Mitro Çela, kujtime..

[Brari]

Ditari i gazetarit ( 3 )


Koha pezull, akuzë në boshllëk?!

Nga Mitro Çela


Dy ditë më parë më zunë "pritë". Mikrofonin e mbante në dorë një gazetare e "Vizion Plus". Pak a shumë bëmë këtë debat.

Ajo: - Në parlament Spartak Ngjela tha: "Në fillimet e Partisë Demokratike, takova një ditë kryeredaktorin e 'RD'-së. Më propozoi të bëj një artikull për Sigurimin e Shtetit. U ula. Shkrova. E përfundova. Shkova në redaksi. Kryeredaktori nuk ma botoi artikullin?!" Pse nuk u botua shkrimi i Avokatit?

Unë: - Këtë pyetje duhet t`ia drejtoni Frrok Çupit. Ai ka qenë kryeredaktori i parë i gazetës.

Ajo: - E takova Frrokun. Më tha: "As i kam bërë porosi dhe as nuk kam penguar botimin e ndonjë artikulli, të shkruar nga Avokati, për Sigurimin e Shtetit".

Unë: - Në zanafillën e saj "RD"-ja ka pasur tre personazhë kryesore. Frrok Çupin- kryeredaktor. Preç Zogaj- kryetar i këshillit botues. Mitro Çela- i caktuar nga Komisioni Nismëtar i PD-së. Nga të tre, Frroku dhe unë, ishim rrogëtarë të gazetës. Mos vallë Avokati ka biseduar me Preçin?

Ajo: - E pyetëm edhe Preçin. Edha ai nuk dinte gjë.

Unë - Frroku qëndroi gazetar nga janari deri në korrik të vitit 1991. Vendin e tij e zuri i ndjeri Napolon Roshi, i cili u largua nga gazeta pas disa muajve. Nuk besoj se Ngjela ka parasysh Napolon Roshin, sepse në atë kohë ishte krijuar Qeveria e Stabilitetit dhe Sigurimit të Shtetit i kishte humbur "vula".

Ajo: - Mos vallë Avokati ka biseduar me ju?

Unë: -Kur Frroku ishte kryeredaktor, shkoi dy herë me shërbim në Amerikë dhe Gjermani. Në mungesë të tij, me drejtimin e gazetës, kryesisht jam marrë unë, sidomos pas emërimit të Preçit, ministër i Kulturës në qeverinë e Stabilitetit (Qershor 1991). Me Spartak Ngjelën kam pasur miqësi të vjetër. Një miqësi e trashëguar. Unë kisha njohur nga afër Kiço Ngjelën, babain e Avokatit. Unë i botova Avokatit një cikël me shkrime. Por kurrë nuk i kam porositur ndonjë shkrim për Sigurimin e Shtetit.

Ajo: - Sipas bisedë sonë, mbetet që Avokati ka gënjyer në Parlament?!

Unë: - Filozofinë e muhabetit e gjejeni me Avokatin. Unë dua të hap një parantezë. Në fillimet e saj, "RD"-ja ndoshta u bë gazeta më e suksesshme e fundshekullit të kaluar. Ishte gazeta që vrau çensurën. Tirazhi arriti nga 70 mijë deri në 100 mijë kopje. Nuk ishte ky kufiri. Tirazhi nuk pengohej nga shitja, por nga mungesa e letrës. Për lexuesin, kjo pengesë kapërcehej, duke e kaluar gazetën dorë më dorë. Pse? Sepse gazeta ishte e hapur. Nuk kishte asnjë çensurë. Nuk kishte ndërhyrje nga Komisioni Nismëtar i PD. Unë, nuk di ndonjë asnjë rast, kur Sali Berisha, Gramoz Pashko, Eduart Selami a Aleksandër Meksi të kenë ndërhyrë në politikën botuese të gazetës. Artikuj kanë botuar Sali Berisha, Edi Rama (26 janar 1991), Gramoz Pashko, Neshat Tozaj, Blendi Fevziu, Genc Ruli, Ardian Klosi, Ylli Pango, Filip Çakuli, Gavrosh Lubonja, Elca Ballauri, Ismail Kadare, Ben Blushi, Eduart Selami, Emin Baçi, Eduart Zaloshnja, Abdi Baleta, Kolë Jakova etj.


Ta ka zënë kokën me derë Berisha?!


Kohë moderne. Dikur anonimet bëheshin me kartë. Tani me postë elektronike. Ka ndryshuar teknologjia. Stili? Avaz i vjetër, në melodi të re, llafos populli. Në mëngjes hapa kompjuterin. "Shoku Mitro! I këndova shkrimet. Marshalla! Ta ka zënë Sala kokën me derë, mo! Apo pret ndonjë "thelë" që ke nisur të shkruash në "RD"?! Pse nuk shkruan, në defterët e t'u, që anëtarët e Komisionit Nismëtar të PD-së ishin njerëz anonimë?!" Letra më vuri trurin në lëvizje. Bëra prapa në vite.

Qëndrova në vitet 1990. Dy intervista nga Gramoz Pashko në "Zërin e Amerikës", qarkullonin në "Buletinin e Verdhë" të ATSH-së. Në Byronë Politike ra "damllaja". U shqetësua vetë shoku Ramiz Ali. Profesori kishte dalë nga "vatha". Pranverë 1990. Në redaksinë e gazetës "Zëri i popullit" organizohet një takim. Sebep ishte bërë artikulli i njohur i Ylli Popës. Mes të ftuarëve ishte edhe mjeku Sali Berisha. Ai kërkoi që në Shqipëri të lejoheshin organizatat shoqërore pluraliste. Shkroi edhe një artikull. Nuk e botoi "Zëri i populli". U botua në faqet e gazetës "Bashkimi", për meritë edhe të kryeredaktorit Qemal Sakajeva.

Korrik 1990. Ramiz Alia takohet me një grup intelektualësh të kohës. Mes tyre edhe Ismail Kadareja. Tronditëse ishte kërkesa e Napolon Roshit: "Në Shqipëri duhet të lejohen partitë politike". Ramiz Alia u përdrodh… Behar 1990. Debat për poezinë në Korçë. Kritika për realizmin socialist nga poeti dhe gazetari Preç Zogaj…Në sallë... Heshtje varri!

Në vjeshtën e vitit 1989, Genc Pollo ishte për studime në Vjenë. Politikania e njohur Kristinë Fon Koll organizon një debat televiziv me pyetje nga teleshikuesit. Të ftuar intelektualë nga vendet e Evropës Lindore. Mes tyre edhe Genc Pollo. Befasuese përgjigjet e të riut nga Shqipëria e panjohur. Ai i dha përgjigjet në frëngjisht, anglisht, gjermanisht dhe italisht. Pas një viti, Pollo u bë zëdhënësi i Komisionit Nismëtar të PD-së.

Më 5 janar doli numri i pare i "RD"-së. Mes anëtarëve të Këshillit Botues ishin edhe Natasha Lako (poete), Kujtim Çashku (regjizor), Teodor Keko (shkrimtar dhe gazetar)…


Në zyrën e kryeredaktorit të "ZP"-së


17 dhjetor. Ora 22.

