Armiqte e gjuhes shqipe dhe triumfi i saj.

[ilia spiro]

Dokumenti eshte nje urdherese e dale nga kisha, dhe Sulltani nuk kishte ndonje pushtet kush e di se cfare ne ate kohe pasi pushteti i sulltanit pat rene qe ne kohen e Xhonturqve. NE ato muaj, perandoria osmane nuk e kishte mendjen te merrej me kishen sepse po shperbehej. Kisha shume mire mund te kishte mbyllur gojen, dhe te villte vrer kundra pavaresise se Shqiperise.

Ashtu qofte si dokument o Edvin. Por Kisha Orthodhokse nuk ka qellim te saj "patriotizmin". Juridikisht ne kemi qene pjese e Perandorise Osmane deri ne veren e vitit 1913 kur Konferenca e Ambasadoreve vendosi perfundimisht pavaresine e Shqiperise.
Kisha ka qene e detyruar te qendroje ne keto pozita duke zbatuar kanonet (rregullat) e saj. Me pas ajo sic dihet nuk ka nxjerre me urdheresa te tilla.

[Edvin83]

Ashtu qofte si dokument o Edvin. Por Kisha Orthodhokse nuk ka qellim te saj "patriotizmin". Juridikisht ne kemi qene pjese e Perandorise Osmane deri ne veren e vitit 1913 kur Konferenca e Ambasadoreve vendosi perfundimisht pavaresine e Shqiperise.
Kisha ka qene e detyruar te qendroje ne keto pozita duke zbatuar kanonet (rregullat) e saj. Me pas ajo sic dihet nuk ka nxjerre me urdheresa te tilla.

Nuk e ka per detyre, normale, kush po thote qe e ka per detyre? Por nuk e ka per detyre te fute hundet ne ceshtje laike, ceshtje qeveritare e lufte. Ato nuk jane ceshtje qe i perkasin kishes. Dhe nese ne ato momente kisha nuk e kishte per detyre te mbronte Shqiperine, ajo as nuk kishte te drejte te leshonte deklarata politike, se nuk ishte qeveri a shtet.

[ilia spiro]

Nuk e ka per detyre, normale, kush po thote qe e ka per detyre? Por nuk e ka per detyre te fute hundet ne ceshtje laike, ceshtje qeveritare e lufte. Ato nuk jane ceshtje qe i perkasin kishes. Dhe nese ne ato momente kisha nuk e kishte per detyre te mbronte Shqiperine, ajo as nuk kishte te drejte te leshonte deklarata politike, se nuk ishte qeveri a shtet.

Ketu ka vend per interpretim. Une nuk e kam lexuar dokumentin e nuk e dic`thote ai. Kjo pra, mendoj se eshte edhe me e veshtira. Interpretimi. Duhet qe ne sot te perceptojme se c`ka dashur te thote autori i dokumentit 100 vjet me pare.

[Edvin83]

Intrigat politike të Kishës Greke, në vitin 1907
Agim Bacelli | 01/04/2009 | Dossier |


Mesha e parë në shqip, në Kishën Autoqefale Ortodokse Shqiptare në Boston


Noli nuk veproi vetëm në shpalljen e pavarësisë së Kishës Ortodokse Shqiptare në Amerikë. Vërtetë ai ishte Ylli i Mëngjesit, që paralajmëroi një ditë të bukur shqiptare, por para tij, në natën e errët shqiptare, qindra yje do të paralajmëronin ardhjen e tij. Çdo gjë e keqe e ka një të mirë. Do të ishin intrigat e Kishës Greke ato që do të përshpejtonin lindjen e Kishës Autoqefale (Vetëdrejtuese) të ortodoksisë shqiptare.

Është folur e shkruar shumë që prej vitit 1907 kur ajo lindi, por materialet më interesante janë shënimet e z. Vangjo Miller të asaj kohe, që gjenden në arshivën e Zyrës Civile të qytetit Hudson Massachusetts, së bashku me materialin e regjistruar nga dita e varrimit të djaloshit 22-vjeçar shqiptar, Kristaq Thimi Dishnica, nga e cila po shkëpusim këtë fragment: "Name, Christo Thimi; born, Turkey, Town, Koritza; occupation, Shoe Worker; Age,22 years old; Died, August 25th, 1907; Burried, Hope Cemetery, Worcester, Mass.; Funeral Director, Michael McNiff".


