BalkanWeb.com URL: http://www.balkanweb.com/index.php?id=31363
Ekskluzive/ Bujar Bukoshi: Berisha theu embargon, por e beri per Kosoven
(Dėrguar mė: 23/12/08) Nga Elira Canga
TIRANE- Keni qenė Kryeministėr i Kosovės nė njė moment shumė delikat, para luftės sė vitit 1998-1999. Ēfarė kujtoni nga ajo kohė, si ishte situata?
Mendimi i parė qė mė vjen tani nga kjo perspektive, nga kjo.....distancė kohore, ėshtė se ajo ishte njė kohė shumė sfiduese, kohė e rėndė pėr Kosovėn, njerėzit, por edhe udhėheqjen e atėhershme, ku gjėrat nisėn gati-gati nga zeroja. Puna nisi me njė konstelacion plotėsisht tjetėr, para shpartallimit tė Jugosllavisė dhe nė atė kohė arriti qė atė luftė politike ta zhvillojė, ta avancojė deri nė masėn kur ajo u ezaurua dhe mė pas doli nė plan tė parė komponenti ushtarak. Edhe ajo, pėrkundėr tentative dhe telasheve qė kishte pėr tė arritur njė simbiozė mes politikės dhe komponentit ushtarak. Por, udhėheqja pėrgatiti shtratin dhe kushtet pėr pavarėsinė e Kosovės, por lufta politike u ezaurua dhe UĒK-ja, forca qė doli nė pah, ishte shumė legjitime, duhej pra qė populli i Kosovės tė jepte njė pėrgjigje tjetėr.
Cili ishte roli i Shqipėrisė nė ndihmė tė luftės pėr pavarėsinė e Kosovės nė atė ?
Unė pa asnjė hezitim konfirmoj se shteti shqiptar, qė nga momenti i parė, pra qė nga ai moment kur nisėm tė komunikojmė me Shqipėrinė post-komuniste, ka dhėnė njė mbėshtetje pa rezervė, mbėshtetje totale pėr Kosovėn. Ne kemi pasur nė dispozicion tė gjitha burimet e atėhershme tė shtetit shqiptar dhe tė lidershipit tė atėhershėm. Kjo ka vazhduar, ka pasur njė vazhdimėsi, edhe pse qeveritė ndryshoheshin. Por, duhet tė them se ka pasur njė konsensus mes forcave politike tė Shqipėrisė, qė pėr sa i pėrket Kosovės tė jenė nė unison.
Burime, nė ēfarė kuptimi?
Nė atė kohė bėhej fjalė pėr resurset e politikės sė jashtme, diplomacisė. Ju kujtoj se Kosova nuk kishte nė atė kohe as ambasada, dhe as zyra tė jashtme dhe trokisnim nė zyrat e huaja, pothuajse si tė panjohur, por kishim mundėsi tė pėrdornim tė gjithė logjistikėn e ambasadave shqiptare nė botė dhe e shfrytėzonim kėtė. Nga ana tjetėr, kishte njė vullnet tė fortė politik nga ana e Shqipėrisė pėr tė kėshilluar udhėheqėsit kosovarė, liderėt e qeverisė sė atėhershme, edhe kur kriza arriti nė fazėn mė tė nxehtė, Kosova pa pėrkrahjen e shtetit shqiptar nuk do ja dilte, po them ai shtet qė ishte. Ne do tė donim qė ai tė ishte si shteti izraelit, por nuk ishte kėshtu. Por, me ato ēfarė kishte nė dispozicion, i vendosi nė dispozicion pėr Kosovėn.
A pati ndryshime nė qėndrimet e qeverive tė ndryshme...?