Në atë kohë punoja na gazetën "Bashkimi". Bie telefoni. Më ftoi në zyrë kryeredaktori i gazetës "ZP" Spiro Dede. Me Spiron jemi miq të vjetër. Kemi punuar disa vjet së bashku në "Zërin e Popullit". Kur më hoqën nga "Zëri i popullit", në vitin 1985, Spirua punonte në Institutin e Studimeve Marksiste-Leniniste. Sipas zakonit, më parë se të më jepej dënimi, më thirrën në aparatin e KQ të Partisë. Fillimisht zbritëm në kafe. Në një tavolinë qëndronte Spirua. Sa na pa, iu drejtua Miti Tonës, shefit të sektorit të shtypit në KQ të Partisë:

-More Miti! Po çfarë bëni kështu me Mitro Çelën! Latë nam për 40 kuintalë reçel fiku... Dy ditë mbledhje dhe tani do ta "internoni" në Elbasan!... Korrespodent i gazetës "Bashkimi"…

Disa instruktorë ulën kokat, demek për të rrufitur kafen. Shoku Miti Tona e kaloi "lumin" me një buzëqeshje, refleks i punës së gjatë si diplomat... Këto mendoja, ndërsa u futa në dhomën e kryeredaktorit.

-Nuk kam ndonjë gjë të veçantë, më tha Spirua. - Qarkullojnë dy thashetheme. I pari, në komisionin e PD-së është edhe mjeku Isuf Kalo. Në qoftë e vërtetë, harram! Vetëm dollarët që ka harxhuar për udhëtime me aeroplan nuk peshohen!

-Së dyti, kam dëgjuar se edhe t'i je bashkuar me PD-në. Sipas mendjes sime, t'i e ke me hak ta lësh Partinë e Punës! Ajo të ka një borxh të madh! Për një tekë të Vangjush Çërravës (sekretar i Komitetit Qendror të Partisë së Punës) të vunë një kryq të madh në gazetën "Zëri i popullit".

-I pari, është thashethem, i thashë, i dyti, i vërtetë". Me kaq u ndamë.


"Herojtë e heshtur"


20 dhjetor. E enjte. Ora 14.

Kafja e gazetarëve ishte e boshatisur. Unë bëja muhabet me Gonin, banakieren. Në sallë hyri S.H., sekretar i parë, që e ka nisur karrierën si punëtor. Ishte novator dhe unë kisha shkruar për novacionet e tij. Kur ai u ngjit lart, ne e ruajtëm miqësinë. U ulëm ballë për ballë. Qëndronte në heshtje. Mos vallë ishte në sëkëlldi për faktin se unë isha bashkuar me Partinë Demokratike?!

-Dëgjo Mitro! Ramiz Alia do ta shkatërrojë Shqipërinë! Mendja e tij punon mbrapsht. Pjell vetëm helm. Zeher. E di çfarë na bëri sot? Na thirri në një sallë. Ishim të gjithë sekretarë të parë. "E dëgjuat lajmin për legalizimin e PD-së? Sigurisht. Ajo është parti djall, na tha, është mace e zezë që do të shkatërrojë idealet socialiste. Por nuk do ta lejojmë. Partia e Punës ka dalë nga zjarri i luftës. Ka kockë të fortë. Prandaj do të hidhemi në sulm, vazhdoi Ramiz Alia. Që sot. Të shkoni në rrethe. Do të keni punë me regjistrat. Jo të gjendjes civile! Regjistrat e bashkëpunëtorëve të sigurimit. Do t'i lexoni një për një. Pastaj do t'i thërrisni. Kuptohet: në mes të natës. Me fshehtësi. T'u jepni këtë detyrë: të futen në radhët e Partisë Demokratike. Të mbështesin njëri-tjetrin. Informatorët tanë duhet të jenë në komisionet drejtuese. Ata duhet të mbushin listat e kandidatëve për deputetë.

Në qoftë se ky aksion përfundon me sukses - dhe suksesi varet nga puna juaj - atëherë Partia Demokratike do të kthehet në një simotër të Partisë së Punës..." O Zot, - mendova! Ku e gjen gjithë këtë ligësi ky njeri! Dëgjo Mitro? Diçka kam dëgjuar edhe për ty! Janë punët e tua. Unë jam në një batak... nuk di si do dal!

Iku sekretari i parë. Unë mbeta. Në errësirë, edhe pse ishte ditë... Isha tronditur. Çfarë ishte kjo bisedë? Provokacion?! Dezinformim?! Paralajmërim?!

…Disa vite më vonë. Fillimi i vitit 1996. Bëheshin konferencat e PD-së në rrethe. Unë isha i deleguar në Patos dhe Ballsh. Listat e kandidatëve për në kryesitë e degëve të partisë verifikoheshin në qendër. Skandal: gjysma e kandidaturave ishin të "sëmurë"...Kjo "sëmundje" ngjitëse kishte prekur edhe disa deputetë, që nuk u futën në listat e kandidatëve për në Kuvendin Popullor në zgjedhjet e 26 majit '96.





Turi i Ramës i thau buxhetin Bashkisë

Basir Çollaku


Udhëtimet turistiko-politike të Edi Ramës në dialogjet e tij nëpër gjithë vendin nuk kanë lënë jashtë vëmendjes paratë e harxhuara. Me pak kujdes mund të vësh re që buxheti i Bashkisë së kryeqytetit po shkon drejt rrëzimit në seanca të përsëritura. I gjendur ngushtë, duke mos mundur të mbajë nën kontroll aksionet e tij në rënie, Rama, që pas zgjedhjes kryetar, nuk drejton aspak pushtetin lokal, por ka bërë një fotokopje buxheti dhe e ka rishpërndarë në Parlamentin e qeverisjes lokale.

Përse problemet janë shtuar dhe kanë nisur të dalin këtë herë edhe brenda konspiracionit, brenda llojit. Ka një shpjegim që nuk është aspak sekret, por qartësisht janë marrë pak njerëz me të, pasi mjeshtërisht Rama mundet të shesë mediatikisht. Prej shumë e shumë muajsh, Edi Rama ka ndërmarrë rrugëtimin e njohjes me partinë e tij dhe tentativën e krijimit të partisë që është vetëm e tij, çka nuk po ia del. Askush nuk ka lodhur mendjen të pyesë dhe harxhuar kohën të shohë e llogarisë se sa kosto financiare ka ky udhëtim mijëra kilometrash dhe ku janë marrë paratë. Asnjë nga partitë, sado të mëdha qofshin, nuk kanë harxhuar fonde për dy vjet fushatë me atë që kanë në arkën e subjektit politik që drejtojnë. Por dualizmi i pushtetit të Ramës i ka dhuruar atij mundësi ekonomike që kanë lindur jo ligjërisht. Çdo qytetar i këtij vendi mundet të masë lehtësisht koston ekonomike dhe të një udhëtimi ditor në Tiranë apo jashtë saj. Nëse nisesh i vetëm me makinën tënde, qoftë ajo edhe ekonomike, pra që nuk harxhon fort, një vajtje-ardhje në një distancë 100 kilometra harxhime të tjera të domosdoshme flasin për para që ndoshta merren si asgjë. Por kur udhëton me një grup deputetësh, shoqëruesish, madje edhe "populli", furgona e autobusë, atëherë preventivi i këtij shërbimi politik është për t'u konsideruar. Pa e tjerrë më gjatë, ndërthurja mes partisë në opozitë e Bashkisë në pushtet, ideja forcohet më shumë në adresë të Bashkisë, që ka gjasa të ketë para për të mbuluar shpenzimet. A ka ndodhur që biznese mike të Edi Ramës të paguajnë ndonjë taksë si shpërblim? Ndoshta, por jo pa qenë më parë një kontratë, një tendër, një rrugë, një sipërmarrje ekonomike, që përsëri firmoset nga kryebashkiaku, që përsëri kalon nëpërmjet pushtetit të tij dhe përqindja shkon në mbulimin udhëtimor. Mund të jenë 2N, 2K, 2F, 2S, 2V, 2S, 2...e pafund rastesh të ngjashme miqësitë financiare të Ramës, por kjo përjashton vërtetësinë dhe transparencën. Ky deformim taksash të qytetarëve me një transparencë tërësisht të munguar duhet në fakt të ketë pasur më tepër kërshëri kontrolluese, që të dalë në pah ajo që përfaqëson kryebashkiaku në abuzime dhe mosmbajtje premtimesh. Duke ndjekur debatin në Këshillin Bashkiak të Tiranës, kryetarë të njësive vendorë kundërshtuan projektin dhe më pas në votim ai nuk u kalua. Këtu nuk ka asgjë që nuk shkon sepse është një fazë diskutimi për sugjerime dhe plotësime, duke marrë në vëmendje dhe pretendimet e drejtuesve të minibashkive.

