Nano-Berisha, misteret e Triestes

[white-knight]

Te henen ne mbremje, nje nder momentet me interesante te emisionit “Shqip” te gazetares Rudina Xhunga, ishte edhe finalja e emisionit.

Pyetja e fundit e marre nga auditori ishte ajo e nje emigranti shqiptar ne Itali, qe krijoi surprizen.

“Une jam Ylli Asa, jam emigrant ne Itali. Kam sjelle ketu nje foto per nje takim te shumeperfolur te 92-shit, pasi kam qene koordinatori i nje takimi Berisha-Nano-Meksi ne Itali. Besoj se momente te tilla i duhen politikes shqiptare”, ka treguar emigranti.

Por a i duhen vertet politikes momente si ky? Fotot ne fjale jane shkrepur gjate takimit te shumeperfolur te Triestes ne shkurt te 92-shit, kur Nano dhe Berisha trokitnin gotat ne kulm te fushates elektorale per zgjedhjet e 31 marsit.

Qe atehere, eshte folur shume per nje marreveshje per ndarjen e pushtetit. Ne nje fare menyre, zgjedhjet e 22 marsit 1992 mbahen si me te lirat te organizuara deri me sot, sepse Partia Socialiste ne fakt, qe doli e humbur nga keto zgjedhje, nuk i kontestoi ato per asnje sekonde.

Takimi u vesh me nje tis misteri, sepse asnje nga protagonistet deri me sot, Nano, Berisha dhe Meksi nuk kane pranuar te flasin apo t’u pergjigjen pyetjeve per kete takim, gati duke vene ne dyshim edhe ekzistencen e tij.

Ndoshta sepse, nese marreveshje ka pasur, dikush e ka shkelur ate hapur. Nuk mund te shpjegohet ndryshe fakti qe njeri prej protagonisteve te ketyre fotove u burgos prej tjetrit.

Binom qe me marredhenien e vet konfliktuale, mbajti peng per kaq kohe politiken shqiptare. Por, personi qe i ka shkrepur keto foto, nje kujtim i tiji personal, mbron idene se asgje nuk ka ndodhur.

“I kam ruajtur keto foto me fanatizem. Mi kane kerkuar disa here ne raste zgjedhjesh, kush e di perse do t’i perdornin”, ka shtuar emigranti Ylli Asa.

Nje gje ka pasur. Nje takim mes dy lidereve, qe pak dite me pas, do te sulmonin njeri-tjetrin ashper nga tribunat e fushates elektorale.

Zyrtarisht jo shkurti, por marsi 1992, do te mbahet mend si dita e nderrimit te pushteteve. Trieste do te harrohet, apo kujtohet vetem si nje album fotografish te padeshiruara.

T-CH

[goldian]

enver hoxha i ka detyruar te takohen
cne saliu me komunista ne takime????????????

[flory80]

enver hoxha i ka detyruar te takohen
cne saliu me komunista ne takime????????????

Ashtu ishte një muhabet.
Sa i ka marrë malli për njëri tjetrin, nuk rrinë dot mor burr i dheut.
Salia a tu vdek ka malli për "vllaun"
Ku kuuuuuuuuuuu be Fatos shka m'ke ba!

Edhe Fatos dermanit ju këput xhani për një çikë Sali.
Sali të bëfsha gropën, po pse moooo, kështu na ka mësuar "babi" ne?



Sali sekretari, bën si disident tani, kur dihet publikisht se ai ishte b*yth e brekë me Antarët e Byrosë

[Dajti]

