`Nuk do tė shkoj nė Auchwitz'
Mohimi i Holokaustit nga peshkopi Richard Williamson i ka bėrė dėme serioze Kishės Katolike. Nė njė intervistė me gazetėn Der Spiegel, peshkopi ultrakonservativ thotė se ėshtė i gatshėm tė "rishikojė dėshminė historike." Spiegel: Vatikani po kėrkon qė tė tėrhiqni mohimin e Holokaustit dhe po kėrcėnon se nuk do t'ju lejojė qė tė vazhdoni aktivitetet si peshkop. Si do tė reagoni?
Williamson: Pėrgjatė tėrė jetės sime, gjithmonė e kam kėrkuar tė vėrtetėn. Kjo ėshtė arsyeja pse u konvertova nė katolicizėm dhe u bėra prift. Dhe tani mund tė them vetėm njė gjė, tė vėrtetėn pėr tė cilėn jam bindur. Ngase kuptoj qė ka shumė njerėz tė drejtė dhe inteligjentė tė cilėt mendojnė ndryshe, tani duhet ta rishikoj dėshminė historike edhe njė herė. E thash tė njėjtėn gjė gjatė intervistės sime me televizionin suedez: ēėshtja ėshtė te dėshmia historike, jo tek emocionet. Dhe, nėse e gjej kėtė dėshmi, do ta pėrmirėsoj veten. Por kjo do tė marrė kohė.
Spiegel: Si mund ta mohojė Holokaustin njė katolik i edukuar?
Williamson: Unė e adresova kėtė ēėshtje nė vitet 1980. Pata lexuar shkrime tė ndryshme nė atė kohė. Citova raportin Leuchter (koment i editorialit: njė teori e diskredituar e prodhuar nė vitet 1980 qė pasaktė thotė se dhomat e gazit tė nazistėve ishin teknikisht jopraktike) nė atė intervistė, dhe pėr mua dukej bindėse. Tani mė thonė se ėshtė hedhur poshtė nga shkenca. Tani planifikoj qė ta hulumtoj kėtė gjė.
Spiegel: Mund tė shkoni vetė nė Auschwitz.
Williamson: Jo, nuk do tė shkoj nė Aushwitz. Kam porositur librin nga Jean-Claude Pressac. Quhet "Auchwitz: Teknika dhe Operimi i Dhomave tė Gazit." Njė kopje ėshtė duke m'u dėrguar dhe do ta lexoj e do ta studioj.
Spiegel: Shoqėria e Saint Pius X ka dhėnė njė ultimatum gjer nė fund tė shkurtit. A nuk po rrezikoni tė ndaheni nga ky grup?
Williamson: Nė Dhjatėn e Vjetėr, profeti Jonah u thotė detarėve kur anija e tyre ėshtė nė rrezik: "Mė merrni dhe mė hidhni nė det; kėshtu deti do tė jetė i qetė me juve; sepse e di qė pėr shkak timin kjo stuhi ėshtė mbi juve." Shoqėria ka njė mision religjioz, i cili po vuan pėr shkak timin. Tani do ta hulumtoj dėshminė historike. Nėse nuk mendoj se ėshtė bindėse, do tė bėj ēka do qė mundem qė t'i shmangem dėmtimit tė mėtejshėm tė Kishės dhe Shoqėrisė.
Spiegel: Ēka do tė thotė pėr juve heqja e shkishėrimit nga ana e Papa Benedictit XVI?
Williamson: Ne vetėm duam tė jemi katolikė, asgjė tjetėr. Nuk i kemi zhvilluar vetė mėsimet tona, por thjesht po ruajmė gjėrat tė cilat Kisha gjithmonė i ka dhėnė mėsim dhe i ka praktikuar. Dhe nė vitet gjashtėdhjetė dhe shtatėdhjetė, kur gjithēka pati ndryshuar nė emėr tė kėtij Kėshilli (Kėshilli i Dytė i Vatikanit), pėrnjėherė u bė skandaloze. Si rezultat, ne u shtymė pėr nė skaj tė Kishės, dhe tani qė kishat e zbrazėta dhe njė kleri e moshuar po e bėjnė tė qartė se kėto ndryshime ishin dėshtim, ne po kthehemi nė qendėr. Kėshtu ėshtė me ne konservativėt: ne vėrtetohemi se kemi tė drejtė, vetėm se duhet tė presim aq sa duhet.