Në Njësinë Bashkiake nr 3, nr 10, nr 7, nr 8, pothuajse të gjithë drejtuesit ishin kundër asaj që u thuhej të votonin. Shqetësues dhe befasues ishin faktet se në projektin e vitit 2009, ishin përfshirë dhe projekte të vitit 2008, një pjesë e të cilave të realizuara. Ky rialokim fondesh, në mënyrë krejt të dyshimtë, të çon në mendimin se Edi Rama ka nevojë për para në zgjedhjet e ardhshme dhe po përgatitet t'i marrë ato në Bashki, ku ka çelsat e deformimit dhe shkeljeve deri më tani të pahetuara qartë nga institucionet përkatëse të drejtësisë. Lëvizja Socialiste për Integrim, që drejton Minibashkinë nr 6, sipas kryetares, është përjashtuar nga investimet e vitit 2009, harresa vazhdonte edhe për Minibashkinë nr 7. Gjithashtu, të njëjtin fat ka pasur Minibashkia nr 3, që ndonëse ka kryetar socialist, është lënë jashtë kujtesës financiare për miratime projektesh nga Rama, pas zënkës së tij politike me Kokonën. Kështu, kryetari i Partisë Socialiste po ndëshkon të majtët, qofshin të partisë së tij, apo të LSI, pasi elektorati i minibashkive është socialist apo-ish socialist, që ka votuar e besuar kryetarin e larguar Rama, që drejton falë ndihmës së komunikimit që ofrojnë operatorët celularë.

Kjo është lufta politike që Rama ka zbritur nga partia në Bashki, duke shfrytëzuar mundësitë për të shkuar përtej çdo gjëje që të përfitojë i vetëm. Dhe ajo që deklaruan kryetarët e shumë njësive ishte fakti që janë përfshirë në projektbuxhetin e vitit 2009, të njëjtat gjëra të vitit të mëparshëm, ku pjesa më e madhe është nga ato që janë bërë shumë kohë më parë. Dublimi teorik në këtë shpërndarje parash përcjell mendimin se identifikohet lehtë burimi i parave që kryebashkiaku harxhon në tur-dialogjet e tij. Kjo saktësisht ka provuar atë që kreu i mazhorancës, Sali Berisha dhe Partia Demokratike u ka thënë shqiptarëve, që Rama nuk mban premtimet që u ka thënë kryeqytetasve, por ka ngjitur në institucion trillimin dhe shpifjen. Përballja e buxhetit të vitit 2009 të Bashkisë, kundërshtia e hapur e të majtëve dhe të djathtëve, tregoi që slogani i Ramës përtej së majtës dhe të djathtës është frikshëm i vërtetë vetëm kur ai abuzon me taksapaguesit shqiptarë. Vetëm atëherë ai merr nga paratë e të majtëve dhe të dhjathtëve për të bërë turin, dialogjet, bordet, vullnetarët, për të tentuar ardhjen në pushtet. Kjo është një dosje shumë e madhe që i shtohet asaj të Sigurimit të Shtetit, ku kryesocialisti Edi Rama ka hijen e së shkuarës, nga e cila nuk i ka mundësitë që të ndahet. E kështu buxheti i Bashkisë së Tiranës, qeverisjes ekonomike të gjysmës së popullsisë së vendit është lënë në mëshirë të fatit, duke përfshirë dhe turet e dialogjet në financimet që devijojnë. A duhen hetuar? Por kjo është punë e Kontrollit të Lartë të Shtetit dhe të institucionit të pavarur të Prokurorisë.





Ditari i gazetarit (2)


Azem Hajdari në krye të PD

Nga Mitro Çela


Në historinë e PD-së, muajt e parë mbajnë mbi "supe" shumë ngjarje të pa shkruara. Mitingje. Antimitingje. Kërcënime nga dora e ngrohtë e Partisë së Punës-Sigurimi i Shtetit. Syrgjynosje. Buzëqeshje alla Ramiz Alia. "Thika". Guzim. Barrikada. Bryla. Stërkëmbësha. Një revolucion i vërtetë, për të përmbysur një diktaturë. Personazhe në skenë e në prapaskenë. Figura që ngrihen ose shuhen brenda disa ditëve. Poltikanë që u "ngjizën" në PD, për të përfunduar në parti të tjera. A e dini se Ilir Meta dhe Pandeli Majko, e kanë nisur jetën e tyre politike në Sheshin "Demokracia" në dhjetor 1990? Ben Blushi, shkrimet e para si gazetar i ka botuar në "RD". Ishte po "RD"-ja që botoi një artikull kundra Ben Blushit. Deputeti socialist, Shpëtim Idrizi, ka qenë një nga firmëtarër e PD-së?! Nuk ka asnjë suprizë, kur të mësoni më vonë, se Adrian Klosi mblodhi një "torbë" me firma, për të qenë anëtar i Këshillit Botues në "RD". Në shkurt të vitit 1991, Sali Berisha dërgoi nënkryetarin e PD-së, Neritan Ceka, të bisedojë me Edi Ramën. Sebepi? Ftesë për të vënë emrin në listat për deputetë të PD-së?! Në prill të vitit 1991, Skënder Gjinushi, shkoi në zyrën e Sali Berishës. Mes avujve të kafesë, bëri kompromis për të rrëzuar qeverinë e Fatos Nanos. Më 22 mars 1992 u bë deputet me "bekimin" e PD-së. Sa për kuriozitet: Partia Socialdemokrate mori pjesë në qeverinë Meksi nga viti 1992 deri në vitin 1994. Aktorët e "Portokallisë, do të habiten kur të mësojnë se Vangjel Kozma ka vendosur firmën e tij, më 12 dhjetor 1990, për themelimin e Partisë Demokratike. Po të "fshish" pluhurin e kohës, mëson se Filip Çakuli ka qenë zëvendës kryeredaktor i "RD"-së në vitin 1991 dhe dy herë kandidat për deputet në listat e PD-së.

Personazhe të tillë e bëjnë "skëterrë" të shkruarit e historisë. Normale që edhe ditari im, është bërë objekt mërie, sarkazme, sharje, telefonata. Do të vijë koha kur të tregoj disa nga këto telefonata. Më me "brumë" janë telefonatat anonime, që mua këta të flamosura nuk më janë ndarë, që nga koha e Baba Enverit. Në fillim le të vazhdojmë me kujtime…


Keqardhja e Nexhmie Hoxhës


12 dhjetor 1990. E mërkurë. Ora 9.00.

Në atë kohë isha shef i sektorit ekonomik në gazetën "Bashkimi". Mbledhje e tensionuar në redaksinë e gazetës. Një nga shefat e redaksisë, propozoi të merrnim në intervistë anëtarët e Byrosë Politike që u shkarkuan. Një tjetër tha të bëjmë një reportazh.