Ish-kryeministri Aleksandër Meksi, një nga pjesëmarrësit kryesorë të takimit të Triestes, tregon të vërtetën e një ngjarjeje aq shumë të përfolur në mjedisin e mediave dhe të politikës shqiptare. Ai ka qenë i ftuar atje si një nga figurat kryesore të Partisë Demokratike dhe tregon të gjithë atë që u fol gjatë darkës miqësore në Trieste. Meksi, i cili ishte numri 2 i demokratëve në atë kohë dhe pas fitoreve të 1992 do të bëhej Kryeministër, shprehet se në Trieste nuk ka pasur asnjë pazar politik apo ashtu siç është përfolur, marrëveshje mes Nanos dhe Berishës. Ishte një darkë e thjeshtë, ku bisedat kanë pasur tema nga më të ndryshmet, por jo politike. Sipas tij, darka ka zgjatur deri në ora 2 pas mesnate dhe të gjithë janë sistemuar në dhomat e hotelit ku ishin vendosur. Por, Meksi thekson se për këtë takim nuk duhet të flasin apo të komentojnë pikërisht njerëzit që nuk kanë qenë atje, por vetë personazhet e takimit. Ai kërkon që edhe Berisha dhe Nano të flasin për të vërtetën e Triestes, pasi vetëm kështu mund të zbardhet e vërteta, mbi të cilën është abuzuar shumë kohët e fundit. Meksi i jep një rol qendror për vizitën e delegacionit shqiptar atje, pikërisht Mentor Çokut, i cili është autori i fotove të dala së fundmi në mediat shqiptare.
Zoti Meksi, ju ishit një nga pjesëmarrësit e takimit të Triestes në 1992?
Po. Në Trieste organizohej një kolokuium i së majtës italiane. Aty ishin ftuar dy delegacione, unë me Berishën dhe Nano. Sali Berisha mbajti një fjalë atje. Atje kam njohur dhe Mentor Çokun, ishte i Qendrës Kulturore Islamike në Romë. Ai ishte ndërmjetësi dhe i interesuar për Shqipërinë. U bëmë miq. Kam disa foto me të edhe në Shqipëri. Ai e ndihmonte vendin thjesht nga ndjenjat patriotike. E kam pritur edhe në zyrën time.
Cila është e vërteta e asaj darke, për të cilën ka dhe foto ku ju jeni së bashku me kryetarin e PD-së, Berisha dhe kryetarin e PS-së dhe Kryeministrin e asaj, kohe Nano?
Ka qenë një darkë e zakonshme, ku është folur për plot gjëra të tjera deri në 2 pas mesnate. Aty ku ishim na servirën makarona. Unë s’e di dhe nuk e besoj që të ketë pasur takim pas kësaj ore. Pas përfundimit të darkës u ngjitëm në hotel, ishim gjithë bashkë. Pra, nuk kemi dëgjuar të jetë bërë bisedë apo pazare politike. E them me bindje se atje nuk është bërë pazar. Në Itali nuk bëhet pazar politik. Në atë kohë në Shqipëri ende nuk ishte krijuar profesioni i votavjedhësit me letër të bërë në Dushk.
Pse asnjë nga protagonistët nuk ka folur për takimin?
Kam përshtypjen se për këtë takim duhet të flasin vetëm protagonistët e tj

....eshte e vertete qe ne ate kohe nuk ishte krijuar profesioni i vjedhjes se votave dhe i shume profesioneve te nderuarara qe e kane ndritur kete politike shqiptare..

..poe nje gje eshte e sigurte zoti Meksi,..atehere ne ate lloj darkash dhe bisedash misterioze si ne Trieste , tamam ne kohen e fuqishme te zgjedhjeve ..HIDHESHIN THEMELET E PUSHTETIT DEMOKRATIK.

[Brari]

Meksi: Takimi i Triestes, pse mbeti mister

Këndvështrimi i ish-kryeministrit për takimin e shumëpërfolur midis Nanos dhe Berishës, mbrëmjen e 21 shkurtit 1992, në Itali


Një nga pjesëtarët e takimit të famshëm të Triestes, më 21 shkurt të vitit 1992, tregon disa nga detajet e atij evenimenti, për të cilin opinioni publik ushqeu shumë legjenda por edhe debate. Është ish-kryeministri shqiptar, Aleksandër Meksi, i cili në një intervistë për "Shqip" flet mbi takimin e famshëm, pas publikimit të fotove të rralla, një ditë më parë. Edhe pse nuk i kujtohen shumë gjëra, ish-kreu i qeverisë nga viti 1992-1997 tregon se ai takim ishte një mbledhje njerëzore e kundërshtarëve më të egër politikë, që ishte organizuar nga një shqiptar i mirë, siç ishte profesor Mentor Çoku. Meksi thekson se në atë takim nuk janë bërë pazare politike, duke hedhur poshtë thashethemet. Por ish-kryeministri pranon se është folur jo pak për politikën, ngaqë ata në radhë të parë ishin aktorë të rëndësishëm të politikës shqiptare të asaj kohe. Në intervistën e tij për "Shqip", Meksi deklaron se "u bisedua në përgjithësi mbi gjendjen në Shqipëri. Probleme që kishin të bënin me vendin; gjendjen e Shqipërisë; a do bëhet Shqipëria; sa kohë duhet etj.; por, z.Meksi, si një politikan profesionist, normalisht duket se mban edhe gjëra për vete, si për takimin e Triestes, apo edhe për të tjerë që erdhën më pas, ku politikanët ndërkombëtarë kanë tentuar të pajtonin aktorët shqiptarë të politikës. Ish-kryeministri Aleksandër Meksi, përmend ish-kreun e socialistëve italianë, të ndjerin Betino Kraksi, i cili inicioi një takim mes Berishës, Meksit, Godos, por edhe me eksponentë të Partisë Socialiste, që ish-kryeministri nuk i përmend...