Hudsoni është një qytet i vogël industrial, që gjendet në qendër te shtetit të Massachusetts-it, dhe në mes të dy qyteteve me koloni të hershme shqiptare, siç janë Boston dhe Worchester. Shqiptarët e parë të këtij qyteti kanë qenë nga Korça,Voskopoja, Dishnica, Drenova dhe Përmeti, që bëheshin gjithsej, në atë
Kohë, nja 30 familje.

Sipas Vangjo Millerit, shqiptarët e vjetër rronin me mendimin se Shqipëria dhe shqiptarët nuk mund të jetonin dot pa Turqinë (mendimi i myslimanëve), pa Vatikanin (mendimi i katolikëve) dhe pa Greqinë (mendimi i ortodoksëve). Kjo ishte, sipas Vangjos, arsyeja e errësirës shekullore që i mbajti shqiptarët jo vetëm të pushtuar ushtarakisht, por edhe nën ndikimet e kulturës vatikano- turko-greke, etj.

Këtu duhet të kërkojmë edhe një nga arsyet më të forta të shkëputjes me shumë vonesë nga robëria e huaj dhe shpalljen e pamvarsisë së vendit tonë. Ne jemi mësuar gabimisht me një propagandë, sikur shqiptarët ishin prijësit e lirisë dhe yjet e patriotizmit në Ballkan! Le të themi dy fjalë se kush ishte Vangjo Miller.

Ky ka qenë i pari shqiptar, sekretar i Kishës sonë Kombëtare Ortodokse dhe i pari inspektor i Federatës "Vatra". I pari shqiptar që na ka lënë të shkruar në shqip dhe anglisht të gjithë dokumentacionin kishtar në Mass. Mendoj se të gjitha botimet e mëvonshme për themelimin e Kishës Ortodokse
Shqiptare, i janë referuar Imzot Nolit dhe jo Vangjo Millerit, që ishte i pari shqiptar që vendosi krijimin e kishës sonë ortodokse autoqefale.

Sidoqoftë, Noli ka vlerat e veta të mëdha në këtë drejtim, pasi ai, me iniciativën e Vangjos u bë prifti i parë shqiptar i Kishës Ortodokse dhe na dha dhe meshën
e parë, që është më 22 mars. Por, le të tregojmë shkurt historinë, sipas Vangjo Millerit.


Më 25 gusht 1907, papritur vdiq djaloshi 22-vjeçar, Kristaq Dishnica. Kisha Greke që kishte marrë përsipër gjer atëherë të bënte ritet fetare të varrimit, nuk pranoi ta varrosë të ndjerin, sepse ai, si shumë shqiptarë të tjerë të rinj që u ishte zgjuar patriotizmi i flaktë shqiptar, nuk pyesnin më për kishat greke dhe bënin luftë me prindërit e tyre, që të mos shkonin në kishën e armikut.

Trupi i të ndjerit po rrezikohej që të ngelej pa varrosur me ritet e kishës. Më në fund, një shqiptar nga Worchester-i, që quhej Risto Koki, shkoi dhe bisedoi me kishën siriane në këtë qytet dhe ja arriti qëllimit.

Trupi u transportua nga Hudson-i në Worchester, po as atje ata nuk jepnin priftin e tyre, sepse u trembeshin presioneve të grekëve dhe kishës së tyre! Shqiptarët e indinjuar dhe të fyer, erdhën në këtë varrim si asnjëherë tjetër. Ata erdhën nga Boston, Hudson, Marlboro, Natick dhe disa qendra të tjera të Mass.

Shumë prej të rinjve e kthyen këtë varrim në një protestë të fuqishme kundër Kishës Greke dhe u kërkuan prindërve që në mënyre urgjente të shkëputeshin nga kjo kishë. Për herë të parë, pleqtë mes lotëve, u dhanë të drejtë fëmijëve të tyre dhe u ndjenë krenarë për ata dhe u betuan se do të punojnë për këtë gjë.

