Kino-ditari 2009!

[autori]

Meqe keto kohe nuk ka ndonje gje interesante ne ekranet e kinemase (te presim fund-gushtin per filmin e ri te Tarantinos), kam pare disa filma te vjeter. Dhe meqe nuk u shtykërka ora e punes, po bej ca lista te vogla, per filma te vjeter e qe me duken te domosdoshem per tu parë, ndarë sipas zhanrit.

Kuptohet, per aq sa kam pare dhe per aq sa me kane pelqyer...


Po e filloj me FILMAT WESTERN :

Prej disa kohesh me eshte formuar bindja se, zhanri i westernit eshte ndofta zhanri më adekuat (më bindes) ne kinema. Kjo ndofta per arsyen e thjeshte se nje film western eshte më së shumti rrugëtim (kalërim). Por edhe shiriti i filmit eshte po ashtu nje "rrugëtim", levizje (move), xhirim (movies). Bejne xhiro cowboy-sat, bën xhiro dhe shiriti i filmit !

Edhe ne lëmin e arteve te tjera (letersi, teater...), nuk njoh ndonje roman western te famshem : ndofta kinematografia, në origjinën e saj, lindi bashke me "West Conquest". Dhe eshte e vertete se Hollywood-i ndodhet ne West Coast, ne bregun Perendimor te USA : vendosja e Perandorise se kinemase ne fillim te shek. XX në perendim te Shteteve te Bashkuara te Amerikes (ne Los Angeles) eshte pjese perberese e "West Conquest", pushtimit te Bregut Perendimor.

Dy fjale per historikun e ketij zhanri:
Filmi i pare amerikan me sens narrativ (qe rrefen diçka) eshte "The Great train robbery" i vitit 1903, dhe eshte... nje western !

Periudha klasike (1910-1960), eshte dhe më pjellorja : mjaftojne western-et e John Ford me aktorin e tij fetish John Wyane per te kuptuar se si kalohet nga manikeizmi (ndarja naive midis te mires dhe te keqes) ne filmin "Stagecoach" (1939) tek humanizmi i pamatë i "Cheyenne Autumn", denoncues i rracizmit te anglezeve ndaj indianeve.

Perudha moderne (1960- deri ne ditet tona) permbledh po aq western-in italian (Sergio Leone) sa dhe filmat e Clint Eastwood.



10 filma western qe do i rekomandoja me shumë entuziazëm (renditur pak a shume sipas preferences sime):


1. The man who shot Liberty Valance (1961) me regji te John Ford

2. Heaven's gate (1980) me regji te Michael Cimino

3. Red River (1948) me regji te Howard Hawks

4. My darling Clementine (1946) me regji te John Ford

5. The Shooting (1967) me regji te Monte Hellman

6. Dead Man ( 1996) me regji te Jim Jarmusch

7. The Gold Rush (1924) me regji te Charles Chaplin

8. Unforgiven (1992) me regji te Clint Eastwood

9. Pursued (1947) me regji te Raul Walsh

10. Rio Bravo (1958) me regji te Howard Hawks


ps: nuk e kam pare asnjehere "C'era una volta il West" te Sergio Leone-s, qe padyshim duhet te meritoje nje vend midis më te mirëve filma western !

[autori]

Po e vazhdoj me nje zhanër (gjini) tjeter filmi qe e kam fort per zemër, melodramën, edhe pse sot eshte veshtire te gjesh filma te mire te ketij zhanri.

Zyrtarisht, melodrama eshte nje zhanër qe ne origjine vjen nga teatri e ku momente lumturie dhe momente fatkeqesie gershetohen me njeri-tjetrin dhe gjate te cilëve, nga momenti ne moment, fatkeqesia mund te triumfoje. Temat kryesore te melodramave jane persekutimi i pafajesise, besa e prerë, miqesia hipokrite, dashuria e tradhetuar, triumfi i tiranisë. Shkurt : situata patetike.