- Dërgojmë një gazetar në Qytetin "Studenti", u propozova unë. - Ai të japë vetëm informacion. Artikullin, para botimit, ta dërgojmë në sektorin e shtypit të KQ të Partisë. Në se ky informacion nuk botohet, atëherë unë do të jap dorëheqje si shef i sektorit të ekonomisë.

I thashë kryeredaktorit, që për këtë vendim të vërë në dijeni sektorin e shtypit në KQ të Partisë. Dolëm nga mbledhja. Në korridor takova Sali Berishën. (Shënim. Berisha kishte miqësi me kryeredaktorin e gazetës Qemal Sakajeva. Unë njihesha me Doktorin prej shumë vitesh. Disa herë kishim pirë kafe me disa miq dhe kishin diskutuar së bashku, sidomos për probleme ekonomike të kohës.)

-Doktor! Po të kini ndonjë problem me programin ekonomik në statutin e partisë, unë mund t'ju ndihmoj.

-Unë jam dakord! Por mos thotë gjë Gramoz Pashko...

-Nuk besoj, sepse ai më ftoi që mbrëmë...

Ora 11.30. Në klubin e gazetarëve hyri një djalë. M'u drejtua mua: "Të kërkon Sali Berisha!" Ngjita shkallët e godinës 15, në Qytetin e "Studentëve". Atje u njoha edhe me Eduard Selamin. "Kemi përgatitur programin e Partisë, më tha Berisha. - Kemi ngecur në një paragraf. Është fjala për qëndrimin ndaj tokës. Cili është mendimi yt?" Në dhomë hynë edhe disa gazetarë. Berisha, pasi përfundoi me mua iu drejtua gazetarëve:

-Tani ju duhet të shpërndaheni kudo. Idetë e këtij programi të prekin mendjet e shqiptarëve. Nga shtypi nuk mund të presim asgjë: Ka censurë! Këtë punë mund ta bëni vetëm ju...

-Problemi nuk është kaq i thjeshtë, ndërhyra unë. Gazetarët nuk mund ta bëjnë hapur këtë mision. Ndryshe do të humbasin vendet e punës!

Pastaj i tregova për mbledhjen tonë në gazetë dhe për presionin që kishin bërë tipografët: "Nëse nuk botohej informacion nga Qyteti i "Studentëve", ata nuk do të lejonin botimin e asnjë gazete, duke përfshirë edhe "Zërin e popullit".

-Lajm i mirë, tha Berisha...

U ktheva në shtëpi. Ra telefoni. Ishte kryeredaktori:

-Më mori në telefon Sofo Lazri (Në atë mot, dora e djathtë e Ramiz Alisë)... I tregova për vendimin e tipografëve. Pastaj për mbledhjen tonë.

-Po kush është ky shefi, që dashka të largohet nga puna,- pyeti shoku Sofo...

-Mitro Çela...Nuk hezitova, sepse kjo ishte edhe kërkesa jote.

-Pse, me zor qëndron shef, ky Mitroja, -vazhdoi Sofo. -Në se ka mall të largohet, nuk e pengon njeri...

Pas pak ra telefoni... Jam Nexhmie Hoxha: "Më fal, shoku kryeredaktor! Po si është puna e tipografëve?... Po gazetarët... diçka më tha Sofo Lazri... Mitro Çela? Po më habit! Ne kishim menduar që ai të bëhej deputet, si kandidat i Frontit Demokratik..."


Zanafilla e Partisë Demokratike


13 dhjetor. E enjte. Ora 15.00.

Në shtëpi erdhi shoferi i gazetës "Bashkim". Je i arrestuar, tha ai me humor. Vishu! Në makinë gjeta Luçie Doçin (sekretare e kolegjiumit të gazetës), Genc Tiranën, Gëzim Sinematin dhe Arben Rukën. Të tre gazetarë. Më thanë se i kishte nisur kryeredaktori. Do të bëhej një mbledhje në kinoteatrin "Studenti. Salla ishte plot. Në presidium dallova Pashkon, Berishën, Azemin, Imamin... Pashë edhe një burrë me mustaqe, veshur me xhakavento. Më shumë bënte shenja sesa fliste. Më thanë se ishte Aleksandër Meksi. Unë u ula në rreshtin e dytë. Në krah kisha një burrë me flokë të lëpira. "Më quajnë Rasim. Jam nga Tropoja. Vëlla i Azem Hajdarit. Më nisën nga Tropoja për të ndryshuar Azemin. Ngeca në Tiranë. Më bindi Azemi të bëhem pjesë e demokracisë".

Ishin përgatitur dokumentet për në Ministrinë e Drejtësisë. Duheshin edhe 300 firma për të legalizuar Partinë Demokratike. Nëpër sallë u shpërndanë disa fletore. Mes emrave që firmosën ishin Gramoz Pashko, Genc Pollo, Spiro Cura, Osman Stafa, Ilirian Peço, Akli Fundo, Afrim Krasniqi, Edi Paloka, Bashkim Gazidede, Genc Ruli, Gazmend Oketa, Elsa Ballauri, Mimoza Pashko, Pal Serreqi, Ridvan Peshkëpia, Zenel Hoxha, Vangjel Kozma, Andi Krroqi etj.

-Sa të merren firmat në sallë, tha dikush nga presidiumi, do të zgjedhim një komision nismëtar. Mendohet të ketë 16 anëtarë: 7 studentë, po kaq intelektualë dhe dy do të jenë nga klasa punëtore.

Po lexoheshin emrat e intelektualëve, me një karakteristikë të shkurtër. Kur përmendej emri, kandidati ngrihej në këmbë. Në fillim studentët: Azem Hajdari, Blendi Gonxhe, Edmond Budina, Shinasi Rama, Arben Lika, Alma Bendo, Arben Sula.

Pas studentëve, intelektualët. U ngritën Berisha, Pashko, Selami, Meksi, Zogaj, Demeti... i fundit...

-Mitro Çela, gazetar dhe ekonomist i njohur. Punon në gazetën "Bashkimi"...

Instiktivisht u ngrita në këmbë. Buzëqesha dhe u ula, duke ngritur supet. "Sa i fshehtë", tha Gëzim Sinemati, duke më uruar. Më shtrënguan dorën edhe të tjerët. Unë isha befasuar! Nuk dija gjë. Nuk më kishin pyetur!?

-Tani duhet të zgjedhim dy përfaqësues të punonjësve, tha dikush nga podiumi.

Ra qetësi. Nuk ishim mësuar me këtë lloj demokracie. Kandidatët i gatuante piramida e Mihal Bishës, mjeshtri i madh i kuadrit. Kishte raste që nuk fuste duart Sigurimi i Shtetit. E vërteta ishte që vendimin e merrnin masat: Çdo partia bën populli...

U ngrit një djalë i ri. Jam pedagog në Institutin Bujqësor. Quhem Eduard Zaloshnja. Unë do të bëj një propozim. Do të duket jashtë logjike: propozoj të zgjidhet motra ime, Merita Zaloshnja! Është ekonomiste në ndërmarrjen artistike "Migjeni". Shkollën e ka mbaruar natën...

Pati ilaritet. Disa ngritën supet. Diçka ngeci. Por akullin e theu presidiumi. Le të vazhdojmë me kandidatura të tjera. Në fund janë votat ato që vendosin...

Motra fitoi. Së bashku me të edhe Ilir Myftari, inxhinieri në minierën e Valiasit...Një ditë më vonë, listës së Komisionit Nismëtar iu shtua edhe Genc Ruli me Zenel Shehun.


Pse Azem Hajdari kryetar?


