Ka dhe Burra ne mesin e Shqiptareve..
Teki Gjonzeneli eshte njeri nga keta..
respekte per zotin Teki..
--------
OPINION
Si e strehoi armiku i popullit nė shtėpinė e tij vajzėn e vogėl tė ish-anėtares sė Byrosė Politike, Liri Belishovės
28-12-2008 /
Nga Teki Gjonzeneli (Nju-Jork)
Njė ėngjėll qė nuk e lanė tė fluturonte
Nė kėtė letėr po i tregoj lexuesit dhe atyre qė ende sjanė tė bindur nė egėrsinė e regjimit komunist, njė rast fare tė zakonshėm kur Shqipėria sundohej prej baballarėve tė socialistėve tė sotėm, pa u ndalur tek historitė tashmė tė mirėnjohura tė torturave, pushkatimeve e varjeve nė litar, pėr burgjet e pėr kampet e internimit. Jo, po flas thjesht se si trajtohej njė fėmijė i armikut tė Partisė.
Nė Hidrocentralin e Shkopetit/Ishte koha e diktaturės sė egėr komuniste. Po kryeja muajt e fundit tė shėrbimit tė detyruar ushtarak nė njė repart pune, ku dėrgoheshin vetėm djemtė e familjeve tė cilėsuara armike tė popullit, antikomunistė... Duke qenė teknik i specializuar pėr pėrdorimin e vinēave tė lartė, komanda e repartit mė urdhėroi tė punoja nė kėtė hidroēentral. Nė kėtė punė njoha disa inxhinjerė qė drejtonin punimet atje si: A.Meksi, B.Selenica, N.Muēo dhe nė fund me inxhinierin elektrik Z. Fatmir Belishova. Motrėn e Fatmir Belishovės, Liri Belishovėn dhe tė shoqin Maqo Ēomon i kishin shpalluar armiq tė Partisė dhe tė popullit dhe i patėn syrgjynosur dhe internuar.
Nuk vonoi shumė dhe mua mė komunikuan lirimin nga ushtria. Ndėrsa isha duke pritur njė kamjon pėr tė udhėtuar pėr nė Vlorė nė shtėpinė time dėgjoj nga prapa njė zė tė njohur: Udhė tė mbarė o vlonjat! Ishte inxhinier Fatmir Belishova dhe unė u gėzova shumė se nė fakt nuk pretendoja tė mė pėrcillte njeri. E falenderova dhe u ndamė duke e pėrshėndetur njeri tjetrin me dorė deri sa kamjoni u zhduk pas njė kthese.
Takim nė Vlorė/Kishte kaluar mė tepėr se njė muaj nga ajo ditė dhe pėr punė nuk ma vėrshėllente njeri. Si gjithnjė vazhdonin tė mė shikonin me sy tė shtrembėr.
Njė tė shtunė pasdite shėtitjen me shokėt e vjetėr e zgjatėm deri nė Sheshin e Flamurit, nė qendėr tė qytetit. Pėrkarshi hotel Sazanit ulur nė anė tė tortuarit mė kapi syri inxhinier Fatmir Belishovėn me njė vajzė tė vogėl. U ndava nga shokėt dhe u drejtova pėr andej.U afrova afėr dhe fola me zė tė ulėt: Ēe mirė ju solli nė Vlorėn tonė o inxhinier? Inxhinieri qė duket mė kishte ndjekur nga larg, u ngrit nė kėmbė dhe mė pėrshėndeti buzagas: - E di qė ėshtė juaja por nuk kam ardhur t`ua marr... Njė hall mė solli edhe mua nė kėto anė...