10 melodrama qe i kam fort per zemër :

1. Angst Essen Seele Auf (Ali: Fear eats the soul) (1973) me regji te Rainer Fassbinder

2. Imitation of Life (1959) me regji te Douglas Sirk

3. The bridges of Madison County (1995) me regji te Clint Eastwood

4. An affair to remember (1957) me regji te Leo McCarey

5. City Lights (1931) me regji te Charles Chaplin

6. Hable con ella (2002) me regji te Pedro Almodovar

7. The Ghost and Mrs Muir (1947) me regji te Joseph Mankiewicz

8. Home From the Hill (1960) me regji te Vincente Minnelli

9. Titanic (1997) me regji te James Cameron

10. All that Heaven allows (1955) me regjit e Douglas Sirk

[autori]

Road-movie :

Road-Movie eshte film-udhetim, më së shpeshti ne makinë (ose me kerr). Origjinën e tij te vertete ky zhanër e ka ne vitet '60, ne USA, si pjese e kunder-kultures amerikane te atyre viteve. Qellimi i filmave te tille nuk eshte shkohet nga pika A ne piken B, por ikja nga "diçka", ikja drejt nje te panjohure. Me shume se nje udhetim gjeografik, behet shpesh fjale per nje udhetim te brendshem, ne vetvete.



10 road-movie que j'adore :

1. طعم گيلاس (Taste of Cherry) 1997 me regji te Abbas Kiarostami (Iran)

2. Two-Lane Blacktop (1971) me regji te Monte Hellman (USA)

3. Vanishing Point (1971) me regji te Richard C. Sarafian (USA)

4. Le plein de super (1975) me regji te Alain Cavalier (France)

5. Im Lauf der Zeit (1975) me regji te Wim Wenders (Gjermani)

6. Stranger than paradise (1984)me regji te Jim Jarmusch (USA)

7. Le passe-montagne (1978) me regji te Jean-François Stévenin (France)

8. Midnight Cow-boy (1969) me regji te John Schlesinger (U.S.A.)

9. The grapes of wrath (1940) me regji te John Ford (USA)

10. Easy Rider (1969) me regji te Dennis Hopper (USA)

[autori]

Filmat dokumentarë :

Shpesh i them vetes se, duam apo nuk duam, e ardhmja e fiksionit (e "filmit artistik", ose e "filmit me metrazh te gjate"), heret a vone, do te jete dokumentari. Jo se "filmi dokumentar" do te zevendesoje fiksionin ( njeriu ka dhe do te kete perhere nevoje per fiksion, per "ikje" nga realiteti, per trillim), por dokumentari, dokumentarizimi i ngjarjeve dhe historive njerezore do te zërë gjithe e më shume vend ne filmat artistikë.

Ne nje fare menyre, mund te thuhet se ka dy lloj filmash dokumentarë (flasim gjithmone per dokumentarin artistik):
1- dokumentari për dikë, për diçka,... (nje ngjarje, nje personazh,...)
2- dokumentar i "fiksionuar", i "shpikur", dmth nje dokumentar ku heronjtë luajne vete rolin e tyre, "si ne film". Ketu fillon dhe lind i famshmi debat mbi kufirin midis fiksionit dhe dokumentarit dhe ajo qe shprehja me lart mbi dokumentarin si ardhmëri e fiksionit.



10 dokumentrë qe me pelqejne shume e me vijne ne mendje (sigurisht qe do kem harruar jo pak...) :

1. A l'Ouest des rails (Tie Xi Qu: West of the Tracks) -2003 me regji te Wang Bing (Kinë)

2. Le fond de l'aire est rouge (Horizonti eshte i kuq) (1977) me regji te Chris Marker (France)

3. Les maîtres-fous (The Mad Masters) (1954) me regji te Jean Rouch (France)

4. In girum imus nocte et consumimur igni (1978) me regji te Guy Debord (France)

5. Grizzly man (2004) me regji te Werner Herzog (Gjermani)

6. Itchkéri Kenti (Bijtë e Ceçenisë) (2007) me regji te Florent Marcie

7. S21 (2002) me regji te Rithy Panh (Kamboxhia)

8. Le moindre geste (Më i vogli xhest) (1971) me regji te Fernand Deligny (France)

9. Fortini/Cani (1973) me regji te Jean Marie Straub & Danielle Huillet (Itali)

10. Nuit et Brouillard (Night and Fog) (1956) me regji te Alain Resnais (France)


Po ashtu, me kane pelqyer shume e meritojne te permenden : Las Hurdes (Luis Buñuel), Le Brahmane du Komintern (Vladimir Léon), By the ways (Vincent Gerard & Cédric Laty), Retour à Kotelnitch (Emmanuel Carrère), Rue Santa Fé (Carmen Castillo).


