jam në një fshat afër me kufirin.
- Punë ka plot. Stinë pranvere është tani; bujqërit e këtij vendi kanë nevojë për krahë pune, sidomos në këtë stinë.
- Edhe një ndihmësmjeke nga lagja ime, diku këtu afër duhet të jetë. Kështu ka njoftuar; i shërben një gruaje të moshuar.
- Pse, keni ndërmend të qendroni në fshatra ju? Kryeqyteti ore, kryeqyteti! Atje është edhe mundësia më e madhe edhe për të gjetur punë edhe për t'i shpëtuar policisë.
- Besoj, se ia dolëm mirë; i shpëtuam policëve.
- Prit, mos u shpejtoni, kur të mbërrijmë mirë, atëhere themi se i shpëtuam policëve...
- Ehhh!

Pas një të përpjete të vështirë, nga maja e kodrës u shfaq qyteti. Kodra gjelbëronte nga pishat dhe bredhat. Në një vend, ata panë të grumbulluara disa shishe bosh plastike uji, coca cola e pije të tjera freskuese, të panjohura deri në atë kohë në Shqipëri, të lëna aty nga ndonjë grup të rinjsh vendas, sigurisht, të ardhur për ndonjë piknik .
- O Zot! Ç'farë nuk ka bërë dora e njeriut. Shikoni sa bukuri e madhe që është! - tha një burrë, me shikimin poshtë.
Grupi i njerëzve hodhi shikimin poshtë kodrës nga dukej qyteti. Ai shtrihej përgjatë një vije bregdetare. Disa vaporë të mëdhenj ishin akorduar në port.
Në oborin e një shtëpie, një prift i veshur me veladonin e zi, i kënaqej një tufe bagëtish, dele dhe qingja.
- Së shpejti janë pashkët dhe vendasit i festojnë me madhështi atë festë të bukur e të shenjtë. Ja, ato qingja do therrin për pashkë.
- Eh! - Psherëtinë të tjerët, që kishin kohë që e kishin harruar shijen e mishit...
- Na duket, sikur jemi të një fisi, o vëllezër, si një familje. Edhe pse rastësia, i njëjti hall që na zuri, na njohu në këtë udhë të vështirë e të panjohur, sikur po na vjen keq të ndahemi nga njëri tjetri.
- Epo, bashkë gjithmonë nuk do rrimë ne, po mirë edhe kaq, e bëmë rrugën dhe i faleminderit të madhit Zot, që na ndihmoi nga ndonjë e keqe e papritur.

