KOZMOGRAFIA - Pershkrimi i qyteteve Ilire

[Longarus]

Ravennatis Anonymi
Cosmographia

Nga fundi i shek. VII apo fillimi i shek. VIII u shkrua nga nje autor anonim vprea me permbajtje gjeografike , qe njihet me emrin "Cosmographia" (Pershkrimi i botes). Dihet vetem se ky autor i panjohur ishte nga Ravena e Italise dhe prandaj u quajt Anonimi i Ravenes.Kosmografia perbehet prej 5 librash dhe perbledh nje liste prej 5300 emrash gjeografike qe njiheshin ne boetn e asaj kohe . Kujtohet se ne perpilimin e Kosmografise , autorit te panjohur i ka sherbyer si model ndonje harte antike e shk. V-VI ,e ngjajshme me Tabelen e Puetingerit apo me Itinerarin e Antioninit . Jane shfrytezuar prej tij edhe veprat e Orosit, Jordanit, Isidorit te Hispales, etj.
Kosmografia e Anonimit te Ravenes permend shume emra gjeografik te Ilirise , nje pjese te mire te te cilave e njohim edhe nga burimet tjera. Per fat te keq disa nga keto emra na kumtohen ne trajten e nje latinishteje te vulgarizuar , ndersa nje pjese tjeter jepen te gjymtuar ,gje qe krijon shpeshhere veshtiresi per identifikimin e tyre .

.................................................. .................................................. ............................


Ravennatis Anonymi
Cosmographia


IV . 8 ....Me tutje afer Myzise se Dyte ( ketu behet fjale per Myzine e Siperme ) gjenden dy vende qe quhen Epir dhe Pelagonia . Shume mendimtar i kan pershkruar keto vende . Por une i shenova sipas dijetarit grek Aristrah. Ne lexuam se ne keto vende kishte disa qytete nga te cilet duam te shenojme disa dhe pikerisht :

16. Delfi ( Delfi )
17. Evenos ( Figjori )
1. Actia Nicopolis ( Preveza )
2. Rotaroio ( Butrinti )
3. Ponice ( Finiqi )

Neper kete vend rrjedhin shume lumenj dhe pikerisht :

6. Calidon ( Kalidoni )
7. Evenos ( Fidaris )
8. Achilois ( Aspropotami )



9 Gjithashtu , pikerisht prane kesaj krahine Epir gjendet vendi shume i permendur qe quhet Maqedoni. Nga ky vend kane prejardhjen e tyre shume dijetare e shkrimtare .Ne mes te tyre une kam lexuar Livanin e siperpermendur , Hylasin dhe Aristahun, dijetare greke dhe shume here te permendurin Kastorin, Lolianin dhe Arbitionin - dijetare romak . Ata nuk e kane shenuar njeloj lete vend ,por secili ne menyre te ndryshme . Por une i permenda qytetet e poshteshenuara te kesaj Maqedonie sipas te siperpermendurit Arisarh .
Lexojini se ne kete Maqedoni ka shume qytete , midis te cileve duam te permendim disa me te rendesishmit . Pikerisht prane Detit te Madh ( Mesdhe ) gjenden keto qytete .

9. Neapolis ( Kavala )
10. Philippi ( ne mes te Kavales e Drames )
11. Amphipolis ( Neohori )
12. Apollonia ( Polina )
13. Melisurgi ( Melisurgion )
14. Thesalonici ( Selaniku )
15. Pella ( Postoli )
16. Beorea ( Verria )
17. Acerdos ( prane Karavi-Sadines, rrethi i Verrise )
18. Arulos ( Paleohori )
1. Bata ( Kolindro )
2. Anamo ( Elefterohori )
3. Imera ( Mikroajani )
4. Diume ( Malatri )
5. Sabatum ( ne veri te Platamonit )
6. Stenas ( Demirkapia )
7. Thuris ( i paidentifikuar )
8. Olimpius ( Ne mes Babes e Bakrines )
9. Presidi ( Ne mes Babes e Bakrines )
10. Licinium ( Ohri )
11. Ponservili ( Urake )
12. Candavia ( Babia )
13. Duriana ( i paidentifikuar )

[Longarus]