Z.Meksi, ia kishit dhënë dorën ndonjëherë më përpara Fatos Nanos?

Besoj se po, pasi në kohën kur isha nënkryetar Parlamenti, në vitin 1991, ia kisha dhënë dorën jo vetëm Fatosit, si deputet, por të gjithë deputetëve të Partisë Socialiste.

Kush ishte Fatos Nano në atë kohë për ju?

Fatos Nanon në atë kohë e konsideronim Kryeministër të qeverisë komuniste, të asaj postkomuniste - të qeverisë së stabilitetit të vitit 1991 - dhe kishim bërtitur shumë rrugëve për ta rrëzuar, gjë shumë normale në Shqipërinë e asaj kohe.

Domethënë, ishte armiku "par exelence"?

Ishte kundërshtari politik "par exelence", armiq kam përrallat e Enver Hoxhës, nuk besoj ato të Fatosit. Ishte kundërshtari që duhej rrëzuar me grevat e minierave në qershor, për të mirën e Shqipërisë, ku unë kam marrë pjesë aktive. Mbetej kryetari i Partisë Socialiste, që u krijua po në qershor.

Të flasim për takimin në fjalë. E dinit që në atë konferencë ku po shkonit qe i pranishëm edhe Fatos Nano? U takuat me të gjatë udhëtimit?

Në atë kohë nuk kishin nisur ende sekretet. E dinim shumë mirë që do të bënte edhe Fatos Nano pjesë në delegacion. Me të mbërritur u takuam me Ylli Jasën, të cilin nuk e kam takuar më që atëherë, ndërkohë që me familjen e tij kam pasur njohje që më parë. Ndërsa, Mentor Çokun nuk e njihja, megjithëse kishte qenë shumë pranë rrethit tim familjar. Që nga ai takim, krijuam një miqësi që e ruajtëm gjatë gjithë kohës që kam qenë Kryeministër. E kam pritur edhe disa herë në Kryeministri. Për sa i përket Fatos Nanos, nuk më kujtohet nëse e takova gjatë rrugës. Por besoj se duhet të jemi takuar në avion, në rast se kemi udhëtuar në të njëjtin aeroplan.

Është përfolur shumë ai takim...

Unë nuk shoh asgjë të çuditshme. Në Shqipëri ata që nuk dinë ç‘ka ndodhur, mund të thonë ç‘të duan. Unë kam pyetur disa prej njerëzve që kanë folur për këtë takim dhe kam marrë konfirmimin e asaj që po them. Pyetjes sime se ç‘është thënë gjatë atij takimi sekret, nuk kanë ditur t‘i japin asnjë përgjigje, më kanë thënë vetëm se në atë takim duhet të jetë bërë ndonjë pazar. Nuk kishin mësuar akoma se në Itali diskutoheshin pazare financiare, investimesh, e jo pazare politike.

Çfarë lloj pazari u bë në atë takim?

Atje nuk u bë asnjë lloj pazari. U hëngër, u pi, u diskutuan tema të ndryshme dhe në orën 2 të mëngjesit u ndamë për të fjetur. Nuk besoj të jetë bërë ndonjë pazar pas orës 2, pasi siç mësova më vonë, Mentor Çokun e kisha më shumë mik unë, kështu që do të kisha marrë vesh ndonjë gjë nga takimet e më pasme që pata me të. Pastaj, nuk besoj as të kishte vende për pazare. Dihej që Partisë Socialiste ia kishte marrë ferra uratën, nuk kishte nevojë të bëheshin pazare.

Për disa ka qenë e çuditshme kjo darkë e përbashkët në një çast kur raportet mes asaj që përfaqësonit ju e asaj që përfaqësonte Fatos Nano kanë qenë tepër të acaruara. Si shpjegohet që raportet u zbutën deri në këtë pikë?

Qe raporti normal mes njerëzve që gjenden në të njëjtën tavolinë ngrënieje në prani edhe të dy personave të tjerë, që do të thotë se duhet të ishim të sjellshëm, të bisedonim e të hanim, gjë që besoj se e kemi bërë më së miri.

Sa kohë pas këtij takimi u burgos Fatos Nano?

Me sa më kujtohet, në vitin 1994, por nuk besoj se kjo ka lidhje me takimin në fjalë, siç shpresoni ju. Ishte një takim më së shumti miqësor. Profesor Mentori pyeste për Shqipërinë, biseduam gjatë edhe me Yllin. Pastaj dolëm në rrugë e shëtitëm të gjithë së bashku, bëmë edhe fotografitë, pastaj bashkërisht u kthyem në hotel, secili në dhomën e tij. Që nga ai takim e deri te arrestimi rrodhi shumë ujë.