Më parë kërkon përgjigje pyetja: Kush ishte Azem Hajdari? Deri më 8 dhjetor 1990-njeri i zakonshëm. Studentë si gjithë studentët e tjerë. Ndoshta diçka më pak: vinte nga Tropoja e largët. Kur nisi shtrëngata: Azemi zgjohet. Ku ishte rreziku-printe Azemi. Dhe rreziku ishte Ramiz Alia - ndaj, në të dyja takimet, në ballë të studentëve, ishte Azemi. Është e habitshme, e pabesueshme, sesi një student i zakonshëm të kthehet në hero. Me fjalën e Azemit-studentët vranë frikën. Me fjalimet e tij u ndezën qindra zemra. Ndoshta Azemi ishte pasardhësi i fundit i një plejade të tërë heronjsh, që me idealin e lirisë, i shkon për shtat fjalës së Fan Nolit: "Trimi i mirë duhet a të rrojë si burrë, a të vdesë si burrë".

Tani le të kthehemi tek pyetja: Pse u zgjodh Azem Hajdari kryetar i parë i Partisë Demokratike? Sipas pikëpamjes sime, për dy arsye: Së pari, e meritonte: ishte simboli i idealeve të Dhjetorit. Së dyti, ishte një zgjedhje kompromisi (ku ka kompromis, ka demokraci). Kur nisi mbledhja e parë e komisionit nismëtar, zgjedhja e Azemit qetësoi, përkohësisht gjakrat e trazuara të liderëve të ardhshëm të politikës shqiptare.


Mbledhje memece


14 dhjetor1990. E premte. Ora 11.00.

Salla e estradës në Tiranë. Aktiv partie. E bënte rajoni nr. 3. Më shumë se aktiv ishte një mbledhje memece. Në vend të presidiumit: Një magnetofon. Ishte incizuar fjala e shokut Ramiz në Plenumin e Partisë së Punës.

Ishte një fjalim tepër i ashpër. Partia Demokratike cilësohej si "mace e zezë". Thirrje për vigjilencë. Kushtrim për të mbrojtur idealet e Partisë dhe të shokut Enver. Anëtarët e PD-së, vegla të imperializmit... PD-ja- "mace e zezë"!


Blendi Gonxhe dy gisht letër


15 dhjetor. E shtunë. Godina 15. Ora 21.00.

Pritej të fillonte mbledhja e Komisionit Nismëtar të PD-së. Berisha dhe Pashko ende nuk kishin ardhur. Hyn Blendi Gonxhe. "Mitro! Kam një letër. Mund t'ia dorëzosh Berishës?" Ishte një format. Brenda, dy gisht të shkruara: "Për arsye personale, do të largohem nga komisioni nismëtar!"

Ngrita kokën. Blendi më këmbë. Më përshëndeti dhe u largua.

Zbatova porosinë. Berisha e lexoi letrën. E palosi, pa thënë asnjë fjalë. Nuk e di arsyen e dorëheqjes, as pse nuk u dha asnjë shpjegim për këtë largim, duke u nisur nga fakti, se në ato ditë, Blendi Gonxhe ishte ndër personazhet më të spikatura të lëvizjes studentore.


Lajm historik


19 dhjetor 1990. E mërkurë. Ora 16.30.

Salla e pallatit të kulturës "Studenti". Konferencë shtypi. Në podium Preç Zogaj dhe Genc Pollo. Ishte konferenca e parë dhe bëhej për organizimin e shtypit. Mendimet ishin nga më të ndryshmet. Brenda dhe jashtë kohe. Racionale dhe irracionale. U ngritën edhe disa shkrimtarë.

-Nuk kemi folur kurrë shqip, tha piktori i TVSH-së, Rexhep Aliaj. Kemi folur në të gjitha gjuhët, por shqip jo!

Dikush u afrua në presidium. Ishte Alfons Gurashi. "Më falni, tha Preçi, kemi një lajm të gëzuar: Në Ministrinë e Drejtësisë u bë legalizimi i Partisë Demokratike".

Zhurmë. Britma. Lotë. Përqafime. Parrulla. Pas tyre kënga... Oratorë që flisnin... Lajmi i madh i theu rregullat e demokracisë. Mbledhja u kthye në anarki...


Vijon





Ditari i gazetarit

Dhjetor'90, Olimpi i demokracisë


Nga Mitro Çela



"Një njeri i lirë nuk fajëson askënd, nëse dështon". Xhozef Brodski, poet rus, fitues i çmimit "Nobel"


Këto ditë, të gjithë flasin e shkruajnë për PD-në. Normale. Është partia e parë që "mbolli" pluralizmin në Shqipëri… Por po të ndjekësh debatet, të tërheq vëmendjen një fakt. Kujtimet vijnë vërdallë brenda disa ditëve. Nisin më 6 dhjetor (ditë e shtunë) 1990. Kulmohen në takimin e studentëve me Ramiz Alinë në natën e 11 dhjetor (ditë e martë), 1990, debat i "kapriços" për datën 12 dhjetor kur u krijua Komisioni Nismëtar i PD-së dhe u morën 300 firma për legalizimin e PD-së. Pa diskutim, këto janë ditë të stuhishme. Janë ditë që bënë epokë. Janë orë ku guximi i studentëve u mpleks me dëshirën për liri, demokraci. Janë ditët kur studentët, pasi vranë frikën, shpalosën parrullën: "Poshtë diktatura!" "E duam Shqipërinë si gjithë Evropa!" Por a fillon dhe mbaron historia e PD-së në këtë javë? Sigurisht që jo. Përpara ka shumë beteja. Të vëshira. Të dhimbshme. Është një punë e heshtur, por e lavdishme për krijimin e degëve të PD-së në rreth. Është një punë titanike për zyrtarizimin e PD-së. Nga data 6 dhjetor 1990 deri më 5 janar 1991 kur doli gazeta "Rilindja Demokratike", ka shumë ngjarje, skena e mizaskena, biseda e takime që i ka zënë "pluhuri i kohës". Për fat të keq, deri më 5 janar, veç sulmeve të "ZP", ka pak dokumente, pak informacion të shkruar për të hedhur dritë mbi këto 32 ditë, nga më të stuhishmet në historinë e demokracisë.

Për të qenë më të saktë. Për këto ditë fund dhjetori, fillim janari 1991, ka disa filmime. Copëza të tyre janë publikur në këto vite. Unë mendoj se filmimet më të mira dhe më të sakta i ka Agim Buxheli. Me kamer amatore në dorë, ai kishte të drejtë të merrte pjesë në mbledhjet e Komisionit Nismëtar. Ai ka ndjekur shumë takime, shumë biseda, mitingje. Por këto filmime nuk janë pjesë e arkivit të PD-së. Herë pas here, copëza filmimesh janë përdorur jo për të dhënë të plotë zanafillën e PD-së, por për të zhgaravitur historinë e saj. Nga ana tjetër, në ato ditë dhjetori 1990, Komisioni Nismëtar bënte mbledhje çdo natë. Çdo debat është shënuar në protokoll. Me këto protokolle janë mbushur 10-15 fletore. Shumica e fletorëve, nuk gjenden në arkivin e PD-së. Kanë "humbur". Më saktë janë "zhvatur". Fletë nga këto protokolle, jo rrallë dalin në faqet e shtypit të përditshëm.