U pėrqafuam duke i thėnė, po ndofta kemi mundėsi t`ju ndihmojmėsadopak pėr hallin tuaj, si jabanxhi qė jeni... Pa e zgjatur muhabetin, inxhinieri u kthye pas nga hyrja e hotelit dhe mė pyeti nėse njihja atė hotelxhiun tek hyrja? - E njoh nga larg, po si ėshtė puna? - i thashė. - Na duhet njė dhomė hoteli sa pėr tė fjetur sonte, po ai nuk e lejon mbesėn, e kam vajzėn e motrės kėtė kukullėn kėtu. E kemi tė ndaluar pėr fėmijėt mė tha. Na urinojnė nė dyshek! Kur unė u mundova ta bind se, vajza nuk bėn gjėra tė tilla, ai mu kthye me tė egėr: Ajo vajzė nuk ėshtė juaja po e armikes sė popullit Liri Belishova. Mu duk sikur mė ra tavani mbi kokė. Mbeta si i shushatur jo nga sjellja ēnjerzore e tij por nga gatishmėria pėr tė mbledhur informacionin nė njė kohė rekord! Dukej sheshit se unė isha nėn ndjekjen e Sigurimit tė Shtetit. Po ėshtė oficer sigurimi ai, o i dashur inxhinier dhe nuk flet dot me tė, i thashė. E pashė qė u pre nė fytyrė por nuk e dha veten. I fėrkoi kokėn mbesės dhe i tha me ėmbėlsi: -Mos u mėrzit, bija e dajos, do bėjmė si do bėjmė se behar ėshtė...
Kuptohej qartė nė tonin e atyre fjalėve jo vetėm brenga por edhe dhimbja qė ndiente pėr mbesėn,qė ishte si njė kukull dhe duhej tė pėrballohej qė nė atė moshė me luftėn e klasave...
Ndjeva dhimbje pėr tė dy sidomos pėr sidomos pėr vajzėn e vogėl... Kalova nėpėr mend vite tė shkuara. Afėrsisht nė atė moshė isha edhe unė, kur nėna e kėsaj vajze Liri Belishova dhe babai i saj, Maqo Ēomo kishin arrestuar babanė tim duke e akuzuar si armik populli. Edhe sot, pas dhjetra vitesh, nė moshėn e thyer 70 vjeēare qė jam, njė gjė mė ka mbetur akoma e paqartė: E mendonte vallė nė atė pragmbrėmje inxhinieri se, burimi i gjith kėtyre vuajtjeve ishte diktatura e proletariatit pėr fitoren e sė cilės patėn luftuar dhe punuar edhe prindėrit e asaj vajzė tė vogėl? Fjala diktaturė edhe kur e artikulon tė duket sikur tė bluan dhėmbė e dhėmballė ... Ajo makinė ogurzezė nuk kursente as fėmijėt dhe as foshnjat e prindėrve qė shpalleshin armiq tė Partisė dhe tė popullit! E mblodha veten dhe i thashė inxhinierit: Vajzėn do ta marr unė nė shtėpinė time, paēka se kushtet nuk i kemi dhe aq tė mira. Do flejė me motrėn time tė vogės. Inxhinjeri qė nuk e pristė tė merrtė kėtė rrjedhė mgjarja,foli me gjysėm zėrikush po pyet pėr kushte tani ...
Nesėr nė mėngjes do ta shpie tek i ati nė ishullin e Zvėrnecit ku ėshtė i internuar, prandaj tė lutem nė orėn tetė tė mėngjezit ma sill kėtu.
E pyeta vajzėn e vogėl pėr emrin: Mė quajnė Drita, foli me gjysėmzėri, si duket nga mallėngjimi qė po ndahej me dajon. Duke u kthyer nė shtėpi mė shqetsonte mendimi nėse do ti krijonim vajzės ngrohtėsinė qė ajo meritonte pėr moshėn qė kishte? Njė fėmijė si ajo nuk mund tė kuptonte gjendjen ku na kish katandisur lufta e klasave e shpalluar dhe e ekzekutuar prej prindėrve tė saj... Dielli kish marrė drejtimin pėr tė perėnduar mbi kanalin e Otrantos. Ishte njė diell i madh dhe i ndezuar qė pėrmbi ujėrat e Sazanit dhe Karaburunit krijonte njė hark me ngjyra tė mahnitėshme... Kjo pamje e pėrsėritur me mijėra herė para syve tė mi gjithnjė mė ngjallte njė frymėzim dhe ndjenjė njerzore.