A u thye ndopak akulli mes jush?

Nuk kishte probleme akulli as atje e as këtu. Të nesërmen shkuam në simpozium, ku foli edhe Fatosi e Saliu. Në fakt duhen lexuar edhe gazetat e kohës për të qenë të saktë lidhur me atë takim. Unë nuk mund të mbaj mend gjithçka dhe mendoj se është shumë mirë kur për një ngjarje konsultohen të gjitha burimet. Por mua, më bëhet qejfi që Ylli Hasa ka thënë të vërtetën, pasi në rrëfimin e tij ka thënë atë që ka ndodhur realisht. Po të qe diskutuar diçka tjetër, do ta kisha mësuar edhe unë edhe ai, nga i ndjeri Mentor Çoku.

Ku u përqendrua biseda gjatë asaj nate?

Në përgjithësi mbi gjendjen në Shqipëri. Biseda më se të zakonshme dhe dua të vërej se të gjithë i ndenjëm larg temës së politikës, duke qenë se qemë kundërshtarë politikë. Probleme që kishin të bënin me vendin; gjendjen e Shqipërisë; a do bëhet Shqipëria; sa kohë duhet etj.

Z. Ylli Jasa thotë se në tavolinë m‘u krijua përshtypja e njerëzve në pozita të pabarabarta. Tha se Nano dukej si njeri me një peshë të rëndë mbi supe, ndërsa ju kishit avantazhin e njerëzve pa njolla pas krahëve. Ndihej vërtet kjo ngarkesë?

Më normale do të qe të thuhej se - duke qenë se diskutohej për Shqipërinë - atij i binte pesha e partisë që përfaqësonte.

Megjithatë mos të harrojmë që në atë kohë ngarkesat politike kanë qenë shumë të forta.

Por jo kur haje e pije në një tavolinë miqësore. Ose më saktë, pas të ngrënave e të pirave ose ndahesh miqësisht, ose zihesh. Ne nuk hymë në këtë kategori.

Është spekuluar shumë me hamendësimin se atë natë janë ndarë pushtetet.

Është përrallë e sajuar nga ata njerëz që duan të jetojnë në një botë virtuale. Por besoj se në një tavolinë të përbërë nga shqiptarë, zor të asistosh në ndarje pushtetesh, pasi të gjithë e duan për vete. Kjo as me njerëzit që i ke në partinë tënde e jo më me ata që u përkasin partive rivale.

Si e shpjegoni faktin që z.Jasa i janë kërkuar disa herë fotot?

Nuk e di cili mund të ketë qenë motivi. Ndoshta pasi kanë ditur që i pranishëm ka qenë edhe Ylli. Edhe mua kur më kanë pyetur indirekt për takimin, më kanë folur për fotografitë.

Përse fotot janë mbajtur mbyllur për kaq gjatë?

Sepse nuk i janë dashur kujt. Nuk kanë pasur interes t‘i botonin.

Interes ka pasur. Ylli Jasa thekson se i janë kërkuar disa herë, por nuk ka pranuar t‘i japë...

Po të donin, mund të vinin t‘i merrnin tek unë. Do ua jepja.

Ka pasur takim tjetër të këtij lloji?

Ishte simpoziumi shkaku i takimit, ashtu siç kishte ndodhur edhe marsin e një viti më parë në Romë. Në një simpozium të organizuar nga Kraksi gjendeshim unë, Saliu, Sabri Godo e disa eksponentë të Partisë Socialiste.



shqip

[BOKE]

Ylli Asa, Ylli Hasa, Ylli Jasa...kushedi se si e ka mbiemrin ne te vertete, se s'ja thane dy here njesoj. lol

[TikTak]

po cdo gjo bohet pas krave mer daj osht e ditur

vallaj vjedhje ma spektakolare se osht bo ne 26 maj te '96 nuk ka pas naiher. po kta militantet e pd nuk dijshin as me myll gojen hahahahahahahahahaa. mthote cuni tezes aher. 50 flet votimi hodha ke kutija per pd hahahahahahahahahaha. nejse sot ai osht drejtor drejtorije ke ministrija hahahahahahahahahaha

[saura]

Ylli Asa, Ylli Hasa, Ylli Jasa...kushedi se si e ka mbiemrin ne te vertete, se s'ja thane dy here njesoj. lol

Mbiemrin e vertete e ka Jasa ,tiranas nga i jati dhe lushnjar nga mamaja ma mbiemer Kurti ,ish gazetar ne radio Tirana ,ka lindur jasht shtetit ,doni me per belulin ha ha ha

[flory80]

Mua më bën përshtypje një gjë këtu.
Përse dy protagonistët kryesor nuk folën kurrë për këtë takim dhe çfar u bisedua në të?
Mos vallë edhe Tosi edhe Salia po fshehin diçka?
Hmmmmmm
Sa të thella paskan qënë këto punë...