Pastaj , nga ana tjeter , ne kete Maqedoni gjenden qytete qe quhen

16. Trillon ( Monuhi )
17. Greron ( Korfovuni )
18. Arason ( i paidentifikuar )
1. Euporia ( Orliak )
2. Eraclia antica ( Zervohori )
3. Callicum Kufalovo )
4. Tauriana ( Dojran )
5. Idomenia ( Milet Kovo )
6. Stenas ( Demirkapia )
7. Asigonia ( Vojshanci )
8. Edessa ( Vodeno )
9. Celis ( prane Banjes , rrethi Ostrove )
10. Euriston ( Farish )
11. Ceramie ( Varosh prane Prilepit )
12. Istubera ( Qepigovo )
13. Jeraclea ( Bitolje )
14. Nicea ( Velushina )
15. Presidium ( Kozhle )
16. Fines ( Lepenica )


Jo pertej Danubit , por me teper afer Detit te Madh ( Mesdheu ) , gjendet i vendosur vendi qe quhet Ilirik . Dhe megjithese shume dijetar pershkruajne si Ilirik nje krahine shume te madhe ne veri , mgjithate nuk ka dyshim se ky vend quhet Ilirik . Ka shume dijetar qe e ane pershkruar kete vend ilir .
Ne mes tyre une kam lexuar Provinin dhe Marcelin dhe gjithashtu Maksimin - dijetar romak . Por une i caktova qytetet e ketij Iliriku sipas Maksimit . Lexojme se ne kete vend te Ilirikut ka shume qytete , nga te cilet do te shenojme disa dhe pikerisht :


17. Cubita (Nagaevci )
18. Celfon ( prane Veleshit )
19. Nausaron ( Mali Bukovc )
20. Skupis ( Zllokuqane , prane Shkupit )
1. Acmeon ( Prokuple )
2.Vindinis ( Podujeve )
3.Beclano ( Lipjane , prane Prishtines )
4.Theclana

- Theclana dhe Beclano jane me sa duket forma te ndryshme te nje emr te vetem dhe pikerisht Ulpianes .
5.Theranda ( Dule )
6. Gebulion ( i paidentifikuar )
7.Crebenis ( Spas , ne lumin Drin )
8.Lisson ( Lezhe )
9.Nesi ( Nish )
10.Gloditana ( Peqin )

[Longarus]

Pastaj ne vet Ilirikun , nga ana tjeter prane Detit te Madh ( Mesdheu ) , gjenden keto

13. Aulona ( Vlora )
14.Absura ( i paidentifikuar )
15. Durrachium (Durresi )
16. Plistum (Ishmi )
17.Lissum ( Lezhe )

Neper kete vend te Ilirikut rrjedhin keta lumenj te ndryshem , ne mes te cileve

3. Evenus ( Fidaris )
4. Acielous ( Aspropotami )
5.Alosus ( Aspropotami )
6.Apsis ( Semani )
7.Genesis ( Shkumbini )

16 Gjithashtu prane vete Ilirikut , gjate bregdeit , eshte nje evnd qe quhet Dalmati. Ajo shtrihet qe nga gjiu perendimor . Shume dijetar e kane pershkruar Dalmatine nga te cilet une lexova dijetaret e lartepermendur Probinin , Marcelin dhe Maksimin . , por jo te gjithe njelloj permendin keto Dalmati ( Autori gabimishte mendon , me sa duket se Dalmatia ishte e ndare ne shume pjese ). Por une i shenova qytetet e poshteshenuara te se njejtes Dalmati ,sipas Maksimit . Lexojme se ne Dalmati ka shume qytete nga te cielt ne duam te permendim disa nga ata qe gjenden gjate bregut te detit dhe pikerisht :


3.Burzumi ( Brica)
4.Aleta ( Komani , afer Podgorices )
5.Saluntum ( prane Danilovgradit )
6.Butua ( Budua )
7.Decadaron
8.Buccinium ( Ulqini )
9.Rucinium ( Kotorri )
10.Epitaurum- Ragusium ( Dubrovnik )
11.Asamon ( Slani )
12.Zidion (Trebinja )
13.Pardfua-Stamnes ( Jakovo )
14.Turres ( Utovo )
15.Narrona ( Vidi )
17.Biston ( afer Podgoracit )
1. Aronia-Mucru ( Makarska )
2.Oneo ( Ahnisa )
3.Netrate ( Zoljevica )
4.Petinitis ( Podstrana )
5.Epitio ( afer Stobrecit )
6.Umone - Musaro
7.Gedate
8.Spalation ( Split )
9.Salona ( Solin )
10.Siclisi ( Stafileo )
11.Tragurion ( Trogir )
12.Bausiona - Orido
13.Pretorimo Cesaris ( prane Baljina Glavica )
14.Arausione ( Bribiri )
15.Tabia
16.Scardona ( Skardona )
1. Impletu
2.Erausina ( Bribiri )
3Nedisso (Gradino )
4.Iader ( Zara )