*Do deshiroja shume te shihja : Shoah (Claude Lanzmann), Le Chagrin et la Pitié (Marcel Ophüls), Comizi d'amore (Pasolini), Nanook of the North (Robert Flaherty), Menk [Ne] (Artavazd Pelechian), Sans soleil (Chris Marker), Traite de bave et d'eternite (Isidore Isou), Méditerranée (Jean-Daniel Pollet), News from home (Chantal Akerman), Le sang des bêtes (Georges Franju).

[fuorisync]

*Do deshiroja shume te shihja : Shoah (Claude Lanzmann), Le Chagrin et la Pitié (Marcel Ophüls), Comizi d'amore (Pasolini), Nanook of the North (Robert Flaherty), Menk [Ne] (Artavazd Pelechian), Sans soleil (Chris Marker), Traite de bave et d'eternite (Isidore Isou), Méditerranée (Jean-Daniel Pollet), News from home (Chantal Akerman), Le sang des bêtes (Georges Franju).


E konsideroj gabim te pafalshem mungesen ne kete liste te "Milestones" (John Douglas & Robert Kramer)....

Gjithashtu nuk duhet lene ne harrese cikli elegjiak Sokurovian. Kam pare shume pak nga keto filma doc-fiksional (gjithsej besoj duhet te jene mbi 10 te tille) nder te cilet mund te te permend "Vostochnaya elegiya" a.k.a "Oriental Elegy" (kryeveper), "Elegiya zhizni. Rostropovich. Vishnevskaya" a.k.a "Elegy of Life: Rostropovich, Vishnevskaya" si dhe "Altovaya sonata. Dmitriy Shostakovich" a.k.a
"Sonata for Viola. Dmitri Shostakovitch"...

[autori]

E konsideroj gabim te pafalshem mungesen ne kete liste te "Milestones" (John Douglas & Robert Kramer)....

Ah sa drejt e ke !! "Milestones" më del ne ënderr qe ta shikoj nje dite ne realitet : e vë te parin ne listen e filmave qe do doja te shihja sa me pare ! Nuk po arrij ta "kap" "Milestones", edhe pse, perpara disa muajsh ridoli nje kopje e re e filmit neper disa kinema ne France, por jo ne qytetin tim.

Gjithashtu nuk duhet lene ne harrese cikli elegjiak Sokurovian.

Kur po rendisja filmat qe do doja te shihja, me shkoi ne mend "Dukhovnye Golosa" (Zera spiritualë) qe me sa di, zgjat 5 ore e gjysem. Pstaj harrova ta permend.... Sikurse dhe te gjithe filmat e ciklit elegjiak te tij qe duhet te jene fort te meritueshëm per t'u pare !

[autori]

Filmat biografikë (bio-pics) :

E kemi thene disa here ketu qe, problemi i filmave biografike eshte se shpesh ata marrin persiper te rrefejne te gjithe jeten e nje heroi real : nga fillmi i jetes se tij deri ne fund. Mua më duket se nuk eshte ne fuqine e filmit (si mjet shprehes artistik) qe te marre persiper te shfaqë si duhet (dmth, bindshem artistikisht !) kete gje. Ndaj dhe filma te tille behen patetike, kur shikojme personazhin me paruke, ne fund te filmit, me demek, i plakur.... E te tilla karagjozlleqe enfantile...

Keshtu qe i bie, qe, filmat e mire biografike jane ata qe se pari plotesojne kete "kusht", pra te rrefejne vetem nje copë-jete nga ajo e nje personi (heroi…).


Sot prodhohen jo pak filma biografike, por te mirët numerohen me gishtat e njeres dorë :

1. Il vangelo secondo Matteo (Ungjilli sipas Shën-Mateos) (1964) me regji te Pier Paolo Pasolini (Itali ) padyshim, I VETMI FILM I MIRE kushtuar Jezu-Krishtit !