[Brari]

saura ..dua me per belulin jasa..
cmosh ka.. ku ka lindur..ku eshte rritur.. e ku benet nashtithi..(tani-myzeqarshe ose myzeqarisht..)

--

ja cthot blendi fevzi per mblesin e takimit nano mekso-berisha..zotin mentor coku..
ki blendi fevzi nga qe eshte vete i kripur ne djallezira.. i gjykon te gjithe me kutin e tij te te djallezuarit..
nejse gjithsesi blendi mbetet interesant kur shkruan.. eshte tahmëm njeri i kohes tone.. pra i afte te haje ne 999 kazane..
--



Mentor Çoku, një histori ala Grim!

03/11/2008 - 08:10



• Blendi Fevziu

e paharrueshme dhe që nuk kam nevojë ta shënoj askund për ta rikujtuar me saktësi. Që prej 15 vjetësh nuk kam shkelur më kurrë atje, kam harruar numrin e urbanit që merrja në Termini për të arritur, emrin e stacionit ku ndaloja e madje edhe pjesën e Romës ku është vendosur, por jam i sigurt se njeriun që më priste aty nuk do ta harroj asnjëherë. Quhej Mentor Çoku, ishte diku në prag të të 80–tave kur e njoha dhe kam bindjen se si një personazh i famshëm i Graham Grinit tek Komendianët, asnjëherë, askund në jetë, askush nuk e ka kuptuar se çfarë ishte me saktësi.
E njoha në një ditë dhe në rrethana krejt të veçanta në 1 Prill 1991! Kisha mbërritur në Romë dy ditë më parë bashkë me Armand Shkullakun si dy gazetarë të rinj të gazetës së opozitës, ende studentë dhe po atë ditë Shqipëria mbante zgjedhjet e para të lira në historinë e saj. Zgjedhjet e 31 Marsit. Ishim vërtitur nëpër qytetin e panjohur me entuziazmin e udhëtimit të parë jashtë Shqipërie në moshën 22-vjeçare dhe me shqetësimin e asaj që ndodhte tek ne; kishim shpresuar gjatë në fitoren e opozitës, edhe pse thellë-thellë e dinim se rezultati pak rëndësi kishte për ne. Shqipëria kishte hyrë në rrugën e transformimit dhe kjo ishte tashmë e vetmja gjë që nuk kthehej më mbrapsht. Kishte kaluar nata e parë, magjepsja e qytetit dhe ideja që ndodheshim këtu dhe mbeteshim tashmë në pritje të asaj tjetrës, rezultatin e zgjedhjeve në Shqipëri. Në fakt, Perëndimi nuk kishte qenë aq mikpritës për ne në takimin e parë me të. Kishim fjetur një natë të tërë jashtë, rrugëve të Vatikanit dhe mëngjesin e datës 1 Prill, në pritje të rezultateve të votimit, telefonuam të vetmin numër me prefiks të Romës që kisha me vete, atë të Mentor Çokut. Nuk e dija ç‘ishte, ç‘moshë kishte dhe me se merrej. Një ditë përpara ikjes, Shpëtim Nazarko, shefi i informacionit i PD më kishte dhënë me lehtësi, duke më thënë se dukej në moshë, se kishte telefonuar disa herë në selinë e PD dhe se kishte pyetur se me se mund të na ndihmonte nëse kishim nevojë. Në fakt, nevojat tona qenë aq të mëdha në atë kohë, por aq të papërfillshme karshi entuziazmit që bartnim, me idenë se komunizmin po e linim pas dhe se në betejën finale me të, koha na kishte dhënë të drejtë.
I telefonova nga një kabinë pranë “Shën Pjetrit” dhe ai m’u përgjigj i gatshëm nga ana tjetër e telefonit. Më shpjegoi se në Shqipëri i kishim humbur zgjedhjet, por se komunistët s’kishin fituar asnjë nga qytetet e mëdha; se Ramiz Alia ishte sfiduar nga një inxhinier i panjohur dhe se kjo ishte një fitore e madhe morale. Më tha se atë ditë ishte pushim, Pashkë, por se ai po na priste në zyrën e tij: Corso Triste 90!
E takuam pak kohë më vonë. Afër të 80–tave, i pashëm, i veshur shik dhe me një qetësi të admirueshme. Fliste ngadalë, me një logjikë të hekurt dhe nuk e di pse më ngjante se ai dinte çdo gjë e gjithçka. Ishte President i Unionit Islamik të Europës Perëndimore, një shoqatë që e kishte krijuar vetë dhe që besoj se i sillte përfitime jo të pakta nga donatorët e pasur arabë, përfshi Libinë. Kishte ndikuar fort në ndërtimin e një xhamie në Romë dhe ruante lidhje perfekte në Vatikan e në politikën italiane.