[Longarus]

Gjithashtu edhe nga ana tjeter pertej ka qytete . Pikerisht prane qytetit te lartepermendur Narone gjedet qyteti qe quhet :

8. Brigeste ( Humaq )
9. Aufustianis ( Trihaljina )
10.Novas ( Runoviqi )
11.Julianum ( Lokvicici )
12.Tilurion ( Trilji )
13.Ponteluri ( prane Triljit )
14.Equon ( Citnik , prane Sinjit )

Gjithashtu nga ana tjter pertej ka qytete :

17. Decimin
18.Endetrio ( Muqi )
1.Magnum ( Bjalina Glavica )
2.Promon ( fshatit Teplju , prane Dervishit )
3.Adrise
4.Arberie
5.Seriem (Dodgradje )
6.Crambeis ( Starigrad )
7.Edino

Gjithashtu afre Burzumit gjendet qyteti qe quhet :

10.Medione ( Meduni )
11.Anderba (Nikshiqi )
12.Ausustis
13.Emanio
14.Sarsiteron
15.Bistue betus ( Kupresh ?)
16.Monte Bulsi ( ne mes Malovandit e Suices )
17.Libros
18.Orbam
19.Naurtio
20.Epilentio
21.Novas

Neper keto Dalmati rrjedhin shume lumenj , ne mes te cileve ato quhen :

3.Salon ( Jadar )
4.Margus ( Morava )
5.Drinius ( Drini )
6.Trimus ( Drini )
7.Narenum ( Neretva )

[Longarus]

19. Me tutje , fqinje te ketij vendi /Saksonise/ , jane dy vende qe quhen Panoni , dmth e Uleta dhe e Sipermja ., shume te hapura ne gjeresi dhe gjatesi . Shume dijetare i kane pershkruar keto vende . Ne mes tyre kam Lexuar Kastorin, Lolianin e Arbitionin ,dijeatre romak ,si dhe Aitanaridin dhe Eldevaldin ,gjithashtu edhe Markumirin , dijetare gote .Por ata nuk e kane percaktuar ne te njejten menyre pikerisht kete vend ,por njeri keshtu e tjetri ndryshe . Por une i tregoj qytetet e poshteshenuara te Panonise sipas te permendurit Markumir . Lexojme se ne kete vend ka pas shume qytete , ne mes te cileve duam te numerojme disa dhe keto jane :

13.Conluentes ( prane Beogradit )
14.Taurinum ( Zemuni )
15.Idominio ( Ugrinovci )
16.Bassianis ( prane Petrievcit )
17.Fossis ( Jarak )
18.Sirmium ( Mitrovica e Sremit )
19.Drinum ( Zvornik , prane l. Drin )
20.Saldis ( Brcko )
1.Bassantis ( Shamac )
2.Marsonia ( Brod )
3.Mursa maior ( Osjek )
4.Muras minor ( Pterievci )

Me tej , nga ana tjeter , ne vet krahiant e Panonise gjenden qytetet prej te cileve po shenojme disa dhe pikerisht :

10.Burgenis ( Stari Banovci )
11.Spaneatis ( Bacinci )
12.Ansilena (Orolik )
13.Cibalis ( Vinkovci )
14.Certisiam ( Strizhvojna - Vrepole ? )
15.Lavares ( i paidentifikuar )
16.Cuminion ( i paidentifikuar )

Neper keto Panoni rrjedhin shume lumenj ne mes te cileve jane lumenjte me keto emra :

17.Ira ( Muri )
18.Bustricius ( Bistrica ? )

Kjo Panoni ka nje liqen shume te madh qe quhet Pelsois dhe gjithashtu lumenjte

1.Parsium ( ipa identifikuar )
2.Dravis ( Drava )

[Testim]

16. Delfi ( Delfi )

+ dodona, krahinë me dy orakuj

6. Gebulion ( i paidentifikuar )

Gabuleum=Kukësi 7.Narenum ( Neretva )lumi që ngarend , ngarenta narenta

[Longarus]