Ato janė variante tė ndryshme, por kur flas pėr shtetin shtetin, theksoj se nuk kemi pasur probleme me shtetin shqiptar, natyrisht preferencė kishte, por shteti ishte njė. Forcat shqiptare u renditėn dhe nuk u renditėn nė anė tė ndryshme, por shteti shqiptar ka ditur ta vendosė veten nė vendin e duhur. Ju e dini se pati krisje nė Kosovė nė atė kohė, kishim krahun e luftės dhe krahun paqėsor, ku nisėn edhe konfliktet, stigmatizimet, qė mė pas u zbutėn. Sot kemi njė histori tjetėr, ky ishte njė kapitull jo fort i famshėm. Por, mė pas klasa politike kosovare nisi tė maturohej dhe sot kemi njė koalicion tė madh, njė koalicion mes dy partive qė dikur kanė qenė, rivale dhe ky ėshtė lajm i mirė. Por, duke u kthyer te ēėshtja shqiptare, ėshtė vėnė re njė maturim i politikės nė lidhje me momente tė rėndėsishme, kėshtu interesi i vendit ėshtė nė plan tė parė. Por, preferenca ka pasur, natyrisht.
Cilat ishin kėto preferenca?
Nuk bėn ti ngatėrrojmė preferencat me shtetin shqiptar, sidoqoftė. Nėse mė pyesni mua se me kė mė shkon mė shumė muhabeti, nuk ėshtė aspak sekret se unė kam pasur marrėdhėniet shumė tė mira me zotin Berisha, kur ishte nė pozitė dhe kur nuk ishte mė nė pozitė. Por, kam pasur kontakte dhe marrėdhėnie shumė tė mira edhe me partitė e tjera. Nga Partia Socialiste kam pasur kontakte me Pandeli Majkon si dhe zyrtarė tė tjerė e politikanė tė tjerė shqiptarė. Por, duhet tė theksoj se shteti shqiptar ka bėrė shumė pėr Kosovėn, pa diskutim.
Por, zoti Berisha ka pranuar se ka thyer embargon e naftės pėr Jugosllavinė, gjė qė u komentua shumė nė shtypin shqiptar dhe shkaktoi reagime. A i ka shkaktuar kjo dėm Kosovės dhe ēėshtjes sė saj nė atė kohė?
Po, kam qenė nė dijeni tė tė gjithė kėsaj. Kemi pasur informata se bėhej njė gjė e tillė nė kufi, edhe pėr arsye pėrfitimi. Nė momente tė tilla, ka gjithnjė mundėsi pėr pėrfitime. Por, reagimi ynė ishte shumė i hapur dhe i qartė, jo nga ndonjė idiotizėm, nė fakt. Unė dua tė pėrkujtoj se edhe ajo naftė qė u kontrabandua ka qenė afėr 4 pėr qind e furnizimit tė Serbisė nė atė kohė. Por, benefitet mė tė mėdha kanė qenė pėr banorėt e zonave ku ėshtė kryer kontrabanda, ku shitej nafta. Ai vend ėshtė ngjallur pak ekonomikisht nga kjo. Me kėtė unė nuk dua ta minimizoj, sepse kjo ka ndodhur dhe ėshtė regjistruar, por unė nuk di tė them se a ka shkuar kjo naftė nga Shqipėria pėr ndonjė tank a helikopter tė Serbisė.
Por, ėshtė komentuar si njė furnizim i makinerisė serbe tė luftės
Nuk jam nė pozicionin pėr tė dhėnė leksione pėr kėtė. Por, unė e shoh edhe nė njė kontekst tjetėr; qė e gjithė kjo ėshtė politizuar pėr qėllime tė ndryshme politike, pėr konjunktura tė caktuara. Smund tė bėhem avokat i djallit, por po tė krahasohet ndihma qė Shqipėria i ka dhėnė Kosovės nė atė kohė me kėtė moment tė tregtisė sė naftės, nuk ka asnjė pėrngjasim dhe kjo e fundit ėshtė e pallogaritshme. Nuk dua tė jem amnistues, nuk dua ta minimizoj, por po ta peshojmė tani, mendoj se bilanci ka qenė pozitiv.