Në ditë të gjata bisedash me të më tregoi se kishte njohur gjyshin tim, se kishte qenë mik me Enver Hoxhën në Belgjikë në mes të viteve ’30–të dhe se më pas kishte luftuar me nacionalistët kundër komunistëve. Ishte larguar me çetat e fundit në nëntor 1944 dhe qe vendosur në Itali. Kishte qëndruar gjithnjë aty, por fare pak fliste për jetën e tij në Romë. Njihte pothuaj gjithë komunitetin shqiptar të pas luftës, i rralluar tashmë ndjeshëm dhe kishte filluar të vendoste lidhje perfekte me komunitetin e ri. Nuk e di sa i sinqertë ishte në rrëfimet e tij. Më pas kam dyshuar shumë për këto. Pata gjithnjë bindjen edhe pas vdekjes së tij në Prill 1996, se një ditë do të më shfaqej në ëndërr dhe si ai personazhi i famshëm i Graham Grimit do të më thoshte:
Blendi, ti besove seriozisht? Gabim! Por edhe unë nuk të gënjeva. Të thashë ato që besoj edhe vetë, pavarësisht se sa të vërteta janë. Në fund të fundit, a nuk jemi të gjithë nga pak komendianë?
Në fakt, ai duhej të ishte një komedian i përsosur, për të mos thënë brilant. Drejtonte një Union Islamik, por jam i sigurt se islami ishte gjëja që i interesonte pak për të mos thënë aspak. Thjeshtë, kjo kishte qenë mënyra më e mirë për t’i siguruar një jetë komode në atdheun e tij të dytë.
Fliste për beteja dhe ideale, por siç e preka më pas në librat e historisë, pak lidhje kishte pasur me to. Kishte qenë gjithnjë aty, por në periferi të tyre.
Dyshoj se e kishte njohur Enver Hoxhën dhe as besoj se i kishte nisur një kartolinë, siç mburrej ku i kishte shkruajtur: Ti je një gjysmë evgjit. Dhe e kishte postuar me adresën: Enver Hoxha, Kryetar i Shtetit, Tiranë – Shqipëri.
Druaj se nuk kishte bërë asnjë nga këto. Kishte qenë në krahun e nacionalistëve dhe qe larguar nga Shqipëria vërtet në nëntor 1944, duke lënë pas vajzën e vogël disa muajsh që nuk e merrte dot. Kishte qenë relativisht aktiv me emigracionin dhe siç rezultonte nga një studim që shërbimi sekret jugosllav kishte bërë në atë kohë dhe që u botua në vitin 2001, ishte një nga njerëzit besnikë të Xhaferr Devës. Ky vetë e niste shpesh me mision në Turqi, vendet arabe e SHBA dhe nuk përjashtohej mundësia që të kishte punuar një kohë edhe për CIA-n apo për dërgimin e diversantëve në Shqipëri.
Druaj se ai ishte nga ata njerëz për të cilët besohet gjithçka thuhet, edhe pse asnjëherë nuk je i sigurt se çfarë është realisht e vërtetë. Ndaj shumë herë kam besuar se ai mund të ishte edhe një ndërmjetës në tregtinë e naftës me Libinë siç u akuzua, edhe një trafikant armësh siç thoshte një gazetë italiane, edhe një njeri me zemër të madhe që priste refugjatët, e ndoshta edhe një shenjt. Ishte thjeshtë nga ata njerëz që iu besohet gjithçka dhe që sekretin e vërtetë, portretin e tyre real, e marrin me vete nga kjo jetë.
Por të gjitha këto dukeshin tejet të harruara në pranverën e vitit 1991. Në prag të të 80–tave, ai kishte luksin të bëhej dëshmitar i asaj që të tjerët nuk e arritën dot: dështimit të komunizmit, triumfit të bindjes së tij dhe të takonte, pas plot 46 vitesh, vajzën e tij që e kishte lënë fëmijë në Tiranë.