E pyeta Dritėn e vogėl, nė se i pėlqente vendi ku ndodheshim. -Shumė u pėrgjegj mikesha e vogėl si e hutuar nga ajo panje. Dukej me tė vėrtetė e emocionuar.
Ndėrsa unė falnderoja si pėrherė Zotin pėr kėtė dhuratė madhėshtore tė tij.
Kur kėmbėt tona prekėn rėrėn e plazhit tė vjetėr, vajza u shkėput nga unė dhe ja mori vrapit drejt bregut, ku dallgėt e detit tė qetė tė mbrėmjes mezi arrinin tė pėrplaseshin, duke lėnė pas njė shushurimė tė lehtė dehėse... Drita mbushi prehėrin e fustanit me xhixhivalle dhe u kthye tėrė gėzim tėk unė. Do ia shpiesh mamit e pyeta unė me ēiltėrsi, po e kuptova shpejt mungesėn e taktit dhe nuk vazhdova mė tej... -Jo mė tha, pa u keqkuptuar, tek mami isha dje midis ca maleve tė lartė, shumė larg. Mamin tim nuk e lejojnė tė vi nė shtėpi dhe, unė nuk e di kur do e shoh pėrsėri.Qamė shumė kur u ndamė. I prekur nga sinqeriteti i vajzės fillova ta marr me tė mirė... Tek Aulona u kthyem pėr ti marrė njė akullore. Nuk mė hiqej nga mėndja kjo vajzė dhe mė vinte shumė keq pėr tė, ndėrsa ajo me pafajsinė e vet shijonte akulloren.
Pėrse vallė ky ėngjėll duhej tė paguante haraē vetėm pėr mendimet e prindėrve tė sajė ?
Sa shumė armiq kishte kjo Parti! Familja ime filloi tė vuante qė mė 1945 ėn efektin shkatėrrimtar tė diktaturės komuniste, dhe pas kėtyre vuajtjeve pa fund edhe vdekja na dukej asgjė! Drita e vogėl mi shkėputi nga mendimet me pyetjen e saj: Ēfarė e keni ju dajon tim? Kam punuar bashkė me tė i thashė. Mirė tha Drita po unė si t`ju thėrras? Mė thirr si tė duash, i thashė. Afėr shtėpisė, njė shoku im pasi mori vesh pėr mysafiren e vogėl mė tha me zė tė ulėt dhe me frikė: Bėrė mirė qė e more vajzėn nė shtėpinė tėnde . Do tė ishte turp e mėkat qė ajo vajzė kėtu nė Vlorė tė flinte pėrjashta, por ki kujdes dhe ruaju se babai sapo ka dalė nga burgu, njė vėlla tu arratis vjet, njė tjetėr tu burgos pėr motive politike, Sigurimi i Shtetit tė pėrgjon dhe vetėm pėr kėtė akt pėr strehimin r vajzėz mund tė pėrfundosh edhe ti nė burg!?
Nė shtėpinė tonė/Kur arritėm tek dera e shtėpisė motra ime e vogėl, Arrestimja, na doli pėrpara. Emrin sfidues dhe tė ēudiēėm, Arrestime, motra ime e kishte dhuratė prej babait tim tė cilin e kishin arrestuar 16 vite mė parė si antikomunist disa ditė pėrpara se motra tė vinte nė jetė. Motra nuk pyeti por e mori Dritėn e vogėl nė krah duke e pėrkėdhelur. Ajo nuk ju nda mikes sė vogėl deri ditėn e nesėrme kur na pėrcolli pėrsėri...