2. The Queen (2006) me regji te Stephen Frears (Angli) http://filmjournal.net/autori/2009/0...tephen-frears/

3. Jeanne d’Arc (1928) me regji te Carl Theodor Dreyer (Danimarke)

4. The sun (2005) me regji te Alexandr Sokurov (Rusi) http://filmjournal.net/autori/2009/0...xandr-sokurov/

5. Van Gogh (1991) me regji te Maurice Pialat (France)

6. Moloch (1999) me regji te Alexandr Sokurov (Rusi) – pa dyshim, i vetmi film i mire “kushtuar” Hitlerit !






__________________________________________________ ________________

[korçar]

Filmat biografikë (bio-pics) :

E kemi thene disa here ketu qe, problemi i filmave biografike eshte se shpesh ata marrin persiper te rrefejne te gjithe jeten e nje heroi real : nga fillmi i jetes se tij deri ne fund. Mua më duket se nuk eshte ne fuqine e filmit (si mjet shprehes artistik) qe te marre persiper te shfaqë si duhet (dmth, bindshem artistikisht !) kete gje. Ndaj dhe filma te tille behen patetike, kur shikojme personazhin me paruke, ne fund te filmit, me demek, i plakur.... E te tilla karagjozlleqe enfantile...

Keshtu qe i bie, qe, filmat e mire biografike jane ata qe se pari plotesojne kete "kusht", pra te rrefejne vetem nje copë-jete nga ajo e nje personi (heroi…).


Sot prodhohen jo pak filma biografike, por te mirët numerohen me gishtat e njeres dorë :

1. Il vangelo secondo Matteo (Ungjilli sipas Shën-Mateos) (1964) me regji te Pier Paolo Pasolini (Itali ) padyshim, I VETMI FILM I MIRE kushtuar Jezu-Krishtit !

2. The Queen (2006) me regji te Stephen Frears (Angli) http://filmjournal.net/autori/2009/0...tephen-frears/

3. Jeanne d’Arc (1928) me regji te Carl Theodor Dreyer (Danimarke)

4. The sun (2005) me regji te Alexandr Sokurov (Rusi) http://filmjournal.net/autori/2009/0...xandr-sokurov/

5. Van Gogh (1991) me regji te Maurice Pialat (France)

6. Moloch (1999) me regji te Alexandr Sokurov (Rusi) – pa dyshim, i vetmi film i mire “kushtuar” Hitlerit !

Asnje s'ke film biografik ne keta qe ke cituar, me perjashtim mbase te "Van Gogh" i Maurice Pialat (sjam shume i sigurt, per te mos thene fare). Apo?
Per shume arsye "biografia" si perçapje apo perceptim, apo shfaqesim, i perket shekullit te njezet (biografia e shkruar mbi te gjitha). C'eshte biografia, dhe aq me shume ç'eshte "filmi biografik"? Me mire te te them pse keta qe ke cituar nuk jane filma biografike te mirefillte : sepse te gjithe vene ne skene mite. Dhe jo mite do si do! (Hajde tani percakto ç'eshte miti...) Dhe miti eshte nje "gje" i ngerthyer ne erresire me shume se ne drite. Deri ku filmat qe ke cituar jane te vlefshem ne pershfaqjen e "personazheve", pra sa pershkrim dhe sa liri kreative (te vena njera kundra tjetres) permbajne? Aq me shume qe nuk ke zgjedhur regjizore do si do, ke zgjedhur nga ata qe "te bejne qindin" ne emer te kreativitetit filmik-kinematografik. Thuhet qe kur ka pershkrim nuk ka kreativitet, dhe anasjelltas (?). Tjeter arsye pse them qe nuk jane filma biografike te mirefillte : sepse biografia si "lëmë" eshte pune historianesh (paçka a ja arrijne qellimit, ne ja arrijne fare), kurresesi pune artistesh (te pakten keshtu thonë). Me shume akoma : personazhet e ketyre filmave jane nga me misteriozet, nga me te fshehtet. Si mund te besh nje "biografi" te qene, te miredokumentuar, per ta? Sa e vertete mund te jete "biografia" fundja? Dalim kollaj ne ate ç'eshte dokumentari e ç'eshte peralla (fiksioni)! (Midis nesh : ato qe ke thene per dokumentar versus "fiksion" i ke perçartje, per shume arsye, me e thjeshta duke qene se ke thene shume pak (mbase duhet heshtur fare)... kur sot per sot filmat me te "mire" jane ata qe lundrojne ne ujrat, kufijte, e dokumentar-fiksionit, gje qe do te thote qe nuk ka percaktime te qarta se ç'eshte dokumentari apo fiksioni, perderisa jane po keta filma qe mundohen te "percaktojne" se ç'jane, ose me mire qe mundohen te shohin deri ku mund te shkojnë. Dhe si gjithmone kjo pune behet kundrejt "teorive" te se kaluares. Pa ditur mire se ç'eshte dokumentari, dhe fiksioni, si mund te thuash se e ardhmja e fiksionit eshte dokumentari?)
Besoj se keshtu duhet pare dhe kjo puna e filmave "biografike". Per filmat qe ke cituar mua me duket se jane "jo filma biografike" por interpretime te lira, artistike, te disa personazheve historike. Komunistshe : filma artistike.
Filma te mirefillte biografike duhet te jene ata qe i kushtojne nje besim te pamase "dokumentit biografik te shkruar" dhe qe perpiqen ta respektojne sa me shume (po e llogarisim vertetsine e shkrimit si te mireqene), pra qe bejne nje pershkrim sa me te holle e te vertete (ç'eshte interpretimi i mire, i vertete i shkrimit? po "shkrimi" ç'interpreton, dhe sa mire e ben? ). Filma me demek "biografike" ka me qindra mijera, me te shumtit jane te brumosur krejt ndryshe nga keta qe ke cituar, pra jane filma me nje zë off qe tregon e flet ngjarjet e jetes te nje personazhi, dhe kamera shetit ne rrenojat e vendeve ku personazhi ka pas jetuar. Halli i ketyre filmave eshte se jane "pershkrues" aq sa te lodhin, por duke qene se pershkrimi absolut nuk egziston (ka gjithmone erresira qe nuk i zbardh dot, qe nuk i damkos dot as me fjale as me imazhe, po mos kishte erresira do te kishim te benim me "jeten"), i bie qe filmat me te mire biografike te jene ata qe shfaqin lirine me te madhe kreative, ose ose, them se mbase pershkrimi me i mire te jete arti (liria kreative, interpretuese etj.) jo pershkrues. Mbase fundja keta filmat qe ke cituar ti!