Dukej se kjo e kishte përtëritur fort jetën e tij. Nuk e di nëse mendonte dhe besonte se kjo hapje do të krijonte një mundësi të fundit karriere politike për të. Në biseda të gjata në Romë dhe në Tiranë pata përshtypjen se gjatë vitit 1991 e deri në fitoren përfundimtare të PD-së në Mars 1992, ai kishte një ambicie për të qenë President i vendit. Nuk besoj se këtë e shihte si një lloj përfitimi personal. Besoj se në jetën e tij, ky mund të ishte shpërblimi më i madh që mund t’u jepte gjithë bashkëmoshatarëve dhe gjithë njerëzve që kishin pasur apo vuajtur të njëjtin ideal me të. Ishte një shpërblim që ia jepte që nga Mithat dhe Mehdi Frashërit e deri tek të ikurit e thjeshtë, punëtorë në SHBA, që komunizmi i kishte dënuar me një ekzil 46-vjeçar, për një arsye të vetme, se kishin një ëndërr tjetër dhe nuk e besonin atë. Në këtë vështrim, jam i sigurt se ky ishte misioni më fisnik i jetës së tij. Një mision që nuk e përmbushi kurrë…
Më 1991, ai ishte padyshim njeriu më aktiv i diasporës në raport me Shqipërinë. Zyra e tij ishte gjithnjë plot dhe ai priste me një pasion dhe përkushtim të pashoq dhjetëra emigrantë shqiptarë në ditë. Njerëz të hutuar, plot probleme, që kishinCorso Triste 90! Më duket se ende sot, 17 vjet më pas, ajo mbetet e njëjta adresë e patjetërsueshme lënë pas atdheun për një jetë më të mirë, por plot entuziazëm për atë që i priste më pas. Aty jam përballur me dhjetëra prej tyre dhe jam i sigurt se kudo ndodhen, me çdo lloj statusi, ata e kanë të vështirë ta harrojnë atë emër dhe atë adresë.
Në zyrën e tij punoheshin pothuaj gjithë materialet e rëndësishme që lidheshin me opozitën, vinin e iknin funksionarë të lartë të saj dhe organizoheshin takime me një rëndësi të madhe. Përfshi atë më memorialin prej tyre, Takimin e Triestes. Takimin që dukej se me keqkuptimin e tij mbajti peng për shumë vite politikën shqiptare. Dhe që protagonistët, sa më shumë tentuan ta sqarojnë për boshësinë e tij, aq më shumë u keqkuptuan.
Ndodhi që të isha dëshmitar i paratakimit. Në Janar të 1992 isha në një vizitë në Kuneo të Italisë dhe prej andej udhëtova me tren për Romë. Mentor Çoku më priste në zyrën e tij, mbushur pothuaj gjithnjë me shqiptarë dhe një lloj vendtakimi komun. Shumë gjëra kishin ndryshuar në ato muaj mes nesh. Isha tashmë një nga njerëzit me lidhje të forta në PD dhe punoja prej kohësh me Preç Zogajn, që PD-ja e kishte zgjedhur të drejtonte Ministrinë e Kulturës në Qeverinë e Stabilitetit. Ylli i Zogajt ishte padyshim në majat e tij në atë kohë. Çoku ishte i qetë. Më sqaroi se PS-ja italiane kishte një kongres në Trieste dhe se atje do të merrte pjesë edhe Nano, por se ai kishte insistuar të thirrej edhe Berisha. Ja kishin konfirmuar dhe pritej që ai t’i takonte të dy atje.
- I kam ftuar për darkë, më tha dhe dua që të vish edhe ti. E ndërroj biletën e avionit dhe fluturon që andej.
Refuzova me një justifikim të fortë për kohën, por që më pas më vjen për të qeshur sa herë e kujtoj. Pas dy ditësh në Tiranë zhvillohej konkursi i parë i “Miss Albanias” dhe unë si organizator dhe anëtar jurie duhej të isha aty. Mund edhe të mos kisha qenë, por ndodhi fare thjeshtë kështu. I thashë Mentorit se nuk mundesha dhe të nesërmen u nisa për Tiranë.
Ai shkoi vërtet në Triste. Takoi Fatos Nanon që përfaqësonte PS-në dhe Sali Berishën e Aleksandër Meksin e PD-së. I ftoi të gjithë për darkë, një darkë misterioze në dukje, por që padyshim ka qenë shumë e thjeshtë. Një tentativë e tij e fundit për të marrë ndoshta atë që ëndërronte atë ditë: Presidentin e Shqipërisë. Njohës i mrekullueshëm i rregullave të lojës së perëndimit, në një kohë që ne ende sa po hynim në të, ai kishte vendosur t’ua paraqiste këtë të gjitha palëve njësoj. Atyre që përbënin trashëgimtarët e forcës politike që e kishte ndarë nga vajza dhe e kishte lënë 50 vjet në mërgim dhe atyre që paraqisnin shpresën e tij të madhe për ndryshim.