* * *
Autobuzi mbërriti në orët e para, pa zbardhur ende agimi. Kishin udhëtuar orë të tëra për tërë natën. Pjesa tjetër, më të moshuarit, gratë dhe fëmijët gjatë udhëtimit rranë në një gjumë të thellë, gjumë vdekje, siç do ta quanin ata. U dëgjuan edhe disa ngërhitje.
Autobusë të shumtë të ardhur nga qytetet e ndryshme të atij shteti, njerëz të moshave të ndryshme që lëviznin në të gjitha drejtimet, taksi, dyqane të shumtë që shndrisnin nga dritat neone... Kjo ishte pamja në atë agjenci autobuzësh.
- Të hyjmë në ndonjë dyqan e të shlodhemi pak - tha burri që rrinte me gruan dhe dy fëmijët e vegjël, që Dimi për asnjë çast nuk i ishte ndarë.
Ajri i ngrohtë dhe aroma e këndëshme e kafes që ishte përhapur brenda dyqanit, sikur ia lehtësoi lodhjen. Përsëri Dimit, mendja i shkoi tek i ati.
"Kafe, kafe me bollëk... Oohhhh!" Sa i pasur po i dukej ai dyqan ku nuk mungonte asnjë mall. Kafe, fruta dhe fara të thata, pije të ndryshme alkoolike dhe freskuese të panjohura. Mendja i rrinte tani vetëm tek i ati. Po i dhimbsej më shumë se kurrë. Donte të blinte kafe e t'ia dërgonte që atë çast. Po ku do ta mbante? Si do t'ia dërgonte? As vetë nuk e dinte se ku do shkonte atë ditë të parë të mbërritjes së tij në atë shtet të huaj.
Nga jashtë xhamave ku po rrinin ulur, Dimit iu duk se dalloi tre bashkqytetarë, moshatarë të tij. U çua menjëherë dhe doli jashtë. Nuk kishte qenë i gabuar; me njërin nga ata kishte qenë bashkënxënës në një klasë.
- Edhe ju këtu? -
- Po - thanë ata. - Edhe ne këtu, por e kemi vendosur të ikim.
- Të ikni?! Pse?
- Ah! - tha njëri nga ata. - Kam një javë pa u larë. Nuk njoh njeri këtu...
- S'po gjejmë dot punë...
- Vdiqëm për gjumë...
- Kam lënë gruan dhe fëmijët në Shqipëri, nuk mundem dot më...
Dimit, sikur iu mpakën shpresat kur dëgjoi ato biseda.
Ata sikur ia lexuan mendimet në fytyrën e tij, që u duk e mendueshme.
- Urojmë ore vëlla të të ectë mbarë ty. Mos u demoralizo nga ç'po të themi. Provoje edhe ti njëherë fatin tënd.
- Kur do ktheheni në Shqipëri? - pyeti Dimi dhe pa nga shoku i tij, ish bashkënxënës.
- Tani, me autobusin e rradhës.
- Të lutem shumë! Mund të shqetësoj me një porosi të vogël? Të lutem...! - Fjalët e Dimit, më tepër u dukën si lutje ndaj shokut. - Mund të të jap pak kafe për babin?
Dy të tjerët buzagazën.
- Pak! Sa pak kafe?
- Jo më shumë se një kile.
- Mirë - tha shoku me zë të ulët, që më tepër u duk se nuk u dëgjua.
- Rrofsh! - tha Dimi dhe u kthye nga dera e dyqanit.

***

Ato ditët e para, bisedat telefonike me të afërmit e tij në atdhe ishin pothuajse të pamundura. Në të gjitha ambientet postare të qyteteve të Shqipërisë, njerëzit rrinin në radhë me orë të tëra për të folur dhe për të mësuar rreth fatit të të afërmëve të tyre larguar. Dimi, me ndihmën e disa bashkatdhetarëve të tij, pas disa ditësh, në ambientët e postës telegrafike, mundësoi dërgimin e një telegrami për mbërritjen e tij shëndoshë e mirë në shtetin fqinj. Më vonë u mundësua edhe bisedat telefonike me të afërmit e tij. Zakonisht, fliste në telefon me dy motrat dhe vëllanë.
Gjendja shëndetësore e të atit, papritur ishte rrënduar, por Dimit nuk i kishin treguar. Ishte kjo arësyeja, që i ati foli vetëm njëherë me të në telefon.

* * *
Mendimi për t'i dërguar të atit sa më shpesh kafe, i rrinte si një limë e s'po e linte të qetë. E kishte marrë shumë malli.
Kishte kaluar, pothuajse më shumë se një muaj, kur rastësisht dhe mrekullisht, siç do ta quante vetë Dimi, takon një bashkqytetarin e vet, i njohur me të atin e tij, i cili pas një vizite disa javore tek djemtë e tij do kthehej në atdhe.
Më parë se Dimi t'i thoshte edhe për porosinë e të atit, ishte vetë bashkqytetari, sikur ia lexoi mendimin. - Nesër kthehem në shtëpi, në Shqipëri; nëse ke ndonjë porosi të vogël, mos nguro të ma japësh.
- Kafe - tha menjëherë Dimi, pa mbaruar mirë fjalën bashkqytetari. Kafe! Të lutem shumë, kafe për babin dua të dërgoj.
- Mos m'u lut i tha bashkqytetari, unë vetë të thashë. Vetëm kafe, apo edhe ndonjë nga ato të tjerat, rroba veshje, coca cola...?
- Nëse mundesh edhe ato të tjerat... por kafenë e kam të parën që dua të të jap.
Pa humbur kohë, shkuan në dyqanin më të afërm dhe bleu kafe; kafe të pjekur dhe të bluar të paketuar, siç shitej. Bleu edhe kafe të papjekur.
U lehtësua shpirtërisht.