Si e gjykoni ju luftėn e UĒK-sė?
Lufta e UĒK-sė e pėrshpejtoi pavarėsinė e Kosovės. Lufta nė vetvete ishte rezultat i faktit se politika paqėsore u ezaurua. Ne nuk arritėm tė bėjmė njė pakt me komunitetin ndėrkombėtar qė ta ndalė Serbinė, dhe veprimet e saj erdhėn nė pėrshkallėzim ndaj njė populli. Ndaj, pėr pasojė, nisi njė reaksion shumė legjitim, kur politika paqėsore u ezaurua. Pika kulminante ishte nė Konferencėn e Dejtonit, kur u vu re se Kosova ishte lėnė mėnjanė, u injorua si problem dhe pse fuqitė e mėdha ishin tė vetėdijshme pėr ekzistencėn e kėtij problemi. Por pėr shkak tė realpolitikės dhe llogarive jo fort tė ndershme, ato e mėnjanuan. Tė gjitha resurset politike e diplomatike tė popullit u ezauruan. Atėherė, ky reaksion legjitim ishte pėrgatitja apo dalja e UĒK-sė nė skenė. Komponentit politik iu shtua ai ushtarak.
Po, nė kėtė komponent kosovarėt ishin tė ndarė, veē FARK, veē UĒK. Pse nuk arritėn dot tė grupoheshin sė bashku pėr tė luftuar sė bashku pėr tė mirėn e Kosovės?
Ėshtė e vėrtetė. Kishte njė solidarizim tė madh mes njerėzve brenda Kosovės dhe nė diasporė, por kur erdhi puna te konflikti, aty pati njė plasje. Nuk u arriti njė organizim dhe nuk mundėm tė kemi njė simbiozė mes politikės dhe faktorit qė doli me tė drejtė. Nuk duhet tė harrojmė se vetė fenomeni i UĒK-sė ishte pėr lirinė gjithėpopullore. Nė kėtė grupim ka pasur njerėz tė LDK-sė, por edhe formacioneve tė tjera politike, se parti nuk ka pasur. Unė mund tė them se kėtu pati njė pėrēarje, probleme ndėrshqiptare. Pėrpjekja jone ishte tė bashkojmė politikėn me ushtrinė, por kjo nuk u arrit, se kishte pretendime qė i paraprinin marrjes sė pushtetit pas luftės. Nuk e kam pasur tė lehtė si Kryeministėr, tė arrij kėtė marrėveshje, duke ofruar tė gjitha burimet e qeverisė, tė gjitha mundėsitė tona, kjo ishte njė ofertė e ndershme, por nuk arritėm nė njė konsensus. Tani mendoj se ishte mė pragmatike dhe mė e nevojshme tė arrihej njė marrėveshje e tillė dhe nė fillim tė realizohej ėndrra jonė, tė kryhej puna e mė pas tė ndahej pushteti, nėpėrmjet garės politike. Ndarja e ka gjenezėn nė faktin se marrja e pushtetit u shtrua para kohe, para se tė kryhej puna dhe kjo ėshtė e vėrteta.
Tė kthehemi te historia e Kosovės dhe qeverisjes sė saj, si do ta gjykojė historia figurėn e Ibrahim Rugovės, udhėheqėsit historik qė nė momente tė caktuara u konsiderua si lider tepėr i butė...?