Nuk e di ekzaktësisht se ç‘ka qenë ajo bisedë. Jam i sigurt se nëse është bërë ose jo, siç pretendojnë të gjithë, ky ka qenë thelbi i atij takimi.
E takova sërish kur ëndrra e tij qe tretur tashmë. Më 28 nëntor 1992 i ftuar zyrtarisht në Tiranë për të marrë pjesë në festimet e 80-vjetorit të Pavarësisë. Rrinte në vilën e vjetër të Mehmet Shehut dhe dukej se nuk ndihej mirë për këtë. Eshtë e keqe më tha, siç dinë t’i bëjnë të gjitha gjërat komunistët. Kur erdha vjet në hotel “Dajti”, edhe pse i vjetër, ishte shumë më mirë.
Nuk e di nëse ishte vërtet kështu apo hotel “Dajti” përfaqësonte një jetë që ai e njihte dhe që rikthimi në Tiranë pas 47 vjetësh ia kishte reduktuar ndjeshëm. Ai kishte gjetur ca gjurmë të Tiranës që kishte lënë, por shumë më tepër nga Tirana e re e komunizmit. Duke nisur që nga njerëzit.
- Do ta keni të vështirë më tha një ditë ndërsa pinim kafe në një kioskë të porsahapur pranë Korpusit të Universitetit. Ky regjim ju ka deformuar njerëzit dhe t’i kthesh ata në drejtimin e duhur nuk është si të kthesh një parlament.
Jeta e gjatë dhe mundi i kishin dhënë një eksperiencë impresionuese. Mbi të gjitha për ne që vinim nga një botë e zbehtë dhe e shuar. Më vonë kam menduar se nëse do ta kisha njohur në një kohë tjetër të jetës sime, do të kisha përfituar shumë prej tij. Por e njoha në një kohë ende të paqartë, kur entuziazmi e mbyste dëshirën për dituri dhe kur besonim me një shpresë thuajse fëminore dhe gjithçka pas kësaj për ne do të ishte një ditë e bardhë. Por gjithsesi, mendoj gjithmonë se jam me fat që e njoha. Shumë vite më pas, jam i bindur se midis modeleve të së djathtës që na ofroheshin, midis simboleve të antikomunizmit, ai ishte padyshim më brilanti. Një i djathtë i vërtetë, me bindje të plota dhe filozofi, siç ende nuk kam njohur një të dytë sot.
Pas 1992–1993 jeta e tij nuk pati ndonjë kulm për t’u shënuar. Erdhi disa herë në Tiranë, krijoi një lidhje të fortë mes sindikatave shqiptare dhe CISL në Itali. Priste këdo që shkonte në Itali nga Shqipëria dhe kam bindjen se ndihej mirë kur shihte se shqiptarët po ingranoheshin në jetën atje. Kjo do të ndodhë lehtësisht më thoshte, se kemi qenë gjithnjë një popull i adoptueshëm kollaj, nuk ngeleshim kurrë në rrugë.
Kur vdiq, diku në prill të 1996, Shqipëria e kish marrë rrugën e saj. Druaj se ai nuk kishte më shumë për të bërë aty, por padyshim që kishte parashikuar shumë nga trazimet e saj të mëvonshme. Televizioni shqiptar dha një lajm të plotë për vdekjen e tij, ndërsa gazetat e përcollën jo pa nderim. Atë ditë, duke biseduar me Arben Imamin për mikun e përbashkët ndjeva dhimbje. Kishte ikur një njeri që kishte shënjuar dhe lidhur fort raportin tim të parë me perëndimin, por në fakt, kishte ikur nga kjo botë edhe njeriu i vetëm që kisha njohur me një filozofi të plotë të një të djathti të vërtetë.
Nuk e di ku prehet dhe asnjëherë nuk jam interesuar më për këtë. Do të doja që varri i tij të ishte në Shqipëri. Në shumë vite mërgimi ai e kishte ëndërruar atë ditë. Nuk ishte bërë kurrë një italian i vërtetë, edhe pse nuk ishte një shqiptar si gjithë ata emigrantë që trokisnin në derën e tij në pranverën e vitit 1991. Kishte mbetur një model i parë dhe i jashtëzakonshëm shqiptari që nuk besoi se kjo botë dhe kjo shoqëri do ta sjellë sërish…

panorama

--