20. Me tej , piekrisht afer Panonie gjendet krahina e quajtur Valeria , e cila mban emrin Provinca Media ( e mesme ) ,meqenese gjendet gjendet ne mes te dy Panonive te lartepermendura . Po ata dijetare qe permenda me siper dhe qe kane shenuar krahinat panone , pershkruajne krahinen Valeria . Por une i numeroj qytetet e poshteshenuara te kesaj Valerie sipas shkrimtarit te lartepermendu Markumirit , dijetarit got .
Ne kete Valerie , mesojme se kishte keto qytete :

14.Acunum ( Zlankamena )
15.Uscum ( Petervardeu )
16.Malatis ( Banostori )
17.Catio ( prane Sharengradit )
18.Cornacum ( prane Vukovarit )
1.Alusione ( Kemled )
2.Annama
3.Clantiburgum
4.Livori ( prane Kopacit )
5.Donatianis ( Keskendi )
6.Antiana ( Batina )
7.Lugione ( Bata )
8.Belsalino
9.Lumano
10.Cardelaca

Gjithashtu ne anen tjeter jane qytetet :

13.Sicce ( Sisaku )
14.Fines ( Degoj )
15.Romula ( Kamensko )
16.Nomiudum ( Ozali )
17.Cruppi ( Dernovo )
18.Acerbo (Vaiselburgu )
19.Atamine

Kjo Valerie ka qene e pushtuar dikur nga fisi i markomaneve , sic deshmon shume i dituri kronograf Jordani , shpesh i permendur me siper . Nje lum shume i madh qe quhet Sao sherben si kufi i kesaj Valerie .

[Longarus]

22 . Gjithashtu anes Detit te Madh ( Mesdheu ) , dmth anes gjut perendimor , gjendet vendi qe quhet Liburnia Tarsatike , te cilen Liburni e pershkruajne po ata dijetare te siperpemendur qe pershkruan edhe vendin Karnih . Por une i i permendi keta emra sipas Markomirt , dijetar got . Lexojme disa nga qytetet :

17.Elona
18.Da
19.Coriton
1.Argerunto
2.Bigi
3.Ospela ( Ortpla )
4.Puplisca
5.Senia ( Senja , qytet ne Dalmati )
6.Turres ( Cerkvenica )
7.Raparia
8.Tharaticum ( Terseti )
9.Lauriana ( Lovrana )
10.Albona ( Albona )

Gjithashtu pertej ka qytete ne krahinen e Liburnise si :

13.Olisa
14.Tarneum
15.Abendope ( Cerkvina )
16.Parupion ( prane Vitaljit ? )
1.Ethetia ( Leshqe )
2.Ancus ( Verbaci )

Gjithashtu afer vete Liburnise , ne bregun e Detit te Madh gjendet vendi qe quhet Ystria , qe shtrihet ne drejtim te Italise .


V . 13 ... gjithashtu qyteti i siperpemendur Stomis

12.Creusa ( prane Livadhostrosit )
13.Antheton
14.Anticera ( Aspraspicia )
1.Evantia ( prane Galagjidhit )
2.Naupastores - Naupactos ( Epakti )
3.Calidon
4.Evenus ( Fidaris )
5.Acheloum ( prane Neohorit ?)
6.Alosum ( prane Katokut )
7.Perdoriptum ( Paleo halia )
8.Actia Nicopolis ( Preveza )
9.Glicisme ( Shen Johani )
10.Diana ( ne jug te Nishtes )
11.Butaroton ( Butrinti )
12.Penice ( Finiqi )
13.Acrocearion ( Llogaraja )
14.Alona ( Vlora )
15.Apollonia ( Pojani )
1.Apsum ( Babunja e Re )
2.Genesis ( Bashtova )
3. Durrachium ( Durresi )

Nga qyteti i pershkruar me siper qe quhet Larisa pothuaj qe nga vete brigjet e detit deri ne qytet qe quhet Dyrrah jane 61 qytete dhe numerohen 12 mije miliare .

14.Gjithashtu qyteti Lissum
10.Scodre ( Shkodra )
11.Butua ( Budua )
12.Decadoron
13.Bicinion ( Ulqini )
4.Epitauron ( Dubrovniku )
15.Assidium ( Trebinje )
16.Bretorium ( Prijedori )
1.Turres ( Utovo )
2.Narrona ( Vidi )
3.Pretoria
4.Biston ( afer Podgoracit )

[Longarus]

Nga qyteti i lartepermendur Dyrrah pothuaj qe nga brigjet e detit deri te qyteti i permendur me siper Ravena jane shtatedhjete e shtate qytete dhe numerohen gjashtembedhjete mije miliare .