Ka komponentė qė nuk mund tė mohohen, nuk duhet tė habitemi tė shohim njė komponent e tė mos shohim tė tjerėt. Lėvizja qė pas viteve 90 e deri nė ndėrhyrjen e NATO-s ka qenė njė lėvizje politike, paqėsore, por njė lėvizje shumė kėmbėngulėse me kėrkesat e veta legjitime tė popullit shqiptar. Pėr shkak tė pėrvojės dhe zhdėrvjelltėsisė, Rugova ka qenė njė lider historik, madje shkon edhe mė tej: Rugova ka qenė si njė lider misionar. Ai nuk ėshtė treguar si njė politikan pragmatist, ka qenė njė lider me njė vizion tė qartė dhe shumė kėmbėngulės, lider kokėfortė. Vlerėsimi pėr tė ėshtė ēėshtje perceptimi, por tė jemi tė ndershme, duhet tia njohim atij tė gjitha vlerat. Sa mė shumė kohė tė kalojė, do tė kristalizohen gjėrat. Nuk qėndron teza se lėvizja paqėsore dėshtoi apo tradhtoi interesat e kombit, ėshtė e lehtė tė flasėsh pas 10 vitesh. Por, nė atė kohė ajo lėvizje gjithėpopullore e kreu njė mision pėr tu vlerėsuar dhe e pėrgatiti terrenin dhe sensibilizoi opinionin publik pėr tė gjithė atė represion tė Beogradit ndaj Kosovės.
Ēfarė po ndodh tani nė Kosovė?
Ēdo veprim, kur nuk bėhet siē duhet, ke faturėn pas pėr tė paguar. Nėse bėn njė politikė tė mirė, do tė kesh rezultate tė mira, por nėse bėn politikė amatoreske, diletanteske, me motive tė pėrziera, atėherė do tė vijė patjetėr ēmimi pėr tu paguar. Dhe, fatura Kosovės po i vjen pas dhjetė vitesh pezull. Kėto do ti menaxhojė klasa politike e Kosovės, lidershipi i saj, ai qė ėshtė thirrur ti menaxhojė kėto punė. Ka shumė pika ku mund ti hedhim fajin ndėrkombėtareve, sepse ka pasur mjaft momente problematike edhe pėr ta. Por, pa dashur tia lėmė gjithė fajin atyre, duhet tė mendojmė realisht dhe tė kuptojmė se si mund tė zgjidhet.
Si e gjykoni qeverisjen e kryeministrit Hashim Thaēi?
Kemi njė koalicion tė madh nė Kosovė mes Partisė Demokratike dhe LDK-sė. Ėshtė pragmatizėm edhe ky, tė ndash pushtetin me partinė rivale pėr tė treguar stabilitet pėr zhvillime tė ardhshme nė Kosovė. Tani zhvillimet janė mė dinamike, bilanci i punės sė UNMIK-ut nė Kosovė ėshtė jo dhe aq pozitiv dhe kėrkesa jonė tani ėshtė qė misioni i BE-sė tė mos imitojė UNMIK-un, se do tė dėshtonte. Nė Kosovė ka ende shumė probleme, UNMIK-u po pėrton tė largohet dhe ende ėshtė rezoluta 1244, qė na e nxiu jetėn. Kemi njė gjendje tė pazgjidhshme me faktin se Rusia u riaktivizua dhe e bllokoi nė Kėshillin e Sigurimit rezolutėn e re, dhe Serbia u zgjua si lugat me reflekset e vjetra agresive, obstriktive dhe pėr momentin kemi dhe dy sisteme juridike. Po atėherė, kush e qeveris kėtė vend, institucionet e Kosovės, apo EULEX, apo ICO? Kemi disa qeveri, ėshtė njė lėmsh nė Kosovė dhe kjo ėshtė tepėr pėr njė vend. Ne duhet tė shohim nėse zoti Thaēi do tė jetė njė lider i fuqishėm pėr Kosovėn. Thaēi ka fituar votat pėr tė qeverisur, ne duhet tė shohim se si do tė qeverisė ai. Unė i respektoj institucionet, do tė shohim, Thaēi duhet tė provohet, mė pas janė zgjedhjet e ardhshme. Njė vend ku Thaēi smund tė qeverisė njė pjesė tė territorit, ėshtė njė problem i madh. Edhe vetė ai ėshtė nė hall dhe smund tė krenohet shumė se ėshtė Kryeministėr i njė vendi qė mezi e qeveris.