Vendin e fakteve dhe dokumenteve, e ka zënë fantazia e analistëve, politikanëve, sharlatanëve…Dhe ja ku doli këto ditë Ramiz Alia në ekran. Ruana zot! Ish-trashëgimtari i Enver Hoxhës i bën hosona vetes, si njeriu që solli demokracinë?!... Në debat mer pjesë edhe vete Edi Rama, kryetar i dyfishtë. Parti e Bashki. Duke pasur shumë nishane, i lejon vetes të bëhet pjesë e historisë, edhe atje ku historia e nxori nga dera, kur tentoi të futet nga dritarja… Sikur të bëjmë një riplejë nga fjala e Ramës? Rikthen refleksionet e vitit 1990 në sallën e Akadamisë së Arteve. Kujtime të bukura. Nostalgji. Muzika e Bitëllsave. Ironi therëse me pushtetin e Partisë së Punës. Guxim për kohën. Por refleksionet, me gjithë bukurinë dhe kurajon, nuk janë pjesë e PD-së. Edhe Rama e di këtë fakt. Por e vërteta nuk e pengon të hedhë në "treg", skicë-idenë si do të ishte PD-ja sipas oreksit të Ramës?! Më e butë. Më pak e sertë. Me më shumë bojna. Por shumë lexues nuk e dinë se Edi Rama, 18 vjet më parë, në zanafillën e themelimit të PD-së, ka bërë përpjekje titanike, për të qenë lider i kësaj partie. Kur dështoi… dallëndyshe ktheje ndryshe…


Partia Popullore Fetare e Edi Ramës


Fati e desh që Edi Rama, më 6 dhjetor 1990 të ishte në Greqi. Në Tiranë mbërriti më 13 dhjetor. Kur arriti në Qytetin e Studentëve, ishte bërë zgjedhja e Komisionit Nismëtar. I vonuar, u fut në mbledhjen e parë të Komisionit Nismëtar. Gjëja e parë që bëri: sherr me të gjithë. Sherr mbi sherr me Berishën. Pas ndërhyrjes me takt të Pashkos, Edi Rama u largua nga mbledhja. Rama bëri edhe përpjekje të tjera për t'u futur në drejtimin e PD-së. Kur dështoi, vendosi ta sfidojë PD-në duke krijuar Partinë Popullore Fetare, në bashkëpunim me Spartak Ngjelën, Ardian Klosin, Kasëm Trebeshinën dhe Gavrosh Lubonjën.

Sipas platformës Rama, partia do të kishte disa fraksione, duke filluar me ballistë, zogistë, antikomunistë, demokristianë, ish-të burgosur politikë etj. Pas shumë përpjekjesh, të ndihmuar edhe nga Sejfi Protopapa, emigrant në SHBA, në qershor të vitit 1991, u bë mbledhja e parë e partisë në Pallatin e Kulturës në Tiranë.

Në pranverën 1991, ishte parashikuar që Tiranën do ta vizitonte Sekretari amerikan i Shtetit Bejker. Rama vendosi ta shfrytëzojë këtë shans, për të bërë presion për legalizimin e partisë. Ai propozoi që në takim të shkonte Ardian Klosi, si njohës i mirë i gjuhës angleze. Mirëpo Klosi rridhte nga një familje e njohur komuniste. U ngritën të përndjekurit. Shaj të shajmë... Normale. Jetonim në demokraci. Dhe Ardian Klosi u "përjashtua" nga takimi. Në këmbë të tij shkoi një i përndjekur, që bëri një vërë në ujë…

Pas këtij dështimi erdhi goditja në Parlament. Në vjeshtën e vitit 1991, në Parlament u diskutua projektligji që ndalonte krijimin e partive me baza fetare. Projektligji u miratua. Dhe ëndrra e Edi Ramës për të krijuar dhe udhëhequr Partinë Popullore Fetare nuk u bë kurrë realitet…Pas kësaj paranteze, mendoj të botoj disa faqe nga ditari im.


Errësirë brenda errësirës


8 dhjetor 1990. E shtunë.

Asgjë për të shënuar, pikërisht në çastin kur për vendin kishin nisur tallazet që do të shembnin një diktaturë.

Pse?

Pas krizës së ambasadave. Pas arratisjes së mijëra shqiptarëve drejt Evropës. Pas shembjes së Murit të Berlinit. Pas Gorbaçovit... Shqipëria nakatosej me ideologjinë marksiste. Errësirë brenda errësirës. Radio Tirana - memece. "Zërin e Amerikës", - duke pasur lepurin në bark, e dëgjoje, por nuk e përtypje. E dëgjoje, por nuk e komentoje...


Liria mbi barrikadë


11 dhjetor 1990. E martë.

Në mëngjes shkova në Qyetetin e Studentëve. Grumbull djemsh e vajzash. Ishte improvizuar një podium. Flisnin oratorë të ndryshëm, secili për hesap të vet. Dikush më tregoi një djalë me baluke, me xhakavento të zezë: është Azem Hajdari... M'u afrua një student. Profesor (unë jepja ekonomi në kurset e gazetarisë), ju jeni me ne? Instiktivisht iu përgjigja:

-Përderisa jam këtu?! Ishte fjala më pa kuptim që mund të thuhej.

Pashë Spiro Deden. Ai ishte kryeredaktor i "Zërit të popullit" dhe sekretar i KQ të Partisë. E kishin rrethuar studentë. Dukeshin armiqësorë. U afrova.

-Pse nuk botoni informacion për ne? Pse shqiptarët duhet ta dëgjojnë të vërtetën nga "Zëri i Amerikës"?

Në mikrofon u dëgjua një zë. "Është Sali Berisha, - tha një student. - E njoh doktorin se jam student nga Tropoja"…Pastaj foli Hamit Beqja. Një fjalim i gjatë. Pa pika e presje. As mish, as peshk.

... "Xhaketë e kthyer, - tha dikush... ''Nuk u ngop së foluri ky njeri, xhanëm..."

Në orën 16 shkova përsëri në Qytetin e Studentëve. Rrugës mora vesh se ishte mbledhur Plenumi i KQ të Partisë. Kishte pasur debate të forta. Në fund Plenumi kishte hequr 7 anëtarë të Byrosë Politike. Ishte ky kurbani i parë... Me dy vota kundër - Spiro Koleka dhe Shefqet Peçi - Plenumi kishte vendosur të lejohej pluralizmi politik në Shqipëri. Dhe së fundi nga radha, por jo nga rëndësia: Shoku Ramiz Alia do të takohej me një përfaqësi të studentëve.


Ramiz Alia përballë studentëve


E njëjta natë. Ora 20.00

Në autobus hipën përfaqësuesit e studentëve. Para nisjes Arben Imami lexoi emrat: Azem Hajdari, Arben Broci, Shenasi Dragoti, Arben Demeti, Arben Meçe, Ilir Meta, Pandeli Majko, Skënder Minxhozi, Blendi Gonxhe, Edmond Budina etj. Ne shikonim gjithë ankth rrugën. Shoferi e preu timonin majtas. Në turmë u shtua ankthi. Pas disa minutash, dikush tha: "Autobuzi u fut në Pallatin e Brigadave".

Natë. Errësirë. Kallkan. Mijëra njerëz kodrave të Qytetit të Studentit. Shumica studentë. Bashkë me ta, prindër. Kishte punëtorë nga Kombinati i Autotraktorëve "Enver Hoxha", tipografë, qytetarë nga Tirana, por edhe nga Durrësi, Shkodra, Kavaja... Thirrje në kor. Poshtë diktatura! Enver-Hitler! Poshtë dinastia! Nga parullat në këngë. Korale. Motive patriotike: "Se mjaft në robëri, o e mjera Shqipëri"...