Priste pas disa ditësh, nga të afërmit e tij në Shqipëri, ta njoftonin për mbërritjen e pakos. Asnjë lajm nuk kishte marrë. Iu duk e çuditëshme dhe e paspjegueshme, përse kjo heshtje nga ata. Shumë mendime i vinin në mendjen, por asgjë të keqe nuk mendonte. Ajo heshtje, zgjati pothuajse dy javë. Motrat dhe vëllai i telefononin pothuajse çdo tre ditë. - "Kanë kaluar dy javë..."!
Sapo ishte thyer mesdita. Nga jashtë dhomës ku rrinte, dëgjoi zërin e ëmbël të zonjës së shtëpisë ku rrinte me qera; po i thërriste. U çua menjëherë dhe doli jashtë. I shkoi mendja, ajo e thërriste vetëm kur e kërkonin Dimin për të folur në telefon. Me shpejtësi, i ngjiti dy e nga dy shkallët që të çonin në katin e sipërm të shtëpisë. Frymëmarrja i ishte shpejtuar nga të nxituarit dhe emocionet.
- Po të kërkojnë të flasin në telefon me ty - tha gruaja me fytyrë gazmore dhe zërin e ëmbël. - Unë s'po kuptoj se ç'më thonë, por, sigurisht, njerëzit e familjes tënde në Shqipëri do jenë. - Fytyra i buzagazte.
Dimi kapi menjëherë receptorin e telefonit dhe shqiptoi fjalën, tashmë të njohur: "Alo". Nga ana tjetër e telefonit dëgjoi një zë femre. E dalloi, ishte zëri i njërës nga dy motrat. Por ai zë po i vinte i shurdhët, si me ndërprejre, jo i qartë. Iu duk se ai zë po i vinte vajtueshëm.
- Jam Xh. - i tha ajo, që u kuptua se diçka po e mundonte të vazhdonte bisedën. Të dyja motrave të tij, emrat i fillonin me të njëjtën shkronjë.
- Më keni bërë shumë merak; pse s'më keni telefonuar...?
- Po... ja... - Përsëri zëri i motrës u ndërpre.
- Si jeni? Babi, si është?
- Mirë... jemi... mirë... ne. Mirë jemi ..., ndërsa babi... - zëri përsëri u ndërpre.
- Alo, më dëgjon? Aty je? - Buzëqeshja e mëparshme iu tret.
- Ooohhh! - Dëgjoi ofshamën e thekshme të motrës, që iu duk e dhimbshme. Ajo psherëtimë u dëgjua shurdhshëm dhe vajtueshëm.
- Fol e dashur motër. Të lutem, ç'farë ke sot? Si jeni? Babi, si është? - Diçka të keqe ndjeu në shpirt dhe trupi filloi t'i dridhej, ndërsa zemra po i rrihte me shpejtësi, sikur donte t'i dilte jashtë kraharorit.
- Ne mirë jemi, po... babi, është pak pa qejf! - E folura e të motrës iu duk e turbullt.
- Babi pa qejf? Pse, ç'farë ka?
Përsëri heshtje nga ana tjetër e telefonit. - Xh. Të lutem më thuaj, ç'farë ka babi?
- ... Është... pak... sëmurë...
- Sëmurë?! - Dhe iu duk se ndjeu një goditje në kokë. - Sëmurë shumë? Ku ndodhet, i shtruar në spital apo në shtëpi?
- Dimi, ... shpirt i motrës. Babi...
- J'u kam dërguar një pako të vogël. Kafenë që dërgova për babin, e morrët?
E motra nuk mundi dot të durronte. Nga dhimbja që ndjeu në ato çaste iu duk se iu shkëput shpirti. Nuk po mundte ta mbante më veten. Me zërin e mekur që po i dilte nga buzët që po i dridheshin, mes ngashërimit dhe lotëve që po i rridhnin, gjeti forcë të flasë: - Dimi... babi... ka... - nuk mundi dot të vazhdojë.
Ai dëgjoi vajtimet e mbytyra të së motrës.
- Ç'farë ka babi? - dhe zemra filloi t'i rrahë me shpejtësi. E zonja e shtëpisë që po i rrinte përkundruall dhe që s'kuptonte asgjë se ç'thuhej, vazhdonte ta shihte Dimin duke buzëqeshur. Pastaj ajo buzëqeshje edhe asaj sikur i ngriu. Edhe ajo, dikur e kishte pasur djalin e saj të ikur emigrant në një shtet tjetër të huaj dhe e kuptonte shumë mirë se ç'është malli dhe dashuria që të jep largësia nga njerëzit e dashur.
- Motër, ç'farë ka babi? - e pyeti përsëri ai.
- Dimi... babi... ka... 12 ditë... Oh Dimi! Babi ka 12 ditë ... që nuk jeton më!
- Ç'po më thua motër? Jo! Jo! - Lotët i rrodhën me shpejtësi nga sytë duke zbritur poshtë. Zemra po i rrihte edhe më fort. Trupi po i dridhej. Nuk po mundte dot të fliste. Në gjoks iu mblodh një gulç. Nuk donte ta besonte. - Jo! Jo motër! Joooo!
- Po, i dashur vëlla! Mbahu i fortë. Babi iku. Babi nuk jeton më. Të duam shumë vëlla! Të duam shumë, të gjithë të duam ty, Dimi. Na fal vëlla i dashur. E di që ndjen dhimbjen e thellë për humbjen e babit, ashtu siç po e ndjejmë të gjithë ne këtu, por, nuk të njoftuam dhe besoj se na kupton. E morrëm pakon, Dimi. Edhe kafenë e morrëm, por, babi nuk e pa, as pakon, as kafenë, që ti na dërgove. Ajo erdhi tre ditë pasi babi kishte vdekur. Oohh! Babi vërtet nuk e pa dhe nuk e shijoi kafenë që i dërgove ti, por ajo kafe u pi nga të gjithë njerëzit pas disa ditësh për shpirtin e tij. Babi mori me vete orën e xhepit që ia kishe dërguar ti disa javë më parë, atë orë, që e donte aq shumë dhe e mbante gjithmonë me vete. "Vërtet, më ka marrë shumë malli për Dimin, por ja, mbaj këtë orë pranë dhe më çmall... - i foli e motra me ton të përvajshëm.