Ēfarė mendoni pėr bashkėpunimin mes Prishtinės dhe Beogradit, dialogun e kėshilluar mes tyre?
Mendoj se Serbia ende nuk ka shlyer fajet e luftės, pėrderisa ajo ende ka nė qeverinė e saj, si ministėr tė Punėve tė Brendshme, dorėn e djathtė tė Millosheviēit. Pikėrisht nė atė qeveri tė Tadiēit, qė po trumbeton se kabineti ėshtė i reformuar. Ende ėshtė njė shtet qė krijon probleme nė rajon, qė sillet si fėmijė tekanjoz, qė krijon probleme ndaj Kosovės. Jam pro dialogut, por nuk duhet qė Kosova tė rrijė ta lusė kėtė vend pafundėsisht pėr bashkėpunim.
Nėse kthehemi nė njė moment delikat, atė tė akuzave ndaj jush pėr pėrvetėsim tė fondeve tė mbledhura pėr qeverinė e Kosovės, qė mė pas refuzuat tia dorėzonit liderėve tė rinj tė Kosovės, qeverisė sė re Ēfarė ndodhi me fondin, tė ashtuquajturin 3-pėrqindėsh?
Po, ato tė holla u mblodhėn pėr tė mbajtur qeverinė e Kosovės, pėr tė mbijetuar, qė strukturat tona paralele tė mund tė mbijetonin. Unė si Kryeministėr qė e kam udhėhequr atė fond, jam shumė krenar. Ēdo gjė ėshtė e dokumentuar, tė gjitha ato qė janė shpenzuar janė tė pėrllogaritura dhe tė verifikueshme. Nė momentin kur pėrpjekja paqėsore u ezaurua, ne u pėrpoqėm pėr njė simbiozė me faktorin ushtarak, por nuk e arritėm. Por, ne vazhduam nėpėrmjet ministrit pėr Mbrojtje, z. Ahmet Krasniqi, tė jepnim mbėshtetje pėr luftėn. Janė tė dokumentuara ndihmat qė Krasniqi i ka dhėnė Ushtrisė Ēlirimtare tė Kosovės. Prej fillimit ka pasur akuza dhe dyshime pėr kėto tė holla, por unė jam pėrgjigjur me indiferencė, sepse e kam ditur qė gjithēka ishte nė rregull.
Pjesėn qė mbeti, e kthyet ndonjėherė?
Pas pėrfundimit tė luftės, qeveria ime u kthye nė Kosovė dhe na u kėrkua qė kėto tė holla tė dorėzoheshin. Ne nuk mund tė ushtronim mė funksionet, por vendosėm qė kėto para tė shėrbejnė pėr rindėrtimin e vendit, tė shkojnė pėr ndihma humanitare, ti shpėrndajmė ato.
Por, mbi ēfarė bazash i ndatė ato?
Mbi baza humanitare, rindėrtimin e shkollave, ndihma pėr refugjatėt, tė gjithė kėto janė tė dokumentuara. Ne kemi pasur presione tė ndryshme, na janė vėnė ultimatume nga vetė ndėrkombėtarėt, nga Bernard Kushner. Vetė ai na kėrkoi dorėzimin e fondeve. Unė me krenari kam thėnė se nuk mund ti dorėzoj, pasi kėto janė fonde tė shtėpisė sonė tė pėrbashkėt, nuk janė tė ndėrkombėtarėve. Tė gjitha ato qė janė pėrdorur janė tė evidentuara, janė tė dokumentuara. Nuk ka asnjė vend pėr dyshime.
Sa i pasur jeni ju tani z. Bukoshi?
Nuk jam i pasur. Nuk kam ndonjė pasuri, pėr fat tė keq. Skam qenė pragmatist nė jetėn time, skam bėrė pazare. Kam bėrė punėn time si Kryeministėr, kam shpenzuar normalisht. Llogaritė e mia janė tė verifikueshme.
(s.g/GazetaShqiptare/BalkanWeb)
Krijoni Kontakt