ILIRET DHE ILIRIA TE AUTORET ANTIK - RILINDJA 1979

[SERAFIM DILO]

Ravennatis Anonymi
Cosmographia

Nga fundi i shek. VII apo fillimi i shek. VIII u shkrua nga nje autor anonim vprea me permbajtje gjeografike , qe njihet me emrin "Cosmographia" (Pershkrimi i botes). Dihet vetem se ky autor i panjohur ishte nga Ravena e Italise dhe prandaj u quajt Anonimi i Ravenes.Kosmografia perbehet prej 5 librash dhe perbledh nje liste prej 5300 emrash gjeografike qe njiheshin ne boetn e asaj kohe . Kujtohet se ne perpilimin e Kosmografise , autorit te panjohur i ka sherbyer si model ndonje harte antike e shk. V-VI ,e ngjajshme me Tabelen e Puetingerit apo me Itinerarin e Antioninit . Jane shfrytezuar prej tij edhe veprat e Orosit, Jordanit, Isidorit te Hispales, etj.
Kosmografia e Anonimit te Ravenes permend shume emra gjeografik te Ilirise , nje pjese te mire te te cilave e njohim edhe nga burimet tjera. Per fat te keq disa nga keto emra na kumtohen ne trajten e nje latinishteje te vulgarizuar , ndersa nje pjese tjeter jepen te gjymtuar ,gje qe krijon shpeshhere veshtiresi per identifikimin e tyre .

.................................................. .................................................. ............................


Ravennatis Anonymi
Cosmographia


IV . 8 ....Me tutje afer Myzise se Dyte ( ketu behet fjale per Myzine e Siperme ) gjenden dy vende qe quhen Epir dhe Pelagonia . Shume mendimtar i kan pershkruar keto vende . Por une i shenova sipas dijetarit grek Aristrah. Ne lexuam se ne keto vende kishte disa qytete nga te cilet duam te shenojme disa dhe pikerisht :

16. Delfi ( Delfi )
17. Evenos ( Figjori )
1. Actia Nicopolis ( Preveza )
2. Rotaroio ( Butrinti )
3. Ponice ( Finiqi )

Neper kete vend rrjedhin shume lumenj dhe pikerisht :

6. Calidon ( Kalidoni )
7. Evenos ( Fidaris )
8. Achilois ( Aspropotami )



9 Gjithashtu , pikerisht prane kesaj krahine Epir gjendet vendi shume i permendur qe quhet Maqedoni. Nga ky vend kane prejardhjen e tyre shume dijetare e shkrimtare .Ne mes te tyre une kam lexuar Livanin e siperpermendur , Hylasin dhe Aristahun, dijetare greke dhe shume here te permendurin Kastorin, Lolianin dhe Arbitionin - dijetare romak . Ata nuk e kane shenuar njeloj lete vend ,por secili ne menyre te ndryshme . Por une i permenda qytetet e poshteshenuara te kesaj Maqedonie sipas te siperpermendurit Arisarh .
Lexojini se ne kete Maqedoni ka shume qytete , midis te cileve duam te permendim disa me te rendesishmit . Pikerisht prane Detit te Madh ( Mesdhe ) gjenden keto qytete .

9. Neapolis ( Kavala )
10. Philippi ( ne mes te Kavales e Drames )
11. Amphipolis ( Neohori )
12. Apollonia ( Polina )
13. Melisurgi ( Melisurgion )
14. Thesalonici ( Selaniku )
15. Pella ( Postoli )
16. Beorea ( Verria )
17. Acerdos ( prane Karavi-Sadines, rrethi i Verrise )
18. Arulos ( Paleohori )
1. Bata ( Kolindro )
2. Anamo ( Elefterohori )
3. Imera ( Mikroajani )
4. Diume ( Malatri )
5. Sabatum ( ne veri te Platamonit )
6. Stenas ( Demirkapia )
7. Thuris ( i paidentifikuar )
8. Olimpius ( Ne mes Babes e Bakrines )
9. Presidi ( Ne mes Babes e Bakrines )
10. Licinium ( Ohri )
11. Ponservili ( Urake )
12. Candavia ( Babia )
13. Duriana ( i paidentifikuar )

BRAVO,paska dhe njerez qe perdorin intelektin,(se na mbyten fetaret qe zdin se ceshte feja)
E ME FAL QE FUTA FENE,SE FILLOJN E PERGJIGJEN.