[autori]

Korçar,
Jam dakort me gjithe ç'shkruan (sidomos ne raport me kufirin midis dokumentarit dhe fiksionit: sigurisht qe ndaj mendimin tend se "sot per sot filmat me te "mire" jane ata qe lundrojne ne ujrat, kufijte, e dokumentar-fiksionit ".
Sigurisht, edhe vete ndarja ne "zhanre" eshte jo pak konvencionale, pasi qofte dhe konvencionalisht, shume filma i perkasin jo vetem nje, por nganjehere edhe dy e me shume zhanreve njeheresh. Une thjesht bera nje perpjekje modeste per me rifresku nje fare memorjeje kinematografike, meqe jemi si ne periudhe pushimesh !

[autori]

Film noir :

Historikisht, "Film Noir" (film i zi- perkthyer fjale per fjale) jane quajtur ato filma te Periudhes se Arte te Hollywood-it (vitet '40-'50 te shek. qe shkoi) qe ilustrojne nje fare atmosfere tragjike, "te zeze", ku perzihen vrasja, krimi, pabesia, tradhetia, xhelozia e fatalizmi.

Por dhe per kete zhaner, "kufijte" mbeten tejet te diskutueshem: disa e konsiderojne "Vertigo" te Hitchcock-ut si "film noir", te tjere jo, me pretekstin e kombinimit te ngjyrave dhe me vizionin specifik te regjizorit ndaj ngjarjes dhe personazhe...

However,

Ja nje liste me 10 "filma noir" qe me pelqejne sa s'behet :

1. Mulholland Drive (2001) me regji te David Lynch (USA)

2. L'argent (1982) me regji te Robert Bresson (France)

3. Vertigo (1958) me regji te Alfred Hitchcock (USA)

4. Hana-Bi (1997) me regji te Takeshi Kitano (Japoni)

5. Point Blank (1967) me regji te John Boorman (USA)

6. They live by night (1949) me regji te Nicholas Ray (USA)

7. The Big Sleep (1946) me regji te Howard Hawks (USA)

8. Out of the Past (1947) me regji te Jacques Tourneur (USA)

9. Pulp Fiction (1994) me regji te Quentin Tarantino (USA)

10. À bout de souffle (Breathless; 1960) me regji te Jean-Luc Godard (France)