Presidenti në mes. Në një krah Skënder Gjinushi. Në anën tjetër Lisen Bashkurti. Përballë studentë e pedagogë. Qetësi. Frymëmarrje të tensionuara. Akullin e theu Presidenti. E nisi me doza humori:

-Ju shkodranët do të më kompromentoni, - tha duke takuar Arben Brocin dhe Arben Likën. Dhe qeshi, ashtu siç di të qeshë Sekretari i Parë i Partisë.

Por gazi ngriu në gojën e Presidentit. Studentët nuk qeshën. Të ulur. Të rrethuar nga mure të larta. Piktura. Korniza madhështore. Tapete të trasha. Mbi tapete, balta e studentëve. U vendos që biseda të inçizohej...

Kaluan rreth tre orë. Autobusi mori rrugën për në Qytetin e Studentëve. Në podium u ngjitën me radhë disa oratorë: Pashko, Azemi, Berisha, Imami etj. Kudo thirrje entuziazmi.


Ishte pranuar pluralizmi


Berisha iu drejtua turmës me passion, me fjalë ritmike. Shenja të një politikani karizmatik që tërheq si magnet turmat. Folën edhe të tjerë, studentë e pedagogë. Në fund foli Pashko.

-Në magnetofon do të vëmë kasetën ku është inçizuar biseda me Ramiz Alinë. Ju dëgjojeni! - tha. - Ne do të mblidhemi, sepse do të hartojmë programin e Partisë...

Ata kaluan para meje. Në fillim urova Pashkon. "Mitro, hajde! Do të punojmë për programin, - më tha. - Mendoj se do të na nevojitet përvoja jote". Pastaj takova Imamin, Berishën etj.

-Pse nuk shkon, - më tha Gëzim Sinemati, - m'u duk sikur të ftuan me gjithë zemër.

-Nuk kam të drejtë të shkoj! Këta kanë tri ditë që luftojnë. Ndërsa unë këto tri ditë kam rrufitur kafe të ngrohtë...

Ata zbritën. U mblodhën në një nga zyrat e drejtorisë së Qytetit të Studentëve. Debate, me bereqet dhe pa bereqet. Mbi të gjitha shkëlqeu një batutë e Aleksandër Meksit:

-Lërini budallallëqet! Në asnjë vend të botës nuk ka parti studentësh... Pastaj u vendos që "i"-ja të bëhej me pikë në shtëpinë e Gramoz Pashkos

Vijon

[Brari]

Ditari politik/Tri ditë për të shëmbur tre buste


Mitro ÇELA


E Hënë 18 shkurt. Studentët e pedagogët mbyllën derën e Pallatit të Kulturës. Vetëngujim. Çudia më e madhe e këtij fundshekulli. Ndoshta e paparë. Sakrificë 723 jetë të rinjsh.

Një rast unikal. U ktheva në shtëpi. Ndjenja një trysni. Vendosa të shfletoj skedat. Fillimisht pa ndonjë qëllim. Shënimet i lexova jo duke ndjekur kronologjinë e ngjarjeve, por të kundërtën e tyre. Nisa nga viti 1981 për të arritur në vitin 1989. Ja një frazë e nënvizuar. U përurua "Sheshi i Demokracisë". Sheshi: Diçka më trumulloji kujtesën. Një shesh tjetër. Një shesh i largët. U ktheva në kohë. Sheshi Tjenanmen. Pranvera kineze. Mijëra studentë ato ditë qershori manifestuan për demokraci të vërtetë. Por kundër tyre u drejtua një forcë brutale. Sa u vranë! Statistikat zyrtare kineze janë memece. Një manifestim i përgjakshëm për të festuar 10-vjetorin e reformave kineze dhe 40-vjetorin e Republikës Popullore. Plumba mbi një turmë të paarmatosur. U trondit bota. Por u shqetësua më shumë Evropa. U shkrua në shtyp, bënë deklarata personalitetet e shteteve të ndryshme.

Andre Fonten, kryeredaktor i "Le Monde". Studentët e kryeqytetit u masakruan nga armata që mban emrin. Arma Popullore...! Fransua Miteran, President i Francës: "Një regjim që për të mbijetuar qëllon mbi të rinjtë, nuk ka të ardhme". Theçer, kryeministre e Anglisë: "Të qëllosh si i verbër kundër popullit! A nuk flet kjo për diferencat midis shoqërisë demokratike perëndimore dhe shoqërisë socialiste (Në atë vit kampi i lavdishëm socialist jetonte muajt e tij të fundit".

Boris Elstin: "Krim kundër popullit..."

Ora 20.00. Një kronikë televizive. Ndërrova stacionin RAI. Nuk la pa përmendur një lajm nga India. Ishte përmbysur një autobuz. Për Shqipërinë asgjë. Po pse mos vallë Sheshi i 'Demokracisë' mbarttëte më pak tension se sa Sheshi "Tienanmen". Mora radion. Asgjë. Heshtje. Diçka përmendi jugosllavi. Por gjithmonë sipas bojrave të tij. Reportazh më të plotë dha "Zëri i Amerikës". Nuk di pse, por sa nuk thirra Europa, Europa, një putanë e vjetër për Shqipërinë!

Ora 22.00 Bie telefoni. Alo...Kemi mbledhjen e Komisionit. Ju presim... Po pse?

Partitë politike kishin kërkuar një takim me Presidentin, Saliu, Azemi, Eduardi dhe Preçi, ishin nisur që në ora 21.00. Po kalonte mesnata. Disa humbën durimin dhe u larguan për të shtëpi. Unë me Frrokun vendosëm të presim tek dera e Presidiumit. Kur arritëm atje, shokët kishin dalë. Po pse nuk nisemi! Presidenti kishte mbajtur më pas Saliun!

Më habiti! Vërtetë e pranoi në mes të bisedës idenë e një referendumi për heqjen e emrit të Enver Hoxhës nga Universiteti. Tani më tha se, një gjë e tillë nuk kishte bazë ligjore, Po tjetër çfarë u bisedua? Pothuaj asgjë. Kështu pra, dikush propozoi të shkonim për të biseduar me përfaqësinë e studentëve dhe të pedagogëve. Dakord. Ndërkohë, ora kishte mbërritur 02.00.

Për shumë kohë më mbeti e rregjistruar në mendjen time pamja e korridoreve, e shkallëve dhe sallave ku kishin zënë vend studentët. Shumica flinin përtokë, duke shtruar në çimento nga një batanie. Disa rrinin ende mbi karrike. Të tjerë, luanin me letra. U futëm në një dhomë të veçantë. U ulëm. Për disa çaste ra qetësia. Një qetësi mbytëse. Përfaqësuesit e studentëve dhe të pedagogëve edhe pse të lodhur e të cfilitur edhe pse të pagjumë, mendjen e kishin të kthjellët. Të gjithë kishin një mendim. Nuk dalim nga ngujimi jonë pa lexuar vendimin e qeverisë. Universitetit të Tiranës t'i hiqet emri i Enver Hoxhës. Ky është postulati i studentëve. Çdo alternativë tjetër është e pavlefshme. U larguam. Tek dera takova djalin e motrës, studentin Artan Myrtezai.

-Mos bëni kompromis në kurriz të studentëve për të fituar pikë në fushatën elektorale.

E martë 19 shkurt.

Gjithë ditën asgjë për t'u shënuar. Disa orë në radhë për të blerë artikuj ushqimorë. Kjo tablo edhe pse kishin kaluar katër ditë nga 15 shkurti kur qeveria kishte premtuar stabilitet të tregut.

Ora 15.30. Në radio jepet një deklaratë e Plenumit të KQ të Partisë së Punës. Një deklaratë reale. Burokracia e partisë vazhdonte të ecte me ritmin e saj 45-vjeçar.