Spiegel: Njerėzit nė Vatikan thanė se nuk tė njihnin. A ėshtė kjo e vėrtetė?
Williamson: Shumica e kontakteve kalojnė nėpėrmes Peshkopit Fellay dhe Kėshillit tė Pėrgjithshėm dhe unė nuk jam anėtar i saj. Por tre nga katėr peshkopėt morėm pjesė nė njė darkė private me kardinalin Castrillon Hoyos nė vitin 2000. Qėllimi i kėsaj darke mė shumė ishte qė tė njoftohemi me njėri-tjetrin, por ne gjithsesi folėm edhe pėr ēėshtje teologjike e madje edhe pak filozofi. Kardinali ishte shumė mikpritės.
Spiegel: Kėshilli i Dytė i Vatikanit shihet si njė nga arritjet madhėshtore tė Kishės Katolike. Pse nuk e njihni tėrėsisht?
Williamson: Absolutisht nuk ėshtė e qartė se ēka duhet tė njohim. Njė dokument i rėndėsishėm quhet "Gaudium et spes," apo Gėzim dhe Shpresė. Nė tė, shkrimtarėt bėjnė rapsodi pėr aftėsinė e turizmit masiv qė t'i bashkojė njerėzit. Por vėshtirė mund tė presėsh nga njė shoqėri konservative qė tė pėrqafojė paketat turistike. Ajo diskuton pėr frikė dhe vėshtirėsi. E pastaj pėrmendet njė luftė nukleare nė mes superfuqive. E shihni, shumicės sė kėsaj i ka kaluar koha. Kėto dokumente tė Kėshillit gjithmonė janė tė dykuptimta. Ngase askush nuk e dinte se ēka saktėsisht ishte kuptimi i tyre, gjithkush filloi tė bėnte atė qė dėshironte shkurt pas Kėshillit. Si rezultat i kėsaj, ne kemi kėtė kaos teologjik sot. Ēka duhet tė njohim, dykuptimėsinė apo kaosin?
Spiegel: A jeni nė fakt tė vetėdijshėm se po e ndani Kishėn me pikėpamjet e juaja ekstreme?
Williamson: Vetėm shkelja e dogmave, apo principeve tė pagabueshme, e shkatėrron fenė. Kėshilli i Dytė i Vatikanit deklaroi se nuk do tė shpallė dogma tė reja. Sot peshkopėt liberalė sillen thuajse ėshtė ndonjė lloj i superdogmės gjithėpėrfshirė se, dhe e pėrdorin si justifikim pėr diktaturė apo relativizėm. Kjo ėshtė nė kontradiktė me tekstet e Kėshillit.
Spiegel: Pozita juaj ndaj judaizmit ėshtė kryesisht antisemitike.
Williamson: Shėn Poli e tha kėshtu: Hebrenjtė duhen pėr hatėr tė Atit Tonė, por armiqtė tanė pėr hatėr tė Ungjillit.
Spiegel: A e keni seriozisht qėllim qė tė pėrdorni traditėn katolike dhe Biblėn pėr tė justifikuar antisemitizmin tuaj?
Williamson: Antisemitizmi sot nėnkupton shumė gjėra, pėr shembull kur dikush kritikon veprat e Izraelit nė Rripin e Gazės. Kisha gjithmonė e ka kuptuar definimin e antisemitizmit si refuzim tė hebrenjve pėr shkak tė rrėnjėve tė tyre hebraike. Kjo dėnohet nga Kisha. Rastėsisht, kjo vetė ėshtė e dukshme nė njė religjion, themeluesit dhe individėt e rėndėsishėm nė historinė e hershme tė tė cilit ishin hebraikė. Por gjithashtu ishte e qartė, pėr shkak tė numrit tė madh tė tė krishterėve hebraikė nė krishterimin e hershėm, qė tė gjithė njerėzve u duhet Krishti pėr tė shpėtuar, tė gjithė njerėzit, duke pėrfshirė hebrenjtė.