Të gjithë prisnin më kot priftin që nuk vinte. Më në fund, vetë Vagjo Miller i drejtohet Kozma Angellos, një besimtari të vjetër të kishës, që të bëhej prift, pasi ai e fliste edhe greqishten. (Nuk mund të imagjinohej që fjalët mortore të priftit të thuheshin shqip!) Ai pranoi dhe e këndoi shërbesën e varrimit në greqisht. Varrimi u bë pa kishën. Në fjalën mortore që mbajtën shumë shqiptarë, u theksua me të madhe trajtimi djallëzor i Kishës Greke për shqiptarët, që kurrë nuk kishin pranuar ta quanin veten grekë.

Bile, aty u përmend dhe vrasja barbare e Spiro Kosturit dhe u tha hapur se e ka vrarë Fanari Grek. Zëra të fuqishëm u ngritën mbi varrin e Kristaqit se, "Kisha Shqiptare do të fitojë pamvarsinë nga Kisha Greke" dhe se, "Ne jetojmë në një vend të lirë, me demokraci të madhe, që na e jep këtë të drejtë që nuk u jepet vëllezërve tanë në Shqipëri".

"Rroftë Shqipëria"! "Rroftë Amerika"! Menjëherë, nën iniciativën e Vangjo Miller, Rako Katundit, Kozma Angellos, Mitkë Dishnicës dhe Pandi Kristos, u thirr mbledhja e parë e shqiptarëve, për të themeluar Shoqërinë Kishtare Shqiptare.

Në mbledhjen e saj të parë u zgjodh një pleqësi, që përbëhej prej këtyre anëtarëve: Vangjo Miller, Mitkë Dishnica, Rako Katundi dhe Pandi Maliko. Puna e parë që bëri kjo pleqësi, ishte lajmërimi i të gjithë shqiptarëve të Bostonit, Hudsonit, Marlboros, Natickut, që të japin ndihmat e tyre materiale dhe morale për fillimin e ngritjes së kishës së parë shqiptare.

Të gjithë shqiptarët, pa dallim feje, iu përgjigjën thirrjes dhe dhanë shumë ndihma. Pas një jave u mbajt mbledhja tjetër e pleqësisë dhe aty u zgjodh prifti i parë shqiptar. Kandidatë ishin dy; Fan S. Noli i Bostonit dhe Petro Luarasi, i Klintonit. Fitoi Noli.

Anëtarët themelues të Kishës së Parë Shqiptare

Nga Hudson:
Ilo Naum Qirani, Sotir Nano, Dhori Mitaçe, Dhori Koli, Zisi Ligor Kalo, Kozma
Angelo, Koçi Bratko, Janaq Stefani, Kostë Papa, Vasillaq Jançe, Pandi
Dishnica, Ndreçi Miller, Taq Miller, Nuçi Miller, Kristaq Puçi, Andrea dhe Anton
Mullixhiu, Thoma Qafzezi, Ilo Kristo, Petraq Baze, Kostë Melçani, Vangjo
Minka, Jorgji Keçi, Paskal Aleksi, Stavro Aleksi, Mihal Dioni, Vani Koto, Ilo
Plasari, Zoi Petra, Vangjel Voskopoja, Thimi Gregor Përmeti, Loni Peristeri dhe
Vangjo Minka.

Nga Marlboro:
Perikë Kreshpani, Ndreko Kreshpani, Miçe Qiriako, Gaqi Koli, Kostë Rrapi
Dini, Ndreko Stavri, Koli Rodhe, Gaqi Qafzezi dhe Thoma Dishnica.

Nga Natick-u:
Pando Opingari, Dhori Bardhi, Miçe Bardhi, K.Ziko, Vaske Laze, Goni
Perçini, Kristaq Bratko, K.Xhindi, Nikollaq Sëndykçiu, Andrea Kristo
Qëndro, K.Kirka, Nick Dishnica, Nasi Aristidhi, Vani Ziko dhe Dh.Stathi.

Nga Boston:
Z.Ziko, Koli Kristofori, Sotir Peçi, Thimaq Naçi, Gaqi Iftica, Goni Katundi, Sotir
Lezi, John Ktona, Kozoja Josif Pani, Miçe Çikozi, Llambi Çikozi, Tasi
Çikozi, Gaqo Dushi, Nisi Ikonomi, Thanas Bodi, Aleks Bullgari.