Ora 23.00 Bie dera... Ju presin në selinë e Partisë Demokratike. Nga ora 21.00 përsëri Presidenti në tavolinën e rrumbullakët me përqafësuesit e partive. Orë të tëra bisedimesh. Orë të tëra duke pritur. Shumica ishin skeptikë. Por përsëri kishin një fije shprese, jeta e të rinvje vlente më shumë se sa idopmat politike.

Ora 01.30. Në sallë hynë të dërguarit tanë. Dukeshin të lodhur. Të dërrmuar. E mori fjalën Sali Berisha.

E çuditshme, por fati i studentëve mund të zgjidhet me një formulë. Eshtë një formulë që ka për autorësi Ministria e Arsimit, Skënder Gjinushin. Edhe pse kemi të bëjmë me një formulë politike, mendoj që për momentin mund të jetë e diskutueshme (ishte ky mendimi i të gjithëve). Mund të shkojmë tek studentët së bashku me Skënder Gjinushin, i cili po na pret përjashta.

Ora 02.00. Përsëri midis përfaqësuesve të studentëve. Biseda ishte e ashpër. Studentët ishin të acaruar. U lexua formula. Universiteti do të ndahej në katër pjesë. Asnjë universitet i ri nuk do të mbante emrin e Enver Hoxhës. Do të nënshkruhej një kontratë midis përfaqësuesve të studentëve edhe ministrit të Arsimit. "Jo, Jo. Dhe Joo! Pa lëshuar një deklaratë qeveria ku të shkruaj se ka vendosur t'i hiqet emri i Enver Hoxhës, Universitetit të Tiranës, ne nuk heqim dorë nga greva e urisë", thanë studentët. Folën disa anëtarë të Komisionit Ndërtimtar të Partisë Demokratike. Askush nuk u bind. Më në fund u vendos.

-Përfaqësuesit e Partisë Demokratike le të largohen. Do të bisedojmë vetëm me ministrin e Arsimit. Duke zbritur sallën, ndërsa gjarpëronim mdis këmbëve të studentëve që flinin në çimenton e ftohtë, në errësirë u dëgjua një zë: Këta janë mjeshtra. E shndërruan politikën në ekuacione e formula matematike. Lum kombi që e ka ministrin e Arsimit profesor Matematike.

E mërkurë 20 shkurt.

Që në mëngjes herët në Tiranë u dha kushtrimi. Mijëra punëtorë, nxënës, pensionistë, fëmijë, studentë, morën rrugën drejt Sheshit të "Demokracisë". Përmasat e sheshit nuk mund të mbanin brenda një kryeqytet të tërë. Në shërbim të popullit u vunë taracat e dritaret e godinave. Ballkoni i një godine u shndërrua në një tribunë. Folën shumë. Një zë i kthjellët u shpërnda në eter. Kush flet? Çështë ky zë i njohur. Pa dëgjoni. Po flet Rajmonda Bulku! Po çfarë tha se nuk e dëgjova mirë? U bën thirrje grave, nënave tiranase që të shkojnë e të manifestojnë përpara godinave të qeverisë e të Presidiumit të Kuvendit Popullor.

Turma u elektrizua dhe mori rrugën e kthimit... Këto skena tashmë i parafytyron çdo shqiptar. Ekrani i televizorit më në fund u çlirua nga censura e përshkoi me vërtetësi të vërtetën. Por pati edhe shumë skena e mizanskena, që nuk mund të futeshin në ekranin e vogël.

Ora 11.00. Pesëmbëdhjetë gra e vajza të prira nga Afërdita Havari, ngjitën shkallët e Presidiumit. Kërkuan takim me Presidentin. Do ta njoftojmë, tha sekretari. Kaluan minutat. Gratë prisnin. Fluturuan 50 minuta. Presidenti nuk po dukej. Mos u mërzisni, qetësonte sekretari. Ai do të vijë nga çasti në çast. Në kufijtë e pritjes prej një ore u hap dera dhe u duk Lumturi Rexha me dy-tre të tjerë. Po këta çfarë duan. Ne, në emër të nënave tiranase kërkuam takim me Presidentin e jo me zonjën Lumturi. Po Presidenti është i zënë. Ka punë. Situata...

Grupi i vogël zbriti shkallët e Presidiumit.

Kujton Afërdita. Pamë shumë gjëra. Shkopinj policësh. Të shtyra. Ndruajtje burokratësh. Premtime. Por nga kujtesa nuk më hiqet, zonja Lumturi Rexha. Kishte bërë një tualet aq të rëndë, sa të dukej sikur përjetonte një banket zyrtar e jo një nga ditët që mund të kthehej në tragjedi kombëtare...

Ora 14.05. Disa lëkundje dhe busti i Enver Hoxhës u rrëzua për tokë. Qëndroi ai në sheshin "Skënderbej" vetëm 858 ditë. Nuk e ruajtën dot bustin as policët e as sambistët, as dekreti special për mbrojtjen e monumenteve. Më vonë erdhi lajmi se këtë fat kishte pësuar edhe busti i Enver Hoxhës në Korçë, në Durrës...

Midis drekës dhe mbasdites, një mbledhje urgjente në Presidium. U mbodhën rreth Presidentit përfaqësuesit e partive politike dhe të organizatave të masave. Mbledhje e tensionuar.

Mbasdite. Mora telefonin. Alo... Një zë futet në linjë. Pastaj një tjetër. Njëri informonte. Tjetri urdhëronte. I pari; Turma tërheq monumentin e shokut Enver dhe është drejtuar nga Sheshi i Demokracisë. Çfarë të bëjmë? Asgjë. Ka zëra që thonë se turma... Çfarë të bëjmë. Përsëri: Çfarë të bëjmë? Pastaj zërat u zhdukën.

Ora 18.00 Në selinë e Partisë Demokratike. Televizioni jep kronikat e ditës. Por më shumë se imazhi i kronikës, objekt debati u bë deklarata e qeverisë. Në agoni, ndërsa përgatitej të jepte dorëheqjen, qeveria bëri një deklaratë për të konfirmuar edhe një herë paaftësinë e saj. Studentët i nxiti Partia Demokratike.

Ora 18.30. Preç Zogaj po përgatit tekstin e deklaratës së Partisë Demokratike për televizionin. Alo... U flasim nga dega e Partisë Demokratike në Durrës. Dëgjuam deklaratën e qeverisë. Nuk është e vërtetë. Populli u ngrit dhe e rrëzoi bustin e Enverit pa patur nevojë të nxitej nga askush. Ishte vetëdija që e ngriti popullin. Si të veprojmë se duam të bëjmë një përgënjeshtrim...

Alo... Ju flasim nga dega e Partisë Demokratike në Korçë. Na habiti deklarata e qeverisë. Nuk është e vërtetë... Ne ishin në mbledhje. Në orën 15.30 në radio u dhanë njoftime për ngjarjen në Sheshin "Skënderbe". Shërbeu ku si një sinjal që populli të dalë në rrugë dhe të drejtohet tek monumenti i Enver Hoxhës.

E rrëzuan për tokë. Nuk e nxitëm ne popullin. Ai vetveproi. Çfarë duhet bërë për të përgënjeshtruar deklaratën e qeverisë?

Ora 21.00. Studentët janë larguar nga kinoklubi i grevës së urisë. Në salla, në korridore ka rënë qetësi. Greva e urisë, e para e këtij lloji e njohur zyrtarisht brenda kufijve të 45 vjetëve e kreu misionin e saj.

"RD" '91





..

rd