Spiegel: Papa do tė udhėtojė pėr nė Izrael sė shpejti, ku planifikon tė vizitojė Memorialin e Holokaustit. A e kundėrshtoni edhe kėtė gjithashtu?
Williamson: Tė bėsh pelegrinazh nė Tokėn e Shenjtė ėshtė gėzim i madh pėr tė krishterėt. I dėshiroj Atit tė Shenjtė ēdo tė mirė nė kėtė udhėtim. Ajo qė mė brengos rreth Yad Vashem ėshtė se Papa Pius XII sulmohet atje, edhe pse askush nuk shpėtoi mė shumė hebrenj gjatė periudhės naziste sesa ai. Pėr shembull, ai u dha certifikata tė pagėzimit hebrenjve tė persekutuar qė t'i mbronte nga arrestimi. Kėto fakte janė shtrembėruar qė tė marrin kuptim tėrėsisht tė kundėrt. Pėrndryshe, shpresoj qė Papa gjithashtu do tė ketė sy dhe zemėr pėr gratė dhe fėmijėt, tė cilėt u lėnduan nė Rripin e Gazės dhe se do tė flasė nė pėrkrahje tė popullatės sė krishtere nė Betlehem, tė cilėt tani janė tė ngujuar brenda.
Spiegel: Deklaratat e juaja kanė shkaktuar lėndime dhe fyerje tė mėdha nė botėn hebraike. Pse nuk kėrkoni falje?
Williamson: Nėse kuptoj se kam bėrė gabim, do tė kėrkoj falje. Kėrkoj qė secila qenie njerėzore tė mė besojė kur them se nuk kam thėnė me qėllim asgjė tė pavėrtetė. Isha i bindur qė komentet e mia ishin tė sakta, bazuar nė hulumtimin tim nė vitet e 1980. Tani duhet tė rishikoj ēdo gjė dhe tė hulumtoj dėshmitė.
Spiegel: A i pranoni sė paku tė drejtat universale tė njeriut?
Williamson: Kur u deklaruan tė drejtat e njeriut nė Francė, me dhjetėra mijėra u vranė pėrgjatė Francės. Kur tė drejtat e njeriut konsiderohen njė rend objektiv qė tė zbatohet nga shteti, vazhdimisht ka politika antiKrishtere. Kur ėshtė nė pyetje ruajtja e lirisė sė vetėdijes sė individit kundėr shtetit demokratik, atėherė tė drejtat e njeriut kanė njė funksion tė rėndėsishėm. Individi ka nevojė pėr kėto tė drejta kundėr njė shteti qė sillet si njė vigan. Por koncepti i krishterė i shtetit ėshtė i ndryshėm, andaj teoritė e krishtera tė tė drejtave tė njeriut theksojnė qė liria nuk ėshtė njė fund nė vete. Thelbi nuk ėshtė liri prej diēkaje, por liri pėr diēka. Pėrgjithmonė.
Spiegel: Deklaratat e juaja dhe shfuqizimi i shkishėrimit tuaj ka ndezur protesta pėrreth botės. A mund ta kuptoni kėtė?
Williamson: Njė intervistė e vetme nė televizionin suedez ka dominuar lajmet me javė tė tėra nė Gjermani. Po, mė befason. A ndodh kjo me tė gjitha shkeljet e ligjit nė Gjermani? Vėshtirė. Jo, unė jam vetėm mjeti kėtu, nė mėnyrė qė tė veprohet kundėr SSPX-sė dhe papės. Siē duket, katolicizmi majtist i Gjermanisė ende nuk ia ka falur Ratznigerit qė ėshtė bėrė papė.
(Der Spiegel)
Krijoni Kontakt