Komisioni:
Komisioni që vajti në New York për dorëzimin e FAN NOLIT si prift, përbëhej
nga këta anëtarë:VANGJO MILLER, KRISTO KIRKA, SOTIR PEÇI, SPIRIDON ILO dhe GAQO
DUSHI.


Lotët e Nolit*
Kryeshqiptarit dita i ngryset
në të gëdhirë,
Shpirtkëputur
përdhe përmbyset
Kur Kristaqin e Dishnicës
sheh të shtrirë.
Para Zotit qan, lutet,
lyp mëshirë:
"Pse kaqë gjatë, Zot,
na harrove,
Pse na përplase, na përpëlise,
kuturru?
Pse shpresën për tek ty,
na i degëdise
Dhe sot djalin na i le
pa varr këtu?!
•Sipas motiveve të poezisë së Nolit "Moisiu në mal".

http://www.shekulli.com.al/2009/04/0...itin-1907.html



...fjalet jane te teperta....

[ilia spiro]

Nga Historia e Kishes Orthodhokse Autoqefale te Shqiperise (Zyrtare):
..........................................

"Kisha Orthodhokse e Shqipërisë u shpall Autoqefale fillimisht nga Kongresi i Beratit, më 10 – 12 shtator 1922. Vendimet e tij i njohu qeveria shqiptare, e cila dhe e kishte shtyrë atë që të zhvillohej. Në Kongres u caktua Këshilli i Lartë Kishtar, që do të drejtonte përkohësisht Kishën. Në shkurt 1929 u formua Sinodi i Shenjtë i përbërë nga: Visarioni (Xhuvani) (që ishte dorëzuar në episkop, në Serbi më 1925) si Kryepiskop i Shqipërisë dhe mbikqyrës i mitropolisë së Korçës, Agathangjeli (Çamçe) mitropolit i Beratit, Ambrozi (Ikonomi) mitropolit i Drinopolit dhe Efthimi (Kosteva) ndihmës i Kryepiskopit. Në 29 qershor 1929, në Kongresin e Dytë Kleriko-laike që u mbajt në Korçë, u votua “Statuti i Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë”. Patriarkana Ekumenike ("Fanari" shenimi im I.S.) refuzoi të pranonte këto veprime jokanonike, por u tregua e gatshme për t’i dhënë vetadministrim dhe paralelisht përdorimin e gjuhës shqipe në adhurim, predikim dhe në arsimimin kishtar. Për shkak të zhvillimeve politike dhe rreziqeve të ndryshme nga Perëndimi, Patriarkana pranoi të diskutonte gjithashtu edhe çështjen e Autoqefalisë. Madje, ajo dërgoi në Shqipëri për bisedime me autoritetet shqiptare Mitropolitin e shquar të Trapezundës, Krisanthin, që më vonë u bë Kryepiskop i Athinës. Krisanthi u shpreh pro dhënies së Autoqefalisë dhe sugjeroi ecurinë në vazhdim."

1907-1929, jane 22 vjet. Si ndryshoi kaq shpejt politika e Fanarit ndaj Shqiperise dhe shqiptareve? Nga armiq te gjuhes shqipe dhe vrases te shqiptareve, na kthehen ne perkrahes te gjuhes shqipe dhe te autoqefalise se Kishes Orthodhokse.

[Borix]

Filmat e Enverit, o Spiro, jua kam lene juve. Nese kerkon te shuash kuriozitetin, beje nje percapje dhe shko tek ato arkivat shteterore; mbase do gjesh edhe interpretimet qe kerkon.

[ilia spiro]

Filmat e Enverit, o Spiro, jua kam lene juve. Nese kerkon te shuash kuriozitetin, beje nje percapje dhe shko tek ato arkivat shteterore; mbase do gjesh edhe interpretimet qe kerkon.

Po edhe mund te kete ndonje dokument, nuk e mohoj, megjithese nuk kam pare gje me sy. Por, sic e kam thene edhe me siper, ka rendesi interpretimi i dokumentit. Kjo kerkon njerez te paanshem. Po qe se do te ecim me mesimet e Enverit ne gji, do te nxirrnim edhe ne ato konkluzione qe nxirrte ai.