Me hapa të rënduara, me këmbët që s'po i ndjente të tijat, Dimi zbriti shkallët dhe hyri në dhomën e tij për t'u shkrehur në vaj. - Babi...! Babi, nuk jeton më! 12-të ditë, që babi ka ikur nga kjo jetë dhe unë nuk di gjë! Oohh! Kafeja. Shkoi në guzhinë për të përgatitur një kafe. "Ta pi një kafe edhe unë për shpirtin tënd babi. U prefsh në paqe i shtrenjt baba..."
Me dhimbjen në shpirt, eci në rrugën që të çonte në kishën më të afërt. Mori një qiri; e ndezi dhe u fal për shpirtin e vdekur të të atit.
Në vesh i trokisnin fjalët: "Kafeja që dërgove ti Dimi, na erdhi tre ditë pas vdekjes së babit. Ai vërtet nuk e pa dhe nuk e shijoi kafenë që i dërgove ti, por ajo kafe u pi nga të gjithë njerëzit pas disa ditësh për shpirtin e tij".
- "Babi im i donte shumë njerëzit. Kishte shumë miq, me të cilët, ai, me siguri, do ta pinte kafen time, kafen që i dërgova unë..."
Sikur iu lehtësua pak dhimbja.
- Babi tani prehet përjetësisht në të njëjtin varr, me nënën tonë, bashkëshorten e tij.