Edhe nėna ime e shumėvuajtur e mbuloi vajzėn me pėrkėdheli sado qė e mėsoi nė ēast se e kujt ishte. Babai nuk u nddh nė shtėpi dhe unė prisja me shqetėsim reagimin e tij. Nuk vonoi shumė dhe babai u kthye nė shtėpi. Kur ia prezantova vajzėn nuk foli asnjė fjalė por u drejtua i heshtur nga guzhina. Kur nėnė i shpuri kafen ne dėgjuam kėtė bashkbizetim midis tyre: Kini hak ti dhe Tekiu se nuk e dini mirė se kush ka qėnė Liri Belishova dhe Maqo Ēomo. Po gjynah nga perėndia, i thosh nėna, ėshtė fėmijė i pafajshėm dhe nuk mund ta linim rrugėve tė Vlorės. Po pėr ty moj, kujt i erdhi gjynah mė 1945-ėn qė me barkun tek goja dhe me njė barrė fėmijė nė kurriz tė burgosėn burrin pa faj, tė morėn gjith pasurinė, tė nxorrėn nga shtėpia dhe tė lanė nė mes tė katėr rrugėve, a nuk ta bėnė kėtė Liri Belishova dhe Maqo Ēomo? Unė nuk ndėrhyra nė bisedėn e tyre se e kuptoja revoltėn e babait, por vetėm tė nesėrmen nė mėngjes u binda se ai i mbrėmėshmi kish qėnė vetėm njė shpėrthim i ēastit. Babai bėnte punė tė rėndė fizike dhe nėna tė vetmin privilegj qė i bėnte ishte njė vezė e skuqur pėr drekė. Nė mėngjes babaj para se tė ikte pėr nė punė e dėgjuam ti thosh nėnės: -Vezėn mos e pėrgatit pėr mua, zieja kėsaj vogėlushes,dhe pasi i fėrkoi kokėn me pėrkėdheli u largua pėr punėn e rėndė qė e priste nė fermė. Trupin tim e pėrshkroi njė ndjėnjė e ngrohtė dashurie pėr tim atė, pėr shpirtin njerzor tė tij. Pėr darkė nėna na pėrgatiti syltjash me oris tė bluar dhe qumėsht pluhur. Vėllai im i vogėl qė nuk ishte ndier deri nė atė ēast iu drejtua mamasė: -Racionin tim dhe tė Dritės na i hidh nė njė pjatė. Mamaja duke mos menduar pėr ndinjė prapėsi tė Muratit ashtu bėri. Duke ngrėnė orizin me qumėsht Murati iu drejtua Dritės sė vogėl duke i thėnė: -Mos u habit moj vajzė qė po hamė bashkė se xhaxhi Enver kėshtu na mėson,tė gjith Shqipėtarėt tė hanė nė njė sahan!... Arrestimja i shtroi vajzės sė vogėl pėr tė fjetur pranė divanit tė vet tek dritarja. Iu lut vajzėz pėr tė hequr fustanin por ajo nuk u bind. Pas mezit tė natės vajza u trėmb pėrgjumėsh, se e kish pickuar ndonjė insekt. U detyrua tė hiqte fustanin dhe ti nėnshtrohej mjekimit popullor me uthull dhe me ujė tė ftohtė. Me gjith se e kish hequr fustanin ajo e shtėrngonte fort nė duar dhe kur e pyeti nėna ime se pėrse nuk e lėshonte fustanin nga dora ajo u pėrgjegj: Kam orėn e babit. Ma qepi gjyshja nė fustan dhe do t`ia jap nesėr nė kohėn e takimit... E gjora vajzė... E mora nė krahėt e mi dhe duke e pėrkėdhelur me dhėmbshuri atrore e zuri gjumi. Nėna ime e ndjerė, duke fėrkuar kokėn me lot nė sy i thosh me zė tė butė: Zoti na e marrtė hakėn moj bijė!...