[Borix]

Fakti qe ne e bejme kete debat eshte se Akademia e Shkencave nuk na e ka mbyllur gojen me fakte shkencore. Ia leme ne dore Akademise te perpiloje nje dokument historik faktik dhe shkencor, se kjo e fundit eshte dhe me e rendesishmja.

[ilia spiro]

Fakti qe ne e bejme kete debat eshte se Akademia e Shkencave nuk na e ka mbyllur gojen me fakte shkencore. Ia leme ne dore Akademise te perpiloje nje dokument historik faktik dhe shkencor, se kjo e fundit eshte dhe me e rendesishmja.

OK Borix. (me fal per shprehjen anglisht)

[neptun]

Dhe nuk e kuptoj pastaj pse disa janë kaq të marrë e kanë dashuri deri në marrëzi për Turqinë e shtetet e Lindjes në përgjithësi. As ka sllav as grek që ka qenë më i poshtër se Turqia. Kishte të drejtë Bardhi kur thoshte: "Aty ku shkel këmbë e turkut, nuk mbin bar".

Jo kuresesi nuk jane te marre, por njerez plotesisht realë. Ky mendim mund te vlente per vitin 1908 por për diten e sotme fare nuk vlen. Nuk eshte sot ajo turqia e vitit 1908 por eshte turqia e ata turkut, nje turqi moderne dhe evropiane. Dikush e ben pyetjen se pse neve turqia e atehershme nuk ka dashur të na pranojë si komb, nuk ka dashur te na pranoje alfabetin tonë etj. por nuk di te i jape pergjigje kesaj. Sipas mendimit tim ne shqiptaret duhet te jeme me se kenare pse turqia e dikurshme nuk na njihte si komb per shkakun e thjeshte se ajo te shqiptaret shihte racen me te mire te njerezimit, se deshironte qe te gjitha vlerat qe i posedonte populli jone ti pervetesoje ne popullesine turke, qe popullsine turke ta kalite me ndjenja te larta atdhedashurie ashtu siq i kishin shqiptaret, qe turqit te mesojne sa me shme nga ne, qe ata te misherohem me popullin tone si nje popull e qe duke u misheruar ta ruajne dhe ta forcojne shtetin turk si eshte me se miri. gjithkush fort mire e di se te keqin askush nuk e do. Po te ishte raca shqiptare e keqe, pa vlera, pa tradita te mira, pa zakone te shkelqyera shembullore, valle a do te lakmonte turqia qe ishte nje perandori boterore per keto vlera? sigurisht se jo. Turqia fare mire e dinte kush ishin shqiptaret, se si ata kishin qendruar ne jete, se si kishin luftetuar, se si kishin mbrojtur shume e shume popuj te tjere, se si ne jete ishin njerez te beses e te nderit, se nuk ishin njerez qe rronin me njersen e huaj e keshtu me radh. T'i largonte turqia shqiptaret musliman nga shteti i tyre, sigurisht se fare nuk kishte dobi. Po a nuk ishin ata shqiptare qe i ndihmuan turqise ne sa e sa menyra, ne sa e sa luftera, dhe kudo? A nuk ishin shqiptaret qe ne turqi vendosnin gjithnje rregull dhe rend? a nuk ishin shqiptaret qe ishin kunder dhunimeve dhe plackitjeve kudo qe shkonte ushtria turke? natyrisht se ishin. Turqia e ateheshme tek shqiptaret musliman shikonte prosperitetin dhe zhvillimin e vet. A nuk i ndihmoi pashko vasa, sami frashri, ismail qemali, hasan prishtina, nijazi resnja e shume e shume te tjere letersise e pushtetit turk? Po sa e sa pashallare shqiptare administruan pushtetin turk dhe ia rriten famen kesaj turqie?
Sidoqofte, edhepse kemi pasur shume mosmarveshje ne te kaluaren me turqine, sot kemi simpati per popullin besnik turk i cili edhe vet u ngrit kunder zgjedhes se sulltaneve dhe krijoi republiken e vet moderne turke.