Ndarja/Nė mėngjes para se tė ndaheshim, nėna e mori Dritėn e vogėl nė krah dhe duke e mbuluar me tė puthura e uroi: Diell tu bėftė jeta moj bijė!... Arrestimja na pėrcolli deri jsht portės, kurse vėllai na shoqėroi deri nė qėndėr tė qytetit. Duke pritur autobuzin urban, vėllai iu lut Dritės sė vogėl ti tregonte ndonjė pėrrallė nga ato qė i kishin treguar prindėrit asaj. Unė di shume iu pėrgjegj vajza por njera me partizanė mė pėlqen shume dhe filloi tė tregonte me entuziazėm fėminor: Partizanėt ishin nė luftė me Gjermanėt. Midis tyre ndodhej njė pėrrua i thellė.Partizanėt filluan ti qėllojnė Gjermanėt me gurė. Nga ana e Gjermanėve nuk kishte gurė por ishte njė tokė ranishte. Ata filluan tė gėrmojnė nė rėrė me thonj, por nė vėnd tė gurėve gjenin patate dhe filluan tė qėllonin partizanėt me patate. Partizanėt e uritur u shqepėn sė ngrėni patate tė pjekura, ndėrsa Gjermanėt vdiqėn urije... Tė pėlqeu? e pyeti vajza vėllanė tim. Shumė ia ktheu vėllaj im, po bėhu gati moj Dritė e vogėl se kėshtu do na qėllojnė edhe mua edhe ty pasardhėsit e partizanėve... Nė fakt kėto fjalė tė vėllait tim Murat Gjonzeneli qėlluan profetike, pasi ai vuajti 19 vjet burg politik si armik i popullit!? ... Unė me Dritėn hipėm nė autobuzin e mbushur plot e pėrplotė. Njė grua me tė cilėn njiheshim pasi e pa vogėlushen e bukur, e mori nė prehėrin e vet dhe duke i fėrkuar kokėn me dashuri e pyeti se e kujt ishte? E Maqo Ēomos u pėrgjegj vajza pa droje. Gruaja sikur ta kish pickuar gjarpėri u hodh pėrpjetė e shtyti vajzėn larg vetes dhe mu drejtua mua me egėrsi: Merre Teki kėtė armike se qenka e sojit tėnd dhe na ktheu shpinėn me urrejtje.
Ja pra, u tregova njė rast fare tė zakonshėm pėr atė kohė dhe sikur tė ishte vetėm njė rast as qė do merrja mundimin t`ua tregoja, e gjith jeta nė ferrin komunist qe e tillė ēnjerzore.
Ē`u bė Drita Ēomo?/Drita e vogėl u rrit nė internim dhe nė tortura psikologjike. Gjithsesi prej shpirtit tė sajė tė bukur rridhnin vargje plotė dashuri njerzore. Vajza shkruaante poezi qė pas viteve 90-tė tėrhoqėn edhe vėmendjen e Ismail Kadaresė. Ajo ishte njė ėngjėll qė nuk e lanė tė fluturonte. Organizmin e saj tė dobėt e sulmoi kanceri dhe ajo vdiq pa mbushur 20 vjeēe, nė mjerim tė plotė,duke ju mohuar gjithēka edhe prania e nėnės sajė tė intėrnuar nė Cerrik dhe e babajt tė burgosur nė Burrel. Nga ajo kohė kanė kaluar dhjetra vjet aq sa mua mė ka mbetur nė kujtesė ai vegim i largėt, jo pa kuptim pėr kohėn e sotme.
Le tė jetė kjo histori njerėzore njė homazh pėr Drita Ēomon dhe pėr tė gjithė fėmijėt e brezit tim dhe tė Dritės edhe pėr ata tė gjorė qė patėn njė jetė mė tė zezė se tė Dritės, ata qė vdiqėn nė kampet shfarosėse qė ngritėn baballarėt e socialistėve tė sotėm dhe qė u humbi varri pėrgjithmonė. Le tė jetė ky tregim edhe njė thirrje ndėrgjegjė pėr ambasadorin e nderuar tė Shteteve tė Bekuara tė Amerikės nė Tiranė, pėr tė ditur se nė cilėn anė ėshtė ky njeri nė anėn e Drita Ēomos dhe Teki Gjonzenelit, apo tė atij oficerit te Sigurimit tė Shtetit qė flaku nė mes tė katėr rrugėve nje fėmijė !?
...
55
Krijoni Kontakt